• Keine Ergebnisse gefunden

Papier. 173 Bl. 275×(195–200). Wien, Mitte 14. Jh. und Süddeutschland/Österreich, Ende 14. Jh.

B: Wasserzeichen: Armbrust (Typ Piccard IX/XI 1909), Kreis (Typ Piccard online 161640). Lagen: 9.V90 + (VI–3)99 + VI111 + (VI–4)119 + VI130 + (V–3)137 + (XI–1)158 + (VIII–2)172. Zeitgleiche Lagenzählung der ersten neun Lagen mit römischen Zahlen, danach neu beginnend, erneut mit römischen Zahlen bis einschließlich der 13. Lage. Neuzeitlich mit Bleistift foliiert (Zählung schließt HD-Spiegel mit ein). Nach Bl. 124 ein Bl. ungezählt. Papierspiegel aufgeklebt. Falze der Lagen mit Pergamentstrei-fen verstärkt.

S: Schriftraum (218–235)×(163–180), zweispaltig (Bl. 167r bis 173r dreispaltig), 40–45 Zeilen, Schriftraum mit Tinte eingetragen (Bl. 1ra–142ra zudem Linierung eingezeichnet). Bl. 1vb–139va in teils sehr sorgfältiger Notula von einer Hand der Mitte des 14. Jh. (Bl. 75va–90ra die Verse, sowie 91ra das Textinitium in Textualis), Bl. 75rb nennt sich der Schreiber (Peregrinus von Novosedlice) und gibt als Schreibort Wien an. Vier weitere süddeutschen Hände vom Ende des 14. Jh., die den verbliebenen Platz genutzt haben: 1) Bl. 140ra–vb, Notula; 2) Bl. 139va–142ra, frühe Bastarda; 3) Bl. 143ra–166va, frühe Bastarda; 4) Bl. 167ra–173rc, frühe Bastarda.

17

A: Rote Überschriften, Auszeichnungsstriche, Paragraphenzeichen und zweizeilige Lombardinitialen.

Bl. 3ra fünfzeilige rote und blaue Spaltleisteninitiale mit perlenbesetzten Fleuronnéeausläufern in Blau und Rot. Im Binnenfeld rote, medaillonartig angeordnete Knospen mit blauen Punkten besetzt.

Bl. 75va dreizeilige blaue D-Initiale in Lombardform mit rotem Fleuronnéebesatz in Form von Knos-pen und KnosKnos-penmedaillons, mit Perlen besetzten Fleuronnéeausläufern, das Binnenfeld ebenfalls mit Knospen gefüllt. In den Perlen oder Knospen befinden sich in Blau ausgeführte Punkte. Bl. 91ra vierzeilige blaue D-Initiale in Lombardform mit roter Fleuronnéeausstattung in Art der vorherge-henden Initiale, jedoch ohne den Zusatz blauer Punkte.

E: Zeitgleicher Einband: Rotes Leder über Holz. An VD und HD noch Spuren von vier Messingbuckeln (einer auf dem VD erhalten) und einer Schließe sichtbar. Drei Doppelbünde am R.

G: Auf dem VD Reste eines Schilds mit der aktuellen Signatur. Auf dem VD-Spiegel die heutige und zwei ältere Signaturen (LVIII und III c 6).

L: Spatzenegger 78.

(1r) Federproben und Invokationen.

1 (1vb–75rb) THOMASDE CHOBHAM: SUMMA CONFESSORUM (Ed. F. Broomfield, Thomae de Chobham Summa confessorum [Analecta mediaevalia Namurcensia 25]. Leuven 1968.

– Glorieux 115a. Schulte GQ II 528).

(1vb) Inhaltsverzeichnis. (3ra) Inc. prol.: Cum miseraciones domini sint super omnia opera eius, misericordiam tamen suam super homines amplius extendit … (3rb) Üb.: De ordine. Inc.: De penitencia igitur dictum est, subtilitates et inquisiciones theorias predimit-temus … Expl.: … pro peccato manifesto, quam pro occulto. Et hec ad presens de peniten-cia dicta suffipeniten-ciant. Amen. Sch.: Explicit summa Innocentii magni pape de penitenpeniten-cia per manus Peregrini de Nawsedlicz scripta in opido Vienna. Post hoc incipitur alter liber, qui dicitur Sententiarum et sunt quattuor libri.

Hier einem Papst Innocentius magnus (III.?) zugeschrieben.

Auch Kat.-Nr. 31, 1r–96v.

Lit.: Michaud-Quantin 21–24.

2 (75va–89vb) HELWICUS MAGDEBURGENSIS: LOMBARDUSMETRICUSCUMCOMMENTARIOANONY

-MO (zum Verstext: RS 19 und vgl. Walther, Init. 16620).

