ZEITSCHRIFT
DES349
INGENIEUR
·
UND
ÖSTERREIOHISOHEN
ARCHITE
KTEN·
V
EREINES.
Nr.
23.
Wien, Freitag, den 3. Juni 1904.
LVI. Jahrgang.
All. Reohte vorbehalten.
Die Wasserleitung und Kanalisation von
Baden.
Vorlrag-, ~l'ha1ten in der "oliv rsamm ln ng 11m 7. 1TO\"(~1Il 1 ,or UI03 VOll Thnmas
Hofer,
Balldirektor der tadt Baden.Die Kanalisation.
Die KanaliRation von
Barl
eu
ist g
le ich ze i t ig mit.
(IPI'
\Ym,sedeitllJ1"
durchcefuhrt
word en.
Die
V
orstudi en
reichen
1
.
b .., .I' I
JlS
zum
.la h re 1H!l4 zur
ück.
doch
wurde e
ine
e
r ns t IC ie
~ktion
rst
1 !l!J
·inge lc it t
.
ind
em
d
er
Baura t
d
es
Wi
en er
tadthaullmtes
Ilcrr
J
osof
K
0h I d
en
Vor handlun g en
nl
s
J'~
.'Jlerte
zu
g e
zogen
und
di
Firm
a
Pi t
Ie
i l
"
13
I'au
s
e-w
•
I.t
el'
mit
der
A usarb oitun z ei ne,
Proj
ktes
beauftragt
Wurd
e,
Die e
rste n Bel'l1tungen ,
~In
den en nebst
Baurat
K
?
h I
auch Hofrat
PI'
Or.
\
rtu
r ()
l
we
i n und der
Ob
er -Ing eni eur
deI'
I
"il'lna
Pi t t
el
&
BI'
a
U
' e
w
e
I. I.'
I'
H
err
Attilio
R
e
II
u
teilnahmen
waren
d I' B
ntwortung
der
Frage,
welches Syst em
de;'
Kanali
sati on
f
ür
Bad en
zu
w
ählen
sei,
grewidmet.
\V
Cl'Baden
k
ennt ,
weiß,
d
aß
das , 'tad tg eb iet .im
1erden V
on
ziemlich
s
teil ansteigenden
Berg en
begrenzt
ist ,
dm'en
Kuppen
um
rund 200
11/h
öher
li
ez
n wie
das
tadt-g
ebiet.
und daß d
er, '
ud e n durch
di
ehwecha t
abO"esc h lossen
wird
,
Die
näh
ere
13 trachtung
d
er
\
T
e
rhä ltnis:
I'e
rg a b bald,
daß b
ei
Anwendun
g
des
hwemm s v stem s,
a
lso
bei
Aus-fUhrun
g
von Kan
äl en.
di
e so
wo hl der
Abfuhr von
Fäkal-Wils
s
ern
wie
von
I{
egenwäs s
rn
di
en en ,
un
g em ein
grolle
l\ost en e
r wa c hse n
w
ürd en.
w
eil
di
e
Nied er 'e
h lags me n g e n,
dlC
au
f
di
e
Berg. [tu ffalle;l ,
der,
t
ad t
zuflie ßen
und
so
di
e
Anwendung gl'ollel' Profil
e
r for d e rn ,
Hi
ezu
k
ommt
no
ch ,
daß diese grolJpn I'
an
nlo
w
ährend
d
er
zr
öütcn
T
eiles
des
,J~hr.s
nur dic geringe
Meng
der
Brau ch-,
eh rn utz-und
"
ltk a l wllsse l' ubzul
cit
n " habt h
ätt en
und dah er
mei
st
fa
st
trocken
gel
egen
wllr en,t>
Da au
ch
b i
i
d
em
R
eg engu sse
~t'
eh
die von
d
en
Bel'
en ahlaufend cn
,\
' 11.
se
r bedeutende
engen v
on
.
I~rd-
und
a
n d m ate r ia le n
mi
tzcbracht
werden
~
so
w~r
e
du,
Anln
g'l'
großer
Sa
ndfung
zur
Il
int unhaltung
;ler 'el'sandung
d
er
I an
äl e
notwendi r- cewese n.
weiters
liltte,
da di
e
dir
ekte
l
~inlcitung
der
]
~lln~lein
di
e . eh we ch a t
ganz unzulilssi g
ist.
('in in
sc
h I' groß
n Dim
en si olll'n
g
ehlll-~ener
Salllmelkanl{1
en tla ng
dm: . ch wec h a t nuf
e
ine
gro ße
.ilng' hergestellt
werrlen
mUss cn
und endli
ch
will'e auc h ein
e
ungelll ,in große RcinigullO"sanla
O"e
fUr di
p
Abwilsser
not-wc
r
..,
b11( Ig gewol'c1en ,
Es konnt
e
d
aher a
u
praktiseh cn
OrUIlc1
en
3
ur
dje Anwendung
de.
'J'r
enn ; y :t
mes
in Betra cht
k
omm en.
essen lIauptvorzll g e
fol O"ende
ind:
t
1. All
c
Kanlllc,
Einl'i
chtun O"en
und Anlag en
wero en
r:
Jt zreichlicher
Be(l11chtn llhm e
a~f
di
e spä te re ]':ntwicklung
(,.r
,Ol·tse,haft
und
H
u f
di
e
V
el'mphrung
der
]~inwohller
I (atIv klell1 und ökon omi '('h , weil
di
e
Fllkalien
und
'"
'hmutz-'
1~Il"s~I'
allein
abzufUhrl'n
s
i n d,
I1ipourch
wird
lluch der
'etrl
'h
s 'lb
s
t·'k
0OnOllllSC
' I
Iun(
1
g
I
el
'
c
I
lInll 10",
ß'
2, Die Mengen
di
esel'
'Ynss
I'Ins '
en si
ch
mit eineI'
vcdl'ilt'
,
}"
f
llll'unO"e'
I
.nlsmllf,hg
d
groll 'n
,'
ic he r he it
auf
I
Grund
'
der
i..1'-I, Ib
b,11 111 an oren
Wdt
en
im vorau '
)
'
t lllllll('n ,
wes-II.~
I
(he
ükonomische
I im
en
ioni erung
der
ranule
eine
elC Ite ist.
