• Keine Ergebnisse gefunden

CHRISTOPH JORDAN VON MARTINSBUECH

Papier. 165 Bl. 288×208. Salzburg (?), Ende 16. Jh.

B: Wasserzeichen: Sichel (ähnlich Piccard IX/II 514. Wasserzeichen dieses Typus stammen aus der Papiermühle Sichelschmiede nahe Salzburg). Lagen: I1* + (V+1)11 + (III+2)19 + 3.VI55 + VII69 + 4.VI117 + V127 + 2.VI151 + III157 + IV164. Moderne Bleistiftfoliierung: Das Vorsatzblatt (hier 1*) wurde bei der Zählung nicht berücksichtigt. Das äußerste Blatt der letzen Lage war ursprünglich Nachsatzblatt und Spiegel, dazwischen wurden aber drei lose Doppelblätter eingelegt und in dieser Abfolge foliiert.

Bl. 1r ist auffällig dunkler als der Rest der Hs. und wurde erst später eingebunden. Die losen Blätter der letzen Lage sind am Rand etwas beschädigt.

S: Schriftraum (227–233)×(147–156), 23–30 Zeilen, Schriftraum durch Tintenlinien begrenzt. Ein Hauptschreiber: Kurrentschrift, Ende 16. Jh. Titelblatt und Absatzanfänge in deutscher Kanzlei-schrift. Überschriften und die Namen der Erzbischöfe in Frakturschrift in doppelter Schriftgröße.

Lateinische Passagen in Humanistica cursiva. – Bl. 147r–148r: andere, zeitnahe Hand.

39

A: Neben den Namen der Erzbischöfe ist jeweils links ein Feld wohl für die Wappen der Erzbischöfe freigelassen, sind aber nicht ausgeführt.

E: Späterer, schmuckloser blauer Pappeinband. Am R das Bibliotheksschild.

G: Spiegel VD eine Notiz von Ignaz Thanner, die Handschrift sei von Matthias Rieberer geschrieben, was jedoch aufgrund der Entstehungszeit der Hs. nicht stimmen kann. Am Spiegel VD die alten Signaturen LXIX Mspt. und III C 15.

M: Oberdeutsch.

L: Spatzenegger 79.

(1r–159r) CHRISTOPH JORDANVON MARTINSBUECH: SALZBURGER CHRONIK, FASSUNG A.

Titelbl.: Chronica des hochlöblichen erczstifft Salczburg. Erstlich von gelegenhait, orth, gestalt und fruchtbarkhait des bemelten erczstiffts, von den fürnembsten wasserflissen … (2r) Üb.: Von gelegenhait, orth, gestalt und fruchtbarkhait des lanndes und erczstiffts Saltz-burg, auch von den fürnembsten wasserflissen, seen unnd stetten ein khurcze verzaichnus.

Inc.: Das lanndt unnd stifft Salczburg ist ein thail des Bayrlanndts, so bey den alten Grie-chen und Lattinnern Noricum genent wirt … Expl.: … 1587 in got seelighkhlich entschlaf-fen, ligt in thuems vor dem sacramentheißlein begraben.

Auch Nr. 87, 1r–135r, Nr. 169, 2*r–175v, Nr. 229, 13r–164r, Kat.-Nr. 230, 1r–165v, Kat.-Kat.-Nr. 231, 8r–116r.

Lit.: Trdán.

(2v, 152r–158v, 159v–164v) leer.

NC

74

THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT

Papier. 269 Bl. + 2 Bl. Pergament. 293×219. Palting, 1468–1469

B: Wasserzeichen: Waage (Piccard V/VI 437: 1469), Waage (nicht in den Repertorien nachgewiesen), Waage (Piccard V/I 38: 1472). Lagen: 11* + (V+1)11 + 14.VI179 + VII193 + 5.VI252 + VIII268 + 1269*. Reklamanten meist abgeschnitten. Fehlerhafte Bleistiftfoliierung: Nach Bl. 50 und nach Bl. 222 wurde ein Bl. ausgelassen, die Zahl 141 ist nicht vergeben. Lagenfalze durch Pergamentstreifen ver-stärkt. Pergamentvor– und –nachsatzblatt (hier als 1* und 269* gezählt) je bis auf einen schmalen Streifen zugeschnitten. Zwischen Bl. 184 und 185 ist ein zusätzliches, beidseitig beschriebenes Bl. in der Größe 128×110 eingeheftet. Bl. 267 liegt lose bei, die Ränder sind beschädigt. Wurmfraß in den ersten und letzten Lagen. Drei Zettel in den Größen 103×76, 50×34, 47×110 als Lesezeichen beigelegt, beschrieben in Bastardschriften des 15. Jh. bzw. in Kurrentschrift des 17. Jh.

S: Schriftraum (204–211)×(144–154), 2 Spalten, 42–48 Zeilen. Bl. 267r Schriftraum 255×150, 59 Zeilen.