Üb.: Incipit primus liber Petri sentenciarum. Distinctione prima. Inc. comm.: Commen-tarius: Augustinus: Omnis doctrina aut rerum est aut signorum, sed res eciam per signa discantur … Inc.: A. Res et signa sunt doctrine duo menbra. / Rem voco nil signans signum rem significantem … Expl.: … Ex hoc gaudentes nil ipsis compacientes. Expl. comm.: … Commentarius: Postremo quere Gregorius: Qui dei claritatem vident et nichil in creatura agitur, quod videre non possint, unde versus. Expliciunt determinaciones sentenciarum omnium breves et multum utiles.

Lit.: Ch. Stöllinger, Helwig von Magdeburg, in: 2VL III 984 (ohne diese Hs.).

3 (90ra) MERKVERSE zu den Sentenzen des Petrus Lombardus (Walther, Prov. 9648).

4 (90ra–rb) NACHTRÄGEZU HELWICUS MAGDEBURGENSIS. 5 (90va–vb) PREDIGTÜBERDAS PRIESTERAMT.

Üb.: Sermo de dignitate sacerdotali. Inc.: Augustinus sub persona domini ait: Elegi et preelegi mihi sacerdotem condignum mansionis mee habitaculum … Expl.: … que est una deitas, ad cuius aspectum mox perducar, summus sacerdos Ihesus Christus. Amen.

Amen.

6 (91ra–124rb, 126rb–139va) SERMONES DETEMPORE, darunter SERMONES DESANCTIS ein-gestreut (Angaben nach Schneyer IX 516–519, bei Abweichungen weitere Angaben).

– Die Sammlung besteht aus zwei sukzessive entstandenen Teilen, wobei Kreuzverwei-se an den entsprechenden Stellen des ersten Teils auf die InKreuzverwei-serierung von voröster-lichen Predigten aus dem zweiten Teil hinweisen (vgl. Bl. 112vb und 137vb).

6.1 (91ra–124rb) 1. Teil.

(91ra–b) Invocatio: Assit principio sancta Maria meo. Dnca I. in adv. dni (Schneyer IX 516, Nr. 1). Inc.: Dicite filie Syon: Ecce rex tuus … (Mt 21,5). In verbis istis tria notantur.

Primo qui debeant dicere, cum dicit ‘Dicite’; secundo cui dicendum sit, quia dicit ‘filie Syon’ … Expl.: … Matheus: Amice ad quid venisti? (Mt 26,50) Apostolus: Si preoccupa-tus fuerit etc. (Gal 6,1).

(91rb–vb) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSEL DE EMMERSDORF: Dnca II. in adv. dni (Schneyer-Hödl Nr. 2). Inc.: Erunt signa in sole et luna … (Lc 21,25). In hoc evangelio tria notantur: Signorum precursio; ad iudicandum descensio … Expl.: … Matheus: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Mt 10,22).

(91vb–92rb) Dnca III. in adv. dni (Schneyer IX 516, Nr. 3). Inc: Cum audisset Iohannes in vinculis … (Mt 11,2). In hoc evangelio tria notantur. Primo dicit, quod Herodes cepit Iohannem et ponit eum in carcerem … Expl. … Matheus: Qui perseveraverit usque in fi-nem, hic salvus erit (Mt 10,22).

(92rb) Dnca IV. in adv. dni (Nr. 4). – (92va) Nat. dni (516, Nr. 5).

(92vb) Nat. dni. Inc.: Accipe puerum istum … (Ex 2,9). Licet deus cunctos dies creaverit singulariter, tamen hanc diem fecisse dicitur …

(93vb) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSEL DE EMMERSDORF: Dnca infra oct. nat. dni (Schneyer-Hödl Nr. 7). – (94rb) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSELDE EMMERSDORF: Cir-cumcisio dni (Schneyer-Hödl Nr. 8). – (94va) Epiphania (Schneyer IX 516, Nr. 8).

(95rb) Cena dni. Inc.: Quicumque manducaverit panem et biberit calicem domini … (I Cor 11,27). Circa sacramentum corporis Christi notandus est modus manducacionis et hec est triplex, scilicet sacramentalis, tamen spiritualis, tamen sacramentalis et spiritualis simul …

(97va) Cena dni. Inc.: Venite comedite … (Prv 9,5). Circa verba proposita notanda sunt nostri sacrificii, scilicet corporis Christi excellencia …

(98va) Conversio Pauli. Inc.: Saule, Saule, quid me persequeris … (Act 9,4). Dominus iam in celo positus, ubi omnis articulus persecucionis non nocet, quia iam …

(99ra) Parasceve (Nr. 21). – (99vb) Dnca resurrectionis dni (Nr. 22).

