• Keine Ergebnisse gefunden

6 Untersuchung der Polyelektrolyt-Eigenschaften

8.11 Potentiometrische Titrationen

Für die potentiometrischen Titrationen wurde das Labor-pH-Meter CG 843 der Firma Schott (Genauigkeit: ± 0,1 mV) und der Dosimat Microlab P mit den Glasspritzen 1705 TLL (50µL), 1750 TLLX (500 µL) und 1005 P-TLL (5 mL) der Firma Hamilton verwendet. Die pH-Messungen wurden mit den pH-Glaselektroden (Einstabmessketten) InLab® 423 der Firma Mettler Toledo und Blue Line 14 pH der Firma Schott durchgeführt, die jeweils zu gleichen Ergebnissen führten. Die verwendeten Glaselektroden wurden mit den Standardpuffern pH 4,00 ± 0,02 (20 °C), pH 7,00 ± 0,02 (20 °C) und pH 10,00 ± 0,02 (20 °C) der Firma Roth vor jeder Messung kalibriert. Für die ionenselektiven Messungen kam die als Einstabmesskette konzipierte Bromid-Elektrode 9635 BN ionplus der Firma Thermo Orion zum Einsatz. Diese vereint eine bromidselektive Festkörpermembran-Elektrode und eine Ag/AgCl-Referenzelektrode in einer Bauform und ermöglicht somit Messungen von kleinen Volumina.

Bei den Titrationen wurde Wasser als Lösungsmittel eingesetzt, das einer Reinstwasseranlage vom Typ MILLI-Q der Firma Millipore entnommen wurde. Das System bestand aus einem Aktivkohlefilter (Super-C Carbon Cartridge), zwei Ionenaustauschern (Ion-Ex Cartridge) und einem nachgeschalteten Filter für organische Verunreinigungen (Organex-Q Cartridge). Die Leitfähigkeit des entnommenen Wassers betrug stets weniger als 0,6 µS/cm. Das ebenfalls als Lösungsmittel verwendete Deuteriumoxid wurde von der Firma Deutero GmbH bezogen und direkt eingesetzt.

Weiterhin wurden die Maßlösungen 1 M Natronlauge (Roth) und 1 M Salzsäure (Roth) sowie eine wässrige 1 M Bromwasserstofflösung verwendet, die durch Verdünnen der 47 %igen Bromwasserstoffsäure Suprapur® (Merck) erhalten wurde. Die Probelösungen wurden während der Titrationen nicht thermostatisiert, die Temperatur lag stets zwischen 16 °C und 25 °C. Die Messungen erfolgten an Luft ohne Schutzgasatmosphäre.

Bei den durchgeführten Titrationen wurde die Säure bzw. Lauge schrittweise alle zwei Minuten automatisch zudosiert, jeweils in 0,5-µL-Schritten im Falle der 50-µL-Spritze und in 5-µL-Schritten im Falle der 500-µL-Spritze. Die Zugabe der NaBr- bzw.

Polyelektrolytlösung erfolgte in 50-µL-Schritten mit einer 5-mL-Spritze. Das pH-Meter übermittelte während der gesamten Messzeit von ca. 1,5 h bis 3 h jeweils im Zeitabstand von 5 s den aktuell angezeigten Messwert an einen angeschlossenen Computer, an dem die Datenerfassung mit dem Programm MultiLab pilot 3.0 der Firma Schott erfolgte. Die vollständige Einstellung des Gleichgewichtszustandes nach jedem Zudosieren konnte anhand der konstanten Messwerte spätestens nach einer Minute immer bestätigt werden. Zur Auswertung der pH-Titrationen wurde jeweils ein Messwert aus dem konstanten Bereich betrachtet, während bei den Messungen mit der Bromid-Elektrode zur Erhöhung der Genauigkeit jeweils 10 Messwerte gemittelt wurden. Die ermittelten pH-Werte bei Messungen in Deuteriumoxid statt in Wasser wurden nicht korrigiert.

9 Abkürzungsverzeichnis a Aktivität

aP Radius des Polyions im Poisson-Boltzmann-Zellmodell

b axialer Abstand zweier ionisierbarer Gruppen auf der Polymerkette bP axialer Ladungsabstand auf der Polyelektrolytkette

B Base

+BH konjugierte Säure Bu Butyl

capp scheinbare Bromidionenkonzentration, bestimmt aus Akivitätsmessung durch Kalibration

cBr- tatsächliche Konzentration an Bromidionen cN Konzentration an Stickstoffatomen

cNaBr Konzentration an Natriumbromid

cP Polyelektrolyt-Konzentration (Stoffmenge der Ketten pro Volumen) DMF N,N-Dimethylformamid

DMSO Dimethylsulfoxid e Elementarladung eq Äquivalente

E elektrochemisches Potential E0 Standardpotential der Messkette Ed Diffusionspotential

Et Ethyl

fξ Manning-Fraktion (Bruchteil der kondensierten Gegenionen) Gel freie elektrostatische Energie

i effektive Ladung bezogen auf eine Aminogruppe I Ionenstärke

kB Boltzmann-Konstante

KD Säurekonstante / Ionisationskonstante in Deuteriumoxid KS Säurekonstante / Ionisationskonstante in Wasser

KW Ionenprodukt des Wassers lB Bjerrum-Länge

M Molarität [mol/L]