Schriftraum durch Bleistift- oder Tintenlinien begrenzt. Eine Hand: Sorgfältige schleifenlose Bastar-da des Petrus Erer, hier als Baccalaureus decretorum genannt (Kolophon Bl. 266vb), Bl. 129va auf 1468, Bl. 239rb, 266vb auf 1469 datiert und in Palting lokalisiert. Spiegel VD, Bl. 22r und 129r Zusätze am oberen Blattrand von selber Hand. Von einem Petrus Erer stammt auch ein Schreiber-vermerk in St. Florian, StiB, XI/171, 295v, in dem er sich als plebanus in Ebs (wohl Ebbs bei Kufstein in Tirol) bezeichnet (Holter 71a). Ein Petrus Erer de Saltzburg hat sich an der Universität Leipzig im Wintersemester 1423 in der nacio Bavarorum bei einer Inskriptionsgebühr von 6 gr. immatrikuliert (G. Erler, Die Matrikel der Universtität Leipzig. Bd. 1: Die Immatrikulationen von 1409–1559 [Codex Diplomaticus Saxoniae regiae II,16]. Leipzig 1895, 78b). – Einige Marginalien von verschiedenen Händen. – Notizen Bl. 1*r, 269*r und Spiegel HD von der Hand Erasmus’ Fuchs, etwa um dieselbe Zeit.

40

A: Rote Auszeichnungsstriche, Interpunktion, Unterstreichungen und Paragraphenzeichen. Rubriken.

Zwei- bis vierzeilige Lombardinitialen. Der Notiz Bl. 129va zufolge dürfte Erasmus Fuchs diese Hs.

rubriziert haben.

E: Zeitnaher Einband. Leder über Holz. Auf dem VD und HD bilden zwei dreifache Streicheisenlinien einen Rahmen mit Eckquadraten. Im Binnenfeld diagonal gezogene dreifache Streicheisenlinien. Auf dem VD Messingbeschläge mit Rautenmuster für Lederschließen, von denen die untere fehlt. Holz-wurmfraß. Auf dem R vier Doppelbünde, über dem obersten das Bibliotheksschildchen. Einige Schmutzflecken auf dem Schnitt.

G: Auf dem Spiegel VD die alten Signaturen Mspt XXXI und IV A 10.

L: Spatzenegger 79.

1 (Spiegel VD) NOTIZZUDEN TAGENDER KARWOCHE.

Üb.: Pronunciamentum in die palmarum. Inc.: Duplex festum agimus, festum leticie et festum inhonestatis et festum leticie, quia cum reverentia et cum gaudio susceperunt, et festum inhonestatis … Expl.: … plura et infinita tribuet in celo, quod ipse prestare Ihesus.

2 (1*v) LISTEMITDEUTSCHEN TITELNVON BIBELBÜCHERN.

Inc.: Cantica canticorum id est der mynne puch. Numeri id est das puch der czal … Expl.:

… Exodus id est des ausgangs filiorum Israel. Gloria Pauli id est der ler sand Paul.

3 (2*r) INHALTSVERZEICHNIS.

Üb.: Istos sermones quere post de sanctis.

Liste der Schriften, die in dieser Handschrift auf den RUSTILOGUS DE SANCTIS folgen (Nr. 9–11).

(2*v) leer.

4 (1ra–129va) HIERONYMUS POSSER: RUSTILOGUSDETEMPORE.

Üb.: Incipiunt sermones per circulum anni magistri Ieronimi baccalaurii formati in theo-logia.

(1ra–2vb) Dnca I. adv. (Schneyer-Hödl Nr. 1; Schneyer WW 53). Inc.: Evangelium hodiernum, quod lectum est in officio misse de adventu domini, legitur eciam in dominica palmarum … Expl.: … in eterna gloria et habitacione perpetua, quam nobis concedat idem dei filius incarnatus in seculorum secula benedictus. Amen.

(3ra–5va) Dnca II. adv. (Nr. 2, Schneyer WW 257). Inc.: Erunt signa in sole et luna … (Lc 21,25). Pro intellectu ewangelii est notandum, quod postquam dominus Iesus feria tercia post diem palmarum … Expl.: … paratum est ab origine mundi, quod nobis conce-dat iudex Christus in fine seculi venturus in secula seculorum benedictus. Amen.

(5va–6vb) Dnca II. adv. Inc.: Hoc evangelium concludit in se tria. Secundum dicit de signis, que venient ante commune iudicium … Expl.: … sed eternaliter perficientur. Sy werden ains und ewigklich vol sint und volpracht.

(6vb) Dnca III. adv. (Nr. 3). – (6vb) Dnca IV. adv. (Nr. 4). – (9vb) Nativitas dni (Nr. 5).

– (12vb) Dnca infra nat. dni (Nr. 6). – (15vb) Circumcisio dni (Nr. 7). – (18ra) Vigilia epiph. (Nr. 8). – (20ra) Epiphania (Nr. 9). – (22va) Dnca infra oct. epiph. (Nr. 10). – (25ra) Dnca II. post epiph. (Nr. 11). – (28rb) Dnca III. post epiph. (Nr. 12). – (29vb) Dnca IV. post epiph. (Nr. 13). – (30vb) Dnca V. post epiph. (Nr. 14). – (32rb) Dnca in septuagesima (Nr. 15). – (34ra) Dnca in sexagesima (Nr. 17 [abweichendes Thema]). – (35rb) Dnca in quinquagesima (Nr. 18). – (36vb) Dnca I. in quadragesima (Nr. 20). – (38va) Dnca II. in quadragesima (Nr. 19). – (41ra) Dnca III. in quadragesima (Nr. 22).

– (42vb) Dnca IV. in quadragesima (Nr. 23). – (43rb) Dnca V. in quadragesima (Nr. 24).

