Cevdet BAYBURTLUOĞLU
6x25 m. boyutundaki tabanı, güney nefin de doğu yarısı tamamen elden geçirilip restorasyonu ve konservasyonu yapılmıştır. Zaman zaman kazı heyetinin bir kısmının da katıldığı ekip; “Piskopos Sarayı ve bazen Peristilli Yapı”
diye isimlendirdiğimiz binanın yangından patlayan veya devrilerek parçalanan sütunlarını da 2010 kazı mevsi-minde ayağa kaldırılacak duruma getirmişlerdir. Büyük bir dikkat, sabır ve göz hafızasına dayanan bu zorlu çalışmada gösterilen olağanüstü hız her türlü takdirin üstündedir.
2. Kazıevindeki Çalışmalar
Kazıda bulunan kazıda temizlenip birleştirilen seramik, metal veya kemik eserlerin yanı sıra, yandığı ve aşırı oksidasyona maruz kaldığı için ne olduğu anlaşılamayan külçeler temizlenmiş ve İmparatoriçe Plautilla’nın altın tacının orta ve yan ana yaprakları bronz külçeden arın-dırılmıştır (Res. 3).
B. Kazı Çalışmaları
2007 ve 2008’de ortaya çıkarılan yeni tapınağın propylon’u önündeki yolun doğusundan sel yatağına, Devlet Agorası’nın güney duvarından Büyük Bazilika’nın kuzeyindeki nekropol caddesine kadar olan yaklaşık 50x10m.’lik alan 2009 yılında kazılmıştır (Plan 1 Res. 4-5). Kazı sonucu ortaya çıkan kalıntıları şöyle tanımlamak mümkündür: Kazı alanının kuzeyinde Devlet Agorası’na bitişik olarak inşa edilen ve dükkan olduklarından kuşku duymadığımız kalıntılar Devlet Agorası’nın yıkılan güney duvarından kısa süre sonra
reason, in 2009, the entire floor of the north side aisle measuring 6x25 m. and the east half of the south side aisle were entirely restored and conserved. At times, the restoration team incorporated additional people from the excavation team who took the opportunity during the drying and selection of tesserae to work on the fire damaged marble columns of the Peristyle House (the so-called Bishop’s Palace), making them ready for erec-tion in 2010. The extraordinary efficacy in performing these difficult jobs, which required great care, patience and visual-memory is appreciated to the utmost.
2. Work at the Excavation House
As before, ceramics, metal and bone items were cleaned and joined. Unidentifiable burned and oxidized ingots were cleaned and the middle and lateral flaps of the golden crown of Empress Plautilla were cleansed of resi-due (Fig. 3).
B. Excavation Work
Approximately an area of 50x10 m., extending from the east side of the road in front of the propylon of the new temple uncovered in 2007 and 2008, to the flood bed, then from the south wall of the State Agora to the Necropolis street on the north side of the Large Basilica, was excavated in 2009 (Plan 1 Figs. 4-5). Remains uncovered can be described as follows: Remains adjoin-ing the State Agora in the north of the excavation area were certainly shops and were built shortly after the south wall of the agora had fallen down. The present Res. 1 Büyük Bazilika güney nefindeki mozaiği, onarım
sonrasındaki görünümü
Fig. 1 Mosaics of the south side aisle of the Large Basilica during restoration
Res. 2 Güney nef mozaiği, restorasyon sonrası
Fig. 2 Mosaics of the south side aisle of the Large Basilica after restoration
KAZI RAPORLARI EXCAVATION REPORTS
duvarı da güneydoğu köşede kiklopik duvarlarıyla ago-ranın inşa zamanına aitken, doğudaki I. dükkandan sonrası merdivenli yol köşesindeki kule görünümlü yere kadar İ.S. 3. yy.’a yani 240 depremi sonrasına aittir.
Dükkanların önünde, bir alt terastaki evlerin arka duvar-ları ile dükkanlar arasında, yeni tapınağın propylonunun önündeki blok taş döşeli yol genişliğinde ve onunla dik açı yaparak birleşen bir yol bulunmaktadır. Yolun döşe-me taşları yolun bir bölümü kazanılarak inşa edilen İ.S.
