POND-exaequo, nullo aut abundanteaut deficientc gt*' nulo. (quod cajteris mutilis nummis negacujfl eft, vci ex dilcurili facile intctligcs) Scca parte Γο l"
di nummi rationem habct. Qua in re fubit adm°
nereleikorcm^Geniatum nummum( quialias gclorius appellatur) efle folato valore & ponde^
fefquukerum» De valore quidein conftat: cvirn le iblidis fexagintafeptem cum femiifc,hic vcro 1°' latas quadragintaqijinque acftimctur . Eft autd11
proportio maioris adminorem, qua: eft duodecitf ad o&o . Depondcre vero fic accipc: qudd dcn*' rij quatuor ad duos cum fedecim granulis eam/]11* dixiraus, habent analogiam . Id autem fcitu indignii fuerit angelotium cfle cum folido ni pondere aequalem, vtpote fextularem: qui Ccif1' cec fexto repctitus, vndam implet: & quadrag^' o&ies, marcatn: bis autcm & fcptuagics, libra^
duodenariam. Sicut olira feptuagintaduo fol*
Iuftiniani libram implere diccbantur : vti alio-Ιοί oftcndimus in folido, ex lege QuOtiefcunque·
fufccptoribus, prarpof. &arc. dccimo Iibro dicis .Iam ficuc feptuaginta duo folidi
libramimplerrt: ita& feptuaginta duo folati m*r' cam . Libra? autem ad marcam eft proportio *' quialtera. Qaarequi.volet re&am fcruarcan^
giam : folatos feptuaginta duos in marcam cofl'fi
rat op.ortct. ; ·, , · . i His ita praefatis, fcquitur nummorum ferjf5
minimis ad Crafsiores nummos fa&o progrcfl^v Carokus nummiis Flandrenlis, vfu noftro Ο Jico reccpcusjduos dcnarios pendet cumfex grar!^
n A t t o ;
H' >quarta vidclicet parre denafij. Marcam itaque fu-(•'unt caro'ei quinauc & o&dginta, nili
quodre-•inciitin marca iefquidenarius,hoC cft granulade c°m & o&o . Id quiiem agnofces,ii granula marcae -niLio granulorum carolct nummipartitus fueris^
PM m ^am m o x antcaproIai-am.
^ ippcusnitmrhusFiandrenfis (vtl& florenus
^ja,e<ftenfis) duos denariospcndet & femiiTcm.
ν tuagiesfexics vtcrquc rmrcam inercditur: fub-tamen daodenarij in marca.
Nammus aureus coronatus fuopondcrc rollic Hanos duos, grattula quatuordccim. Qjocirca t^tuagmta qiiataorhuius gencris aurci
abforbcn-r a marca : ncc eam tamcn implcntjfuperantc cos j^a m viginti granulis.
inf- • Po n d^f u f t i n C n tCtamctii indicatura auri -norc, ideoque valorc inacquali) oboli
Lotha-nngi3p.
^°JatuIi AngliaecoronariieuioreS) iingnli pcrf-ptn nariosduos,granula Qiiindecim.Trcs &
fc-Uaolntamarcarti non pronuSirtlplenci rcdundaC granula noucm.
^ ureus nummus fotafiis, totobcnccognitus or*·
> vt quo nihil intcr numos fol ifte profpicit fre-2 Jent;us, duos dcnanos habet in pondcrccum fe -cim granulis. Qni ciim fi( mutilus fupenbun.
Col Sranu'orum: ^oc tamcn habet cum folidis
>c fi.Tne' vt,maram nu!I° fubfultrante grano b/j Pri Τψ c o"1P, e a t · Qi«
&
rcfi.-^am : l d e o^u c vcrbum ηση amplius
ad-t , r
hii
m e n s v r a r v m a c p o n d : |
Huicindicaturaeproxime accedit ducalium fattf' ftianorumque nummorum phalanx. Qiiales nummi ducales Lufiuni^loretinuVeneti^Genuei1 CcSy Vugari,Bononienfes, Siculi,Valentini, Caft^' lanique feu bicipites feu monocephali.Hi figillati^
orrmes praeter denarios duos feptemdecim graniil*
leuant. Quare feptuagintahuiufmodi nummiintC"
gre fubeunt marcam. marca tamcn iuperante do*
narijs duobus, granulis dccem,hoc cft granulis-5^' Proxime accedunt ridcrei nummi Flandrenfes· . Denarios enim duos ac praeterca granula οGtod?
cim fuo pondere complent,numero fexaginta o&°
capiuntura marca : abfunt tamcn aiufto pondc remarCa: granulis viginti.