– (45ra) Dnca in palmis (Nr. 25). – (45va) Feria V. in coena dni (Nr. 26). – (48va) Coe-na dni (Nr. 27). – (51va) CoeCoe-na dni (Nr. 28). – (52rb) Parasceve (Nr. 29).

(56va) Parasceve. Üb.: De passione domini sermo bonus secundum quatuor ewangelistas.

Inc.: Egressus Ihesus cum discipulis suis … (Io 18,1). Consuetudo diem hodiernam nescio quid melius facere quam plorare vel predicare, quia quando cogitamus … auch Graz, UB, Ms. 742, 97r, dort Peregrinus de Oppeln zugeschrieben

(60vb) Pascha (Schneyer-Hödl Nr. 30 [mit Thema Mc 16,1]). – (63ra) Feria II. paschae (Nr. 31). – (64rb) Dnca I. post pascha (Nr. 32 [mit Thema Io 6,16]). – (65va) Dnca II.

post pascha (Nr. 33). – (67ra) Dnca III. post pascha (Nr. 34). – (70ra) Dnca IV. post pascha (Nr. 35). – (71rb) Dnca V. post pascha (Nr. 36). – (73va) Dnca VI. post pascha (Nr. 37). – (74ra) Ascensio dni (Nr. 38). – (75va) Ascensio dni (Nr. 39). – (77rb) Dnca infra oct. asc. (Nr. 41). – (79rb) Pentecoste (Nr. 42). – (82va) Trinitas (Nr. 43). – (85vb) Dnca II. post pent. (Nr. 45). – (87va) Dnca III. (Nr. 46). – (89rb) Dnca IV. (Nr. 47).

– (91vb) Dnca V. (Nr. 48). – (93vb) Dnca VI. (Nr. 49). – (96rb) Dnca VII. (Nr. 50). – (98ra) Dnca VIII. (Nr. 51). – (99vb) Dnca IX. (Nr. 52). – (103vb) Dnca X. (Nr. 53). – (106rb) Dnca XI. (Nr. 54). – (107va) Dnca XII. (Nr. 55). – (108rb) Dnca XIII. (Nr. 56).

– (110rb) Dnca XIV. (Nr. 57). – (112va) Dnca XV. (Nr. 58). – (114rb) Dnca XVI.

(Nr. 59). – (115va) Dnca XVII. (Nr. 60). – (117va) Dnca XVIII. (Nr. 61). – (119ra) Dnca XIX. (Nr. 62). – (120va) Dnca XX. (Nr. 63). – (122va) Dnca XXI. (Nr. 64).

(124va–126vb) Dnca XXII. (Nr. 65). Inc.: Simile est regnum celorum homini regi, qui voluit racionem ponere … (Mt 18,23). Hoc ewangelium est aliqualiter terribile et continet in se tres partes. Prima pars dicit de stricta racione … Expl.: … qui enim in se habet vel sentit talia signa, talis non remisit proximo suo ex toto corde.

(126vb–129ra) Dnca XXIII. (Nr. 66). Inc.: Abeuntes Pharisaei consilium inierunt, ut caperent Ihesum … (Mt 22,15). Nuper sub cesare Augusto Iudea subiecta Romanis, quan-do in toto orbe terrarum celebrata est … Expl.: … veniat ad cor nostrum, ut nos invitet ad ipsum prestante eo, qui eternaliter vivit et regnat in secula seculorum. Amen.

(129ra–129va) Dnca XXIV. (Nr. 67). Inc.: Loquente Ihesu ad turbas, ecce … (Mt 9,18).

Quod pro salute nostra salvator noster ad terras descendit, legitur enim Iohannis tercio, quod Christus Ihesus … Expl.: … evadere infirmitates temporales et penas eternas, quod nobis concedat, qui sine fine vivit et regnat. Amen.

Sch.: Deo gracias. De tempore per circulum anni. De anno etc. 68 in die sancti Maurici in Palting vicario. [In Rot:] Per me Erasmum Fuchs vicarium in Palting de anno etc. 68.

(22.9.1468)

Verstreut sind Phrasen oder einzelne Wörter ins Deutsche übersetzt.

Lit.: G. Hayer, Posser, Hieronymus, in: 2VL VII 791–795 (ohne diese Hs.).

5 (129va–130ra) THOMAS EBENDORFER (?): NOTABILESUPERDOMINICAM XX. POSTPENT. Üb.: Dubitatur. Inc.: Dubitatur, ex quo homo sua electione vel dampnacione non habet

cer-titudinem, an tamen hoc scribi potest ex aliquibus signis … Expl.: … tales convincuntur, quod dominum non diligunt. Iohannis 14.: Qui non diligit me, mandata mea non servat.

Auch Klosterneuburg, StiB, CCl 233, 141rb (Autorenzuschreibung von dort übernom-men: http://www.ksbm.oeaw.ac.at/_scripts/php/msDescription.php?ID=397 [24.11.

2010]).

6 (130ra) NOTIZZU MT 22,2.

Inc.: Per hominem non indutum veste imperiali intelligitur homo, qui fidem habuit absque caritate … Expl.: … in corpore virginis ex caritate processerunt ille nupcie, a simili ex-emplum recipiamus.

7 (130rb–130vb) DECONFESSIONE.

