riusK ,
ta"J
Romanipartitio,fiquid?
fcxtj-ΐαΒη!*
1f
Cr 1em'
nas^
lIas> quartarios
quatuor,acc-nienri -
CU°^ ?^
a 0t^
0:qns acetaria aut
falfa-thos vr !?·^- Ρ
θίΤ^ iaiifbicres:
cya-ictu clt^uodccim. Quu autc iextarius iile
M E N S V R A R V M A C P O N D .
Romanus fit vnciarumviginti menfuralium, hint necciTe eft heminam decem habere vncias, quarta-rium quinq;, acetabulumduas cufri fdniffe. Cya-thus autem habe' fefcuncia, & fcxtam vricia* par-tenijhoc cft drachma & fcriptulu: vt facile colligi poteft cx partitione vnci$,qua fupra defcripfimus.
Nunc cyathus defcribendus*eft, & particndus.
D Ε CYATHO.
Yathus, fextarij Romani (vt ita di-cam) vncia,tanti mcnfura liquoris, quantum quis vno hauftu leuiisimc exhauriat, Galhce goblet; &gobber dicimus leuiter abforbere, & fubitd deglutire. Bibebant Romani non ad qiiofcutique potus xquales, fcti ad cyathos: quos totics ebibcrc folebant, quot ciTent clementa nominis illius, in cuius gratiam ad bibendu fefe prouocabant. Hinc iltud, Nicuia fex cyathis, feptrem Iuftina bibatur.
quo liqucthuic verbo Naeuia no dceiTcdiphthon*
gu,fed necCqfaris nomini,de quo Martialis ita ait:
Addcrc quid ceiTas puerimmortale fa!ernum?
Qoadrantcm duplica de feniore cado.
Nunc mihi dic,quis crit,cui te calathiiTe deorum Sex iubeo cyathos fundere?Ca:far crit.
CommcndaturCacfaris Augufti frugalitas,qui ta-nietii aliquando minus, nunquafn tamen amplius quatn duodccim cyathos vno conuiuio folebat cbibere.QiuE menfura fi cum Parifina conferatur, /ninor eft chcopina Parifina, vt fequentia doce-bunt.Huius autemsetatis antfbibaccs non cyathis,
fc icongijs fe prouocant,vt in co ducllo quando-quc
RATIO: S
qnc ex ccrtantibus vnus,imo quandoqucctiam σ-mnes non mentis tantummodo, fed & vitxlucc priucntur.quos fcire oportuit fub Ahairuero regc floruiife impcrium, quo tempore nemo cogebac nolentes biberc.contra vero fub Baitafare fumnu impcrij adPerfas tranilataeft,ab eo fcilicct conui-iiio ce!ebrato,de quo fcriptum cil Daniclis qiunto apud LX X. quod coram mille vinum bibebat, &
vnuiqmfque fecundum fuam bibebat setatem.
Cyathi aatem partitio iic habet.Habet cnim li-gulas quatuor,feu cochlearia magna:nam minus, cccaleare exprefsit Martialis in Pofthumianumdi-cens.Odauus ligulam mifit iextante minorem*
Nonus aculeolos in cochleare tulit.
Rccipitigitur ligula drachmas tres, Sc fcriptulum vnu.Decochlcari minori diccturia Giiccis men-fliris.
Ha&enus dc fcxtario Romano,& partibus cius:
quem libram beiTcmque tencre Fannius docct,his verbis:Nam hbra:,vt memorant,beifcm fextarius addet,Seu puros pcndas latices,faidonaLyiciK
Hoc autem vcrius dc mcniitrali,quam pondera-li Iibra>intclligi oportet.
Addunt nonnulli fextarium Caftrenfem, qui e£l duplusad vrbicum,qui treslibras menfurales cum.
tnente recipit.
ietjwitMr de xejle>feu fcxtdrio Gneco Α tticoy&partibus eius.
Extarius Atticus in νίιι Mcdicorum frc quens cotylas duas comprchendit. Fa-nnis:
!as,quas,ii placeat,dixiiTelicebit
M E N S V H A R V M A C P O N D .
Hcminas rccipit gcminas fextarius vnus.
Deinde cotyla diuiditur in quartarios duosi quartarius in duo oxybapha feu acetabula. aceta-·
bulitm fefqiiicyatliumrecipit,cyathuscochas duas habet ,my ftra quatuor,chemas quinquc, chei}ic vc-ro cochleariaduo.
Cotyle iiuecotyla, alias criblion, & femifexta-' rius dicitur.minor eft hcmina Romana, vncia vna;
quo fk,vtfextarius Atricus minor iicRomano vn cijs duabus, habetque iclibtlm fcuvncias deceni
& o&o.Ille vcro viginti vncias haber.hemina Ro-mana decem,cotylc Attica noucm, quartarius ve-ro Atticus quatuor & femiifem, oxybaphu vncias duas,& drachmas totidenr.cyathus fefcuciam, lioc!
cft drachmas duodecinrconcha drachmas iex,my-ftrum drachmas trcs:chcme drachmas duas, & fcru pulum vnum,& grana quatuor cum quatuor qiiin-tis eiufd<im:cochlearium drachmam vnam, femif-fem fcrupuli,duo grana,& duas quintas grani. quas omnia mentcpotius,quam fcnfu accipienda funt.
