Prof.Dr.R.Verh,M.Teuhler,A.Knospe
. .
Inst. f. Theoretische Physik
UNIVERSITAT LEIPZIG
Wintersemester 2008/09
Musterlösungen zuÜbungen zurAllgemeinen Relativitätstheorie
Aufgabenblatt 9
Aufgabe 24
DieFRW-Metrik istin allgemeinerFormgegeben durh
ds 2 = − dt 2 + a(t) 2 dr 2
1 − kr 2 + r 2 dϑ 2 + sin 2 ϑ dϕ 2
(1)
Wobei
k ∈ {− 1, 0, 1 }
fürhyperbolishe,ahe, sphärisheRaumgeometrie.WirberehnenzunähstdieKrümmungsterme mit Tetradenkalkül (vgl. z.B. Wald se. 3.4b oder Landau-Lifshitz Vol. 2 98). Tetradenindizes tragen Groÿbuhstaben,Tetradenindexbewegungenerfolgenmit
η AB
.WirführenfolgendeDierential-1-Formenaufder Mannigfaltigkeitein:e T = dt
(2)e R = a(t)
√ 1 − kr 2 dr
(3)e Θ = a(t)r dϑ
(4)e Φ = ar sin ϑ dϕ
(5)(Wobei
e A = e A a dx a
).Somitgilt:g ab = η AB e A a e B b , g ab e A a e B b = η AB
(6)η AB = diag( − 1, +1, +1, +1)
Wirführen dieZusammenhangsformein,deniertdurh:
ω aBC = e B b
∇ a e C b
(
e B b
sinddiezu
e A a
assoziertenVektorfeldermite A a e a B = δ A B
).Unddamit:ω B C = ω a B C dx a
DieZusammenhangsformistantisymmetrish:
ω BC = − ω CB
DurhdirektesNahrehnen siehtmanfolgendeBeziehungen (dieStrukturgleihungen):
de A = e F ∧ ω A F
(7)R C D = 1
2 e C c e d D R c dab dx a ∧ dx b = dω C D + ω C F ∧ ω F D
(8)Diesewerdennun imweiterenverwendetumdieKrümmungstensorthermeauszurehnen:
de T = 0 de R = a ˙
√ 1 − kr 2 dt ∧ dr = a ˙
a e T ∧ e R de Θ = a ˙
a e T ∧ e Θ +
√ 1 − kr 2
ar e R ∧ e Θ de Φ = a ˙
a e T ∧ e Φ +
√ 1 − kr 2
ar e R ∧ e Φ + cot ϑ
ar e Θ ∧ e Φ
AusdemVergleihmit(7)lesenwirab(nihtauftauhendeKomponentensindnull):
ω R T = a ˙
a e R , ω Θ T = a ˙
a e Θ , ω Φ T = a ˙ a e Φ ω Θ R =
√ 1 − kr 2
ar e Θ , ω Φ R =
√ 1 − kr 2
ar e Φ ω Θ R = cot ϑ ar
Nunverwendenwir(8) umdie Krümmungstensortherme auszurehnen. Die Rehnungwirdexemplarish ameinemTerm
durhgeführt(BeahtedieAntisymmetrievon
ω CD
+IndexbewegungenfürVorzeihenz.B.ω T R = η 00 ω T R = ( − 1)ω T R = ω RT = ω R T
!!!):R R T = dω R T + ω R Φ ∧ ω Φ T + ω R Θ ∧ ω Θ T
= a ¨
a − a ˙ 2 a 2
dt ∧ e R + a ˙
a de R + 0 + 0
= a ¨
a − a ˙ 2 a 2
e T ∧ e R + a ˙ 2
a 2 e T ∧ e R
= a ¨
a e T ∧ e R
MitähnlihenRehnungenndenwir:
R Θ T = a ¨
a e T ∧ e Θ , R Φ T = ¨ a
a e T ∧ e Φ R Θ R =
a ˙ 2 a 2 + k
a 2
e Θ ∧ e R R Φ R = a ˙ 2
a 2 + k a 2
e Φ ∧ e R R Φ Θ = a ˙ 2
a 2 + k a 2
e Φ ∧ e Θ
DarausfolgernwirdieTetradenKomponentenvon
R c dab , R C DAB = e C c e D d e A a e B b R c dab
:R T RT R = R T ΦT Φ = R T ΘT Θ = ¨ a a R Φ RΦR = R Θ RΘR = R Φ ΘΦΘ = a ˙ 2
a 2 + k a 2
DamitkönnenwirjetztdieRii-TetradenKomponentenundden(Tetraden-)Einstein-Tensorberehnen:
R T T = R R T RT + R Θ T ΘT + R Φ T ΦT = − 3 ¨ a a R RR = R ΦΦ = R ΘΘ = ¨ a
a + 2
a ˙ 2 + k a 2
R = 6 a ¨
a + a ˙ 2 + k a 2
DamitfolgtfürdenEinsteintensor:
G AB = e A a e B b
R ab − 1
2 g ab R
=
R AB − 1 2 η AB R
G T T = 3
a ˙ 2 + k a 2
G RR = G ΘΘ = G ΦΦ = − 2 ¨ a a −
a ˙ 2 + k a 2
AufderrehtenSeiteder(modizierten)EinsteingleihunghabenwirdenEnergieimpulstensoreineridealenFlüssigkeit(in
Tetradenform):
T AB = e A a
e B b ((ρ + P )e T a e T b + P g ab ) = (ρ + P )δ T A δ B T + P η AB
G T T + Λη T T = 3
a ˙ 2 + k a 2
− Λ = 8πρ = 8πT T T
(9)G RR + Λη RR = − 2 ¨ a a −
a ˙ 2 + k a 2
+ Λ = 8πP = 8πT RR
(10)Aufgabe 25(Vorzeihenfehlerinder Aufgabenstellungsindzuüberlesen)
a)
u b
istdas0-teBasisfeld(u b = δ 0 β
∂
∂x
β≡ ∂t ∂
b
)
∇ a u b = − Γ 0 αβ (dx α ⊗ dx β ) = − 1
2 g 0δ (∂ α g βδ + ∂ β g δα − ∂ δ g αβ )(dx α ⊗ dx β ) = 1
2 ∂ 0 g αβ (dx α ⊗ dx β ) = − aaϕ ˙ ab
(11)b)
k a
ist0-Vektor,d.h.(k 0 ) 2 − a 2 ϕ ab k a k b = 0
.Undω = k b u b = k 0 dω
dλ = k a ∇ a (k b u b ) = (k a ∇ a k b )
| {z }
=0
u b + k a k b ∇ a u b = − aaϕ ˙ ab k a k b = − a ˙
a (k 0 ) 2 = − a ˙
a ω 2
(12))