Üb.: Quid sit confessio. Inc.: Queritur, quid sit confessio, primo secundum Raymundum:

Confessio est legitima coram sacerdote peccati declaracio … Expl.: … in veritate persone et qua hoc fecerat temptacione et ipsius vicii multiplici execucione.

8 (131ra–217vb) HIERONYMUS POSSER: RUSTILOGUSDESANCTIS.

(131ra–132vb) Andreas (Schneyer-Hödl Nr. 123, Schneyer WW 445). Inc.: Relictis om-nibus retibus et navi secuti sunt eum … (Mt 4,22). Quidam dicunt frequenter: Predicatur nobis, si autem diceretur, quomodo agendo ille sanctus vel illa virgo … Expl.: … rogemus igitur sanctum Andream, ut nos a dyabolica fraude custodiat. Amen.

(132vb–134rb) Nicolaus (Nr. 125). Inc.: Olivam uberem vocavit dominus nomen tuum … (Ier 11,16). Verba proposita sunt Ieremie prophete capitulo 11. et bene conveniunt beato Nicolao, cuius hodie festum celebramus … Expl.: … dignetur nobis clementer et habundan-ter infundere, quod ipse patrare dignetur.

(134rb–134vb) Lucia (Schneyer IV 565, Nr. 201). Inc.: Dedit michi dominus peticionem, quam postulavi eum … (I Sm 1,27). In verbis istis duo notantur, scilicet accepcio peticio-num ibi: ‘dedit michi dominus peticionem’ … Expl.: … donec veniret sacerdos et commu-nicaret eam corpore et sanguine Christi.

(134vb) Thomas (Schneyer-Hödl Nr. 126). – (136rb) Thomas (Nr. 127). – (138ra) Ste-phanus (Nr. 128). – (139vb) SteSte-phanus (Nr. 129). – (140va) Iohannes ev. (Nr. 130). – (143rb) Iohannes ev. (Nr. 131). – (145rb) Innocentes (Nr. 132). – (146vb) Fabianus et Sebastianus (Schneyer IV 565, Nr. 212). – (147rb) Conversio sancti Pauli (Schneyer-Hödl Nr. 133). – (148ra) Conversio sancti Pauli (Nr. 134). – (150ra) In cathedra sancti Petri (Schneyer IV 566, Nr. 220). – (150vb) Mathias (Schneyer-Hödl Nr. 135). – (152r) Matthias (Nr. 136). – (152vb) Gregorius (Schneyer IV 559, Nr. 126). – (153va) Benedic-tus (Schneyer IV 559, Nr. 127). – (154ra) Purificatio BMV (Schneyer-Hödl Nr. 137).

– (155va) Purificatio BMV (Nr. 138).

(156rb) Annuntiatio BMV (Schneyer VIII 596, Nr. 14). – (157va) Annuntiatio BMV (Schneyer-Hödl Nr. 139). – (158va) Annuntiatio BMV (Nr. 140). – (159va) Ambrosius (Schneyer IV 559, Nr. 129).

(160rb) Georgius. Inc.: Beatus vir, qui inventus sine macula … (Sir 31,8). Nota quadru-plicem maculam invenimus in lege esse detestabilem, scilicet maculam rei offerende … (161rb) Georgius (Schneyer-Hödl Nr. 141). – (163ra) Marcus (Schneyer IV 559, Nr. 132).

(163va) IACOBUS A VORAGINE: Dies rogationum (Graesse Nr. 70/Maggioni Nr. 66=

Schneyer III 437, Nr. 55 [dort unter Iohannes Contractus]). Inc.: Letanie bis in anno fiunt, scilicet in festo sancti Marci et tribus diebus ante ascensionem domini …

(164ra) Philippus et Iacobus (Schneyer-Hödl Nr. 142). – (165va) Inventio crucis (Nr. 143). – (166vb) Inventio crucis (Nr. 145). – (168va) Vitus (Nr. 144). – (170rb) Io-hannes baptista (Nr. 146). – (173rb) IoIo-hannes baptista (Nr. 148). – (174ra) IoIo-hannes et Paulus (Schneyer IV 568, Nr. 247). – (175ra) Petrus et Paulus (Schneyer-Hödl Nr. 150).

(176va) Petrus et Paulus. Inc.: Dedit te in lucem gencium … (Is 49,6). Quamvis verba ista sint de prophetis, tamen congrue potest ea ecclesia dicere ad beatum Paulum … (177rb) Margaretha (Schneyer-Hödl Nr. 151). – (178vb) Maria Magdalena (Nr. 153).

(180ra) Maria Magdalena. Inc.: Rogabat Ihesum quidam Phariseus, ut manducaret … (Lc 7,36). Circa presens ewangelium est notandum, quod hec mulier dicitur fuisse Maria Magdalena Magdalo castro …

(182ra) Iacobus (Schneyer-Hödl Nr. 154). – (183vb) Iacobus (Nr. 155). – (184va) AL

-DOBRANDINUSDE CAVALCANTIBUS: Iacobus (Schneyer I 174, Nr. 345). – (185rb) Vincula Petri (Schneyer-Hödl Nr. 156). – (186ra) Laurentius (Nr. 157). – (187va) Laurentius (Nr. 158). – (188ra) Assumptio BMV (Nr. 159). – (189rb) Assumptio BMV (Nr. 160).