(100rb) Dnca resurrectionis dni. Inc.: Resurreccio Christi tercia die a passione ipsius facta est. Circa ipsam tria consideranda sunt: Primo qualiter verum sit quod …

(101ra) Dnca I. post pascha (Nr. 23). – (101va) Dnca II. post pascha (Nr. 24). – (101vb) Dnca III. post pascha (Nr. 25). – (102ra) Dnca IV. post pascha (Nr. 26). – (102rb) Dnca V. post pascha (Nr. 27). – (102va) Ascensio dni (Schneyer IX 326, Nr. 57). – (103ra) Pentecoste (Schneyer IX 518, Nr. 32). – (103rb) HUGO DE SANCTO CARO: Pentecoste (Schneyer II 761, Nr. 56). – (103va) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSELDE EMMERSDORF: Dnca I. post pent. (Schneyer-Hödl Nr. 36). – (103vb) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSEL DE EMMERSDORF: Dnca II. post pent. (Schneyer-Hödl Nr. 37). – (104ra) Dnca III. post.

pent. (Schneyer IX 518, Nr. 36). – (104va) Dnca IV. post pent. (Nr. 37). – (104vb) Dnca V. post pent. (Nr. 38). – (105rb) Dnca VI. post pent. (Nr. 39). – (105va) Dnca VII. post pent. (Schneyer IX 382, Nr. 45). – (106ra) Dnca VIII. post pent. (Schneyer IX 518, Nr. 41). – (106rb) Dnca IX. post pent. (Nr. 42).

(106vb) Dnca X. post pent. Inc.: Homo quidam erat dives et habebat villicum … (Lc 16,1).

Istud ewangelium in duas partes dividitur. Primo dixit, quod vocavit eum et ait illi … (107rb) Dnca XI. post pent. (Schneyer IX 518, Nr. 44).

(107va) Dnca XII. post pent. Inc.: Cum apropinquasset dominus Ierusalem videns … (Mt 21,1). Hoc factum est in die palmarum, cum dominus iam sederet in asino …

(109vb) BMV. Inc.: Intravit Ihesus in quoddam castellum … (Lc 10,38). Istud ewangelium quam ad verba non videlicet consonat presenti festivitati, sed secundum sensum …

(111ra) BMV. Inc.: In Levitico dixit dominus: Ponam tabernaculum meum in medio vestri

… (Lv 26,11). Hoc tabernaculum est beata virgo Maria, quam posuit in medio ecclesie deus

(113va) Dnca in quadragesima. Inc.: Si peccaverit in te frater tuus … (Mt 18,15). Scili-cet per vim abstrahendo vel per fraudem subtrahendo vel famem detrahendo …

(114rb) BMV (Schneyer IX 518, Nr. 45). – (115ra) BMV (Nr. 46). – (115va) Dnca XIII.

post pent. (Nr. 47). – (116ra) Dnca XIV. post pent. (Nr. 48). – (116rb) Dnca XV. post pent. (Nr. 49). – (116vb) Dnca XVI. post pent. (Nr. 50). – (117ra) Dnca XVII. post pent. (Nr. 51). – (117va) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSELDE EMMERSDORF: Dnca XVI-II. post pent. (Schneyer-Hödl Nr. 55). – (117vb) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSELDE EMMERSDORF: Dnca XIX. post pent. (Schneyer-Hödl Nr. 56). – (118va) Dnca XX. post pent. (Schneyer IX 519, Nr. 54). – (119ra) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSELDE EMMERS

-DORF: Dnca XXI. post pent. (Schneyer-Hödl Nr. 59). – (119rb) Dnca XXII. post pent.

(Schneyer IX 519, Nr. 56). – (120ra) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSELDE EMMERSDORF: Dnca XXIII. post pent. (Schneyer-Hödl Nr. 60). – (120va) Dnca XXIV. post pent.

(Schneyer IX 519, Nr. 58). – (121ra) Dnca XXV. post pent. (Nr. 59).

(121rb–122va) Cena dni. Inc.: Homo quidam fecit cenam magnam … (Lc 14,16). Ista cena tripliciter exponitur. Primo secundum Augustinus (!) cena significat eternam premiam … Expl.: … Septimum est, quod plura consuerunt esse gaudia in cena quam in prandio et hec patent.

(122va–123va) Paulus ap. Inc.: Estote ergo misericordes … (Lc 6,36). Cum enim in deo sit potencia patris, sapiencia filii, bonitas spiritus sancti … Expl.: … transiret ad Chris-tum, qui vivit et regit in secula seculorum. Amen.

(123vb–124rb) Dedicatio ecclesiae. Inc.: Domus mea domus oracionis vocabitur … (Mt 21,13). Cum Salomon completo templo oraret deum … Expl.: … anime sue petit, hunc deus non exaudit etc.

6.2 (126rb–139va) 2. Teil.

(126rb–vb) Nativitas BMV (Schneyer VIII 703, Nr. 20). Inc.: Sapiencia edificavit sibi domum … (Prv 9,1). Postquam dominus disposuit creare virginem gloriosam, adhibuit sibi aliquos consiliarios … Expl.: … omnes peccatores debent ad eam confugere et salvabuntur.

Rogemus ergo. Amen.

(126vb–127va) Nativitas BMV (Nr. 29). Inc.: Domus, quam edificare volo … (I Par 22,5).

Ista verba sunt David ad Salomonem filium suum … Expl.: … ut secum maneatis in eternum. Amen.

