IOHANNIS VOET,
I C T I E T A N T E C E S S O R I S I N A C A D E M I A L V G D V N O - B A T A V A ,
COMMENTARIVS
A D
PANDECTAS.
IN Q.VO, PRAETER
R O M A N I I V R I S P R I N C I P I A
AC CONTROVERSIAS ILLVSTRIORES,
V S E T I A M H O D I E R N V M ,
E T P R A E C I P V A E F O R I Q V A E S T I O N B S
H X C V T I V N T V R .
TOMVS SECVNDVS.
cm PRimEGIO S. MAI. REQ. BORVSS.
H A L A E ,
S V M T I B V S I O A N . 1 A C . C V R T I l , M D C C L X X V I I I .
% <7ZS
I N D E X T I T V L O R V M
IN
C O M M E N T . A D P A N D E C T .
C O N T E N T O R V M .
T O M O S E C V N D 0 .
L I B E R V .
TIT. I. De ludiciis, ubi quisque agcrc vcl convenirt
debeat. pag, i,
II. De inofyciofo tnjlamento. 153
III. De bereditatis petitionc 242
IV. Si pars Joereditatis petatur. 265 V. De po(]'c(J'oriii hereditatis petitionc. 269 VI. De fidcicommijfaria hereditatis petitionc, 270
L I B E R V I .
TlT. I. De rei vindicationc. 271
II. Dc* publiciana in rem aclione. 311
III. Si ager vetligalis, tV<f/i, cmphyteuticariui petatur. 320
L I B E R V I I .
TlT. I. D<? ufufruBu & quemadmodum quit utatur frt*~
atur. 1
Z
<56II. De ufufruHu accrefcendo. 420
I I I . Q u a n d o d i e s u f u s f r u H u s l e g a t i c e d a t. 427
IV. Quibus modis ufusfruclus vcl ufus amittitur. 429
V. Dc ttfufruciu earum rerum, ufu confumun+
tur. 44$
VI. <S7 ufusfruHus pctatur, ir/ <z</ pcrtinerc nt-
gctur.
449
V l L c p r i / fervorum. 455
VIII. Df vfu et hahitationti, 45*
IX, VJufrttfiuarins auemadmotkm ctntst, 460
Llk
%
L I B E R V I I I .
T I T . I . De [crvitutibuSi 471
II. De feruitutibus yraediorum vrbanorum. 476
III. De feruitutibus praediorum rufticoruvi. 495 I V . Communia praediorutn tam urbanorum > quam rufli-
corum. 507
V. Si feruitus vindicetur vel ad alium pertinere negetur.
53i VI. Quemadmodum fervitutes amittuntur. 536
• (
L I B E R I X .
TIT. I. Si quadrupes pauperiem feeijfe dicatur* 553
11 Ad lcgem AquiJiam. 560
I I I . De hisy qui effuderint vel deiecerint. 596
IV. De noxulibus actionibus» 602
L I B E R X .
TIT. I. Vinium regundorum. 614
I I . Varniliae ercifcundat. 627
III. Communi diuidundo. 670
IV. exhibendum. 678
L I B E R X I ,
TIT. l. De intcrrogationibus in iure facicndis, et interro-
gatoriis aclionibus. 63;
II. 1> quibus rebus ad eundem iudicem eatur. 691
I I I . D<? fcruo corrupto* 695
IV. Ite fugitiuis. 699
V De Aleatoribur. 702
VI. 5/ menfor falfum modum dixerit« 7U
VII. /)<? religiojis et fumtibus funcrum et tt funus du-
cere liceat. 714
VIII. Zk mortuo inferendo et fepulcbro aedificando. 728
LIBER
L I B E R Q V I N T V S .
T 1 T V L V S I .
DE JVDICIIS, ET VBi QVISQVE
AGERE VEL CONVENIRI DEBEAT.
S V M M 1. Nemo J?bi ipft jus diccre debet.
2. Recetifentur cafus excepti. An judcx multtare pcjjit eos, qui ei, qua judici, itijuriam fcce- rutit ?
Z . Quid fit judicium; qwd fum- marium; & an idem fit iiun- matini plano cognofcere ? 4. Ouibus in cajibus fummariac cognitioni locus fit tutn jure
Romano, tum moribus ? s. Si lis principalii fumtnatim
agitetur, idem agcndum in quaeftionibus in eam incldenti•
bus; etiam incaufa appellatio- nis. An quis poffit ab ordma- rio judicio coepto defifiere &
ad futnmarium tranfire'{
6. Ouid fit judicium civile, quid criminale ?
7. ln cpncurfu judicii civilis criminalis ex eadem vel diver-
fis caufis, an prius civile, an prius crimittale terminandum fit, per difiinStiones explicatur,
8 . Plures aliae recenfeutur divi- fiones judiaorum. Lata fuit h x jf uha, altera judiciorutn puhlicorutn, alteraprivatorum;
pojierioris capita quaedampro- ponuntur.
o. Oriot perfonae conjlituant ju-
Voetii Comm. ad P, T. JL
A R I A .
diciuvi? quisaftorj quis reus fit?
10. Qui kabeant legitimam per- fonam fiandi mjudicio; an col- lcgia ulicita fd tolerata ? &
an k? quando filiusfamilias, tutn jure civilty tum hodierno ? 11. An minores 2 ;. annis fine cu-
ratcre? i? quid, fijine curato- re fteterint in judicio ? 1 2. An iure Romano & hodierno
in ccxifis eriminalibus, fi accu- fentur aut accujent ? An jure Canonico, morihus, itt cau- Jis matrimonialibus & benefi-
cialihns ?
I z. Att qui veniatn aetatis impe- trarunt, aut nuptiis vel aiiter
pto majoribus Jiint habiti^
etiam de immobihbus fine cu- ratore litigent ?
14. Au uxor hodierno jnrs pcffit fine viro fiare in judicio tan- quam reavel attrix ? veiiinpe- dire, ne vir uxoris nomine liti•
get? & quid juris, (i contra- riutn palio dotali afltim fit;
vei vir boiiis tcfferit ?