– (190rb) Bartholomaeus (Nr. 161). – (192rb) Augustinus (Nr. 162). – (193ra) Aegidius

(Nr. 163). – (194ra) Nativitas BMV (Nr. 164). – (195ra) Nativitas BMV (Nr. 165). – (195vb) Exaltatio sanctae crucis (Nr. 166). – (197vb) Exaltatio crucis (Schneyer IV 559, Nr. 136). – (199ra) Matthaeus (Schneyer-Hödl Nr. 167). – (200rb) Michael arch.

(Nr. 168).

(201ra) Michael arch. Inc.: Inmittit angelus domini in circuitu … (Ps 33,8). Haec sic exponuntur: Angelus domini, scilicet dum ad nos mittitur, inmittit scilicet divinam graci-am …

(201vb) Michael arch. (Schneyer-Hödl Nr. 169). – (203ra) Simon et Iudas (Nr. 170). – (203vb) Omnes sancti (Nr. 171). – (205va) Omnes sancti (Nr. 172). – (207ra) Comme-moratio animarum (Nr. 173). – (208va) CommeComme-moratio animarum (Nr. 174). – (209ra) Commemoratio animarum (Nr. 175). – (209va) Martinus (Nr. 176). – (210vb) Martinus (Nr. 177). – (211va) Elisabeth (Nr. 178). – (212ra) Clemens (Schneyer IV 571, Nr. 305, auch Kat.-Nr. 41, 104va). – (212va) Dedicatio ecclesiae (Schneyer-Hödl Nr. 181, auch Kat.-Nr. 13, 268v). – (213vb) Catharina (Nr. 179). – (215ra) Catharina (Nr. 180).

(215ra–216va) Barbara (BHL 917). Inc.: Temporibus imperatoris Maximiniani erat quidam satrapas nomine Dyoscuros, qui fuit dives valde … Expl.: … apud nos vero regnan-te domino deo atque salvatori (!) nostro Ihesu Christo, cui est honor et gloria in secula se-culorum. Amen.

(216va–217rb) Ps.-IACOBUS A VORAGINE: Dorothea (Graesse Nr. 210; gekürzt). Inc.:

Gloriosa virgo martyr Dorothea ex patre Dorotheo et matre Theodora progenita est ex nobi-li sangwine senatorum … Expl.: … qui patri sanctoque spiritui consubstancianobi-lis et coeter-nus vivit et regnat deus in secula seculorum. Amen.

(217rb–217vb) PETRUS PLANK: Novus sacerdos (Schneyer-Hödl Nr. 469, auch Kat.-Nr. 41, 107va, 176vb). Inc.: Vas eleccionis est michi iste … (Act 9,15). Haec verba domi-nus dixit ad Naman, dum Paulum convertisset. Eadem verba potuit dicere domidomi-nus ad angelum … Expl.: … pro quibus hostiam offert a nostro numquam separamur crea-tore, quod nobis prestare dignetur Ihesus Christus. Amen. Et finito libro sit laus et gloria Christo.

Schneyer IV 564–572 wird unter Peregrinus von Oppeln mit „Sermones (Hieronymi de Salzburg aut a Hieron. de S. collecti) variati“ überschrieben. – Die Legenden Bl. 163va und 216va sind der LEGENDAAUREA entnommen.

9 (218ra–232vb) SERMONESDESANCTIS.

(218ra–219ra) PETRUS PLANK: Dedicatio ecclesiae (Schneyer-Hödl Nr. 270). Inc.: Facta est leticia magna in populo … (I Mcc 4,58). Hoc verbum scriptum est in libro Machabae-orum et convenit dedicacioni, sed nota, quod prima dedicacio … Expl.: … pro una missa tot anime, quid tunc de multis. Rogemus ergo dominum.

(219ra–219rb) Dedicatio ecclesiae. Inc.: Domus mea domus oracionis vocabitur … (Is 56,7). Hoc sollempnizat ecclesia solempnitatem sive dedicacionem huius domus sancte, id est ecclesie … Expl.: … et ad vitam eternam perducat, quod nobis prestet, qui sine fine vivit et regnat. Amen.

(219rb–220vb) De animabus. Inc.: Memor esto iudicii mei, sicut enim erit, et tunc domi-nus habet duo iudicia, unde particulare … Expl.: … homo misereri anime sue et ista octo supradicta cottidie debet in memoria habere. Auch Salzburg, StiB St. Peter, b X 16, 70va.

(220vb) PAULUS CHOLNER: Omnes sancti (Schneyer-Hödl Nr. 195).

(225ra) Passio dni. Inc.: Inspice et fac secundum exemplar … (Ex 25,40). Primum est quod altaria sunt denudata. Altare quidem est Christus, qui hodie suis vestibus fuit denu-datus …

(225vb) Angeli (Thema wohl Mt 18,1). Inc.: Istud evangelium scribitur Matthei XVIII.

Primo enim ostendit humilitatem, sine qua testante iuramento domini … Expl.: … veritas nullum seducit aperte, denunciatve autem, per quem scandalum venit.

(227rb–229rb) Annuntiatio BMV. Inc.: Ave gratia plena, dominus tecum … (Lc 1,28).

Hoc ewangelium continet nostre salutis exordium, in quo quatuor notare possumus. Primo, a quo sit legacio … Expl.: … per mare rubrum duxit. Hoc totum hodie contigisse sacra pagina protestatur. Auch Kat.-Nr. 27, 21rb–22vb und Graz, UB, Ms. 335, 210va.