Me Methyl

Mn zahlenmittleres Molekulargewicht Mw gewichtsmittleres Molekulargewicht

n Anzahl der Wiederholungseinheiten

n Konstante aus der erweiterten Henderson-Hasselbalch-Gleichung NA Avogadro-Konstante

p Umsatz

pD negativer dekadischer Logarithmus der D+-Konzentration pH negativer dekadischer Logarithmus der H+-Konzentration

pK0 intrinsische Ionisationskonstante bei einem Protonierungsgrad von α = 0 pK0,5 Konstante aus der erweiterten Henderson-Hasselbalch-Gleichung (bei α = 0,5

gilt: pK0,5 = pKS = pH)

pKapp mit Henderson-Hasselbalch ermittelter apparenter pKS-Wert

pKD negativer dekadischer Logarithmus der Säurekonstanten in Deueriumoxid pKS negativer dekadischer Logarithmus der Säurekonstanten in Wasser

pKW negativer dekadischer Logarithmus des Ionenprodukts von Wasser PD Polydispersität PD = Mw / Mn

Pn zahlenmittlerer Polymerisationsgrad R Gaskonstante

R0 Radius der Zylinderzelle im Poisson-Boltzmann-Zellmodell T Temperatur

THF Tetrahydrofuran Ts p-Toluolsulfonat X- Halogenidion α Protonierungsrad α’ Quaternisierungsrad β Neutralisationsgrad

γapp Aktivitätskoeffizient der freien, nicht kondensierten Bromidionen γBr- Aktivitätskoeffizient aller Bromidionen

γ*Br- experimentell ermittelter Aktivitätskoeffizient: γ*Br- = capp / cBr- γNaBr Aktivitätskoeffizient der Bromidionen von Natriumbromid (γNaBr≈ 1)

γP Aktivitätskoeffizient der Bromidgegenionen des Polyelektrolyts ohne Natriumbromid-Fremdionen

ε0 Dielektrizitätskonstante des Vakuums

εr relative Dielektrizitätskonstante des Lösungsmittels λD Debye-Länge

ν~ Wellenzahl [cm-1] ξ Ladungsparameter

ξeff effektiver Ladungsparameter Π osmotischer Druck

ϕ1, ϕ2 Koeffizienten aus der Reihenentwicklung der apparenten Ionisations-konstanten von Mandel

φ osmotischer Koeffizient ψ elektrostatisches Potential

10 Literaturverzeichnis

1 M. Mandel, Encycl. Polym. Sci. Eng. 1988, 11, 739-829.

2 H. Dautzenberg, W. Jaeger, J. Kötz, B. Philipp, Ch. Seidel, D. Stscherbina,

„Polyelectrolytes: Formation, Characterization and Application“ 1994, Carl Hanser Verlag, München.

3 H. E. Auer, Z. Alexandrowicz, Biopolymers 1969, 8, 1; M. Mandel, J. Schouten, Macromolecules 1980, 13, 1247-1251; T. Nicolai, M. Mandel, Macromolecules 1989, 22, 438-444.

4 L. Wang, V. A. Bloomfield, Macromolecules 1991, 24, 5791-5795; K. Kassapidou, W. Jesse, M. E. Kuil, A. Lapp, S. Egelhaaf, J. R. C. van der Maarel, Macromolecules 1997, 30, 2671-2684.

5 D. A. Mortimer, Polym. Int. 1991, 25, 29-41; H. Spoor, Angew. Makromol. Chem.

1984, 123, 1-44.

6 S. Förster, M. Schmidt, Adv. Polym. Sci. 1995, 120, 51-133; S. Förster, M. Schmidt, M. Antonietti, Polymer 1990, 31, 781-792.

7 W. Oppermann, Makromol. Chem. 1988, 198, 927; G. Weill, J. Phys. (France) 1989, 49, 1049.

8 H. J. Limbach, C. Holm, J. Phys. Chem. B 2003, 107, 8041-8055; J. Chem. Phys.

2001, 114, 9674-9682; U. Micka, C. Holm, K. Kremer, Langmuir 1999, 15, 4033-4044.

9 A. V. Lyulin, B. Dünweg, O. V. Borisov, A. A. Darinskii, Macromolecules 1999, 32, 3264-3278.

10 P. Chodanowski, S. Stoll, J. Chem. Phys. 1999, 111, 6069-6081; F. J. Solis, M. O.

de la Cruz, Macromolecules 1998, 31, 5502-5506; A. V. Dobrynin, M. Rubinstein, Macromolecules 1996, 29, 2974-2979.

11 W. Esafi, F. Lafuma, C. E. Williams, J. Phys. II France 1995, 5, 1269-1275.

12 D. Hinderberger, G. Jeschke, H. W. Spiess, Macromolecules 2002, 35, 9698-9706;

C.-Y. Shew, A. Yethiraj, J. Chem. Phys. 2001, 114, 2830-2838.

13 A. V. Dobrynin, M. Rubinstein, Macromolecules 2002, 35, 2754-2768; F. J. Solis, J.

Chem. Phys. 2002, 117, 9009-9015.

14 K. Nishida, K. Kaji, T. Kanaya, T. Shibano, Macromolecules 2002, 35, 4084-4089.

15 M. Antonietti, A. Briel, S. Förster, Macromolecules 1997, 30, 2700-2704.

16 J. Yamanaka, H. Matsuoka, H. Kitano, M. Hasegawa, N. Ise, J. Am. Chem. Soc.

1990, 112, 587-592.

17 L. Ghimici, S. Dragan, Colloid Polym. Sci. 2002, 280, 130-134.

18 F. Bordi, R. H. Colby, C. Cametti, L. De Lorenzo, T. Gili, J. Phys. Chem. B 2002, 106, 6887-6893.

19 I. Borukhov, D. Andelman, R. Borrega, M. Cloitre, L. Leibler, H. Orland, J. Phys.

Chem. B 2000, 104, 11027-11034.

20 G. S. Manning, J. Chem. Phys. 1988, 89, 3772-3777.

21 T. Okubo, N. Ise, Macromolecules 1969, 2, 407-411; E. Nordmeier, Macromol.

Chem. Phys. 1995, 196, 1321.