1 5. Quid fi Ittigare velit ut tu- trix liherorum primi thori, vel ut executrix tejiamenti^ Vel ttt publica mercatrix ?
A 16. Stat
s COMMENTARIVS AD PANDECTAS.
16. Stat tamen in judicio cx ma~
riti mandato. Qiudfi maritus rata kabeat -per uxoreni in ju- dicio gefta ? Ouid Ji maritus abjit, dy periculum in mora?
an Jine viro alios fijiere, vel JiJli ipfa poffit ?
17. An criminis accufata uxor fine viro fuo Jlet injudieio, &
an poena pecnniaria iti eam conjlituta, Jlante \nmrimonio executionem habeat contra ma- ritum ?
18. Si maritus malitiofe agere vel defendere nolit in caifu uxo- ris, uxor potejl judicis autori- tate. An periculo mariti tunc uxor vincatur ? & quidJi ma- ritus nolit nojninc uxoris move- re aflwnem injuriarum ? jy. Si uxor non jure Jleterit in
judicio O1 vicerit , marito prode/l.
20. Actoris arbitrio relinquitur^
quando velit agere. Litis coe- ptae injlantia quanti temporis
• iapfu perimatur ? facile tamen adverfus eam impetratur re- Jlitutie.
31, Qjiando locum habeat attio ex lege diffamari? Ejusexten- fio ad omnes caufas y tanquatn aequa, defeuditur.
2 2. Kon ejl locus atlioni ex!. dif- famari, niftprobetur diffama- tio. Quando necejje non ' fit, probari jaftantiam aut diffa- mationem ?
23. Ouo in loco fit intentanda aEiio ex 1. diffamari? An ali- bi hac aBione, alibi cle negotio principali litigari ?
24. Quot citationibus opus fit an- tequ,wi vocato ex !. ditfamari
filentium imponatur ? & an contra impojitum Jdentium re- Jlitutio concedi pojjit?
2 s. Afior minns, aat partem de- biti petendo , non • peecat; at omnino plus petendo. Quae fint poenae plus petentiumjure veteri, novo> Canonico^
dierno ?
26. An\ f atior cocpcrit quid petere pendentt conditione, ac lite pendente conditio exijlat^
reus condemnandus fit ? 27. Aqi nbn poteJI\ antcquu.ru
dies vcl conditw debiti cxtiie- rit. llctie tamen agitur ad praeteriti Jitnul & futuri tem- poris ujuras, fruclus, reditus, alitnenta , annua„ menjlrua,
^)o/? anni pritni lapfum ad condemnationem debiti an- 1111 a bimatrima die folvendi, ut ita fuis quibusque temporibus in futurum fiat execvtio.
2 8. Quomodo agat dejureprac- lationis in generali concurfu creditorum is, cui ex die vel fub conditione debitum: 15° an is% cui ex die vel fub conditio- ne debetur, interim cautiencm petere pojjh in judicio Jlritti juris ?
25. Quisque de fuo% nemo dealie- no debito conveniendus. An
ftxor pro\ marito, maritus pro uxore, Jilius pro patre ? non extraneus pro extraneo ; & de prohibitis pignorationibus.
30. Licitae tamen ev conceffione Principis pignorationes, feu repreJJaliae, quoties debitor 4J*
creditor nonJubfunt uni fupre- vto Principi, & Princeps alte- rius regionis peregrino credi- tori
LIB. V. TIT. I. DE JVDICIIS, ET VBI QVISQVE &c. z
tori contra fuos fubjector jus dicere detrelxat.
3 I. Ordinarius judex 11011 fotcfi reprejfaha concedere, necPrin- ceps peregrinis, fcd tcmtum fubjeliis fuis.
32. AStore vel reo mortuo citan- di hodie htreJes ejus ad refu- menda arma htis, licet adierint cum beneficio inventarii.
3 }. N011 tamen, fi in caufa jam concliifum fit; ncc, fi feutentia jam lata fit, quo cafu tantum nova cxecutio conrra beredes decemenda, Qjadjuris,f tn- tor pendeiite lite moriatur?
jvel unus ex pluribas coheredi- bus poft refumta arma litis ? 34. Tertius iti lite potefl inter-
cedere , ut litcui in fe transfe- rat; quibus in cafibus id fieri pojftt ? An tunc interccdevs reite petat, litem ad fxium fo-
rum remitti? A11 hoc modo in- tercedere pojjjt, qui fciens paf- fus eft litem ab alio fujtineri, nec quantocius contradixit?
3 c. Quot modis tertius in lite intervenire pofjit, ut altcru- trnm juvet ? Quibus in cafibits
hiterveniat ex voluntate uiiius litigantium ? Quibus in cafibus utroque invito ?
36. Apud quemcunque judicem fieri poteji interventio, & in quavis judicii parte, etiam in ipfa appeilatione.
17. Nullus intervenit, nifi is,cu- vus intereji, qui eandem cuvi iitigantibus habet litigandi cau- fam; alias nova lite experiri debet; Ut fi ipfe velit rem vin- dicare tanqttam fuam , quam alius vindicat.
3 8 . Interveniens v.t nlterutntm litiganrem juvet, 11011 potefi ju- dicem decliiiare ut incompeteu- tem, fed quidem ut fufpetium;
nec quicquamnovi facere, quod is, cui Je jungit, facere prohi- betnr. Qui fcripferint de in7
terventionc.
3 9' Quidftt judex ? narraturve- tus judiciorum ordo jr" judicum dandorum rnos: qui plura de eo fcripferint: de judicio decemvirali. Oitando ceffave•
rit judicum dandorum ufus, &*/
qnid jure UQviJJimo?
40, Qitales caufaeolimnonpotue- rinr pcr pedaueos judicef co- gnofci: an <bJ caufae libera- les ?
41. Ouis olim in Hollandiajudi- ciorum ordo fuerit ?
4 2. Ouiprohibeantur ejfe judices?
an caeci, flriofitempore diht- cidi intervalli. majores annis ottodecimi
4;. Repetli pojfunt judices fufpe-
£ti, fed v.on aliter, quam aiiega- ta & probata fpeciali Jufpicio- nis cauja, tutn vcteri, tum iiovo jure, tum moribus.