Regales aurci Francici ieu pedeftri icu asquefr1
imaginc infculpti, cuius ctiam poderis indicatuM111
fubent rofatuli Anglicani maiorcs proxime fub^' quuntur.Pendent enim iinguli fupradenarios du°*
granula viginti. Septem & fexaginta,fupcrantur ' marca duobus denarijs quatuor granulis.
Succedit aurcus prifcus, (fcutum vetus appeTian1' quivcre drachmalis eft . Trcs enimdenarios W pondercarquat. Quocirca o&o cx cis vncia gintaquatuor marcam, ncmpe o&ies o£to: libra^1
vcro duodenariam nonagintafex ex asquoconft1'
tuunt. Ideoque folidus aurcus merito appeHan' dus efh
^Pone fequitur leoninus nummus trium dcn3
riorum citm granulis quinqiic. Numero quinqlia>
ginta nouem marae ambitu capiuntur: fuperaflt tamen cos marca, denariis duobus, granulis * ' ptcmdccim.
TSr&P'
r a t i o . 7 5
Interuallo maiufculo Sc valoris & ponderis
fe-^uitur nummus, quem velleris aurei mutonem ap-pellanc.Is Ieonino grauior cft gramilis feptem. Pe-det enim trcs denarios cu femifle. Porro quinqua-S^ta quatuor mutonini aurci marcse podus im-P^rent,nifi in marca fupcrefTent dcnarij tres.
Subfcquitur Geniatus nummus (qui & angelo-aureus folidus dici pcteft) idemque
fextula-*ls>eo qu0d fexics repetitus vnciam impleaf: vti
o-lm iblidus aurcus Iuftmiani.de quo
in.l.Quotief-cunque.x.lib.cod. Ad hunc modum legitur:
Quo-lleicunquecerta fumira folidorum debetur, in fe-ptuaginta duos folidos libra feratur accepta.
Pen-^et igitur denarios quatuor,& fexies repetitas
vn-Clam unplet. Qnadragies o&ies marcam,bis ac fe-ptuaSries iibram duodenanam perficit.
Nummus Alphonfinus duobus granis grauior
lcxtulari, qnadragies fepties marcam ingrcdi
po-*cft:fuperante etiam marcain duobus
granulis.Hu-lus rei veritatem experieris, Γι prgeter duo granula
^gciTeris denarios quatuor in granula fua ,
prodi-llr^t in totum nonagintaofto.Pcr ha:c
partiregra-nu^a marca: o6tuncialis.46o8.quotiens indeemer-SCr>s,reddet tibi Alphonllnos integros
quadragin-li%)tem,& infuper granuladuo,qua:ex marca fu·
P^iunt.
^^inimus aureus iraperialis pondere denariorum
^'aruor^otidemque granulorum grauis,marcam
Ingi"editur. Quadragies fepties
numcratus,rubful-at cx marca denarius vnus.Porro quem femiimpe-vulgus appellat ^cmifsisnequepondus
ne-^Ue valorcm fuilinet,cum plus fcmiiTe teneat,nem-1 iij
MENSVRARVM AC PO ND.'
t f* » - ? *- Z-JTZ ,.·-τ^—
pc denarios duos,granula feptemdecim.Ingrediun>
tur autcm huiufmodi nummi duo & fexaginta cam,redundantibus ex marca denariis duobusjg^"
nulis deccm.
Henricanus nobilis Anglicanus,pondo den*"1
riorum quinqj granulorum dccem numero quinty
& triginta, marca ingredi poi"funt:fuperante ctia111
marcadenariis duobus,granulis decem.Id quoqii®
apparebit cx ca,quam defignaiumus^methodo. t
Quadrans vnciae aureus folidus drachmalis, rofatumnobilem appcllant, fex denarios pendet !
cuius ponderis o!im extabat folidus aureus AIcx^' dri Mameae.Q;jarcd rcpetitus vnciam fuftinet:
ac trigcfies marcam implct ex arquo : libram duodcnanam quadragieso&ies,
Regalis Auftrafianus, cuius grauitas defignatllf
denariis vndecim, & grantilis infuper quindccj"1' vnciam ferme pcrficit, deficientibus tatum granu' lis nouem,marcam igitur ingrediuntur regales Αύ"
ftrafiani fedecim. Cseteriamex marca redund^nt
ccntum quadragintaquatuorgranula, hoceft &cJ
narij fex.
Nouifjime ver6 prse fe agic reliquos fua grau1' tatcnummos decuplaris aureus, decem in fedu<#' les aureos comple&cns(vocant no nnulli dciiderf tumPortugalenicm)pondo denariorum vigintii^"
ptcm cum granulis decem. Pendct igitur vnd^1
vnam cum tribus dsnariis acdece gratiulis.
ple&icurergo in vniuerfum granula. fjS. Par£*fi igitur hoc granulorum numero marcae οφιιπ^' fis miiiucias.4<ioS. quoties tibi referct feptem^
Guplarcjs nummos in marca, exuperantibus
9
r a t i o :
7
ffamilisquinquagintajhoc eft duobus denariis &
totidem graniilis.