(127va–b) PEREGRINUS DE OPPELN: Nativitas BMV (Schneyer IV 570, Nr. 277). Inc.:

Nova lux visa est oriri … (Est 8,16). Dicit hystoria, qualiter omnes Iudei interfici debeant

… Expl.: … separetur et ecclesia ab eo.

(127vb) PEREGRINUSDE OPPELN: Conversio Pauli (Schneyer IV 565, Nr. 214). – (128va) PEREGRINUSDE OPPELN: Conversio Pauli (Schneyer IV 565, Nr. 215). – (129rb) PERE

-GRINUS DE OPPELN: Purificatio BMV (Schneyer IV 566, Nr. 217). – (129vb) IOHANNES CONTRACTUS: Purificatio BMV (Schneyer III 440, Nr. 96).

(130rb) Purificatio BMV. Inc.: Suscepimus deus misericordiam tuam … (Ps 47,10). Le-gitur in Mattheo, quod turba multa erat cum Ihesu, nec habebant, quid manducarent … Auch Kat.-Nr. 27, 61ra.

(131ra) Dnca I. post epiph. (Schneyer IX 516, Nr. 9).

(131va) Dnca II. post epiph. Inc.: Nupcie facte sunt … (Io 2,1). Hoc ewangelium in duas partes dividitur. Primo dicit, quod ad has nupcias fuit vocatus Ihesus, cum …

(132ra) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSEL DE EMMERSDORF: Dnca III. post epiph.

(Schneyer-Hödl Nr. 12). – (132rb) Dnca IV. post epiph. (Schneyer IX 516, Nr. 12). – (132vb) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSEL DE EMMERSDORF: Septuagesima (Schneyer-Hödl Nr. 14). – (133rb) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSELDE EMMERSDORF: Sexagesima (Schneyer-Hödl Nr. 15). – (133va) Quinquagesima (Schneyer IX 517, Nr. 15). – (134ra) In capite ieiunii (Nr. 16). – (134va) Dnca II. in quadragesima (Nr. 17). – (135ra) IO

-HANNES LEONHARDUS CHNEYSELDE EMMERSDORF: Dnca III. in quadragesima (Schneyer-Hödl Nr. 19).

(135va) Dnca III. in quadragesima. Inc.: Erat Ihesus eiciens demonium … (Lc 11,14).

Demonium non fuit mutum, sed demoniacus per eum fuit factus mutus …

(136rb) IOHANNES LEONHARDUS CHNEYSELDE EMMERSDORF: Dnca IV. in quadragesima (Schneyer-Hödl Nr. 20).

(137ra–va) Dnca in passione dni (Schneyer IX 517, Nr. 19). Inc.: Quis ex vobis arguet me … (Io 8,46). In hoc evangelio quattuor notantur. Primo Iudeorum stulticia in hoc, quod Christum arguebant … Expl.: … custodia custodi cor tuum, quia vita, id est Christus, ex ipso procedit.

(137va–b) Dnca palmarum (Nr. 20). Inc.: Cum appropinquasset Ihesus Iherosolymam … (Mt 21,1). In hoc evangelio quinque notantur. Primo unde dominus venerit, quia a Beth-phage … Expl.: … Primam solvit divini verbi comminacio, Mathei de omni verbo ociose (vgl. Mt 12,36).

(138ra–139va) Dnca resurrectionis dni. Inc.: [M]aria Magdalena, Maria Iacobi et Salome

… (Mc 16,1). Hodie celebramus resurreccionem domini … Expl.: … et quartanis subvenit et Maria multas alias virtutes habet etc.

7 (124rb–126rb) PASSIO CHRISTI MT 26,30–27,66.

8 (139va–142ra) TRACTATUSVITIORUMETVIRTUTUM (Bloomfield 4641).

Inc.: [Q]ui vicerit, sicud ego vici, faciam mecum sedere in trono meo … (Apc 3,21). Sicud princeps in bello militibus promittit premia, ut pugnent et victoriam obtineant … Expl.:

… cum deus eciam in paradiso comedere iussit.

(142rb–vb) leer.

9 (143ra–166va) SPECULUM HUMANAE SALVATIONIS, 34-Kapitel-Fassung (Ed. J. Lutz, P, Perdrizet, Speculum humanae salvationis. 2 Bde. Mulhouse/Leipzig 1907–1909).

(143ra) Inc.: Incipit speculum humane salvacionis, in quo patet casus hominis et modus reparacionis … (143rb) Expl. mut.: … Mulier ergo plus quam vir … Üb.: Prologus. Inc.

(Proömium): [I]n primo capitulo ostenditur, quomodo Lucifer fuit abiectus et quomodo homo fuit creatus … (144va) Inc. prol.: Qui ad iusticiam erudiunt multos, fulgebunt qua-si stelle in perpetuas eternitates … (145rb) Inc.: Incipit speculum humane salvacionis, in quo patet casus hominis et modus reparacionis … (165va) Expl.: … semper mereamur in perpetuum habitare. Amen. Explicit hoc totum. Infunde, da michi, quid tibi placet. (165vb) Inc. (alphabetisches Register): [A]bbatia quedam in prologo, Absalon suspensus XXIII.

capitulo … Expl.: … Virga Yesse IIII. etc. Sch.: Puntschuch.