44. Recenfemur plurescaufie fn- fpicionis: fufpecrus an judex,
cujus filius altcri litigantium patrocinium aut procurationem in ea lite praejlat ? an is, cnjus liberi aut fratres aftori vel reo domejiici atit a minijicriis pu- blicii funt ?
45. Sufpe6tus 11011 ejl jitdexurba- nus in iite inter civitateni civem vel peregrinmn; nec J'c-
natores in cattja focietatis Indi- cae, licet in ea partem Iwbe- ant: contra fi judex atiori vel
A 3 reo
COMMENTARIVS AD FANDECTAS.
reo in ea caufa privatus Jocius ejfet.
46. Sujpettuf ejl, quemparsuna%
non quem uterque petiit; quo- to gradu cognationis vel affini- tatis quis jure Rcmano ac mo- ribusfujpeclusJit ? Oualis ami- citia ac familiaritas judicem fufpeStum faciatl rejiciuntur pluret Jrivolae fufpicionis cau•
fae. An jure Romanojudex ma- jor potuerit recufari ut fufpe- ttus ?
47. Totum collegium judicum ho- die regulariter non potejl fu- fpeflum dici, fed ftnguli, in quos jujia cadere dicitur cau- Ja ; nift totum collegium faflo quodam fe reddiderit Jufpe- tium; & quis de caujis fufpi- cionis, tum fingulorum, tum to- tius coUegii, judex competens Jitl
48. Exceptio judicis fufpefti op- ponenda ante litem contejlatam, quandoque pojl.
49. Qualia fint officia judicis, quae ad nobile, quae ad mer- cenarimn ejus officium redu- cenda Jint ? Quando judex tum nobile tum mercenarium ofp- cium impertiri pojfit non ro- gatus, plenius, exemplis muhis demonjlratur, Ji lex aut confuetudo, aut fufpicio falfi- tatis contra inftrumentum, aut appeUationis defcrtio, autprae- fcriptio , aut meri juris exce- ptio, velut ordinis, divifionis, non fuerint atlegata.
fo. judex non 'debet per mino- rem caufam majori cognitioni praejudtcare ; dcbet judicare
• fecundum allegata <b' proba-
ta, Jutiulque fecundum con- Jcientiam. Quid agendum ,| fi
kaec duo pugnent ?
s j. Debet judicare Jecundum Ie- ges, five major, five minor ju- dcx jit. Cujus loci legesinju- dicando obfervandae fint^ per dijlinttiones explicatur. Quid juris, fi pendente lite^ vet ap- peIlatione% lex nova lege abro- getur ?
sz. NuUus in jure eji aut effc debet cafus pro amico, ut lo- quuntur.
sz. Intra biennium criminale, civile judicium inrratrietinium finiendum; (S? quid olim ob- tinuerit ? an adhuc hodie biennium fervetur in crimina- hbus ?
54. Quae caufie etiam jure novo intra brevius tempus, quam ejl biennium aut tricnnium^ tertni•
nandae fint ?
5 s. Bietinio vel triennio a lite coepta lapfo perimitur tota caufa, non fola litis injlantta.
j 6. Quid jure Canonico isf mo- ribus? Lites generalitcr quan- tocius termmandas effe, praeci- pue , fi peregrints jus dieen- dum fit.
57- Alia circa judicis ojficium tnouita^ praecipue, ne affetti- bus indulgeant.
s8- Quae jure Romano & ho- diernq Jint poenae judicis dolo vel imprudentia maie judi- cantis, affejforum, <bJ advo-
•catorum a judicibus rogato- rum & perperam jus Juggc- rentium ?
Quodnam fit officinm judi- cis, cui litis iujlruftae praepa- rato-
I.IB. V. TIT.I. DE JVDICIIS, ET VBI QVISQVE &c. ;
ratorium examen comviittitur, ut reliquis referat ?
60. Dc miniftris judicum, fcri•
bis, apparitoribus, accen/ts, in- terpretibus, praeconibus^ lifto- ribus, viatoribus, carnifcibus, eorumque ofjlciis tum ex Ro- tnano ttwi ex hodierno jure, remijjlve.
61. /4« graphiarii noftri feu fcri- bae judicum fufpefti argui pof- fnp^ ne certis in litibus fuo mu • ncre fungantur ?
6 3. Qjiid juris, yi apparitores judicum injuriis affcfti fint ? d5r' quid, fi tnodum egrejji vim pajji /int ?
6;. £)<? fportulis judicum & ap- paritorum.
Aftor feqtiitur forum rei ; litis initio infpicitur, quodnam fit forum rei; exceptio fori declinatoria ante omma afia de- bet allegari, perit, fi aliud a reo atlum Jit, in judicio allegatum.
6f. //n judex ipfe\ qui declina- tur, iVt' eojudicet, vocan- tem ad forum non competens in expenfas damnare pojjit? An reus teneatur venire ut exceptio- nem fori declinatoriam opponat?
66. Q«or modis quisforum com- petcns fortiatur? Jireus pluri- bits in locis forum competens babeat, aftoris eleftio eft.
6 7. Ratione dehfii in loco crimi- nis pcrpetrati reus non rfiodo praefens fed '(& abfens accufari poteft.
( z. Poteft tamen & in alio quovis loco in quo reperitur, praeci- pue in loco domicitii. In Hol- landia tantum in loco domicitii,fi
extra locum domicilii intra Hol- landiam deliquerit, nec appre- henftis in flagranti delifto , aut fugitivus fit. Quidfi Hollan- dus extra Hollandiam dcli•
qucrit ?.
6q. Anquis criminisaccufari pof Jit in loco, in quo immobilia
habet, fi ibi non deliquerit, nec apprehenfus Jit^ nec domicilium
fovcat ?
70. In concurfu fori multiplicis in reo accufando pracventioni locuseft, Quis cenfeatur praeve- nijje ? Quidji unus prius cita- verit ediftis, alter reum poftea, apprehcnderitl Quid fi unus iu crimen inquifiverit, alter deifi ediftis citaverit ante pri- mum ivquirentem ?