22 J. M. Schurr, B. S. Fujimoto, J. Phys. Chem. B 2003, 107, 4451-4458.

23 S. F. Schulz, E. E. Maier, R. Weber, J. Chem. Phys. 1989, 90, 7; C. Martin, H.

Kramer, C. Johner, B. Weyerich, J. Biegel, R. Deike, M. Hagenbüchle, R. Weber, Macromolecules 1995, 28, 3175-3181.

24 M. A. Lauffer, A. T. Ansevin, T. E. Cartwright, C. C. Brinton Jr., Nature 1958, 181, 1338; S. Paglini, M. A. Lauffer, Biochemistry 1968, 7, 1827; E. E. Maier, S. F.

Schulz, R. Weber, Macromolecules 1988, 21, 1544-1546; E. E. Maier, R. Krause, M. Deggelmann, M. Hagenbüchle, R. Weber, Macromolecules 1992, 25, 1125-1133.

25 T. L. Rost, M. G. Barbour, C. R. Stocking, T. M. Murphy, Plant Biology, Wadsworth-Publishing, 1998; Homepage University of Illinois at Urbana-Champaign, Crop Sciences

26 R. Diaz-Avalos, D. L. D. Caspar, Biophys. J. 1998, 74, 595-603; Homepage Florida State University, Department of Biological Science, D. L. D. Caspar.

27 G. S. Manning, Biophys. Chem. 2002, 101-102, 461-473; R. R. Netz, Macromolecules 2001, 34, 7522-7529.

28 V. A. Bloomfield, Biopolymers 1991, 31, 1471.

29 P. Metzger Cotts, G. C. Berry, J. Polym. Sci. B, Polym. Phys. 1983, 21, 1255.

30 C. C. Lee, S.-G. Chu, G. C. Berry, J. Polym. Sci. B, Polym. Phys. 1983, 21, 1573.

31 D. B. Roitman, R. A. Wessling, J. McAlister, Macromolecules 1993, 26, 5174.

32 D. B. Roitman, J. McAlister, M. McAdon, R. A. Wessling, J. Polym. Sci. B, Polym.

Phys. 1994, 32, 1157.

33 M. Ballauff, Angew. Chem., 1989, 101, 261.

34 J. R. Reynolds, Y. Lee, S. Kim, R. L. Bartling, M. B. Gieselman, C. S. Savage, Polym. Prepr. Am. Chem. Soc. Div. 1993, 34, 1065; T. D. Dang, S. J. Bai, P. P.

Heberer, F. E. Arnold, R. J. Spry, J. Polym. Sci. B, Polym. Phys. 1993, 31, 1941.

35 Y. K. Dai, E. Y. Chi, Z. S. Xu, E. M. Pearce, Y. Okamoto, T. K. Kwei, J. Polym.

Sci. A, Polym. Chem. 1994, 32, 397.

36 C. Foo, T. K. Kwei, Y. Okamoto, J. McBreen, H. S. Lee, J. Polym. Sci. A, Polym.

Chem. 1994, 32, 3009.

37 E. Y. Chu, Z. S. Xu, C. M. Lee, C. K. F. Sek, Y. Okamoto, E. M. Pearce, T. K.

Kwei, J. Polym. Sci. B, Polym. Phys. 1995, 33, 71; N. Sakar, L. D. Kershner, J. App.

Polym. Sci. 1996, 62, 393.

38 M. Ballauff, Makromol. Chem. Rapid. Commun. 1986, 7, 407.

39 M. Rehahn, A.-D. Schlüter, W. J. Feast, G. Wegner, Polymer 1989, 30, 1054.

40 M. Rehahn, A.-D. Schlüter, G. Wegner, Makromol. Chem. 1990, 191, 1991.

41 M. Rehahn, Dissertation 1990, Mainz.

42 A.-D. Schlüter, G. Wegner, Acta Polymerica 1993, 44, 59.

43 A.-D. Schlüter, J. Polym. Sci. A, Polym. Chem. 2001, 39, 1533-1556.

44 T. I. Wallow, B. M. Novak, J. Am. Chem. Soc. 1991, 113, 7411-7412; Polym.

Prepr., Am. Chem. Soc., Div. Polym. Chem. 1991, 32, 191; Polym. Prepr., Am.

Chem. Soc., Div. Polym. Chem. 1992, 33, 908; Polym. Prepr., Am. Chem. Soc., Div.

Polym. Chem. 2000, 201, 1009-1010.

45 A. D. Chield, J. R. Reynolds, Macromolecules 1994, 27, 1975; S. Kim, J. Jackiw, E.

Robinson, K. S. Schanze, J. R. Reynolds, Macromolecules 1998, 31, 964-974.

46 I. U. Rau, M. Rehahn, Makromol. Chem. 1993, 194, 2225-2238.

47 I. U. Rau, M. Rehahn, Polymer 1993, 34, 2889-2893.

48 I. U. Rau, Dissertation 1993, Karlsruhe.

49 I. U. Rau, M. Rehahn, Acta Polym. 1994, 45, 3-13.

50 G. Brodowski, Dissertation 1999, Karlsruhe.

51 G. Brodowski, A. Horvath, M. Ballauff, M. Rehahn, Macromolecules 1996, 29, 6962-6965.

52 M. Wittemann, M. Rehahn, J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1998, 623.

53 M. Wittemann, Dissertation 2000, Karlsruhe.

54 M. Deserno, C. Holm, J. Blaul, M. Ballauff, M. Rehahn, Eur. Phys. J. E 2001, 5, 97-103; J. Blaul, M. Wittemann, M. Ballauff, J. Phys. Chem. B 2000, 104, 7077-7081.