Lit.: H.-W. Stork, B. Wachinger, Speculum humanae salvationis, in: 2VL IX 52–66. – D.

Gottschall, Speculum humanae salvationis, in: Literaturlexikon. Werke deutscher Sprache, Bd. 9. Hg. von W. Killy u. a. München 1991, Sp. 90–91.

Zum Schreibervermerk vgl. K. Schneider, Paläographie und Handschriftenkunde. Eine

Einführung (Sammlung kurzer Grammatiken germanischer Dialekte 8). Tübingen 22009, 143.

10 (167r–173r) SCHEMATAZURBIBLISCHEN TYPOLOGIE.

Inc.: [L]egitur in Genesi, quod Abraham vidit tres viros, scilicet angelos, ad suum hospi-cium … Expl.: … quem intueri debet, qui a serpente scilicet dyabolo vult liberari.

RL/SL

41

NICOLAUS DE DINKELSBÜHL. IOHANNES GERSON. IOHANNES URBACH

Papier. 328+2 Bl. Pergament. 298×219. Bayern/Österreich, 2. Viertel 15. Jh.

B: Wasserzeichen: Dreiberg (Piccard XVI/IV 1193: 1436), Ochsenkopf (Piccard II/XII 985: 1439–1441), Dreiberg (Piccard XVI/I 96: 1431), Schere (Piccard IX/III, 840: 1437), Waage (ähnlich Piccard V/I 43). Vor- und Nachsatzblatt aus Pergament. Lagen: 11*+ IV8 + 11.VI140 + (VI–1)151 + 2.VI175 + (VII–1)188 + 3.VI224 + V234 + 4.VI282 + V292 + 3.VI328 +1329*. Ab der zweiten Lage mittig unter den Spalten Kustoden in Rot. Moderne Bleistiftfoliierung. Signakel bzw. noch Spuren davon auf Bl. 9, 159, 189, 239, 247, 277, 287, 291, 297.

S: Bl. 1r–8v Schriftraum und Zeilenzahl stark wechselnd, Notizen Bl. 2v, 3r und 8v zweispaltig, der Schriftraum ist auf diesen Blättern an den Seiten durch Tintenlinien auf 158–182 begrenzt. Bl. 6v–

7v Schriftraum links und rechts durch Tinte auf 105–109 begrenzt. Bl. 1r–6r Notizen in flüchtiger Bastarda von zahlreichen Schreibern der zweiten Hälfte des 15. Jh. Bl. 6v–8v kurze Texte in jeweils sorgfältiger Bastarda aus der 2. Hälfte des 15. Jh. von 3 Händen: 1) Bl. 6v–7r; 2) Bl. 7r–v; 3) Bl. 8r–

8vb.

Bl. 9r–244v Schriftraum (211–222)×(148–156), 2 Spalten, mit Tinte oder Bleistift begrenzt. Bl. 247r–

328v Schriftraum (214–220)×(140–144), eine Spalte, mit Tinte begrenzt und teilweise liniert. 2 Haupt-schreiber: 1) Bl. 9ra–148ra: 37–39 Zeilen, sorgfältige Bastarda mit Schleifen, 2. Viertel 15. Jh. Bl. 9ra und 96ra fünf Zeilen neben der Initiale in etwas größerer Schrift in Textura. Einige Ergänzungen und Korrekturen von späterer Hand; 2) Bl. 148rb–217rb, 218ra–240ra, 247r–328r: 43–48 Zeilen. Sorgfälti-ge, meist schleifenlose Bastarda, 2. Viertel 15. Jh. – Bl. 217va–b, 244ra–va, 284r: 41–44 Zeilen, Zusät-ze in flüchtiger Bastarda einer Zusät-zeitnahen Hand. Bl. 328r–v, 329*r weitere ZusätZusät-ze einer anderen Hand.

Bl. 328v ein Zusatz von Bernardus Schrecksmel de Peuerbach, 2. Hälfte 15. Jh. Mit zahlreichen Marginalien verschiedener Hände, besonders ausführlich Bl. 54r, 57r, 67v, 72r, 76v, 77r, 159r.

A: Rote Auszeichnungsstriche jeweils bei Absatzanfang. Bl. 6v–7v rote Auszeichnungsstriche und Inter-punktion, Rubriken. Bl. 8r rote Auszeichnungsstriche und Unterstreichungen. Bl. 9r–244v Auszeich-nungsstriche, Unterstreichungen, Interpunktion, Überschriften, Kustoden. Schlagworte am Rand und Seitentitel (nicht durchgängig vorhanden) in Rot. Zwei- bis fünfzeilige Lombardinitialen. Selten sind diese mit einfachem Fleuronnée aus Knospenmotiven ausgefüllt. Bl. 96ra, 247r siebenzeilige rote Perllombardinitiale. Bl. 9ra siebenzeilige S-Initiale, deren Querschaft mit Fleuronnée aus Knospen- und Blattmotiven gefüllt ist; Binnenfeld mit Rot, Außengrund mit Schwarz ausgefüllt. Bl. 1*r Be-sitzvermerk und Bl. 1r Notiz in Rot.