λ tqui aureoruhiuuimodi nummorum jeftima-Mio non tantum ap5dcris obferuatione,
quin-^Um ab auri pcndct indicatura:cuius ratione
pau-«> ante ex trapezitarum placitis tcxuimus. Sc-quens eft acftimationem fingulorum recefere,
iux-l a ediftum rcc£tifsimum anno aparta falutc:i$4i.
promulgatum.
^aroleus Flandrcnfis li.fol.tf.cf.
*JhiIippeils a8.f.4.d.
^orenustraiedenfis zgX.t.
Atareus coronatus 43. Π <S\d.
^oiatum Anglix minus 4i.£tf.d.
s olatus aurcus nummus 4f ·£
t-Aureus falutianus 47.f.t.'
Nummi ducales
Luritani,Florentini,Vcncti,Gc-^'enfes, Caftellani feu monocephali feu bicipites*
^alcntiniani, Vngari, Bononienfes, ficuli, hi
om-£es acftimationem fubcunt. 4<i.3.d.
^idcrcusnummus 48.f.t.
Aureusrofatusmaior
44.n10.d-^•cgales aurci 47.^3^.
^ fancici cqaitcs pedancive ' 48.iiio.d.
Aurcus prifcus
^irnmus leoninus . :
53.r.p.d-^•wreus mutonitius carct indicatura.
Geniatus 67.C6.dt
Alphonfinus 7^·^·^·
^unimus Imperialis yjSit,
h iiij
MENSVRARVM AC POND.
Nobilis Hcnricanus 4.Ι.14Λ·
Nobilis rofatus f.l.i.fo
Regalis auftrafiani, ac decuplaris diicati,indicatu-ra nulla valoris hocloco rccenfetur : vti nec num-mi, quem fcutinum vocant Anglicum, & aliorufli quorundam.
Porro promptu erit ex fimplicibus ducatis du-plarmm ac dccuplariiim inire rarionem.
Duplaris itaque ducatus valoris 4.!.i2.f.tf.d·
Decuplaris ι^.Ι
Obolus Leodienfis Iohanninu*
u.f.6.d>
Lcodienfis Ebrardinus 11. a<
Leodicnfis Gulielminus 11. f. 6-d' Leodienfis Sammartinianus 8.f.6.d·
Scutinus Anglicus. 40. f.t<
Lego apud Cufpinianum hiftoricum, in Tibc-rio Conftantinopolitano Cxiare^aureum numnuj foiiie aliqiundo libralem: vt qui Francorum Rcgi Chilperico,aureos quinquaginta nummos librafl1 vnampcndcntes fingulosdono dederit. Quibu*
infculpta erat vna facic imago principis hac fdlicct ii)fcriptione,Tiberius Coftantinus perpetuus Au-guftusifronte vero diuerfa quadrigae infidens'con-' ipiciebatur hoc titulo circumfcripto,Romanoruni gloria.Pcndebat itaque folatos fex fupra centum.
Ha&enus de iis>quac ad tomum priniu pertinef*
Τonuu fccundw dc αβκ udriddcceptione,
& eiufdem pdrtitione.
Sfis serei,qui & libra & pondo seris ap~
pellabatur, acftimatio ita depingeda vi-dctur: vt ab vncia,qua: duodecima p*TS
C1U5
r a t i o : 7 7
«ius cft, ad fextantem, £ fextante trientem, & reli-quas cius partcs, iingularum valore defcripto > Sc
cum noftro numifmate collatoad integriaisis in-dicaturam perueniatur.
Vnciaigitur ab vnitate fic appellata, afsis acrci Pars duodecima,ad noftrum numifmacomparata:
Valet pitamcum femifTe, & duodecimaparte pit», infuper & fexagefima eiufdem.Eft crg° paulo
ma-jor tertiapartedenarioli noftri,eratquevncia li-a:rear.quo apparet loge cariorcm cfle seris
ma-tcriam,no{lris quam prifcorum Romanorum tem-poribus. Hocautemacre vnciali vendebatur libra
°^i?authore Plinio libro i$.qui ait. Appio Claudio
& Lucio Iulio coniulibus, duodenae oleilibras fin-gulis afsibas vendebantur.Quo fit,vt yncia:, libra
°lei refponderet.
Scxtans vncias duas capit,valctq; noftro numi-frnate tres pitas , duas tertias vnius quartae pita:,cu duabus tertiis vni9 vigefimse.Capic igitur fua
afti-^atione fefquiobolumParifinum, & fermc
dena-riolum,dcmptis paucis mintitiis.