55 J. Blaul, Dissertation 2001, Karlsruhe.

56 B. Guilleaume, Dissertation 2001, Karlsruhe.

57 K. Lachenmayer, W. Oppermann, J. Chem. Phys. 2002, 116, 392-398.

58 M. R. Pinto, K. S. Schanze, Synthesis 2002, 9, 1293-1309.

59 D. T. McQuade, A. H. Hegedus, T. M. Swager, J. Am. Chem. Soc. 2000, 122, 12389-12390.

60 B. S. Harrison, M. B. Ramey, J. R. Reynolds, K. S. Schanze, J. Am. Chem. Soc.

2000, 122, 8561-8562; P. B. Balanda, M. B. Ramey, J. R. Reynolds, Macromolecules 1999, 32, 3970-3978.

61 B. Liu, W.-L. Yu, Y.-H. Lai, W. Huang, Macromolecules 2002, 35, 4975-4982.

62 M. Stork, B. S. Gaylord, A. J. Heeger, G. C. Bazan, Adv. Mater. 2002, 14, 361-366.

63 M. Bockstaller, W. Köhler, G. Wegner, G. Fytas, Macromolecules 2001, 34, 6353-6358; M. Bockstaller, W. Köhler, G. Wegner, D. Vlassopoulos, G. Fytas, Macromolecules 2001, 34, 6359-6366; M. Bockstaller, G. Fytas, G. Wegner, Macromolecules 2001, 34, 3497-3499; M. Bockstaller, W. Köhler, G. Wegner, D.

Vlassopoulos, G. Fytas, Macromolecules 2000, 33, 3951-3953; R. Rulkens, M.

Schulze, G. Wegner, Macromol. Rapid Commun. 1994, 15, 669.

64 S. Han, M. Hagiwari, T. Ishizone, Macromolecules 2003, 36, 8312-8319; T.

Ishizone, S. Han, S. Okuyama, S. Nakahama, Macromolecules 2003, 36, 42-49.

65 N. Matsumi, K. Sugai, H. Ohno, Macromolecules 2003, 36, 2321-2326; H. R.

Allcock, J. D. Bender, R. V. Morford, E. B. Berda, Macromolecules 2003, 36, 3563-3569.

66 U. Lauter, W. H. Meyer, G. Wegner, Macromolecules 1997, 30, 2092-2101; P.

Baum, W. H. Meyer, G. Wegner, Polymer 2000, 41, 965-973.

67 F. P. Wenzl, G. Mauthner, M. Collon, E. J. W. List, C. Suess, A. Haase, G. Jakopic, D. Somitsch, P. Knoll, M. Bouguettaya, J. R. Reynolds, G. Leising, Thin Solid Films 2003, 433, 287-291.

68 J. Kim, T. M. Swager, Nature 2001, 411, 1030-1034.

69 S.-C. Ng, H.-F. Lu, H. S. O. Chan, A. Fujii, T. Laga, K. Yoshino, Macromolecules 2001, 34, 6895-6903; C. Wang, M. Kilitziraki, J. A. H. MacBride, M. R. Bryce, L.

E. Horsburgh, A. K. Sheridan, A. P. Monkman, I. D. W. Samuel, Adv. Mater. 2000, 12, 217-222.

70 S. Traser, Diplomarbeit 2000, Darmstadt.

71 P. Wittmeyer, Diplomarbeit 2000, Darmstadt.

72 Tietze, Eicher, „Reaktionen und Synthesen im organisch chemischen Praktikum“, 1981, S. 239.

73 P. L. Anelli, P. R. Ashton, R. Ballardini, V. Balzani, M. Delgado, M. T. Gandolfi, T.

T. Goodnow, A. E. Kaifer, D. Philp, M. Pietraszkiewicz, L. Prodi, M. V.

Reddington, A. M. Z. Slawin, N. Spencer, J. F. Stoddart, C. Vicent, D. J. Williams, J. Am. Chem. Soc. 1992, 114, 193-218.

74 G. W. Kabalka, M. Varma, R. S. Varma, J. Org. Chem. 1986, 51, 2386-2388.

75 T. Vahlenkamp, G. Wegner, Macromol. Chem. Phys. 1994, 195, 1933-1952; M.

Remmers, M. Schulze, G. Wegner, Macromol. Rapid Commun. 1996, 17, 239.

76 H. J. Reich, W. S. Goldenberg, A. W. Sanders, K. L. Jantzi, C. C. Tzschucke, J. Am.

Chem. Soc. 2003, 125, 3509-3521; H. J. Reich, W. S. Goldenberg, B. Ö.

Gudmundsson, A. W. Sanders, K. J. Kulicke, K. Simon, I. A. Guzei, J. Am. Chem.

Soc. 2001, 123, 8067-8079.

77 B. J. Wakefield, „Organolithium Methods“ 1988, Academic Press, London, S. 3 ff.

78 V. Lobrégat, G. Alcaraz, H. Bienaymé, M. Vaultier, Chem. Commun. 2001, 817-818.

79 I. G. C. Coutts, H. R. Goldschmid, O. C. Musgrave, J. Chem. Soc. 1970, 488-493.

80 N. Miyaura, T. Yanagi, A. Suzuki, Synth. Commun. 1981, 11, 513.

81 A. Suzuki, Pure Appl. Chem. 1991, 63, 419.

82 N. Miyaura, A. Suzuki, Chem. Rev. 1995, 95, 2457-2483.

83 R. B. Miller, S. Dugar, Organometallics 1984, 3, 1261.

84 J. Hassan, M. Sevignon, C. Gozzi, E. Schulz, M. Lemaire, Chem. Rev. 2002, 102, 1359-1469.

85 L. S. Hegedus in M. Schlosser, (Hrsg.), „Organometallics in Synthesis A Manual”

2002, 2nd edition, John Wiley & Sons, West Sussex, England; V. Farina in E. W.