I.
3,
I ie
Kannle
haben
wpdpr
durch
IH'~onc1ere
Ab
-.
~g,erungen
noch dureh Bildun"
e
iner . ieih aul
zu Ipid en,
"cd
c1nrph die zweehnllßig '
\\Tahl
d
,;
e
fnlles
di
e
Ge-( ch l uß zu er.22.)
sehwindigkeit der abrinnendeu 'W ilsse r
die im Verglei
ch e
zum .
chwemmsystem
ziemli
ch
konstan~genannt
werden
können,
eine
gl
eichmnßige
wird; und WOll außerdem durch
di
e
V
ornahm e
regelm Ußigel'
Spülungen
der
ganze
I~an~llqu
erschn itt
mit 'VasseI',
wel
ch es
mit großer
G
es
ch:nn<hg-k
eit
und unter ge
r in ge m Drucke s
t r öm t , ben etzt
WIrd
u~Hlso
eine
rsei ts
d
a
Ged eihen eine r H
aut
v
erhindert,
a~dCl:er:iCJtsa
llfä ll ige Ablaze r ungen fortg eschwemmt
werden,
I:lIC?CI er for
-(lern
di
es '
plilung en
infol g e
d
~r ge
~'inge~
Qu
erschnitte
al~
ch
nur
ge
r inge
\Yll
sser menge n
,
Ja
SIe
könn
en
soz a r
UUl
eh
Auf
st~uen
der
Kan
alw as sermen gen
in
Sch ächten
v
or
ge-nommen
w
erden,
4, Die
L
üftung
des g
esa m te n
Kanalnetze~ist w
eg en
der
gerin
g en
Luftkubaturen,
die
hiezu
ben?tlgt werden ,
eine
sehr
lei chte
und
weg en
der r
egelm!1ßlgen
SP~llu~g
ei ne sehr durchgreifende,
weil
b
ei
j
eder
SpUluTn
g
die un
R
ohrn etze
befindliche
alte
Luft
durch
den
"as.serstrom
verdränzt
und
dafür
hinter
d
emselben
dur~h Edl~sau1el~
v
on
fri
~cher
Luft
e
rse tzt
wird,
E
s
k
önn en
s
lCl~
a i
er
JC!FinhaltunO" ei ne r zeordnet en
Betri eb sfiihrung
dIC
so
unnn-;
enehmen~
w
en gl ei ch
ni
cht
sc
häd lic hc n
K
an alga se
gar
ni
cht
bilden .
d
ß
d
~D
E
s
ist
voll st ändiz a
us !!esch Josse n,
a
au
s
en
d
. ,
t>
~ , tttfi
d
I. UIIK
annl eu ei n RUckst
au
in di
e
Hau
sl eitung en
s
ta
n.e
1
b '
daß
wie
b
ei
ch we m m ka n a lisie r ung en
oft b
eklagt
wrru,
.
C
I
,
'
ü b
tl
Y
ll
er
ode r
outCl'fa
lll-R
cg cn gussen
m
e
er utung v
on
ve
-r
äumli clrk cit
n
tattfindet.
,
.1
ß
Di
e
Au
sführunzearb eiten
geh e n
rasch er
y~r s
ie
I;,
t>
"
Belasti
tYun O"en
wesh alb sie für
di
Anrain
I'mit
ge
r lllger en
t>
ev
erbund en .
ind.
,
kl
einen
An-7
Di
c
R
einigun g
der
Abwä
s
er
kann
1Il1
·
I
'111.
'
' I
.
I
ß
i
. ,\
ise
unc
mit v
er
H
-l
uz en
in
v
oll s
tä ndig
g eIC
imäIg Ol
e
,
,
u
ch
ni
~ml1ßiO"
ger in!!en
Mitteln
e
r fo lgen ;
eb ebns?
Ist
d
es "\
er
,, ~
.
t
nngen e
n
-lei chter
müO"1
ich.
di
e
A
bw
ll seI'
elller nu z
wertunO" bei deI:
L
andwirt sch aft
zuzufuhren.
'
H
t-FYlr di
e
tlldte sp i·!t wohl
dic K.
ost cnfrage
d~
e
Ba~p
I'ol le und
,
so
'
wird bei
klein en
wdten;
welch e,
T
·
w IJe
.
ae en
'I
Ab
el1tlllO"p n
zum T
eil e
alt
R
egenwll; serklln Hle
zum
Cl
e
f
durch
trllßenrinn sal e
hab en,
in der
HClTel
d
a s
Trennsys e
m
" d
Ein
e
\
ora us
etzUIl""
dem
eh we m m
'yste ll1 yorO"ezog en
"
CI e
n.
.
t>
mu
ß
ab
er;
wenn
d
a
'
Tre~n
y
t
em
Erfolg
haben ,
so l,l,
,1ll111.1el'
er fu ll t
Wrden ,
E
mu
ß
der
tadt
und den
1-1Il~
sel
n
I
elll
e
V
fu
g
'
lehe
n nut llm
ere n
reichlich e
\Va
e
r me nO"e zur
er
"'un
,
D
I
W
ort en
das 'J'renn syst em
InOt sich n,ul' dann
i
u r dur?
,
11.-fUhrung brin
O"cn
wenn ein p 'Va
'
e r le It ung
Y
OI
I' \lUl?n 11':
'Yllsserl eitun .;'
und Kanalisati on
geh ören
Uber
rHlul;~
~JJlnHlI
Zusl:;Jlm
en
d
enn
ein
'Yllsscr!eitung
o
l~ nc \.