, Quadrans feu teruncius,valct noftraacftimatio·-dcnariolum vnum/emillem vnius pitac cu.
quar-*a infuper,& vicefimapartc vnius pitse.Dc hoc vi-detur intelligcndum efle illud Euangelicum: Non
exics mde, donec reddas nouifsimum quadran-tem.Lucas U.capiteminutumdicit^reu λίττίο^. dc
^epto tamcn fuo loco dicetur. Vcrumbeatus
Mar-*us cap. ix. ait viduam mifsiiTe in gazophilaciura
^muta duo,quod eft quadras.Quod ita accipi
po-^cft,vt quodlibet illorum minutorum fit quadras.
quadrans minutum quidem eft, fed non illud
MENSVRARVM AC POND·
nunutifsimum atq; in/e&i!e lepton, quod cft pa'"s ieptimachalci fcu jercoli.Siit ergophira minuta,
<]uadrans, iexcans,vncia afsis xrei.Veru illud quo^
indiuifum manet,eft feptima $reoli pars,quae abfo·' lutelepton & minutum nominatur:ideoq; non o-ciofe addit cuangelifta,qi .1 eft quadrans, ad dit&"
rcntiam minuti minutifsimi, qnodlcpto appellanf' Daoigitiirjcraminuta vidu? femiiTem afsis acrci &' cicbanc,hoc cft denariolos duos,pitam vnam cu miile,cum dccima partevnius pitac. Nifi forte^c afle Papyriano intclligenda func euangelicaverb^
qucmfuiiTein vfutempore Augufti Ciefarisvelie·' mens conie&uraeft, qui minor cft hoc aflc librali femimcia,^: tricntc: vt Γιιο loco dicetar. Hinc eti^
promptum eft iportulse Romanse a;ftimationcm c!icere,qua: ccntum quadrantes & vigintiquinqutf ailes (ciimas fic ad quadrantcm quadriiplusjcapitf' bar, fcu denariosduosRomanos cum fem ftcrtios verd,hoccft folidos deccm. Na feftertiitfj quadrans cft denarij.Erat autem fportula, ftipeditf ialatationis Sc comitatus eorum,qui latera cinceb^
Romanoriim infignioris norae, praemium arquan^
laborc, fi Martiali creditur,qui ait:
Ccntum mifelli iani vaW quadrantes, Anteambulonis congiarium lafsi.
Idemqucait:1
Dat Baiana mihi qitadrates iportula centii.
crgo denarius deccm afles,& quadraginta quadrar^
tcs rccipiat, quid apcrtius qua fportula valcrc dccc duodcnarios nummos,quii denarius Romanus qu* tuor folidos, & fportuladuos denarios Romanfl*
Cu femifTc contincat "iNummus ergo illc argcntcu*
capitatui
RATIO. 7 8
capitatus,quem teftonem vulgo appcttamus, con-giarij & fportulae apud Romanos viccm tcnet. Ac longe inferioris nota» erat ca fportula,qua Samueli
°blatam legimus primi Regum nono. Sic enim.
legitur: Ecce inuenta eft in manu mca quarra pars ['cli argenti,quam dabo viro dei, vt anriuncict
no-bis viam noftram. Nam quarta pars ficli drachma
e^>denario minoro&auaparte . quod «5: fuo loco diftuin eftutem & alio loco dicendum.maior tame iportula facerdotali vno denario nummo, ci\m
^u°s tantum folidos & femiiTem pcrcipiant facri-ficantes boc noftro feculo fportulac nomine.HaeC livce de cogiario di<5fca ita accipi velim, vt eoru qua;
diccuda funt ln aiTc Papyriano,cenfuram cxpedet:.
^eftac ex geminaco fcmiilecoponere
ailem,quead-m°du ex duphcato quadrante rcmilTcm,& cx
rcpe-tjto tricntc bcilem conftituimus. Scmiilem autc cx
^ouifsitnopr^fato diximus valcrcduos dcnariolos, pitam cum femifle & dccima vnius pita:.qua
ratio-as ratio-as-ftimabitur quacuor dcnariolis, cudcnarioli
°boIique femifsibu.s,& quintaparte vnius pirjc. Icl
^uod ctiam alio locoprobatur,ex coquodasfic decimapars denarij^quem quadnnummum
duo-^^narium ciTe diximus.veriim de aiTefufius hoc lo-co diileratur.
Afsis fignificatio tam lat£ patct,quam varie acci-dit folidum aliquod inpartcs diuidi aliquotas ? ic-cernitur autem vt plurimu in duodecim. Sic fit, vc 5^'ni menfurae concauac fextarium appcllemus, cu-lus vnciacft cyathas.oblone;a: vcro menfur£ as
pc-^neamcnfura: vnciavero feuparsduodecima,cft pollcx: vc de liis in mcnfuris oblongis diiTeruimus.