Abel, F. G. A. Stone, G. Wilkinson, (Hrsg.), „Comprehensive Organometallic Chemistry II“ 1995, Vol. 12, Pergamon Press, Oxford, UK.

86 C. Amatore, E. Carré, A. Jutand, M. A. M’Barki, Organometallics 1995, 14, 1818-1826.

87 M. Moreno-Manas, M. Perez, R. Pleixats, J. Org. Chem. 1996, 61, 2346-2351.

88 A. F. Littke, G. C. Fu, Angew. Chem. 2002, 114, 4350-4386.

89 Q.-S. Hu, Y. Lu, Z.-Y. Tang, H.-B. Yu, J. Am. Chem. Soc. 2003, 125, 2856-2857; J.

P. Wolfe, R. A. Singer, B. H. Yang, S. L. Buchwald, J. Am. Chem. Soc. 1999, 121, 9550-9561.

90 B. Cornils, Org. Proc. Res. & Dev. 1998, 2, 121-127.

91 J. Hillerich, H. Plenio, Chem. Commun. 2003, 3024-3025; A. Datta, K. Ebert, H.

Plenio, Organometallics 2003, 22, 4685-4691; Y. M. A. Yamada, K. Takeda, H.

Takahashi, S. Ikegami, J. Org. Chem. 2003, 68, 7733-7741; C. A. Parrish, S. L.

Buchwald, J. Org. Chem. 2001, 66, 3820-3827; B. Ruhland, A. Bombrun, M. A.

Gallop, J. Org. Chem. 1997, 62, 7820-7826; J. W. Guiles, S. G. Johnson, W. V.

Murray, J. Org. Chem. 1996, 61, 5169-5171.

92 A. Köllhofer, H. Plenio, Chem. Eur. J. 2003, 9, 1416-1425; H. Remmele, A.

Köllhofer, H. Plenio, Organometallics 2003, 22, 4098-4103; A. Datta, H. Plenio, Chem. Commun. 2003, 1504-1505.

93 A. Zapf, Angew. Chem. 2003, 115, 5552-5557; S. Haber, H. J. Kleinert (Hoechst AG), DE19527118, DE19535528, DE19620023, 1997.

94 N. E. Leadbeater, M. Marco, J. Org. Chem. 2003, 68, 888-892.

95 V. V. Namboodiri, R. S. Varma, Green Chem. 2001, 3, 146-148; C. G. Blettner, W.

A. König, W. Stenzel, T. Schotten, J. Org. Chem. 1999, 64, 3885-3890.

96 T. I. Wallow, B. M. Novak, J. Org. Chem. 1994, 59, 5034-5037.

97 G. W. Kabalka, R. M. Pagni, C. M. Hair, Org. Lett. 1999, 1, 1423-1425; A. Loupy, A. Petit, J. Hamelin, F. Texier-Boullet, P. Jacquault, D. Mathe, Synthesis 1998, 9, 1213-1234.

98 N. E. Leadbeater, M. Marco, Angew. Chem. 2003, 115, 1445-1447; C.-J. Li, Angew.

Chem. 2003, 115, 5004-5006.

99 B. S. Nehls, U. Asawapirom, S. Füldner, E. Preis, T. Farrell, U. Scherf, Adv. Funct.

Mater. 2004, in press.

100 C. Amatore, A. Jutand, Acc. Chem. Res. 2000, 33, 314-321; A. O. Aliprantis, J. W.

Canary, J. Am. Chem. Soc. 1994, 116, 6985-6986.

101 J. P. Stambuli, M. Bühl, J. F. Hartwig, J. Am. Chem. Soc. 2002, 124, 9346-9347.

102 S. Gronswitz, D. Peters, Heterocycles 1990, 30, 645-658.

103 K.-C. Kong, C.-H. Cheng, J. Am. Chem. Soc. 1991, 113, 6313-6315; D. F. O’Keefe, M. C. Dannock, S. M. Marcuccio, Tetrahedron Lett. 1992, 33, 6679-6680; F. E.

Goodson, T. I. Wallow, B. M. Novak, J. Am. Chem. Soc. 1997, 119, 12441-12453.

104 F. E. Goodson, T. I. Wallow, B. M. Novak, Macromolecules 1998, 31, 2047-2056.

105 J. Frahn, B. Karakaya, A. Schäfer, A. D. Schlüter, Tetrahedron 1997, 53, 15459-15467.

106 S. Schlüter, J. Frahn, B. Karakaya, A. D. Schlüter, Macromol. Chem. Phys. 2000, 201, 139-142.

107 D. R. Coulson, Inorg. Synth. 1972, 13, 121-123.

108 C. A. Tolman, W. C. Seidel, D. H. Gerlach, J. Am. Chem. Soc. 1972, 94, 2669-2676.

109 M. Remmers, B. Müller, K. Martin, H.-J. Räder, Macromolecules 1999, 32, 1073-1079.

110 K.-F. Arndt, G. Müller, „Polymercharakterisierung“, Carl Hanser Verlag München Wien, 1996.

111 S. Vanhee, R. Rulkens, U. Lehmann, C. Rosenauer, M. Schulze, W. Köhler, G.

Wegner, Macromolecules 1996, 29, 5136-5142.

112 L. J. Bellamy, „The Infra-red Spectra of Complex Molecules”, Chapmann and Hall, London, 3rd edition, reprinted 1978, 331-346.

113 J. J. S. Lamba, J. M. Tour, J. Am. Chem. Soc. 1994, 116, 11723-11736; T. Moriya, N. Miyaura, A. Suzuki, Synlett 1994, 149-151.

114 S. L. Wiskur, J. J. Lavigne, H. Ait-Haddou, V. Lynch, Y. Hung Chiu, J. W. Canary, E. V. Anslyn, Org. Lett. 2001, 3, 1311-1314.