I~na
IS1Pru~g
,
'r
I"
I
'
Va sscJ'1 eJtun O"
1st nur elll
oder
eine hllna ISIerung
0lIlC
t>
f
tiickwerk
welches o
ft große
rrachteile
hen'orru
t,
, T
1
'1 ,
r
'Y'lhl
d
es
Trenn
systemes
fUr Baden
ent-I
ac
I<C111 (Ie
•
' 1 ' I ti e Fr'lO"c
er-se.hieuen war mußte noch
eine zWClte
s
e
Ir wIe
Ig . I
'!Jt>
,
I ' 1
f d
'
'\'
lhl d
es
Matena
s
ezog,
örtert
werden, wel c
le sIe
1au
1
e
Id
r
I
Wie beO"reiflich,
kam man
b i der
Ikreehnung
er. \.alna
lb
-,
,t>
f
1
'
0"
D
'chflu ßI,r ofile
\\ es
la
dlJll
en slOnen
11u
::;e
11'g
erln.., e
UI
'
. ,
ZElT
•
.
C
'TIRIFT
DE
.
ÖSTET{\{. L
'G
E,
'
l EU\{· {
xn
AI
WlII T EKT E. '.
Y
EHE\.
'
E:-,
x-.
2:\.
= =
-1904.
,
.
. {'
.. I'
I
I r
,
\\
'n
':-; ('1'-a
r bc it
se
h r
e
rsc hwe rt .
Ja o
ft
lastunmoz
rcI
.
(11(Ie,
d
.
.
,
.
I
I
täl
ie
Is
t
un
h
alt un g
im R
oh r ernben im
mer
eine unvo s
IH ••
I
i
eht
('1'-d
a s
unt
er
d
em
H
ohl"
la
u fen de \\
' a ; e
r
d
ie
nocI nIC '1,1'
h
ärtet e
Z
em entdi chtun e a
uswäscht.
\\'
nn im
B
od ('n
O(It
..,
.
.
I
I
.
Z
enll'll
im Abw
a s
Cl'
ä
u rr-n
ent
ha lten
sin
d
. •
0 wi rcte
l
'
I
IIa
n zez riffen
und mit d
er
Z
e
it
z
'I'.
t ö
rt
.
~I
an
h
at a
uch .
.'('
1
101
e ..,
'
d
tJ
e(
0(' ]K
ombin ati on
n
VO
ll T
on
und
Z
mcn
t
nnge
w
n
e
r,
I
' .
h-a
uc h
k
ein e
bes
I'n
Erfolz e
e
rzielt.
D
ie
A
"
P
h
a
l t
(
]I
~
I
t
!" , . ,'
'
r mülT I
C I
tun
g
d
ag eg en
h
at
fast
k
m
e Sc
hat ten
.ei
t
'.•
I
C
~1
""
im
e
inen
v
oll st ändi g
w
a sserdicht en
V
C
l'
c
hluß,
w
eil
(,
a"
1
i
n-o
k
ei
ZWI
SC
1RH
'
i
z e n
Zu
itan
de
e
in
lTO
sse
ne
Ge
misc h
i
nc n
CJ 0b .
1 I
"
.
n
crn
In
rau
m
fre iläßt
und
m
it
d
em
un
g la
i
r-rt
n
u
l
e nm .
1"'1
e
ine
a
u ße ro r de n t lich
i
n n ize und f
est e
V
('rhindung
tr;~t.
i;]
rh
'
ll t di
e ' a
rn b
est en
d
:rau s,
d
a ß
b
ei
V
e
r.' uc hen,
(1('n
,
\\"
I
td
O'eO'e
B
ezug a
uf di
e
\Y
a so
r dic hthe it
und d
e n
I
(
('1':a
n
.
t'
~IerDru
ck
i
m
L
ab oratorium
a
nses te llt
w
ord en
s
llld,
111'f
It
..,
I'
D'
bt
(J'.ch wci
R
ezel
zu
erst
d
a .'
H
ohl'
und d
ann e
r:
t
(ICIC
uu
g
.
di
e
..,
,
.
'
I
I
>
I
'
n
d n
IC
und d
a l\ bei lT
ro llem Dru
cke
Imu
1I'
.r
n
as
\0 II UI
'
t un"
.
d
1\'b
\
I
d
'1'H
au
er '"Di
chtunsr ges
llrenrrt
WIl' ,rn
e
U
e
r
z
n
su c
i
cn
.bl'-0 ' "
I
. I
Ie
we
lv
orsren omm cue n
Pr
ob en
im Wi
en cr
t
e chn o og
l
'Cl
ei
l}t-I'> . ,I>
I
h
Di
e
\
"1'
H\mu
sr-um
h
ub e n c
m
g
l'IeIll
':-;
\"
'Utu
t
r
g
e
n:
'
I
'
d
as
, I
'
b ' h
I
'
I
ti
I }
'"
ist(l
a
]
el
die
itun
g
tr
ei
t ni
e
t
UIHI
st
'a.
i
sc
1. , : - ; " •H
uhr-'
p r inge n dr-r 11uflen a
n ·ge. c
h loss
e
n ,
und
es
k
ann
(~
~I~bruch('
s
tra nz
ge
r inU'e
c
nk u nz
m a
u
fü
h r n,
o
h ne d
uß
H
o
in
.., b ' " . , ' n nll
uufzutr
et
n
br
au ch en .
O
cr
ve
rsto r bene
In
g e]]l \,UJ
.
Au,;-Kiiln
,
mit w
el ch em
ich
ü
be r di
esen
U
'gl'
n.' ta n d'
~I~
?"unlf
s
p rache pR
o eT e
rzä h lte mir v
on ei
n
'I'g
roße n
Dur
~: .1
I~f
ohr~
d
es
H
ohrstmng e:l,
di
e
I'.'('
l bs t b
cob a cht
t h
at.