7 1. Praeventioni enim locus , cum in confnio duorum terri- toricrum crimen perpetratum eft. Si inter duos de juris- diftione crimina/i quaeftio fit, uec brevi finiatur, judex utro*
que fupcrior ad fe litem crimi- nalem evocare poteji,
72. Qualiq. crimina moribus no- ftris non niji a certis judici- bus coerceripojfint ? remijjive.
73. Qucmodo ratione contraflus quis forttfitur forum compe- tens, & ubi quisque cenfeatur contraxijfe , Ji per literas con- fenfus declaratus Jit, vel alibi confenjus interpofitus, alibi in- ftrumentum CQnfcriptum Jit;
vel alibi contrafium ftd ad lo- cum alium dejiinatum Jit imple- wenturrt cor.traflus ?
74. Ubi aftio tutelae, vel ad le- gata, vel ad divifionem heredi- tatisy vel univefali judicio con-
A 3 curfus
> 6 COMMENTARIVS AD PANDECTAS.
curfus inter creditores agen- dum Jit, remiffive; exceptio- iies proponuntur, quibus quis in ioco contraUus non potejl conveniri.
75. De foro competentc ex pro- rogatione, remijjive,
7 6. De foro cowpetente ratione rei fitae; & an quis vi privile- gii a&ionem in rem in loco rei Jitae motam trahere pojjit ad
forum fuum privilegiatwn ? 77. Aiho in rem etiam extra lp-
cum Jitus in loco domicilii pof- fefforis moveri ptitejl, Jt de mo- bilibus, non itorn fi de immobi- iibus agatur; yuid juris in
petitione hereditatis ? 7 8. De foro competenteexrecon-
vention ; quid juris, Jirecon- ventus refpondere nolit ? An actor renunciando liti inchoa- tae pofjit evitare rcconventio- nem ? An conventus ex contra-
£tu reconveniri pojjit phlribus actionibus, etiam natis ex de- litto; an reconventio, &T quo- tisq/ie in injnriarum aftione lo' aim habeat ? an iinus ex phtri- bus\ coheredibus agcntibus aut conventis, reconveniri vel re- convcnire ex alia caufa pojjit ? 79. Nemo invitus cogitur recon-
venirc, <£f an reus pendente li- te pofjit aStorem alia lite apud aliuni judiccm pufare ?
$0. Ouo tempore, 45° an pojllu tem contejtazam reconventiofie- ri pojjit? an Itfpoji fcntcntiam
in crppeUatione ?
$ 1. An tutor, curator, admi- nijirctor nomine ojficii pro pupiUo & Jtmilibus agens reconveiriri poJJit de eo, quod
fuo nomine dehet ; & vice verfa ?
8 2. An focius nomine focietatis agens, de eo quod alia ex cau- fa folus debet ?
8 3 An aftor reconveniri ab eo, qui reo in lite ajjifiit,. veluti ab autore, qui emtori vocato adefi ? djf an autor vocatus ut afjiflat, emtorem vocantsm re- convenire pofjit ?
84. An is, qui inrem fuampro- curator conjiitutus eji per cef- ftonem aftionis, Ji agat, recon- uentiontm pati teneatur, de eoy
quod cedcns debet, per dijiin- ftiones explicatur.
8 s . N011 poteji fieri reconventio apud judiccs tales, qui in eci caufa, de qua fit mutua petitio, iie ex fpeciali quidem proroga- tione pojfcnt competentes ejje:
& quid juris, Ji reconventio fiat de niajore quantitatc, pot-
ejiatem vidgo excedente ? 8 6 . An reconventioni iocus, ubi
tantum extraordinaria fit im- ploratio cfjicii judicis , quae non continet tiUam juris perfe- cutionem, veluti, ut tantum infinuatio alteri fiat ? an in fummariis privilegiatis cau- fis reconventio ex caufa nott
privilegiata ? an tunc utra- que taufafimulterminanda fit?
Quidjuris, Ji utraque Jumma- ria fttl
87. Moribus reconventio admiffa in interdiftis adipifcendae pof- fejjionis, non item in interdi- Etis recuperandae pojfejjionis, nec in cauja fraftae pacis pu~
blicae."
8 8 > freptcr quas rationes &
qiiibus
LIB.V. TIT.I. DE JVDICHS, ET VBI QVISQVE Src, 7
([uibus iti caufts judex pofjit terminare canfam convenrionis ante caufim reconventionis, at- que ita diverfis temporibiis ? CQndemnatus tameu ex convcn- tione potcft id, in qiiod damna- tus efi, deponere apud judicem%
arrefhare pra eventu litis in reconvetitioiie.
'§y. Reconvcntus non potefl ite•
rum fecuncicfm Jaccre reconven- tionem.
fjo. De foro ccmpctento ex conti- nentia caufae.
9 i. Deforo cowpetcnte cx cai/fa.
originis, qjiis fit locus origi- nis ? quidfi in infula autvico, aut matre peregrinantc natus ftt ? originis locus etiam Jingi-
tur ex mannmifflone, adoptio- ve; communis patria efi Ro- ma, ubi quisque convauri pot- ej}, niji habeat jus revocandi
dcmum: qui id habcantjprae- cipue quando id habeant aut non habeant legati ? _ & quid moribus?
y 2. Dc foro compctente ratione domicilii. In quibus diflet origo a domicilio ? Doviici- lium ejl mutabile, potejl quis ejfe fine domicilio, poteji k?ji- mul plura hakere ; (Sf ubi tunc conveniendus fit ? Praefumitur quisque domicilium habere iiu loco originis, donec contrari- um^probetur.
9 3 De domicilio ncccjfario; ^//i illud habeant; de domicilio litis cauja cligcndo; «;z elcttio duret pofl fententiam, & ap- pellationem , Cr> mortem eli-
gentis ? x
94. Q/z/ii fit domicilium proprie
diffutn; quid domicilium hn- proprinm; an fcf quousque fiudio/i domicilium habeant ubi fludiortim caufa degunt?
A s. Uxor viariti domicilium fe- quitur, retinet vidua facfa, nifi fpontc mutet. An (S1 uxor illegitima, vel fponfa ? 96. Famu/i &ancillae fequuntur
dorniciharn domini, c»i m/fzz- Jlrant.
cj 7. £.*• quibus conjetturis coUigi po(Jit, aliquem domicihum cer^
to loco confiituijfe ?