115 C. Kowitz, G. Wegner, Tetrahedron 1997, 53, 15553-15574.

116 T. Yamamoto, N. Hayashida, React. Funct. Polym. 1998, 37, 1-17; T. Yamamoto, A. Morita, Y. Miyazaki, T. Maruyama, H. Wakayama, Z. Zhou, Y. Nakamura, T.

Kanbara, Macromolecules 1992, 25, 1214-1223.

117 M. F. Semmelhack, P. M. Helquist, L. D. Jones, J. Am. Chem. Soc. 1971, 93, 5908-5910.

118 T. Yamamoto, A. Yamamoto, S. Ikeda, J. Am. Chem. Soc. 1971, 93, 3350-3359, 3360-3364; M. F. Semmelhack, L. S. Ryono, J. Am. Chem. Soc. 1975, 97, 3873-3875; A. S. Kende, L. S. Liebeskind, D. M. Braitsch, Tetrahedron Lett. 1975, 39, 3375-3378; M. Tiecco, L. Testaferri, M. Tingoli, D. Chianelli, M. Montanucci, Synthesis 1984, 736-738.

119 D. Marsitzky, R. Vestberg, P. Blainey, B. T. Tang, C. J. Hawker, K. R. Carter, J.

Am. Chem. Soc. 2001, 123, 6965-6972; D. Marsitzky, J. Murray, J. C. Scott, K. R.

Carter, Chem. Mater. 2001, 13, 4285-4289; M. Kreyenschmidt, G. Klaerner, T.

Fuhrer, J. Ashenhurst, S. Karg, W. D. Chen, V. Y. Lee, J. C. Scott, R. D. Miller, Macromolecules 1998, 31, 1099-1103.

120 K. R. Carter, Macromolecules 2002, 35, 6757-6759.

121 I. Colon, D. R. Kelsey, J. Org. Chem. 1986, 51, 2627-2637.

122 C. Amatore, A. Jutand, Organometallics 1988, 7, 2203-2214.

123 G. Hornke, H. Krauch, W. Kunz, Chem. Zig. 1965, 89, 440.

124 A. Rembaum, J. Macromol. Sci. Chem. 1969, A3, 87-99; C. F. Gibbs, E. R.

Littmann, C. S. Marvel, J. Am. Chem. Soc. 1933, 55, 753-757; W. Kern, E.

Brenneisen, J. Prakt. Chem. 1941, 159, 219-240.

125 nicht veröffentlichte Ergebnisse von U. Beginn, 2001, Unviversität Ulm

126 M. E. Harmon, D. Kuckling, C. W. Frank, Macromolecules 2003, 36, 162-172.

127 K. Yamamoto, T. Serizawa, Y. Muraoka, M. Akashi, Macromolecules 2001, 34, 8014-8020.

128 M. Hahn, E. Görnitz, H. Dautzenberg, Macromolecules 1998, 31, 5616-5623.

129 X. Yin, H. D. H. Stöver, Macromolecules 2002, 35, 10178-10181.

130 S. H. Yuk, S. H. Cho, S. H. Lee, Macromolecules 1997, 30, 6856-6859.

131 G. Wedler, „Lehrbuch der Physikalischen Chemie“ 1997, 4. Aufl., Wiley-VCH, Weinheim.

132 P. Debye, H. Hückel, Phys. Z. 1923, 24, 185.

133 A. Katchalsky, Pure Appl. Chem. 1971, 26, 327-373.

134 H. Wennerström, B. Jönsson, P. Linse, J. Chem. Phys. 1982, 76, 4665-4670.

135 T. Alfrey, P. W. Berg, H. Morawetz, J. Polym. Sci. 1951, 7, 543; R. M. Fuoss, A.

Katchalsky, S. Lifson, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1951, 37, 579.

136 S. Lifson, A. Katchalsky, J. Polym. Sci. 1954, 13, 43-55.

137 R. A. Marcus, J. Chem. Phys. 1955, 23, 1057-1068.

138 F. Oosawa, „Polyelectrolytes” 1971, Marcel Dekker, Inc., New York; F. Oosawa, J.

Polym. Sci. 1957, 23, 421.

139 G. S. Manning, J. Chem. Phys. 1969, 51, 924-933; 934-938; 3249-3252.

140 G. S. Manning, Ber. Bunsenges. Phys. Chem. 1996, 100, 909-922.

141 A. Katchalsky, Z. Alexandrowicz, J. Polym. Sci. A 1963, 1, 2093-2099.

142 Z. Alexandrowicz, A. Katchalsky, J. Polym. Sci. A 1963, 1, 3231-3260.

143 A. Katchalsky, Z. Alexandrowicz, O. Kedem in B. E. Conway, R. G. Barradas,

„Chemical Physics of Ionic Solutions” 1966, John Wiley & Sons, Inc., New York, 295-346.

144 P. W. Atkins, „Physical Chemistry“ 1992, 4th edition, Oxford University Press, Oxford, S. 232-233.

145 Landolt Börnstein, „Zahlenwerte und Funktionen“, 6. Auflage, II, 7, 839; pKS-Wert von N(EtOEtOMe)3 in Kapitel 6.2 experimentell bestimmt.

146 S. Lapanje, J. Haebig, H. T. Davis, S. A. Rice, J. Am. Chem. Soc. 1961, 83, 1590-1598.

147 J. T. G. Overbeek, Bull. Soc. Chim. Belg. 1948, 57, 252-261; A. Katchalsky, J.

Gillis, Recueil trav. chim. 1949, 68, 879-897; A. Arnold, J. T. G. Overbeek, Recueil trav. chim. 1950, 69, 192-206.