1.
1
10
iu]
"
.
h
'
:-:; ·h' lc ltc n,
s
t ran
cr
v
on
ca.
fJO
1/1L
un g e
ZWI
'
C
n
zw
eI •
C ' .,.
te llt.
o
b'
.
'
I'
f
ertl
eTO' "Grund Wll
:lSerO'e
l
et e lTc
leO'en
WHI' ClIll'Sages
..,0 1'(1' .
..,
'
~l'·ht
WUab
er
n
och
m
eht
z.ug
eschUttct
~'ol"tlen.)
er , ac
'blickt
e
nicht m
ehr
g
epumpt,
und si h
e
d .
a
m
M
OI'l?e~~,
im
man
d 'n
R
ohrstr
n
g
v
um
nt
'
rg r un de
a
u tg
e
101
'
~~lend.
\Va:s
er
.'
chwimmend
und
e
i ne n
g
rol\(' n
"g
~l1entb,ogen
)I,e
tle
r-Er war durch di
e ,
'
o
h
l1 c
h t
,
an
se
ine n
b
{'ltl~n
I
';~(~
;n
ü~~
d
es
gehalt
en
und hatte
s
ic h dur
·
hge bo ge n.
I I
1
f
?d
1I
u
" eu
'eg
me n t bogen. b tru
g
2
111,w
a,.;
b
·i '
ine m uu:
60
II
~ :
~I~]et
R
ohr,;trull"
g
'
w iß
a
l
a
ul\
'
ro r d ntli
ch
r
st
1Unlll'h
b
·
ze l l
'l'u
o " . ' t
"o
U(
e
werd
en
muß
und
ni
cht
nur
fUI' di
e
hla
stI z.ltll,
. '
b .hlll
-au
ch
fUr di
g
le ic h z iti
,r
b
ei
d
I'Dur
chbi egun g
b
I\rht.
t n' Wa
"serundurchl l1:.-i'gk
·it d
I"A
.
p
h dtdi
ehtu
u
/?
r{lden
Auch ich hab
b
ei
den Arb it n in d
er
H
eun g l.u;se
In ,.;\che
in
en
nhnlich
en
Fall
mit
erlebt,
ind
em
u
g
le u·h
'I"I
I
.t~an (l'
ein b
eider.' '
its ..
,
wi.
c
h n • ch
llcht
n
'
i nge
·
p
a
n
.
n t
e
r H
o
11'1b
'il~
ein
en
egm ntb
ugen
v
on
30
('1/1Pf
cilh iih e
bIltl
et P
U~(
o
h ne
A bpump
en
wi der in
.
ine fruh
ere
L
ge
zu ru
ck
'
a
n
.
, '
will'\'i~
.-e
,i ne r \
as
s
rtl~
chtigkeit
g
litt n
z
U
h
ab~'n.
'I ,
L r, r llncl_
vl
ellCicht
au
ch
w
eIt er
aufg
e.'chwomm en ,
b I d
,
r'
thel)-wa
"sCl'
i
st
e
be n
nicht
h
iih er g :
t iege n.
Au
ch
b(I~
l
ori en
.
I
k'
I
h
'
1
I
I olllr
etl c
]-pr
a -
t l
'Cl
en
nt I'
ue
un
g-en
10(en
-'<'
-IIChe
,
.
Ib
O
eT'
y ' l "
v
ers
·hi
ed
n
er
d
eut
eh
'I"t
lldte,
tli
'
!Jur
c]
IC
g
un
..,"
,O'
clw
n
.
h
ab en
a11
·
,in aul
lerord
ntlich
g
Un
,
t igt'
R
esultalt
,
~:;an(f('''
E
•
·
lI1
cn
w
eiter
·
n
o
r te
I'
1 b
I
'
1)
\ p
al"
tur
en
(I
.
'
'
R
oll "
,
hf
ell('r,;
'"
hild
et
d
ß
m
an
dur
ch
AnzUnd
cn
e
lll
s
,
•
tl'l~.;phalt-unt
er
d
en
Iuf}'
en
o
dc r
dur
ch
Erw
ärmun g
Ul
:r
l
1'
1a('h cu
di
chtun eT
mit
in
er
L
iitl
mp
e
di
e
Di
chtun r
r \
'
1 '
I.I~"
(ler-und di
e
H
ohl"
a
use ina n de rn hm
en
k
a nu.
O
hl~fhl~:':]
i
:,t
(':',
:e
lbc n
zCl
" chl agen
zu
mU
.-"cnj e
bc n ,;o
.vo
rle l_ .1
'
or
"
ir h
d
alj
d
a
Au
cr
i,· ße n
d
er
1[uH'
cn
IIn
g em clll
rl
l,,(
I
h
\
It
e
8die
I'>
1I
l
'
\
"p
•
g-
eht,
und d
1
15
so
fo r t n
a
h d
em
Abk
u
I
en
( "d
'· ·
b
c '(l
ude r,;
.,
,
I
'
.
t.l
e
"
Di
chtung s
c ho n b nUtz.t w
erd en
k
ann.
'
" I
,
Wirhtig-b
C
·
I
.
\ I '
I'J
elten
1111
.
( I
jrum w I
s.'crO'
1 . t
)J
e l'
\
'o
n <fr
!"h
o lJel
eTe,r
r lhe n,
.
"
k
eit.
A
'I1hait
wir'd
r
'rn er
\
' un
ur
en
m
c
t,
an
p '"'
ach
-I'
'
t D
I'e
lll ZIO'e
w
e.'h ,Ilh
d
a '
l'
amlnetz.
!tur b
e.t
n(!"'
,I '.
I ,
'11
~\\ 1l8Sert
eil
i
.t
d
'I'daß dur
eh
di
e
H
ohl'('
k'lII
,,('
h r
.