E: Zeitgleicher Einband. Leder über Holz. Je fünf Messingbuckel auf dem VD und HD, von denen der im rechten oberen Eck auf dem VD fehlt. Zwei Messingbeschläge für die Lederschließen, die beide abgerissen sind. Ein längliches Titelschild befindet sich in der Mitte oben auf dem VD, die Schrift darauf ist verblasst. Das Bibliotheksschildchen klebt auf dem VD links oben unter dem Messingbuk-kel. Am R drei Doppelbünde, dazwischen vier einfache Bünde. Das Leder ist auf dem HD und R erheblich heller als auf dem VD. Leichter Holzwurmfraß. Schimmelflecken auf dem unteren Schnitt.

G: Die Hs. stammt aus dem Besitz von Bernardus Schrecksmel de Peuerbach (Vermerk Bl. 1*r); siehe oben Kat.-Nr. 13 (G). Auf dem Spiegel VD die alten Signaturen Mspt. XXX und IV A II.

L: Spatzenegger 78.

18

1 (1*r–v, 229*r–v) MISSALEFRAGMENTE.

Gleichmäßig bearbeitetes Pergament. In einer zeitgleichen römischen Foliierung als Bl. XXXVI gezählt. Die Recto- und Versoseite sind vertauscht eingeheftet. Schriftraum 225×142, 22 Zeilen.

Schriftraumbegrenzung und Linierung mit Tinte. Textualis formata aus dem deutschsprachigen Raum, Mitte 14. Jh. Rote Auszeichnungsstriche, liturgische Anweisungen und Festbezeichnungen in Rot. Zweizeilige Perllombardinitialen, Binnenfelder teilweise mit grünen Blattmotiven ausge-schmückt.

Zu den Festen (1*r) Tiburtius et Valerianus (14.4.) und Georgii m. (23.4.), (1*v) Marcus ev., Litania maior (beide 25.4.), (229*r) Dnca II post epiph., Marcellus pp. (16.1.) und (229*v) Prisca v. (18.1.).

2 (1*r) BESITZVERMERK in Rot geschrieben: Schrecksmel de Peurbach mit zwei Hexame-tern: Bernardum memoret legit hoc quicumque volumen. Mente roget tota deus explicet ut sua vota.

3 (1r) NOTADESANCTIS RUPERTOET VIRGILIO.

Text: Anno domini DC XXIII (!) obiit sanctus Rudbertus primus episcopus Salczburgen-sis, qui rexit episcopus XLIIII (!) annis, anno domini DCC LXXVIII (!) obiit sanctus Virgilius octavus (!) episcopus Salczburgensis, qui rexit XXVI (!) annis.

Notiz ist in Rot geschrieben.

4 (1r) INHALTSVERZEICHNIS.

Inc.: In hoc volumine continentur infrascripti tractatus …

5 (1r–2va) NOTAETHEOLOGICAESIVECANONICAEDEEXCOMMUNICATIONE, DESCANDALO, DEDIE IUDICII, DEBAPTISMO, DEABSOLUTIONE.

Inc.: Notandum, quod iuxta decretis concilii Basiliensis non licet excommunicatio nisi homo sit annunciatus publice et cuilibet tali prohibetur participacio sacrorum, ingressus ecclesie et communio fidelium … Expl.: … vide contra hoc signum retro.

6 (2vb–3rb) PARTICULAEEXSECUNDOETTERTIOPRAECEPTOCOLLECTAE.

Inc.: Ex secundo precepto, quod est ‘Non assumes deum (!) dei tui in vanum’, colliguntur 16 particule … Expl.: … tota die ibi insistunt avaricie aut deducunt tempus inutiliter.

(3v) leer.

7 (4r) INHALTSVERZEICHNIS.

Inc.: In hoc volumine infrascripti tractatus continentur …

8 (4v–6r) NOTAE DE IEIUNIO QUATTUOR TEMPORUM, PRAECEPTIS DECALOGI ET DE EXCIDIO

ROMAE.

Üb.: De ieiunio quattuor temporum. Inc.: Nota quod quadruplex ieiunium ab ecclesia in-stitutum esse demonstratur. Primum est ieiunium … Expl.: … sibi eruerit, qui dixit:

propter peccata sua hoc factum fuisse.

(5r) leer.

9 (6v–7r) LIBEREXTRA, LIB. V, TIT. 38, CAP. 12 (Ed. CICan 2, 887f.).