148 C. J. B. van Treslong, A. J. Staverman, Recueil, J. Roy. Neth. Chem. Soc., 1974, 93, 171-178.

149 M. Nagasawa, T. Murase, K. Kondo, J. Phys. Chem. 1965, 69, 4005-4012.

150 W. Kern, Z. Phys. Chem. 1938, A181, 249.

151 A. Katchalsky, P. Spitnik, J. Polym. Sci. 1947, 2, 432.

152 M. Mandel, Eur. Polym. J. 1970, 6, 807-822.

153 L. Kotin, M. Nagasawa, J. Chem. Phys. 1962, 36, 873-879.

154 A. Katchalsky, N. Shavit, H. Eisenberg, J. Polym. Sci. A 1954, 13, 69-84.

155 Y. Kawaguchi, M. Nagasawa, J. Phys. Chem. 1969, 73, 4382-4384.

156 R. A. Marcus, J. Phys. Chem. 1954, 58, 621-623.

157 S. Lifson, J. Chem. Phys. 1957, 26, 727-734.

158 A. Katchalsky, J. Mazur, P. Spitnik, J. Polym. Sci. 1957, 23, 513-532.

159 R. G. Smits, G. J. M. Koper, M. Mandel, J. Phys. Chem. 1993, 97, 5745-5751.

160 M. Borkovec, J. Daicic, G. J. M. Koper, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1997, 94, 3499-3503.

161 G. S. Manning, A. Holtzer, J. Phys. Chem. 1973, 77, 2206-2212.

162 G. S. Manning, in E. Selegny, M. Mandel, U. P. Strauss, “Polyelectrolytes” 1974, D.

Reidel Publishing Co., Dordrecht, Niederlande, 9-37.

163 G. S. Manning, J. Phys. Chem. 1981, 85, 870-877.

164 M. Satoh, J. Komiyama, T. Iijima, Polymer J. 1985, 18, 1195; M. Satoh, T.

Kawashima, J. Komiyama, T. Iijima, Polymer J. 1987, 19, 1191; M. Satoh, J.

Komiyama, Polymer J. 1987, 19, 1201.

165 R. L. Cleland, Macromolecules 1984, 17, 634-645.

166 H. M. Irving, M. G. Miles, L. D. Pettit, Anal. Chim. Acta 1967, 38, 475-488.

167 M. Hesse, H. Meier, B. Zeeh, „Spektroskopische Methoden in der organischen Chemie“ 1995, 5. überarbeitete Auflage, Thieme, Stuttgart, S. 99.

168 J. Polster, H. Lachmann, „Spectrometric Titrations“ 1989, VCH, Weinheim, S. 379-385.

169 E. Breitmaier, K.-H. Spohn, Tetrahedron 1973, 29, 1145-1152.

170 G. Olofsson, A. Zacharov, Acta Chem. Scand. 1980, A 34, 4, 235-238.

171 C. J. B. van Treslong, P. Moonen, Recueil, J. Roy. Neth. Chem. Soc., 1978, 97,

22-172 M. Nagasawa, M. Izumi, I. Kagawa, J. Polym. Sci. 1959, 37, 375-383. 27.

173 T. Okubo, Y. Nishizaki, N. Ise, J. Phys. Chem. 1965, 69, 3690-3695.

174 T. J. Podlas, P. Ander, Macromolecules 1969, 2, 432.

175 N. Ise, Adv. Polym. Sci. 1971, 7, 536.

176 N. Ise, T. Okubo, J. Phys. Chem. 1966, 70, 3025-3026.

177 K. Sumaru, H. Matsuoka, H. Yamaoka, J. Phys. Chem. 1996, 100, 9000-9005; 1996, 100, 790-796; 1994, 98, 6771-6776.

178 R. B. Nazarski, Magn. Res. Chem. 2003, 41, 70-74.

179 M. Borkovec, Anal. Chem. 2000, 72, 3272-3279.

180 C. Chang, F. Fish, D. D. Muccio, T. S. Pierre, Macromolecules 1987, 20, 621-625.

181 A. Bianchi, B. Escuder, E. Garcia-Espana, S. V. Luis, V. Marcelino, J. F. Miravet, J.

A. Ramirez, J. Chem. Soc. Perkin Trans. 2 1994, 1253-1259.

182 J. Costa, R. Delgado, Inorg. Chem. 1993, 32, 5257-5265.

183 C. F. G. C. Geraldes, M. C. Alpoim, M. P. M. Marques, A. D. Sherry, M. Singh, Inorg. Chem. 1985, 24, 3876-3881.

184 J. F. Desreux, E. Merciny, M. F. Loncin, Inorg. Chem. 1981, 20, 987-991.

185 J. L. Sudmeier, C. N. Reilley, Anal. Chem. 1964, 36, 1698-1707.

186 D. Sroczynski, A. Grzejdziak, R. B. Nazarski, J. Incl. Phen. Macrocycl. Chem.

1999, 35, 251-260.

187 A. K. Covington, M. Paabo, R. A. Robinson, R. G. Bates, Anal. Chem. 1968, 40, 700-706.

188 P. K. Glasoe, F. A. Long, J. Phys. Chem. 1960, 64, 188-190.

189 K. Mikkelsen, S. O. Nielsen, J. Phys. Chem. 1960, 64, 632-637.

190 R. B. Martin, Science 1963, 139, 1198.

191 R. C. van Duijvenbode, A. Rajanayagam, G. J. M. Koper, M. Borkovec, W. Paulus, U. Steuerle, L. Häußling, Phys. Chem. Chem. Phys. 1999, 1, 5649-5652.

192 M. Borkovec, J. Phys. Chem. 1994, 98, 6038-6045.

193 E. A. Lewis, T. J. Barkley, R. R. Reams, L. D. Hansen, T. S. Pierre, Macromolecules 1984, 17, 2874-2881.

194 G. J. M. Koper, R. C. van Duijvenbode, D. D. P. W. Stam, U. Steuerle, M.

Borkovec, Macromolecules 2003, 36, 2500-2507.