]
I CeeTw
eich
I .
f
'I b
.
('1)"' d i
l)l
chtunt'
0'
e
l te t
Wrd n dir,
w
el
'I Ik
'
.
('h \\,e
r-.
. . "
.
I'
. d
uch -
'In
.
wml und
'C'
h he IllJ<' h
a
u.-r lJ1 n t. I',
.'
I
"t
( I
"
J
.
\\" '"
)'
8
In
I,
·
I
't
hCllJen
a"
·
.
I
wi
c <rend 'r
'
('h t il
d I da
s
';111e
l
e
n
b t
.n
I';
'
0 , ,. , •
I
'
t R
('eht
V\'r
( I1
_
s
tlld tl.
'
r h e I\.anul
,
all
enth alb
n un(
!11l
di
'
\
:'l'ha
t
\
u.'
d
'n
ll
n~
fuhrten I
',rw llgungen
f
ul gt .
d:
ß
o
llten nun
'
te inze ug ro h l'e
o
de r Z
ement
I
'oh
r
e ve
r we ndet
we
r den ':' I
n Ös
te r reich
s
in d bi
sher
b
eide
M
ateriali en
in
so a
us-sc
h ließliche r
'
W
eise
n
och
nicht zur Anw
endung ge
ko m me n
und
es
m
an g eln
d
ah er
b
ei
un
s
di
e
Erf
ahrun g en ,
w
esh alb
di
e
Gr
und e,
di
e
i
n a
n dere n L
änd ern ,
wi
e
D
eutschland,
J;~ngl
and ,
Fr
ankrei ch
U. S, W"Z.UI
'
h
aupts ächlich en
und in l
etzter
Z
eit fas
t
a
useh l ieß lic he n V
erwendung
d
er S
te in ze ug roh re
0'
f
ührt
h
ab en ,
d
er
Er
ürtemng
w
ert s
i nd .
D
ie ....
t
einzeugroh
r
e
h
ab en
f
ol g ende
V
u
rte i le ge
g en
Ub
I'd
en
Zem
entrohren
:
1.
Di
e
inn
en
und
a
uße n
gl
a si erten
S
te in ze ugro h re
ind
a
n
i
ch
w
asserundurchl nssig,
w
eshalb
e
in Au
streten
d
es
K
an al es
in d
en
B
od en o
de r umg
ekehrt e
in Eindrin
g en
v
on
Grundw
a sser
in di
e
L
eitung en
dur
ch
di
e
W
Unde a
us-gesc
h losse n
und
f
ernere a
uc h k
ein e
Diffu
ssi on
zwi
.
e
h
e
n
K
analwa sser
und Grundw
a sser
mö
gli ch
i
st.
2,
Dur
ch
di
e
Anw
endung
e
ines
zw
eckm Ul lig en
Di
ch
-tun
g s mat erial e
i
st
di
e
w
a sserdichte
V
erbindung
d
er
R
ohre
unt
ereinand er
und
so
m it
a
uch, da di
e
H
ehrw änd e
w
a ss
r
-di
cht s
in d, di
e
w
a sserdichte
H
erst ellung
d
es
ganz.
en
Kanal
-ne
tze
'
ü
be r ha upt
mü
gli ch.
~,
Di
e
Gl
a sur
d
er
teinz
cu grohre
wird
w
ed er
\'011Alk
ali en
n
och
v
on
S
äur en
an
gegrifl'
'11,währ
end
Z
eme n tn
i
cht
so
wid
erst and sfähig
i
st.
4
,
Di
e
Druckf
estigkeit
d
er
T
onrohre
i
st
tr
otz
d
rr
ge
r ingen \Vand
st ltl'k e
eine
gröü
ore
al
s
die
der Zem
entrohre.
:
). Die Einmündung
en
v
on
Neben
strängen
und in
sb
-SO
lide re v
on
Hau
sl eitungen,
k
ijnnen
durch ei
g en e
Fa
'su
n-stUcke erf
ulgen ,
we
sh alb
auch di
ese
EinmUndung
en
an d
a .'
H
auptnetz
w
as serdicht
angeschl
ossen
w
erden
k
i',nnen.
6,
Di
e
Einhaltun
g
de
"
Kanai
g eflill e '
i
st
l
eichter
au
'-fuhrbar und k
ontrollierbar',
7.
Inf
olge
d
es
g
eringen
Gewichte
s
i
st e
ine lei
chtere
V
erl egun
lT manipulati
on
müglich,
Di
e ' en
V
orzü
lT 'n g
egenub er
kommt al
s.l:
aehteil eiO'
ent-lich
nur'
in
B
etracht.
da(j
di
e
Rulll'ku
sten
etwa
s
I~ijhel'
'
ind , d
och s
p ie le n die
'
M
ehrkost en
k
eine so
groß
e
B
ull e.
Di
e
l
etzte
J;~ntsch eidungw
ar
ub
er
(li
e
Art des Di
ch-tun
g '
ma te r ia les
zu
f
ullen ,
Auch
hiet,
mull man di
e
Er
-f
ahrung en
in
and
eren
L
llndem
zu H
at e
zieh
en ,
und
ich
g.
lau be . d
a ß
di
e 'e
lbe u ni
cht
'0a
ll g e me in b
ekannt
sind aiR
Sl~ 'S
v
erdi en en
,
we
sh alb
i
ch
mir erlaube
,
die Art der
Di
chtun g
vo
n ,t
einzeugrobren
n
ilhel'
zu besprech
ell .
Di·
1I
ateri ali en,
di
e
hi
ezu
v
er\\'
nd
et
werden künnen,
s
illd T
Oll,
Z
ement o
de r ein
e
l\Jischung
VOllA
sphalt
und
G
~udron
mit
T
eer.