9 z. No7i conjiituitur domicilmfn folo animo, _/c/a contefiatione, fola habitatione, «ec cx eo fo/o, quod quis tabernam, pergulam, horreum certo loco habet; aut operis atit /itis aut negotiatio- iiis gratia ibi moratur, (b5 quid juris in iis, Indias petunt, quive de/egati funt ad Coliegia Ordinum genera/ium, Confilii Jiatus, Apchitha/aJJica &c.
an, tzc quousque hi omnes ijiis in locis conveniri pofjintl 99. Migrare quisque (S* domici-
/ium mutare poteji; & tunc evitat onera perfonaha prioris domicilii; amittit & jura ac privi/egia ejus. Improbata mi- gratio, quae catervatim fit in prcejudicium utilitatis publicce.
Migrantes certam fisco loci, un- de migrant, ixferwnt bonorum partem, jure itfuae! ve/ exu^?.
Nemo praefumitur domicilium mutajfe, yl'af ic/ probandum.
100. Filius major feorfim a pa- tre dotnicihum confiituere fibh potcjl; fi/iuf minor una. cuni patre migrante miqrare potejt q5J domicilium mutare, ??i/5 icf
A 4 fot
8 COMMENTARIVS AD PANDECTAS.
fiat animo fraudandi eosy qui ex domicihi ptioris lege vii- nori JucceJJiJJent.
101. Marito domicilium mutante ex necejjitate vel libera volun- tate, uxor quoque ilJud rnutat,
«tiamfi mutatio uxori dainnoja Jtt; nec tunc uxorpetere potejl
a marito migrante vcl heredi- bus ejus id quod interejl; nijt nojninatim p&cio dotali id a- ftum jity ne maritus alio migret.
102. Heres non fuccedit in do- micilium defuntti, nec ex ejus domicilio forum competens Jor- titur, nifi lis cutn dtfun.fic- jam contejlata ft.
103. De foro competcnte' ex pri- vilegio, Milites ubi forum competens fortiantur in caufts civilibus fcf criminalibus de ju- re Rotnano ? ,'• >
104. Ubifecundummoresbodier- nos in criminalibus ?
I o s . D e i l l i s , q u i c u m m i l i - tes non ejjenty tamen diffici- libus patriae temporibus in ar- tnis funt, isf tunc militare de- liftum perpetraut.
106. Quid% fi quis ante militiam deliquerit, fcf jam accufatus vel jam condemnatus fuerit, antequam militiae nomen da- ret, an maneat judicis ordina-
rii jurisdifiio ? & quid, Ji no- men militiae dederit antequam accufaretur ?
I071. Quid juris hodie fit circa militum forum competens in caujts civilibus ?
I © 8 Milites in eo quidem /oco, in quo militiae caufa morantur, habere fori privilegium, fed tamen in loco domicilii aut alw
foro Jectindum jus commune competente , conveniri poffe apud judices ordinarios afiio- nibus civilibus pro debito ad- flruitur ex jure Romano; nec longe abit jus hodiernum.
109. De foro privilegiato fludio- forum ex auth. habita', C. ne fi- lius pro patre. Deforo privi- legiato fiudioforum isf profejfo- rum Univerfitatis , quae ejl Lugduni Batavorum in caufis civilibus fcf criminalibus; an prorogatione Jibi noceant ? Quidjurisy Ji agant aftione cef- Ja'{ nibil referre in qua Hol- landiae parte contraxerint aut deliquerint Academiae membra.
1 1 0 . D e f o r o c o m p e t e n t e c l e r i c o - rum exjure Romano & Catio- nico. An clericus judici laico
prorogare jurisdiftionem pof- Jit'i
1 1 1 . U b i f e n a t o r e s v e l c l a r i j j i m i ronveniendi fint ? ubi Nobiles Hollandiae, Quriarum HoUan- dicarum fenatores, delegati ad Collegia publica Hagae-Comitis congregari folita, advocati Cu- riae HoUandiae, a/iique curiat fuppofm vulgo difti, in caufis civilibus ac criminalibus, ubi advocati Ultrajeftini in cri*
minalibus ?
1 1 2 . Q u i d , f i N o b i l e s , S e n a t o r e s , Advocatifcfc. in alia provincia extra HoUandiam inveniantur aut bona habeant ? fi non Ha- gae, fed alibi intra Hollan- diam habitent, aut pvaxin ex- erceant?
1 1 3 . U b i c o n v e n i e n d i a j f e f f o r e s camcrarum maritimarum, aut (tliis foedcrati Belgii coUegiis gene-
LIB. V. TIT, I. DE JVDICIIS, ET VBI QVISQVE &c. 9
generalibus adfcripti, fi deli••
querim in officio? if de foro illufirium Ocnnaniae virormn, remijfive.
1 1 4 . D e p o t e f l a t c j u d i c a n d i c o n - cejja coilsgns opificum, confuli- buf aut praefectis nationis An- glicae, Belgicae, &c. pcr vtz- rias regiones.
11 f. Vbi pupilli, viduae, dSr* a/i:??
7tiiferabiles pcrfonae ? Qui ve- niant appeUations miferabuium pcrfonarttni? an fencs decrcpi- ti'{ ati virgines ?
1 1 6 . / 4 « m u l i e r , c/v/rt.r maritus exul ejl, aesf triremes damna- tus, aut captm , aut furiofusy
aut prodigus ?
117. Au&^ft tales perfonae opu- lentae fint ?
IJ 8- mercatores mercaturae eaufa in locis peregrinis litigan- tes? quid moribusl I l 9. v4?z Ecclefiae, nofocomia, or-
phanotrophia, aliaque pia loca an univerfitates ?
120. /4« hae miferabiles petfo- nae pojjint,Ji velint,
judicem ordinarium , ds^ a«
etiatn, cum conveniuntur, a»
tantum cum agunt, /ori jo?-z- vilegio uti pojjint ? quidmo-
ribus ?
12 1. No« interejl, propriis, hereditariis agant aftionibus.