4. yy. evlerinin duvarlarında kullanılmıştır. Yolun andezit olan taşlarının rengi evlerin çok ufaltılmış taşlardan örül-me duvarlarınınki ile bir oluşu ve diğer yapılardaki taş renklerinden olan farklılığı bu kanıya ulaşmamıza sebep olmaktadır. Batı tarafı propylonun önündeki yola büyük bir avlu ile dayalı bu ev iki odalıdır ve diğer evlerden farklı olarak kapısı kuzeye açılmaktadır. Buluntu bakı-mından fakir olan bu evlerde ele geçen sikkelerin
construction of the agora and shows cyclopic walls in the southeast corner. The section after the first shop in the east, up to the tower-like place in the corner of the stepped street, dates to the 3rd century A.D., i.e. after the earthquake in A.D. 240.
There is another street extending between the front side of the shops and the back walls of the houses on the ter-race below that intersects at right angles with a flagstone-paved street which extends along the front of the propy-lon of the new temple. The stones of the street’s pave-ment were re-used in the walls of the 4th-century houses partially occupying the street. This is evidenced by the fact that the andesitic stones of the street pavement and the stones in the houses’ walls are of the same color and are different from the other buildings. This house with two rooms adjoins the street in front of the propylon and its doorway opens north distinguishing itself from others.
These houses were not rich in small finds with most of the coins found in them dating to the reigns of Emperors Constantine I and Licinius. This agrees with other finds.
Another even larger house, adjoining the 4th-century house on the east, lies under the road leading to the threshing field of Arif Köyü, rendering its eastern side unidentifiable. On the terrace below these houses is another house directly adjacent to the east of the temple, It is rectangular and more regular in plan, with a façade and four rooms facing the necropolis street to the south.
This house displays better quality workmanship and two phases of construction. The south wall of the house shows architectural spolia next to its door. The door leads into a courtyard belonging to the 3rd-century phase of the building. Under the pressed earth floor of a room behind the courtyard is a terracotta waterway that must be a part of the system supplying water from the Nymphaeum to the Fifth Bathhouse, with workshops and small baths around it. The north half of the house
Plan 1 Arykanda
Res. 3 Plautilla’nın altın tacına ait parçalar Fig. 3 Fragments of the golden crown of Plautilla
çoğunluğu I. Constantinus, Licinius gibi imparatorlara aittir ve diğer buluntularla da dönemsel uyum göster-mektedir.
İ.S. 4. yy. evinin doğusunda, ona bitişik olan daha büyük bir ev ise Arif Köyü’nün harman yerine giden yolun altı-na isabet ettiğinden duvarları özellikle doğu tarafta belir-siz hale gelmiştir. Değinilen evlere göre bir teras aşağıda tapınağın tam doğusunda işçiliği ve planı daha düzgün iki yapım evreli, dikdörtgen planlı ve dört odalı cephesi güneyindeki nekropol caddesine bakan bir ev mevcut-tur. Evin güney duvarı ve avluya açılan kapısı yanında bulunan devşirme mimari parçalar yapının İ.S. 3. yy.’daki evresine aittir. Avlunun hemen gerisindeki odanın sıkış-tırılmış topraktan taban döşemesi altında mabedin önün-deki verev olarak geçen pişmiş toprak su yolu Nymphaion’dan gelip Arykanda’nın beşinci hamamı, çevresindeki işlikler ve küçük hamama su götüren sis-temle ilintili olmalıdır veya onun bir parçasıdır. Evin
must have been built after the second half of the 3rd cen-tury as inferred from the level difference between the north side and the south wall. There are different floors and gaps beneath the separating walls that also support this idea. In this house the life-size marble head of Plautilla, separated from its statue, was found (Fig. 6).
This find was one of the most striking finds of 2009.
Among other finds from the same room include frag-ments of coffers that had slid down from the Odeon to the State Agora where they were thrown from the terrace wall to the house below. Additionally, a terracotta head, possibly belonging to Empress Livia (?) (Figs. 7-8), was found in this house.