Di
e
'1'
on- o
de r Lehmdichtung hat neb
en
d
em
\'
or
z.u
lT\'
, d
a
1
1
'
i
e
billi
g
i
st
und l
ei cht e
ingea r be ite t w
erd
n
k
a nn
d
ie
v
erschi ed en st en
ITa
chteil e,
w
elch
die
1
\
n w
endung
b
ei
tlldti
seh en
Kanaln
etzen
gallz. au
sschliel.'l en .
Im trock
en cn
B
od en "c
h w inde t d
er
T
on
l':l
sch
und wird ri
s '
ig, Im f
euchten
B
ud en
dur
chbohren
ihn
a
b ba d \VUrm
el'
und and
ere
L
eb
.-w
e 'e
n, w
a s a
be r ma ls Untlichth
eiten
herYOlTuft
,
di
e
bei d
em
t
eten
\Va
.'
.
e
rla ure im R
ohre
bald zu
e
ine m \
'oll stllndig
n
Au
"c
h we m men d
es
'r
on es
fuhren
und
so
die K
analruhre
b
ei
'
r un d wa s8e r fUhr
endem '
l'e r ra in
zu Drainr
ohren,
h
ei
tr
ocken em a
be r zu un
erwünschten
und sanitär g
efl1hrl ich en
B
'
w
i1
' 'e
ru ng k
an ulen
m
a ch en ,
\V
eiters
i
,;t
in d
er
1u
he v
on
B
itum en
d
as
Eindrin
g en v
on \Vurz
eln
in d
en
T
on
untl das
\V
ei ter wa ch sen
d
erselben
im H
ohrinnern
vi
elfach
bc
obacht
,t
w
orde n ,
w
udurch
d
er
H
ohrstrall g
v
eren gt
wird und
s
r .I.J1 i ·ß
-I
ich
di
e gl1
nz l ic he Au
sfUllung
d
es8 ·
Ibe n
e
r folg t. Di
e
in ()
8Ier-r
ei ch
f
ast a
llge me in v
erbreitet e
Z
e
m
'
n tm
ijI'tel d i (' h tun
g,
h
a t
e
ben fa ll
se
h r
v
iele
:
i\Il1ngc l.
F
a 't je
d(' r Z
em cn tm ürt el
tr
eib t,
w
enn c
l' ni
cht
mit
in
em
y
ollkomm en
r
einen
lu
arz-'a
nde'
ge
m isc h t i
st.
E
s
w
erd '
n dah
er
di
e ,
I un'en
ges
p rClJ<r t.
o
der di
e
V
erbindung e
r hl1lt H
is e
.
gin I{
ohrstran rr,
d
es
'
e
n
e
inze lne R
ohre
mi
t
Z
em entm ürtcl a
bged ic h te t
s
in d
wird
e
in
..
t
arres
G
anze,
K
ommt e
i ne, w
enn
auch nur
g
e r inge
tZlln~ "(JI' , 0k
ann
k
ein
H
ohl'
nach
g eben
und
es
JUu!
} e
in Bru ·h
l'i
nt rden . Im Grunuw
a s
'
c
l' i
st e
ine vollkomm
ene
Dichtung
.
-I!lO·t
3ö1
d
ichtung
d
en
V
orzug-
v
or a
llen
bisher
b
eka nnten
D
ichtunzen
v
erdi ent,
j
a
d
a ß s
ie
ge
ra dez u
a
l
eine
Id
ealdi chtung
l)
e-zv
ic hne t
w
erden
k
an n,
w
o
h
alb
in B
ad e n
k
eine a
nde re
z
u-:;e
las se n w
orden
i
st.
Di
eselbe
h
at s
ic h
s
o
wo h l b
e i
der
Arb
eit
a
ls
a
uc h im B
etrieb e
a
usgez i
chn et bewa
h r t,
B
ad en
i
st
di
e e
rs te
ta
dt
in
Öste
r reic h.
w
el ch e
di
e
I;
~samte
K
an ali sati on
in
Steinzeugro
h re n
a
usgefü h r t, und
d
i
o e
rs te
t
adt,
w
el ch e
di
e
A
sph al td ich tung
in
g
rößere m
;'\f
al:stabe a
nge we nde t h
at.
Di
e
\
sphaltdi chtung
wird in d
er
W
el se
h
erg est ellt.
d
a ß
z
uerst e
in mit T
eer
0'e
t rä n k te r
II
anf-s
t r ick m
ehrm als
'
um d
a '
R
ohr zesc
h luncen und dann in di
e
~Iufl'en
e
inge b l'llcht wird. \V
enn"'di e
Y
er~trickung
in
o
rde
nt-111'
h
er
\V
ei slJ
a
usgefü h r t
i
st.
wird
a
ußer ha lb
d
er
Muff
en
am
g
a nze n Umf
an g e
de
s
R
ohres e
in s
og enannter
Gußring um
-g~l
egt
und nur
o
be n
e
in kl
ein es
L
och
zum Eingießen d
er
DIchtung
smasse
fr
eigel assen .
Ein in letzt
er
Z
eit e
inzefu hr tes V
erfahren
von B
ei
n-hau
e
I'b
ezweckt.
di
e
H
an R.tricke,
di
e
mit der Z
eit
aus-f
l~ulen
k
önn en.
v
on
d
er
Anw
endun g
au
szu sc
h ließen und nur
di
e
A
sphaltmailse a
lle in zu
ge
bra uc he n . Zu d
em
End
e
muß
In dus Inner
e
d
er
H
ohre e
in
s
ta r ker Gummib
all en e
inge-sc
h obe n w
erden ,
d
er
dur
ch
Einpr
essen
v
on
Luft.
s
ic h
auf
-bI
llS!
und di
e
Fu
g en
zwi
sch en
d
en
R
ohren
n
a ch
innen ab
-s
ch lie ßt. w
orauf
d
as
h
ei ße
A
sph al tgemi sche
vo
n
a
uße n
e
in-g
egussen wird und di
e
Fu
gen
.
e
hließu nz
be
wir k t. Di
e
Di
ch
-tun
gsm asse
b
est eht a
us
e
ine m
Ge
m isc h v
on
A
spb ult.