Quid jurisy fi agere velint coti- tra aliam aeque miferabilem
peijonaml
12 2. 5z /z> miferabili perfonae fit communis cum alia non pri- vilegiata, anir' non privilegiata fori privilegiati particeps red- datur?
123. v4« viiferabiles perfonae in
cotttrabetido pojfwt efficaciter fuo fori privilegio renunciare ? ir' contra renunciationem exprejfam vel tacitam refiitui pojflnt?
I 2 4 . ATo / z g a u d e n t k o d i e m i f e r a - biles perfonae fori privilegio, nifi lis cevtavi quantitateiny (la- tutis varic definitam, cxcedat.
12 ffori privilegio uti pof- fint miferabiles perjonae , /$
aftione cejfa 'agere velint?
I 26. Carent hae perfonae fori privilegio , fi dc ajfecuratione (affurantie) /z> /ir, ve/ de mif- fione in poffcjfmttem heredita- tis, t'f/ dV ajfignatione honorum
parentis defunfti per Jitperjli^
tem pupillis facienda, rr/ <7g#z- zh?' univerfali judicio cottcurfus inter creditores ad botia debi- .toris inidotiei, vel familiae tr- ciscundae judicio inter cohere- des, W agatur de caufts, quae c e r t i s t a n t u m j u d i c i b u s c u m exclujione aliorum, demanda- tae futit; '& quales lUaeJint ?
de hoc viijerabilium privi- legio fcripferint ?
127. Quibusfpecialitercompctat jurisdiftio de wiolatis faltibus publicis &7* peccatis contra lcges venationis ?
j 2 8- quibus caujis judicent ajfejfores rei maritimae, ( col- legien ter admiraliteyt) e/za»
ratur:1 judicant intev alia de fraudatis veftigalibus, de pro-t hibitis importari vel exportari, _/T contra faftum fit, licct nn- j lites res deprehenfas intra fita,
praefidia c/etulijfent. Quidju- ris, fi rei mercinm ad hojles il- licitc exportatarum non itt
A 5 zjt?yb
10 COMMENTARIVS AD PANDECTAS.
ipfo fiagitio dsprehcnfi pojlea accufandi fint ? Quid fi dc na- vibus aut mereibus ab kofle re- demtis lis fit ? Quid fi de/iffa ,fint perpctrata irt navi bidiam orientalem petente ? ds ju~
dicio Jeu confi/io navali.
1 1 9 . U b i a g a t u r d c d e / i c t i s p u b l i - canorum. dc impofitionumfrau- dationibus, aliis ad impoft- tioncs pub/icas fpectantibus ? 1 3 0 , Ojiales lites pertineant ad
praefector camcrae pupillaris ? judices effe ncqucunt,Ji pupiUis mortuis bona coeperint ada/ios pcrtinere.
13 f. Quis itt feudalibus jurefeu- da/i fit judcx competens, Ji in- ter vaJaUos duos de feudo /is Jit, ve/ inter dominum kf vafal- lum, ve/ inter dominum & ex- traneum, vel j inter vafallum extraneum ?
1 3 2 . 1 3 ; . Q u i s f e c u n d u m h o d i e r - nos HoUaudiae mores?, & de amp/itudine jurisdiEtionis Cu- riae feudalis Hollandicae ? Quis competens, fi lis de debitis, re- ditibus, fervitutibus, partim
feudali partim aUodia/i prae- dio impojitist <£? quomodono- viffvne iterum Curia provincia- lis is3 fuprema defeudis judicet?
Q'/z> competens ih feudis Flan- dricis, quatenus fubfttnt ordini- hus genera/ibus?
fcripjerint de hoc foro ? I 3 4 . ( / / > / j w r e R o t n a n o c S ^ m o r i -
bus de poffejfione vel quafi pof- fejjione rermn jurium, dorum & bencfciorum?
propter caufam pojfejjionis /is quoque de proprietate ad fupe- rius tribunal trahi pofjit in Hollandia & UltrajeiiiJ,
13 s. Judicem de poffejjione com- petentem facit fitus rei, non domici/ium turbantis,
136. De quibus lcaujis lis Jlatim omiffo Inferiore apud jupre' inam curiam in HoUandia mo- veri pojjit ? de quibus apud provincialem Holiandiae Cu- riam ? De quibus apnd Curiam U/trajeclinam ?
137. Curiae Hollandiae provin- cia/i & fupremae non licet co- gnofcere de caufis politicis, nec
dc debitis quaeftorum acrarii, qua talibus; recte tamen dc /iti- bus inter civitatts, vel inttr Hollandiam Ze/andiamque \ uti de co, ft quis nonjure fe di- gnitate motum queratur.
1 3 8 . Q u i s c o m p e t e n s j , f i f o c i e t a - ' teslndicae /aeftffe dicantur, <w
<?£ a/iis laefae ?
139. U7>z z« integrum reflitu•
tione; 1. diffamari agt debeat ? Qmo mot-Vo pcr arre- Jlum fiat forum competens, quando id non /iceat ? remif- five.
140. Jure Romano, Canonico, hodierno evocatio litis fre- quens, (S"< facit forum compe- tens; improbatae tamen in Hol- /andia evocationes factae x Principe fcu Comite, z>/
m/z iwz<2 privi/egia. An expe- diat, /i.fw fingularem ab Ordi- nibus evocaril
141. Ojiid juris circa evocationes in Gcrmania ? rcmijfive.
142. CeJJat privi/egium de 11011 evocando, f quis mediante ar- reflo vocetur extraterritorium Hollandiae, ut de re immobi/i illic fita, vcl perfonali attione litiget;
LIB. V. TIT. I. DE JVDICIIS,ET VBI Q\'ISQ\'E &c. n
litigct; uti iS1, fi duo judices Hoilandi inferiorcs contrarias eadem in caufa fententias tu- lerbtt.
1 4 ; . D e e v o c a n o n e l i t i s a d i u - dicem fuperierem ad vetitio- nem partis ob vioras in lite defnienda faElas; vel ft con- trariae in cadcm caufa fint duovum iudicum inferiorum fentenciae; vcl quia duo diu- tius inter fe litigant de criini- nali iurisdictione. Qui dc evo- catione ultra vichndi fint?