(229rb–230vb) Corpus Christi. Inc.: Probet autem se ipsum homo … (I Cor 11,28). Le-gitur de sancto Petro, quod totam noctem laboraverat in piscando et nichil cepit. Tunc de mane dixit … Expl.: … racio per similitudinem defecit et sibi ibi divinum miraculum operatur.

(230vb–232vb) Dedicatio ecclesiae (Schneyer VII 475, Nr. 73). Inc.: Vere dominus est in loco isto … (Gn 28,16). In verbis istis patriarcha Iacob duo facit. Primo instruit nos ac-quirere beneficia huius festivitatis … Expl.: … ut numquam a vero templo, hoc est a celo separeris, quod nobis commendet in secula seculorum. Amen.

10 (233ra–239rb) TRAKTATÜBERDIE MESSE.

Inc.: Nota primo dubitatur, utrum sacerdos legens missam debet esse ieiunus. Et respon-ditur, quod non … Expl.: … faciunt ad memoriam eius, scilicet Christi, qui sic instituit.

Sch.: Et sic est finis huius tractatus in Palting anno domini 1469 in die Affre (7.8.1469).

11 (239va–240va) IOHANNESA S. GEMINIANO: SERMONESDESANCTIS.

(239va–239vb) Lucas (Schneyer III 755, Nr. 418). Inc.: Salutat vos Lucas medicus ca-rissimus … (Col 4,14). Communiter videmus, quod res notifficantur tripliciter autem (!) ex operibus aut (!) artifices, puta quod sit homo pictor … Expl.: … et in futuro ad gloriam, ad quam nos perducat Ihesus Christus dei filius. Amen.

(239vb–240va) Inventio crucis (Schneyer III 750, Nr. 358). Inc.: Effodiente (!) thesaurum gaudent vehementer cum invenerit … (Iob 3,21). Quanto aliquid cum maiori labore queri-tur , tanto cum maiori inveniqueri-tur, unde illi, qui ad thesaurum … Expl.: … sed per crucem magna mala evasimus et magna bona acquisimus sicut habitum est supra. Rogemus.

(240vb) leer.

12 (241ra–266vb) PRONUNTIAMENTUMDESANCTIS.

Üb.: Incipit pronunciamentum per circulum anni de sanctis.

Adventus. Inc.: Adventus domini agitur per quattuor septimonas ad designandum, quod quadruplex est adventus filii dei … Expl.: … ut filiis suis generet amorem et timorem.

Malachie: Si ego sum pater, ubi amor, si timor, ubi dominus est?

Andreas. Inc.: Andreas germanus Petri ab Bethsaida provincia Galilee oriundus fuit. Hic a domino vocatus … Expl.: … et sic extensus in cruce biduo vivet predicans Christum. Ubi 20 milia hominum, qui advenerunt, ad fidem Christi convertit.

(241ra) Barbara. Inc.: Barbara Dyascori filia gentilis, filia satrapas fuit. Hanc pater propter nimiam eius pulchritudinem in alta turri conclusit … Expl.: … qui ipsam cottidie honorat occiso, qui non potuit mori, donec confessionem et sacramenta perciperet.

(241va) Nicolaus. Conceptio BMV. (241vb) Lucia. Otilia. (242ra) Ignatius. (242rb) Thomas. Quattuor tempora. (242va) Vigilia nativitatis dni. Nativitas dni. (242vb) Anastasia. Stephanus. (243ra) Iohannes. (243rb) Innocentius. Thomas Cantuariensis.

(243va) Silvester. (243vb) Circumcisio dni. Epiphania dni. Paulus eremita. (244ra) Erhardus. Hilarius. (244rb) Felix. Macarius. (244va) Antonius. Prisca. (244vb) Fa-bianus. Sebastianus. Agnes. (245ra) Vincentius. Emmerantiana. Timotheus. (245rb) Conversio sancti Pauli. Policarpus. (245va) Iulianus. Iohannes Chrysostomus. (245vb)

Octava Agnetis. Brigitta. Purificatio BMV. (246ra) Blasius. Agatha. (246rb) Dorothea.

(246va) Vedastus. Amandus. Apollonia. Scholastica. (246vb) Valentinus. Iuliana. Sep-tuagesima. (247ra) Sexagesima. Quinquagesima. (247rb) Quadragesima. Dies cinerum.

Cathedra Petri. (247va) Matthias. Walpurgis. Quadraginta martyres. Kunigundis.

(247vb) Perpetua et Felicitas. Gregorius. Longinus. Gertrudis. (248ra) Patricius. Bene-dictus. Annuntiatio BMV. (248rb) Rupertus. (248va) Pascha. (248vb) Ambrosius. Ma-ria aegyptiaca. (249ra) Tiburtius et ValeMa-rianus. (249rb) Helena. Eleuterius ep. Georgi-us. (249va) MarcGeorgi-us. Litaniae maiores. (249vb) Marcellus pp. Vitalis. Petrus m. (250ra) Philippus. Iacobus. (250rb) Sigismundus. (250va) Inventio crucis. Florianus. Godehar-dus. Iohannes ante portam latinam. (250vb) Gordianus. Nereus et Achilleus. (251ra) Pancratius. Gangolphus. Servatius. (251rb) Litania maior. Ascensio dni. Pentecoste.