Üb.: Constitucio materne ecclesie. Inc.: Omnis utriusque sexus fidelis postquam ad annos discrecionis pervenerit, omnia sua peccata saltem semel in anno … Expl.: … perpetuam poenitenciam in artum monasterium detrudendum.

10 (7r) SYMBOLUMAPOSTOLORUM.

Inc.: Petrus: Credo in deum patrem omnipotentem. Andreas: Et in Ihesum Christum fili-um eius … Expl.: … Mathias: Et vitam eternam. Amen.

Die Sätze des Symbolum sind den zwölf Aposteln zugewiesen.

11 (7v) VERSUSDESIGNISNUMERORUM (Walther, Init. 14298).

12 (8r–v) NOTADEPECCATISETDEPRAECEPTISDECALOGI.

Inc.: Notandum, quod contingit hominem tripliciter peccare, videlicet ex ignorancia. Item peccat homo ex fragilitate … Expl.: … non ancillam non bovem non asinum et universa que illius sunt etc.

13 (9ra–47va) NICOLAUS DE DINKELSBÜHL: DEDILECTIONEDEIET PROXIMI (Madre 162–169, Hs. genannt).

Üb.: De dileccione dei. Inc.: Scribitur Mathei vicesimo secundo, quod cum quidam legis doctor interrogasset dominum dicens … Expl.: … opponitur accidia, que est quedam tris-ticia et de illa dictum est inter alia vicia capitalia alias.

(9ra) Madre 162,1. – (11va) 163,2. – (15rb) 163,3. – (19vb) 163,4. – (23ra) 163,5. – (26ra) 163,6. – (30va) 163,7. – (33va) 164,8. – (36vb) 164,9. – (40ra) 164,10. – (43vb) 164,11.

– (47ra) 164,12.

Auch Kat.-Nr. 28, 120va–174rb.

14 (47va–95va) NICOLAUSDE DINKELSBÜHL: DEDECEMPRAECEPTISDECALOGI (Madre 169–175, Hs. genannt).

Inc.: Preter precepta legis nature kommunia, ut sunt illa: Omne bonum est faciendum, nullum malum est faciendum … Expl.: … sancta trinitas et indivisa unitas pater et fili-us et spiritfili-us sanctfili-us, cui est honor et gloria, virtfili-us et potestas per infinita secula seculorum.

Amen. Sch.: Explicit tractatus de decem preceptis.

(47va) Madre 169,1. – (50ra) 170,2. – (53va) 170,3. – (61vb) 170,4. – (67ra) 170,5. – (73vb) 170,6. – (76va) 170,7. – (81ra) 170,8. – (84va) 170,9. – (89va) 170,10. – (93rb) 171,11. – (95ra) 171,12.

Auch Kat.-Nr. 28, 174rb–247ra.

(95vb) leer.

15 (96ra–158vb) NICOLAUSDE DINKELSBÜHL: DEVITIISETVIRTUTIBUS (Madre 192–199, Hs.

genannt).

Üb.: Sequitur tractatus reverendi Nicolaii de Tinkelpugel sacre pagine professoris de septem viciis capitalibus sermo vicesimus quintus. Inc.: Homo quidam fecit cenam magnam … (Lc 14,16). Postillam ewangelii huius require dominica secunda post pentecosten. Sequens autem materia ad idem pertinet … Expl.: … de quo sepe superbire incipit preferendo se ex hoc aliis, qui talia ignorant.

(96ra) Madre 192,1. – (99va) 193,8. – (101va) 193,9. – (102va) 193,10. – (104va) 194,11.

– (107va) 193,7 (abweichendes Incipit: Dictum est prius de superbia et aliquibus viciis

…). – (116rb) 194,12. – (121ra) 194,13. – (136rb) 194,14. – (141va) 194,15. – (143vb) 194,16. – (148vb) 195,17. – (152va) 165,12a (vgl. Madre 195,3, abweichendes Incipit:

Post ea, que dicta sunt prius de aliis peccatis capitalibus, dicendum est nunc …).

In gleicher Anordnung Kat.-Nr. 28, 1ra–101vb und Michaelbeuern, StiB, Man. cart. 11 155va–196ra.

16 (158vb–188vb) NICOLAUSDE DINKELSBÜHL: DEORATIONEDOMINICA (Madre 175–180, Hs.

genannt).

Üb.: Incipit tractatus super Pater noster editus per egregium doctorem Nicolaum de Dinkl-spuhl sacre theologie professorem. Inc.: Si quid petieritis patrem in nomine meo, dabit vobis … (Io 16,23). Sanctus Chrysostomus super illo Matthei septimo ‘Petite et dabitur vobis’ dicit: Petite et dabitur vobis, ut quod ex hominibus … Expl.: … videre deum deorum in Sion, idest in celesti patria, quo nos perducat, qui sine fine vivit et regnat unus deus in secula benedictus. Amen.

(158vb) Madre 175,1. – (163va) 175,2. – (164va) 175,3. – (166va) 175,4. – (169ra) 175,5.