Verum nequis dubitet hefitans,ne fbrtc viicisc At-tiearminores fint Romanis,omnem ambiguitatem rcfoluit Galcni authoritas citata ab Agricola d«
menfuris libro fecundo ita dicentis:
Cotyle Attica,nouem vnciarumltalicorum exi-»;
ftit. etenim nouem νηας Italicq in cornibus intet1
fe&is difcretq pcndci: vncias fciptc cum dimidia.iic fir,vt νηοΐς menfurales aponderalibusdiicrepcnt.
fcquitur etia,qu0d vnci^ & libr£ menfurales medi-ος fint cqde Atticis & Romanis, quod & GalenuS tcftatur alioloco dicens-.Hx multis mcdicamentis olim cofcriptir,pritlfqua res Romanij in tanta po-tcntiam
R A T I O . j
Ccntiamvenirentjconieci qnam illi nominantco-tylcn, parem e(ie vncijs nouem Iibra: Romanis nunc c6fuet2E,hac cotyle vtuntur medici, vt fit ea-dem Attica & medica.Illudquoqjannotatudi^nu
eft>quod cotyIe,& qua: infra cotylem funt mcnfu-iolidorum & liquidorum dimenfionibus func
^ommunes.Quod autem ad obfcuritatem vocabu-um retegendam attinet, ligula a figura primvocabu-um iiomen accepit,eo quod formam habeat lijrae
ob-oga»,& intus profundse,& lingula lingus . Deinde tamen adcerramcnfurse ordinem redaftaeft, nec video quo minus vtrunque dici pofsit,& lingua, &
«gula:cum vtriufq; figuram referat haec menfura, etiam Γι contra fentire videatur Martialis,qui ait:
Quanuis nieligulam dicant equitefq; patrefque, Dicor ab indo&is lingula Grammaticis.
Cochlcare vero duplicis menrurse nomcn, maioris lcilicet & minoris, cochlcae formam pr^ fe fert, &:
jb ca fortitur appellationcm . docethoc Martialis his vcrbis:
iirn cochleis habilis,fed non minus vtilis ouis:
Nunquid fcis potins cur cochleare vocer?
Quafi miru eiTc dicat, fi quis ignoret quod a for^
rriacochlca;potius,quamarei alicuius vfunomen
®ccipiat.
Myftrum vero & cheme imaginem teftse
con-^ Υ iorum habet, myilrum quidem maioris >
che-^cvcro minoris.
b
M E N SV R A R V M A C P O N D :
De fextdrio Georgico ,&pdrtibus eiuf.
'VI <Jegcorgicis mcnfurisvcrbumfece
|runt,fextarij non meminere, fedcoty-llestanuiiri) & qua: mfra cotylen funt
menfuraru. Verum nihil prohibet fex-tarium aliquem conftituerc, qui duasιη fe cotylas capiat Georgicas, vt a:qua Π-ruetur in his
minori-bus menfuris linea,& a fimili pcr omncs capite or-diamm· · Has omnes ad vnam defcripiiiTe Cleopa-tram fceminam,aiithor eft Agricola: cuius rci fides iit pencs authorem.Huius itaque Clcopatrς autho-ritatem fecuti, illud fupponimus, cotylem fextarij Attici tres quartas in fc recircre. Quum igitur fex-tanus Atticus decem & o&o vncias capiat, fequi·-tur cotylcm Georgicam librarn vnam & fefcun-ciam comprehcndarc, Hoc eft trcdecim vncias cum femiile : quam cum fcxtarius duplet, fequitur hunc fextarium Georgicum bilibremeile, & fuper hatC trium vnciarum. Capitigitur duas libras cuni qua-drante.
Cotyle fextarij incdictas,libram & fefcunciam in meniura retinet,& oxybapba quatuor capit.
Oxybaphum eft fefquicyathus, tres vncias, &
drachmas totidem,accipiens.
Cyathus myftra quatuor habet,duarum vnciaru
& tottdcm drachmarum capax.
Myftrum menfurain Georgicis nouifsima,drii·' climas quatuor dimidiamque retinet. Snnt crg^
iftae menfurae ad fibi refpodentes Atticas fefquial' teraj rationis. quod mutuo lllas confcrcndo co\^J gere facije eft.
"supcre^
R A T l o ; w
Supercft Graecarum menfurarum nouiisimum ordincm explicare.
De fextdrio hippoiatrico,&
pdrtibuseiuu
Vaais fextarij hippoiatrici nome apud authores nolegatur, nihilominus or-dinis feruandi gratia,nihil erit piaculi, fic^terarum mefurarum caputiprum ti^^- efTe faciamus. Sextarms igiturgemi-nam cotylam, fimulque duas libras mcnfurales ca-pir,hoceft vncias quatuor & viginti.
Cotyle libram in menfura, & oxybapha duo iti partibus vecipit.
Oxybaphum felibram,& tfes cyathos*
Cyathus myftra quatuor,geminamq> tcnetme-furalem Vnciam.
Myftrumcochleariaduo,hoceftfenuincia capic menfiiralem.
Coclileare duabus drachmis perficitur.
Hx his quac difta funt ,prornptum cft elicefe, qudd quum cotyle Georgioa, fit vnciarii tredecim
& femunciae, hippoiatrica vero duodecim, Roma-nadecem,& Atticanoue.Georgicacad hippoiatri-ccm eiTe proportione fefquio&auam, quum fefcu-fit^o&auaparslibraj.Eiiifdem ad Romanam eft proportio fuperfeptiparciens viceiimas, ad Attica
Vero refquialtcra»
.. ^ippoiatricje autem ad Romanam
eftpropor-tl° ^iquiquinta, ad Atticam vero