144. Initium iudicii inchoati cfl litis conteflatio. Quo inodo illa fiat, quae viinus plena, quac
plena contefiatio fit ?
I 4 9 . D e f i f t a l i t i s c o n t c f t a t i o n e , quae efi ex contumacia.
1 4 6 . R e i i c i t u r d i v i f i o l i t i s c o n t e - jicitionis in affrmativam ne- gativam, fimplicem iS3 conditio' natam.
147. In omni iudicio opus efl Ji- tis conteftationc, etiam in fum- mario. Qiiidfi reus refpondens
protefleturfe idnonfacere ani- mo litis conteftandae ?
148. Qnae pofi iitem contefia- tam in tudicio ulterius agcndd?
remijfjve.
I j c / . Q u i n a m f i n t e f f e B u s l i t i s contefiationis? ca aftorem non folcre deteriorcvi facevc fuam conditionem.
•m, Temini regulariter fibi jus dicere permiffum eft : neque pkl enim fingulis concedendum fuit, quod per magiftratum
JL x
fieri publico poteft, ne majoris inde tumultus oria- tur occafio. /. non e.Jl fmgulis 176. ff. de reg. jnris. nequeprgetor nati debuit, ad rixas & arma procedere eos, quos fua potelt *risdi&ione componere. l.fcujus 13. §.fed f inter 3. ff.
de ufufruffu & qnemadm qnis utat. Nos ideo (inquit Quinti- lianus declam. 13.) magijlratus legesque a majoribus nvjlris acce- pimus, ne fui quisque do/ovis vindex ft; & ajfidue fcelemm cau- fae fe refellant, fi ultro crimen imitabitur. Damnun: accepifti:
erat lex, forum^ judex ; nift vos jure vindicari pudet; nec lon- ge abludit Cafliodorus 4. variorum 10. Hinc ejl, ait, quod le.- gum reperta ejl Jacra reveventia, ut nihil manu, nihil propvio a- geretur impulfu; quid enim a puhlica confufione pax trdnquilla di- Jlabit, fi per vim litigia terminentur. ldcirco fane judiciorum
vigorem jurisque publici tutelam in medio conftitutam effe, 11 e quisquam fibi ipfi permitteret ultionem, refcriptum eft, l. nul- lus 14. C. de gjudaeis. ac melius vifum, ab aliis rcm cognofci,
quorum nihil intereft, quam homines fingulos, faepe fui ni- mium amantes, de proprio negotio & jure injuriave propria ju- dicare. Quamobrem etiam Caroli V. conftitutione nomina- tim vetitum, ne pobiles, aut cives, aut civitates, aut collegia, via fafti fibi jus dicant, fub aliquo privilegii libi competentis 'colore,
12 COMMENTARIVS AD PANDEGTAS.
colore, fed jure cum adverfariis fois experiantnr, Placito i.
yjprilis anni 1521. vot. 4. Placit. Holi. pag. 2055. in fine. Adde orationem meam de docentium & di/centium ojficiis.
2. Data tamen fuit parentibus dominisqne modica liberos ac fervos coercendi poteilas. §. ult. Infi.de his qui fuivel alien.ju- ris funt. tit. C. de emend. fervorum. tit. C. de emendat. propin- quor. creditori licet debitorem cum pecunia fugicntem ex fu- ga reducere. /. aitpraetor 10. ff. fi debitorem 16. ff. quaein fraud.
credit. patri conceffum, deprehenfam in adulterio filiamfam.
nna cum adultero neci dare; quod & marito permiflum in ad- ulterum vilem domi fuae deprehenfum. I. 20. 21. & feqq. ff.ad leg. gjut. de adult. utrique inluper adulterum eum, quern vel noluit vel non potuit obtruncare, retinere totis continuis ho- ris diurnis nofturnisque viginti. /. capite 25. ff. ad leg. gful de adult. Nofturnos infuper agrorum populatores, aut itinera frequentata infidiis aggrelfionis infeilantes repellere, cuique jus eit. /. 1. 2. C. quando liceat unicuique fine jud. fe vindic. &, ne lingula enumerem, vim omnem injuftam vi repellere, obfer.
vatoinculpatce tutelse moderamine, leges omnes omniaquejura finunt. I. ut vim 3. ff. dejufiit. & jure. 1.1. C. unde vi. /. quod efij.
F. eum igitur p. ff. de vi & vi armata. Quin & judex, uti al- legata exceptione fori declinatoria, cognofcit de eo, an com- petens fit, nec ne, ut diftum tit. de jurifdidt. ita quoque non iniquum eft, eum mulcta impofita coercere tales, qui ei, qua judici, & munus implenti, aut miniftris ejus, injuriam difto aut fafto inferre haud verentur; fi modo de vindi&a publica iinponenda, non poena judici Ieefo applicanda, quzeftio fit. arg.
/. unic. ff. fi quis jus dicenti non obtemperav. cap. Salonitanae 24.
difiindt. 63. Andr. Gayl. lib. 1. obferv.3p. Berlichius part.$.con- cluf. 66.n. 3p. & feqq. Lambert. Goris adverf. traM. 4.. ad l. ip.ff.
de offtc. praefidis% ad verba? fid contemni non patiatur. pag. 406.
& feqq. Carpzovius defin. forenf part. 1. conftit. 16. defin. 28.
3, Judicium eft legitima caufce cognitio difcuflio ac defi- nitio inter a£torem & reum coram judice fafta. Cujus varise divifiones funt; aliud enim ordinarium eft, aliud fummarium, in quo omiifis longioribus litium ambagibus omnia breviter ex- penduntur; quo cafu judex fummatim cognofcere, fummatim ae- flimare, & fummatim res exponi dicet)atur. /. m hac affiione 3.
§. fciendum p. ff. ad exhibend. /. fi quis libertatem ?. §. /• ff. de petit. hered. I. a Divo Pio /5, ,§\ fi rernm 4, fjf, de re judicata. I.
Car-
L!B. V.TIT. I. DE JVDICIIS, ET UBI QVISQVE &c. i z Carbonianum 3. F. caufae cognitio 4. ff. de Carboniano editfo.