It is known from milestones and inscriptions that some work was done at Arykanda in the reign of Emperor Caracalla, but Plautilla, Caracalla’s wife, must have also contributed something substantial, as the Arykandans erected her statue with a golden crown. The head was Res. 4 2009 yılı kazı alanı, merdivenli yol ve tapınak Fig. 4 Excavation area of 2009, stepped street and temple
KAZI RAPORLARI EXCAVATION REPORTS
kuzey yarısı İ.S. 3. yy.’ın 2. yarısından sonra inşa edilmiş olmalıdır. Zira ara duvarların altlarındaki boşluk ve güney duvarı ile olan kot farkı ve farklı iki ayrı zemin bu görüşü desteklemektedir. Bu ev 2009 sezonunun en ilginç buluntularından biri olan Plautilla’nın normal büyüklükteki mermer heykelinin gövdeden koparılmış başının bulunduğu yerdir (Res. 6). Aynı mekânda Odeon’dan Devlet Agorası’na yuvarlanan ve oradan da teras duvarından aşağıya atılan kasetlerden bazılarına ait parçalar ve İmparatoriçe Livia’ya (?) ait olması olası PT bir baş diğer buluntulardan bazılarıdır (Res. 7-8).
Caracalla döneminde Arykanda’da bazı çalışmalar yapıl-dığı miltaşları ve yazıtlardan kısmen bilinmektedir.
Ancak eşi Plautilla’nın da Arykanda’ya büyük bir katkıda bulunmuş olması lazımdır ki Arykandalıların onun altın taçlı heykelini dikmişlerdir. Plautilla’nın burnu kırıktır.
Çene ve alnın sağ tarafında, ayrıca sol kulak gerisindeki saçta kopma ve zedelenmeler mevcuttur. Bunun taçla süslü olduğu tacın oturacağı yuva ile düşmemesini sağ-layacak halka bağlantı yerleri ortada daha büyük, yanlar-da yanlar-daha küçük halkalar şeklinde gösterilmiştir.
İ.S. 3. yy. evi düzgün ve kaliteli duvar işçiliği dışında özellikle doğu duvarında çok basit su şeklindeki boya izi taşıyan duvarı ile dikkati çekmektedir.
Yeni bulunan tapınağın kuzey kesiminde, temenosuna açılan dükkân görünümlü dört mekân ortaya çıkarılmış-tır. Bu mekânların bir üst terasında ise kuzey güney yönündeki taş döşeli yolu dik kesen ve ana caddeye (Nekropol caddesine) paralel bir diğer sokağın kalıntısı görülebilmektedir.
originally crowned as evidenced by the grooves and holes for attachment. The nose is broken, and there is damage on the chin, on the right side of the forehead, and in the hair behind the left ear.
The third-century house stands out with its good quality masonry and east wall with simple water-like painted decoration.
To the north of the new temple four rooms opening into the temenos were uncovered and appear to be shops.
One terrace up from these rooms are the traces of another street running parallel to the main street (Necropolis street) and intersecting at right angles to the north-south paved street.
Res. 6 Plautilla’ya ait mermer baş Fig. 6 Marble statue head of Plautilla
Res. 7 Odeon’un kasetlerine ait bir mask Fig. 7 A mask from the coffers of the Odeon
Res. 8 Livia’ya (?) ait terracotta baş Fig. 8 Terracotta head of Livia (?)
Bademağacı Höyüğü kazılarının 17. dönem çalışmalarına 25 Temmuz - 15 Eylül 2009 tarihleri arasında devam edildi*. Bu süre içinde ağırlıklı olarak höyüğün güneyinde, geçen yıl kazılmasına başlanan alanın batı ucunda çalışıldı (Res. 1). Ayrıca, daha önceki yıllarda büyük ölçüde kazılmış olan batı yamaç evlerinin güneye doğru gelişmesinin öğrenilmesi için de geniş alanlar açıldı. Kazı döneminin sonlarında höyüğün ve kazı alanlarındaki mimari durumun son haliyle görülebilmesi, bütünüyle daha iyi algılanabilmesi ve belgelenmesi için, bir zeplin/balonla 150/200 m. yüksekliklerden resimlen-mesi sağlanmıştır. Kazıların bitiminde, '1. Derecede Arkeolojik Sit Alanı' olan höyüğün, olanaklar ölçüsünde korunması amacıyla, sit sınırları ve kazı alanlarının dışından geçen bir tel örgü sistemi yaptırılmıştır.
* İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi adına, başkanlığımız-da sürdürülen kazılar, aynı fakülteden araştırma görevlileri A.
Yurtsever Beyazıt (MA) ile Protohistorya ve Önasya Arkeolo-jisi Anabilim Dalı öğrencileri P. Meral, R. Yangibayeva, A.
Yağız, D. Yılmaz, Z. Aytun, A. Onuş, H. Uçar, T. Akdal, M.
Uzun ve restorasyon bölümü öğrencisi G. Orunlu’dan oluşu-yordu. Kültür ve Turizm Bakanlığı Temsilciliği görevine, M.
Samur atanmıştı. Kazıya değişik tarihlerde Arkeolog MA S.
Üstün Türkteki ve Antropolog Prof. Dr. Y. Erdal (AÜ) ile bazı topografik ölçümler yapmak üzere, Arkeolog-Topograf S.
Aydal katılmıştır. Kazının harcamaları, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, DÖSİM Müdürlüğü, İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yürütücü Sekreterliği (Proje no. 3400), Suna – İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü (AKMED) ve Türk Tarih Kurumu Başkanlığı’nın sağladığı ödeneklerden karşılanmıştır. Ulusoy Otobüs İşletmesi kazıya katılan öğrencilerin Antalya’ya gidiş-dönüş otobüs biletlerini indirimli olarak temin etmiş, Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Başkanı B. Ulusoy kazı araçlarımızın yakıt giderlerini karşılamıştır. Kazıya katılarak zor koşullarda görev yapan farklı konulardan uzman meslek-taşlarımız ve öğrencilerimizle sağladıkları ödenek ve yardım-larla kazıların gerçekleşmesini sağlayan kurumlar ve değerli
The seventeenth season of excavations took place at Bademağacı Höyük between 25th July and 15th September 2009*. During this period, work was mainly concentrat-ed in the south of the höyük at the western end of the area that began to be excavated last year (Fig. 1). In addition to this, an extensive area was opened up to explore the southward development of the houses on the western slope that had been excavated in previous years.
Towards the end of the excavations period, in order to see the latest situation at the höyük and the architectural layout of the excavations area more clearly and visually record it, an arrangement was made to take pho-tographs of it using a zeppelin/balloon at a height of 150/200 m.
* The team members of the excavations at Bademağacı, direct-ed by the authors of this report on behalf of IU Faculty of Letters, were research asst. A. Yurtsever Beyazıt (MA) from the same faculty and students from the Department of Proto-history and Near Eastern Archaeology – P. Meral, R. Yan-gibayeva, A. Yağız, D. Yılmaz, Z. Aytun, A. Onuş, H. Uçar, T.
Akdal, M. Uzun - and Restoration Department student G.
Orunlu. Our colleague and researcher from the Antalya Archaeology Museum, M. Samur, was appointed as repre-sentative of the Ministry of Culture and Tourism. On different dates, Archaeologist MA S. Üstün Türkteki and Anthropolo-gist Prof. Dr. Y. Erdal (HÜ) joined the excavations and Archaeologist-Topographist S. Aydal came to do some topo-graphical measurements. The expenditure of the excavations was met by contributions from the Directorate of Cultural Heritage and Museums, the DÖSİM Directorate, Istanbul Univ. Administrative Secretariat of Scientific Research Projects (Project no. 3400), Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations (AKMED) and the Presidency of Turkish Historical Society (Türk Tarih Kurumu). The Ulusoy Bus Company gave discounts on the return bus tickets to Antalya for the students that took part in the excavations.
President of the Union of Travel Agents of Türkiye (TÜRSAB), Başaran Ulusoy, took care of the fuel expenses of the vehicles used at the excavations. We would like to thank all our col-leagues –experts in different fields– and students who par-ticipated in the campaign, as well as the directors of the