– (171vb) 176,6. – (174ra) 176,7. – (176vb) 176,8. – (179vb) 176,9. – (182va) 176,10. – (185rb) 176,11. – (186ra) 176,12.

17 (189ra–217rb) NICOLAUSDE DINKELSBÜHL: DEOCTOBEATITUDINIBUS (Madre 187–191, Hs.

genannt).

Inc.: In evanglio, quod legitur in festo omnium sanctorum et scribitur Matthei quinto, enu-merat dominus octo beatitudines … Expl.: … et mereamur pervenire ad beatitudinem eternam, largiatur nobis omnipotens dominus. Amen. Finis octo beatitudinum.

(189ra) Madre 187,1. – (195ra) 188,2. – (196rb) 188,3. – (197va) 188,4. – (199rb) 188,5.

– (200va) 188,6. – (203ra) 188,7. – (204vb) 188,8. – (209va) 188,9. – (212vb) 188,10.

Auch Kat.-Nr. 28, 247rb–294va.

18 (217va–b) NOTADEDIESANCTAETRINITATIS.

Üb.: In die sancte trinitatis. Inc.: Dicens quid tenetur credere laicus in die trinitatis, quod satisfaciat saluti sue … Expl.: … quomodo alius error surgeret et plura alia etc.

19 (218ra–240ra) NICOLAUS DE DINKELSBÜHL: SERMONES DE EUCHARISTIA (Madre 245, Hs.

genannt).

(218ra–221vb) Sermo I. (Madre 245,1). Inc.: Caro mea vere est cibus et sangwis meus vere est potus (Io 6,56). In textu hoc evangelium precedente dominus multa locutus fuit de eu-karistie sacramento et quia frequenter … Expl.: … vite spiritualis solacium et disposicio ad gloriam, quam nobis concedat, qui sine fine vivit et regnat. Amen.

(221vb–225ra) Sermo II. (Madre 245,2). Inc.: Ego sum panis, sermo vivus, scribitur (Io 6,41). In priori sermone aggregatum ex fidelibus ad invicem caritate connexis ex causis ibi expressis … Expl.: … ad eum de te disponentes spiritualiter reficiens et sanans.

(225ra–228va) Sermo III. (Madre 246,3). Inc.: Sacramentorum sancte ecclesie virtutem et admirabilem efficaciam et precipue illius precelsi sacri corporis et sanguinis … Expl.: … panis ille vite, qui se nobis dat in edulium animarum et cum patre et spiritu sancto vivit et regnat in secula. Amen.

(228va–232va) Sermo IV. (Madre 246,4). Inc.: Probet autem sermo (!) in te se ipsum homo (I Cor 11,28). Probet idest secundum glossam examinet et purget se ipsum. Examinet qui-dem, idest diligenter discuciat … Expl.: … quanto illa sunt maiora, tanto homo predictos sacramenti fructus plenius consequitur.

(232va–240ra) Sermo V. (Madre 246,5). Inc.: Hoc facite in meam commemoracionem … (Lc 22,19). Per illa verba dominus et salvator noster ordinavit apostolos in sacerdotes dans eis et omnibus sacerdotibus … Expl.: … eciam nos participes efficiat idem dominus noster Ihesus Christus, qui cum patre et spiritu sancto est unus deus in secula benedictus.

Amen.

Auch Kat.-Nr. 29, 330va–353va; Sermones III–V auch Kat.-Nr. 23, 185va–203va.

20 (240rb–243vb) IOHANNES GERSON: DE CURA CURATORUM (Ed. Glorieux, Gerson, Bd. 8, 47–55).

Inc.: Ad laudem dei et edificacionem populi christiani completa est hec brevis et rudis instruccio … Expl.: … quam doctrine subtilis notata sunt, det inde exequenda spiritus sancti robur deus, qui est benedictus in secula seculorum.

21 (243vb) IOHANNES GERSON: OPUSTRIPARTITUM, PARSSECUNDA (Fragment, vgl. Nr. 26).

Inc.: [Q]uisquis a morte peccati ad salutis et gracie statum valet resurgere et ut actus sui

… Expl. mut.: … luxuria, ira, gula, invidia et accidia …

Es ist nur der Anfang vorhanden, der Text ist durchgestrichen.

22 (244ra–244va) FRIDERICUS THEYS VON THESINGEN: QUAESTIO, UTRUM SACERDOS POSSIT

RECIPEREPECUNIAM.

Üb.: Notitia: Intellige hanc questionem. Inc.: Queritur, utrum sacerdos possit exigere vel recipere pecuniam vel aliud temporale pro celebrando divina … Expl.: … in capitulo Nu-per (X 1, 21, 4) De bigamis (X I,21) de sacra unctione (X I,15) capitulo unico. Hec do-minus Fridricus Teysus episcopus Chyemensis decretorum doctor.

Friedrich III. Deys war 1422–1423/24 Bischof von Lavant und 1423/24 bis zu seinem

Friedrich III. Deys war 1422–1423/24 Bischof von Lavant und 1423/24 bis zu seinem