G
oudron
und T
eer.
Di
e
Mi
schun e
di
eser
M
aterial ien
k
ann e
ntwe de r
a
.n Ort
und
'
te ll,
v
or~enollllllen
werde n.
o
de r
aber,
w
as
SIch
b
esser
empfiehlt di
eselbe
wird i
n
F
abriken
h
erzesrcllt
und
InF
ussern
zum G
ebrau ch e ve
rsen de t. Di
e
in Bad
en
ange~ve~dete
A
sph ultdi chtung
·
t
e
ll t
s
ic h an si
ch et
was höh
er
als
di
e
Z
em entdi chtung ,
a
nde re rse its i
st
d
er
Pr
ei s
d
es
R
ohr-kanal
es
d
och
ni
cht
höher.
w
eil
di
e
Arb
eit
d
e
R
ohrl egen s
('a
,seh er
v
or
s
ic h
g-e
ht
a
ls
b
ei
d
er
l
et zt eren,
w
odurch
w~eder
da
s
Gl
ei chgewicht
d
er
K
ost en so
zi
emli ch
'
h
erg est ellt
wird
,
g
R
i
st
n
ärn
lieh m
ögli ch
j
e
zw
ei
R
ohre
auß
erhalb
d
es
Hohl'
grabens
zu di
chten
und d
ann
im
ze
dic lrte tc n Zu
st and
ahzusenk
en;
hi
cdureh
wird di
e
Anz
ahl o
de r im Huhr
grab en
a,us~uflllll'endcn Di 'htun
gen
auf di
e
Hrtlftc
r
eduzi ert.
Zur
Il'I'zlC~ung
e
iner
g-I i
chmilf liO'
m
nt
erlag e
d
er
Rohr
e,
di
e
von
e
ine r gl'Oll n H
edeutunz
i
st, s
ind
z
we ie rle i
M
eth oden
an
-wend ha
I',von den
en
h
eute
n
och
nicht
e
nt
.c
h iede n ist. w
el ch e
~~s
di
e
b
essere
an
g
'
seh en
w
erd
n k
ann , ,'ac
h
d
pr
er
st en
e
tho de find
et e
in satt
es
Au
fl
acern a
uf
z
owach s
m
en
B
od en
s
ta tt.
w
ob ei e
be nso
wi
e
b
ei
\V
asRerleit~mO'sl'ohrcn
für di
e
1
ru t1'pn
~
igen'
V
ertiefung 'n g'pg-
ru be n "
' er<lcn
mU
s 'e
n. n
a ch
dl'l' zw
eIt en
Art wird j
ed e '
H
ohl' a
u f zw
ei
Zi
e O'el
auf
rrel e rrt
und dann
01'(1nt li
ch
\Illt
'
rs tu m pft.
In
R
ade~
wurd
~
di
p
ll
·tzt ere
M
eth ud e
a
nge we nde t
und
h
at -
ic h b
ew llhrt.
'
ie
mul
l
unt
'I'a
lle n
m
stllndcn
d
urt a
nO' w nd
et
w
erd en
w
o
ill1 l{
ohrgmben
Grundwa
s e
r
a
ngetrotr~n
win!. und i
.
t hi
eb ei
~?
ch
di
e
w
eit er
V
or:i cht
zu
g b
ra uc hen, d
al l
zwi
sch en
d
en
Zw:;elllufl
ag-el'ung '
n B t
un
'
inl;e b racht
und
:0e
ine
f
est e
Ullt
erbettung
de
s
R
ohl' es ge
'b
llfl'en w
ir d. Di
e
B
et
ollunter-b
ettunrT
l:>i
S,t
a
ue I
I
d
n
nn
n
otw en ll O',
I
'
w
enn
(J'
ICR
0I
11'(I
UI'
C -
h
lI1
es 'e
r
30 b'
40
J
•
b . . •I
'
,
I
S
,
c
m
U
lC
rs tClge n, w
eIl so
ns t b
m
m
cht
tad
el-.
;': er Ullt
el'stampfun g
m
it
]<:nlm
aterial
di
e
R
ohre
(kn nuf
I 1
li
en
last
end en
Erddl'u
ck
al
-
Tr
äg er a
uf zw'i
tUtz
en
auf
-I
"
P
l
hll1
e
n mU
ssen
und d
em selb
n in d
er
R
e O'el
nil'ht
s
ta
nd-1a
ten künn
en.
°
I.
Dll
s
Kanaln
etz
ist
fn
ch emrti O'
a
nO'eo r d ne t
wa
s
llm
ucstcn
d
I
b '" ,"
aus
c
l'
~etrachtungd
s
b
el'si cht: -
itullti
un splan cs
IIll
I
Mall
stab
'
I:
2880
zu
se
he n
i
st.
Di
e
H
lluptkanälc
in
W
e
che di
e
N I
k
'
I '
I
I'
.
fi
I
I
1.' •
)
ell '
a nU
e e
lll ll1 nlll
CD,le
g en
m
0O'e
m en
"tl'afl
cllZ
1I"
en
'
1
Ir
I
I
I I
T b\\
' .
I
',.,
,
.
"al'
sgas
e
e e
ne n
'
tra f
e,
1eu
gasse,
(lf
:
arl'O"l
l t
el'sd orfel'stra/ I',
"
A
2
.
l\J
ozaJ'tstra ß
,
'
H
nn
bO'asse,
,B r<rRtraß
,.,e
,11
0'SiSe,
nt
ullsgasse,
l\Inhl
"fi,
:
e.
c.s
eh lgas. e, Leesdorfl'l'
aupt
stml.\ l':
\Villlm
l'l'g-a: se
bi
s
zur Auhrlll'ke
.