Corpus Christi. (251va) Trinitas. Urbanus. Petronilla. (251vb) Nicomedes. Marcellinus et Petrus. Erasmus. (252rb) Primus et Fabianus. Bonifatius. Barnabas. Basilides.

(252va) Vitus. (252vb) Marcus et Marcellianus. Gervasius. Albanus. (253rb) Iohannes baptista. (253va) Iohannes et Paulus. Septem dormientes. (253vb) Leo. Petrus et Pau-lus. (254ra) Processus et Martinianus. Valerius. (254rb) Willebaldus. Kilianus. (254va) Septem fratres. Margaretha. (254vb) Heinricus imp. Divisio apostolorum. (255ra) Ale-xius. (255va) Maria Magdalena. (255vb) Apollinaris. Christina. (256ra) Iacobus. Chris-tophorus. (256rb) Anna mater BMV. Pantaleon. (256va) Felix. Abdon et Sennen. Ad vincula Petri. (256vb) Machabaei fratres. Stephanus pp. Stephanus protom. (257ra) Oswaldus. Sixtus. (257rb) Transfiguratio dni. Afra. (257va) Donatus. Cyriacus. Roma-nus. Vigilia Laurentii. (257vb) Laurentius. Tiburtius. (258ra) Hippolytus. Eusebius.

(258rb) Assumptio BMV. Agapitus. Thimotheus. Bartholomaeus. (258va) Augustinus.

(259ra) Iohannes. Felix et Adauctus. Aegidius. (259va) Nativitas BMV. Adrianus.

(259vb) Gordianus. (260ra) Gorgonius. Protus et Hyacinthus. Exaltatio crucis. (260va) Cornelius. Octava nativitatis BMV. Cyprianus ep. (260vb) Euphemia. Lambertus.

(261ra) Matthaeus. Mauritius. (261rb) Virgilius. (261va) Cosmas et Damianus. Wences-laus dux. (261vb) Michael archangelus. Hieronymus. (262ra) Remigius. (262rb) Leode-garius. Franciscus. Marcus pp. Sergius et Bacchus. (262va) Dionysius. (262vb) Maxi-milianus. Colomannus. (263ra) Gallus. Martha. Lucas. (263va) Undecim milium virgi-num. (263vb) Severus. Severinus. Crispus et Crispinianus. (264ra) Simon et Iudas.

Narcissus. (264rb) Wolfgangus. Quintinus. (264va) Dies sanctorum. Commemoratio animarum. Eustachius. Leonhardus. (264vb) Quattuor coronati. (265ra) Theodorus.

Martini. (265rb) Brictius. (265va) Othmarus. (265vb) Chrysogonus. Catharina. (266ra) Translatio Martini. (266rb) Elisabeth.

(266rb) Caecilia. Inc.: Cecilia romana ab ipsis cunabulis ewangelium Christi in corde gerebat, a colloquiis divinis non cessavit … Expl.: … domumque suam in ecclesiam conse-crari ordinavit. Passa est igitur anno domini M CC XXX. (recte: 230).

(266va) Clemens pp. Inc.: Clemens Urbanus Athenis summum philosophie apicem appre-hendit, quo dum Barnabas veniens et verbum dei predicans … Expl.: … ad tria miliaria retrogressurus esset prebens iter populo terre intrandi et exeundi ad enarrandum miracula dei.

(266vb) Saturninus. Inc.: Saturninus apostolorum discipulus ab eis in episcopum conse-cratur et intrans Theolosonam civitatem … Expl.: … Renovatus vero et Felicitas leopardo comeduntur et Saturnus capite truncatus. Laus uni trinoque domino. Amen.

Sch.: Expliciunt pronunciamenta sanctorum per annum facta per Petrum Erer baccalau-reum decretorum feria tercia ante Egidi anno 69. (29.8.1469)

Die Zusammenstellung deutet auf die Diözese Passau hin (Diözesanpatrone Valentinus und Maximilianus). Folgende Heiligenfeste passen nicht zu dieser Zuteilung: Macarius

(23.1.), Iulianus (27.1.), Longinus (15.3.), Patricius (17.3.), Helena (15.4.), Marcellus pp. (Ende April), Petrus m. (29.4.).

Auch München, UB, 2° Cod. ms. 135, 271ra–308rb (vgl. Daniel/Kornrumpf/Schott 229 mit Lit.) und Graz, UB, Ms. 648, 205r–222v, sowie Kat.-Nr. 4, 245r–300r; vergleichba-re Zusammenstellung in Kat.-Nr. 27, 105ra–124vb.

13 (267ra–b) DEQUINDECIMSIGNISINDIEIUDICII.

Üb.: Nota quindecim signa in die iudicii. Inc.: Signa predecencia (!) diem iudicii, que invenit Hieronymus in animalibus (!) Iudeorum, que sunt quindecim … Expl. mut.: … de cetero non dicunt creare sal, qui est vita eterna secundo ut …

Lit.: W. Heist, The Fifteen Signs before Doomsday. Michigan 1952. – Chr. Gerhardt (Hg.), Das Münchner Gedicht von den fünfzehn Zeichen vor dem Jüngsten Gericht.

Berlin 2002, 59–67 (vorliegende Textfassung ist nicht berücksichtigt).

(267v–268v) leer.

14 (269*r–Spiegel HD) NOTIZEN.