Zangerus de exception. part. r. cap. 1. n. 55. & feqq. Etquam- vis illa, quae fummatim cognofcebantur 3 Irequenter etiam de flano cognofci & expediri dicerentur, dum judex non pro tri- bunali, fed cum jam inde in plannm defcenderat locum, offi- cium fuum impertiebatur, (adde Sigonium de judicus lib./.cap.
r . in nied.) tamen non femper ae plc.no & fummatim cognofce- re, idem fuitj in quantum plura, quae fummatim exponebah- tur, non de plano, fed pro tribunaii tantum potuerunt expe- diri; veluti datio pofleflionis bonorum ex Carboniano editio, quae fummaria quidem caufse cognitione przemiffa concedeba- tur. I. Carbomanum 3. §. cCiufae 4. ff. de Carbon. editto. i. /. L'.
fi ea r^.ff. de ventrt in pojfeff. mitt. alibi tamen, quain pro tribunali, haud danda fuit. I. bona 3. §. pen. ff. de bonor. pofjef.
fion. I. utile 2. §. dies r. ff. quis ordo in bon. poffejf fervetur. D.
Koodt traff. de juvisdict. lib. /. cap. 10.
4. Locus autem eft fummarite cognitioni !n plerisquti in- teraiftis ae poffeifione temporaria agentibus, ut latius dken- dum in materia interdittorum; in aftione ad exhiben- dum, bonorum poffeflione ex Carboniano edifto, aliisque fecundum leges paulo ante allegatas; nec non in extraoirdina-
riis cognitionibus & perfecutionibus : cum nec hae habeant oi>
dinarii juris executioncm. l.pecuniae verbum i78.§.affionisver- bum2. ff.de verbor.fignif t. quimutuam56. §. pen.ff. mandati. tit.
ff.de extraord. cognit. plura vide enumerata apud Zangerum de exception. part. r. cap. 1. n. 60. Mores quoque hodierni in multis ordinarii juris executione remiffa, ac amputatis litium ambagibus, fummarie caufam agi induxerunt, vcluti in nego- tiis matrimonialibus. egt- reglement van de Staten Generaal ann.
1656. iS- Martu artic. qr.provifioneel accord tuffcihen Hol/and en Zeeland f.Martii t6o"]. art. 12. & nader proviftoneet accord 1 i.gfu- nii r(>Y4-' art. 29. Zangerus d. part. 1. cap. 1. n. 60. verf. tri- ceftmo f cundo. Carpzov. defin. forenf part. 4. conflit. 23. defin.
14. in rationum redditionibus, liquidationibus,, cuftodia civili (gyfelinge^) & oppofitionibus adverfus executionem aut decreti interpolitionem faciendis. Amptiatie van di infiruEtie van aen Hove van Holtand 21. Decemb. 1579. art. 13. RebufTus adcon- flit. reg. tom. 1. trafif. de fentint execut. art. gtoff 9. n. /^.
Neoftadius Curiae Hol/and. decij 34 in controverfiis ad faltu- um publicorum violationem ac transgreflionena legum venato- riarum
14 COMMENTARIVS AD PANDECTAS.
riarum pertinentibns. Placc. van Keyftr Carel van 7 kort recht in ftnk van IVilderniffen van den leften gfulii 1545. item ordonn.
op de rechtdagen over de wil&erv.ijjfen van Holland &c. 20. gfulii anno 1622. in quaEftionibus maritimis apud rei maritimec pr$- feftos ventilalidis. Inflruffiie van de Staten Generaal voor de Kameren der Admiraliteyt anno 1597. art. 14. 15 .30 in cau- fis fraudati cenfus & impolitionum publicarum. placito ordin.
Holland- iZ. Decembr. 1677. in lite de alimentis non de pree- terito, led de preelenti vel futuro prseftandis. Gratianus difcept.
forenf c. 33. n. 22. & feqcj. Pontanus de alinientis cap. 19.
5. Quodfi lis principalis fummatim agitanda iit, fumma- rie quoquc tratiands erunt controverfiae in eam incidentes &
ejus occafione natas; ne alioquin pcreat privilegium litium ad- breviandarum certis in caufis datum. Et, fi lis in primo ju- dicio fummatim vendlata iit, lege non repugnante, etiam per appellationem delata ad judiccm fuperioiem, eodem modo fummarie ad finem perducenda eft; cum nec per appellationem qualitas caufse, fcu natura ejus ac privilegium, mutari poilit.
Vincent. Carocius decif. U5.Zangerus de exception. part. i.cap.
1. n. 60. verf vicefmo feptimo. Si tamen is, qui par?.ta pote- rat executione atquc ita cognitione fummaria confequi iibi de- bitum,' ordinariam elegerit litigandi viam, renunciare liti coeptae potefl adverfario invito, & fummario judicio ac para- ta executione facere debiti perfecutionem; nam & is, qui in- terdifto unde vi experiri poterat, aut interdi£to uti poffidetis^
fi praetermilfis illis coeperit rei vindicationem intentare, non prohibetur petitorio pendente ad interdicla iila, adeoque fum- maria judicia rcdire; cum non videatur poiTefiioni renunciaffe, dum coepit viodicarc. /. naturaliter 12. §. 1. ffde acquir. vel amitt. poffejf. I. cum fundum 18. §. 1. ff. de vi & vi arm. Cui accedit, quod liberuin unicuique fit, mut&to petitionis libello»
non modo rem aliam petere, fed & aliam loco prioris perpe- ram motce intentare aftionem; ut probatum tit. de edendo; &
facit pro hac fententia, l.ftfe non 4. §.fi ex conventione 4. ff.
de rejudicata. Andr. Gayl lib. 1. obferv. 60. n. 5. RebufTus ad .conftit. reg. tom. 1. tradt. de literar. obligat. art 6. gloff.3. n. 7.
Carocius decif j*\ diffent. Berlichius part. 1. concluf. 80. n.
2 3 . ibique D D. citati.
6. Infuper aliud judicium civile eft, aliud criminale, in quo ad poenam capitalem, corporalem, aut pecuniariam fifco appli-