195 K. F. Weyts, E. J. Goethals, Makromol. Chem., Rapid Commun. 1989, 10, 299-302.

196 J. C. Benegas, R. F. M. J. Cleven, M. A. G. T. van den Hoop, Anal. Chim. Acta 1998, 369, 109-114.

197 J. N. Davenport, P. V. Wright, Polymer 1980, 21, 287-292.

198 S. A. Ali, Aal-e-Ali, Polymer 2001, 42, 7961-7970; H. A. Al-Muallem, M. I. M.

Wazeer, S. A. Ali, Polymer 2002, 43, 4285-4295.

199 J. C. Fenyo, J. P. Laine, G. Muller, J. Polym. Sci. Polym. Chem. Ed. 1979, 17, 193-202.

200 C. J. B. van Treslong, Recueil, J. Roy. Neth. Chem. Soc. 1978, 97, 13-21.

201 T. Kitano, S. Kawaguchi, K. Ito, Macromolecules 1987, 20, 1598-1606;

S. Kawaguchi, T. Kitano, K. Ito, Macromolecules 1990, 23, 731-738.

202 J. de Groot, G. J. M. Koper, M. Borkovec, J. de Bleijser, Macromolecules 1998, 31, 4182-4188.

203 T. Nishio, Biophys. Chem. 1991, 40, 19-31.

204 M. Ullner, B. Jönsson, J. Chem. Phys. 1996, 104, 3048-3057.

205 M. Castelnovo, P. Sens, J.-F. Joanny, Eur. Phys. J. E, 2000, 1, 115-125; M. Ullner, C. E. Woodward, Macromolecules 2000, 33, 7144-7156; G. Berghold, P. van der Schoot, C. Seidel, J. Chem. Phys. 1997, 107, 8083-8088.

206 Z. Alexandrowicz, J. Polym. Sci. 1960, 43, 337, 1962, 56, 115, 1962, 56, 97.

207 D. Dolar in E. Selegny, M. Mandel, U. P. Strauss, “Polyelectrolytes” 1974, D.

Reidel Publishing Co., Dordrecht, Niederlande, 97-113.

208 J. W. Lyons, L. Kotin, J. Am. Chem. Soc. 1965, 87, 1670-1678.

209 R. A. Mock, C. A. Marshall, J. Polym. Sci. 1954, 13, 263-277.

210 M. Nagasawa, A. Takahashi, M. Izumi, I. Kagawa, J. Polym. Sci. 1959, 37, 213-228.

211 S. Iida, N. Imai, J. Phys. Chem. 1969, 73, 75-80.

212 N. L. Allinger, Y. H. Yuh, J.-H. Lii, J. Am. Chem. Soc. 1989, 111, 8551-8566; J. H.

Lii, N. L. Allinger, J. Am. Chem. Soc. 1989, 111, 8566-8575; J. H. Lii, N. L.

Allinger, J. Am. Chem. Soc. 1989, 111, 8576-8582; N. L. Allinger, H. J. Geise, W.

Pyckhout, L. A. Paquette, J. C. Gallucci, J. Am. Chem. Soc. 1989, 111, 1106-1114;

N. L. Allinger, F. Li, L. Yan, J. Comput. Chem. 1990, 11, 848-867; N. L. Allinger, F. Li, L. Yan, J. C. Tai, J. Comput. Chem. 1990, 11, 868-895; J.-H. Lii, N. L.

Allinger, J. Phys. Org. Chem. 1994, 7, 591-609; J.-H. Lii, N. L. Allinger, J. Comput.

Chem. 1998, 19, 1001-1016.

213 K. N. Baker, A. V. Fratini, T. Resch, H. C. Knachel, W. W. Adams, E. P. Socci, B.

L. Farmer, Polymer 1993, 34, 1571-1587.

214 P. Galda, Dissertation 1994, Karlsruhe.

215 B. L. Farmer, B. R. Chapman, D. S. Dudis, W. W. Adams, Polymer 1983, 34, 1588.

216 G. S. Manning, Physica A 1996, 231, 236-253.

217 G. S. Manning, U. Mohanty, Physica A 1997, 247, 196-204.

218 G. S. Manning, Acc. Chem. Res. 1979, 12, 443-449.

219 R. M. Nyquist, B.-Y. Ha, A. J. Liu, Macromolecules 1999, 32, 3481-3487.

220 F. Bordi, C. Cametti, J. S. Tan, D. C. Boris, W. E. Krause, N. Plucktaveesak, R. H.

Colby, Macromolecules 2002, 35, 7031-7038.

221 K. Arh, C. Pohar, V. Vlachy, J. Phys. Chem. B 2002, 106, 9967-9973.

222 T. Macko, R. Brüll, H. Pasch, Chromatographia 2003, 57, 39-43.

Teile dieser Arbeit wurden bereits veröffentlicht:

M. Ballauff, J. Blaul, B. Guilleaume, M. Rehahn, S. Traser, M. Wittemann, P.

Wittmeyer, “Synthesis and properties in solution of rodlike polyelectrolytes”, Macromol. Symp. 2004, 211, 1-24.

J. Bohrisch, C. D. Eisenbach, W. Jaeger, H. Mori, A. H. E. Müller, M. Rehahn, C.

Schaller, S. Traser, P. Wittmeyer, “New Polyelectrolyte Architectures“, Adv. Polym.

Sci. 2004, 165, 1-41.

S. Traser, P. Wittmeyer, M. Rehahn, “Syntheses and solution properties of water-soluble poly(p-phenylene)s bearing oligo(ethylene oxide) and trialkylamino side groups”, e-Polymers 2002, 32, 1-39.