14.1 (269*r–Spiegel HD) PASTORALE AUFZEICHNUNGENVON ERASMUS FUCHS.

Inc.: Ego Erasmus Fuchs in Palting vicarius presens vestre paternitatis mandatum die decima nona Iunii iuxta vim, formam … Expl.: … ad laborem alibi petiit sibi dari pre-sentem cedulam pro testimonio.

Aufzeichnungen über abgenommene Beichten. Genannte Jahreszahlen: 1440, 1450 und 1472. Erasmus Fuchs war laut diesen Aufzeichnungen als Kooperator in Chessendorff (Köstendorf, Flachgau, Land Salzburg) und Presbyter in Palting (Innviertel, Ober-österreich) tätig. Außer Erasmus Fuchs selbst finden ein Chunradus de Aw und Wolf-gangus de Hemmyng (?) Erwähnung. Die Aufzeichnungen sind an eine vestra paternitas gerichtet.

14.2 (269*r) PRIAMEL, DT. (vgl. TPMA, Bd. 6, 354,99).

Text: X iar ein chind, XX iar ein iungling, 30 iar ein man, 40 iar wol getan, 50 iar stil stan, 60 iar abelan, 70 iar dy sell bebär, 80 iar der welt ein tör, 90 iar der chind spot, C iar nu helff uns got.

(269*v) leer.

14.3 (Spiegel HD) NOTIZENZU ORTSCHAFTEN.

Text: Hollaprun ein marckt, Erspersdorff haimb am teuch, ligt sey (!) meil von Krems, Wollertorf ein marckt, Weylburg.

Hollabrunn, Erpersdorf, Wöllersdorf und Weilburg befinden sich in Niederösterreich.

NC

75

SERMONES

Papier. 270 Bl. 294×215. Bayern/Österreich, 1397 (I); Erzbistum Salzburg (?), 2. Viertel 15. Jh. (II)

Die Handschrift besteht aus zwei Teilen. I: Bl. 1–109. II: Bl. 110–270.

E: Zeitnaher Einband. Leder über Holz. Das Leder hat sich vom VD weitgehend gelöst. Der VD hängt nur noch schwach an den oberen Bünden am Buchblock. Zwischen VD und R ist eine Lücke. Je fünf Beschläge auf dem VD und HD fehlen. Auf dem HD sind zwei Ansätze von Lederschließen vorhan-den, die Gegenstücke auf dem VD fehlen aber. Auf dem VD und HD einige Löcher durch Wurmfraß.

Das Leder am R ist bei den Kapitalen und am Falz zum VD gerissen. Drei Doppelbünde. Über dem ersten das Bibliotheksschild.

G: Die pastoralen Aufzeichnungen Bl. 263va–269rb weisen auf den Vorbesitzer Johannes Schrecksmel de Peuerbach (2. Viertel 15. Jh.). Johannes Schrecksmel de Peuerbach (s. Kat.-Nr. 13) war auch Schreiber von Wien, ÖNB, Cod. 4476: Schreibervermerke Bl. 2r, 25r, 26v, 27v, 29r, 29v aus den Jahren 1438–1443 als Socius divinorum in Seekirchen (vgl. unten Nr. 12). Außerdem nennt er sich dort Bl. 29r Summus magister in medicinis. Vgl. dazu F. Unterkirchner, Die datierten Handschriften der öster-reichischen Nationalbibliothek von 1401 bis 1450 (Katalog der datierten Handschriften in lateinischer Schrift in Österreich Bd. 2). Wien 1971, 1/97f. und 2/265. – Auf dem VD innen die alten Signaturen Msptum XX und IV A 6.

L: Spatzenegger 79.

I (1–109)

B: Wasserzeichen: Glocke (ähnlich Piccard online 40687), Glocke (Typ Piccard online 41078), Ochsen-kopf mit Augen und Nasenlöchern mit einkonturiger Stange und Stern (nicht in den Repertorien nachgewiesen). Lagen: (VI–3)11 + V21 + 3.VI57 + V67 + 2.VI91 + V101 + IV109. Kustoden mit römischen Zahlen. In der ersten Lage fehlen drei Blätter, zwei wohl mit Textverlust, die ersten beiden Blätter sind lose, deren Ränder stark ausgefranst. Moderne Bleistiftfoliierung beginnt nach dem Vorsatzblatt mit 3. Die Lagenfalze sind jeweils mit unbeschriebenen Pergamentstreifen verstärkt. – Beiliegend ein Zettel in der Größe 82×222, beschrieben in deutscher Kanzleischrift, 1. Hälfte 16. Jh.

S: Bl. 3ra–109va: Schriftraum (210–212)×(135–138). 2 Spalten, 42–44 Zeilen, Schriftraum durch Tin-tenlinien begrenzt. Süddeutsche Bastarda, Bl. 109va datiert auf 1397, Kolophon in Textura. – Zu-sätze Bl. 106v am Blattrand und 109va–b in Bastarda von einer Hand des 2. Viertels 15. Jh.

S: Bl. 3ra–109va: Schriftraum (210–212)×(135–138). 2 Spalten, 42–44 Zeilen, Schriftraum durch Tin-tenlinien begrenzt. Süddeutsche Bastarda, Bl. 109va datiert auf 1397, Kolophon in Textura. – Zu-sätze Bl. 106v am Blattrand und 109va–b in Bastarda von einer Hand des 2. Viertels 15. Jh.