'
~.
'V
elz
er-g-
aSHe.
Jr'I'anz
en sstl'ull '
Wilh
elm : '
tl'
1
1,
Pr
inz
S
olm sstraßI',
Au "a
l:>''S'u
IHI \
,n
:e
) I
I uf
I
a
n dl
.
'
"' I
ll tel':d
u
r
f
'
e
rs t raf.l'.
,
Di
e
K
a n äl e
sind
,
wie sc
hon
erwä
hnt.
sä
mtlich
au
s
t
ein zeu grohren un
d
besitzen
D
urchm e ser von
1
5
bis
35
('11/ .S
ie li
eg en
m
it ihrer
'o
hle im
Mit
t el
3
Inunter d
er
t
raßen-o
be r fi
äc
he, d
och
k
o m men auc
h
Tie
fen
b
is
zu
Ö111vo
r .
A
ls
G
r un dlage
fü
r
d
ie
Ber
ec
hn ung d
er
R
ohrqu ersch ni tte
wur
den
pr
o
K
opf
und T
ag
GO
I,
entp
rechend d
em
vo
m
Pr
ofessor
M
ax G
l'ube l'
a
ufgeste llten V
erbrau ch
i
n
d
en
H
äusern,
a
ngeno m me n.
m
di
e
zu
r A
bfuh r
der
in Z
uk unft
ve
r-g
rü ße r ten
Sta
dt
no
t we ndigen
Q
ue rschni tte
z
u find
en,
wurd
e
d
a ga
nze
ta
dtge bic t n
a ch
d
er
B
ev ölkerungsd ichte u
n te rtei lt.
In d
en e
ngve rba ute n
t
ra llen zUg en
wurd
e e
ine B
ev ölk
erungs-di
chte
v
on
300
B
ew ohn er p
ro H
ektar,
in d
em Ge
bie te d
er
w
eit-ll1ufi
g ercn
V
erb auun g
ein
e so
lc he mit
200
B
ew ohn ern p
ru
H
ektar
und in d
en
nur
fr
eist eh end
v
erbauten
T
eil en,
d
en
Vill
en
vi
erteln
100
B
ew ohn er
pr
o
H
ektar
ang
en ommen,
Di
e
L
eistungsfuhigk cit
d
er
Kan
äle
wurd
e
n
ach
der
F
orm el
v
on
G
IIn g u i I I
c
t
11n
d
Ku t t
el'
b
erechnet
und hi
eb ei
d
er a
us-s
chlagO'eb ende
Rauhi
gkeits-Koeffizi ent
d
er
t
einzeu grohre
s
ehr ungün
stig
mit nur
0'01
an
genomm en .
D
er e
r forde
r-lich
e
Qu
or schnitt
i
st a
u f
Grund
d
er
Annahm
e
b
erechnet ,
dul
l
di
e
m
axim ul e
B
ean spruchu ng
d
er
K
an äl e
nur
e
ine
F
üllung
v
on
2
/
3
d
es
z
anzen
Qu
erschnittes
h
ervorrufen
darf
.
D
as
Ge
fä lle wurd
e
'0O'e
wä hlt, d
a D
G
O
c
m
'V
a
se
rgesch
wirr-di
g
k
eit e
r zie lt
wird,
w
eil
b
ei
d
ieser
G
eschwindigkeit
n
och
di
e
Sa
n d bestan d te ile
mit
g eführt
w
erd en
k
önnen .
E
s s
in d
d
ah er
mit
ga
nz
ge
r inge n Au
sn ahm en
n
ur
l\Iillill1
ulge fil.lle
v
on
4
pr
o
Mill
e z
uzela
se
n w
ord en.
Zur
p
ülung
d
I'K
an al str
ä
n c e si
nd
a
n d
en
End
en
d
er
H
aupt-
und
.'e
be~strilnO'e
e
igene
pii
lka m m.ern
(
s
i
~
h
e
T
a f.
XI.
Abb
,
1-1
) a
us B
et on
h
ergest ell t wo
r d?n. In d
Iese.
p
ülk amm crn
fli
eßt
dur
ch e
in
von
d
er
Wasserl eitung
a
bzwe Ige ndes R
ohr
s
tä nd ig
e
in d
ünn er
\V
asserstrahl..
H
at
d
as
\V
asser .
i
n
d
er
Kamm
er
e
ine
ge
wisse H
öh e
e
rre ic h t,
so e
nt lee rt.
sl?
h d
er
g-
a nze
2
'7
m
3fasse
nde Inh
alt
d
er
Kamm
er
salbstät ig
in d
en
Kan
al stran g
und h
ewi
rkt d
es
se
n
p
ulun g
.
Üb
erall
d
ort,
w
o
di
e
R
olu-strnngrichtung s
ich
ä
nd
e
r t.
s
ind
Ein
st ei a seh nchtc
o
de r
L
ampen sch ächte a
ngeor d ne t. Im
g
an zen
s
ind
b43~
gin
st ei g sch iichte
und
132
L
nmp ensch uchtc
au
sgefuhrt
w
ord en,
In
ge
ra de n
trnß
en
b
eträ f1t
cllC .m
axl
-mal
e
Entf
eruung
zw
ei er Sc
hlic hte
0
111,und I
st
zW
.l sch ~n
d
en selb en e
in L
ampen sch a cht
a
ngeo rd ne t
D
adurch
I
st
d
ie
}\Iii
g-li chkeit
v
orh and en
d
en
R
ohr
·
t r
a
n
g-
w
ährend
d
es
B
e~
tri
eb es
zu dur
chl eu ch ten
und
z
u b
eob a ch t en.
B
cm m:kt se
i
n
och,
dal
J
b
ei
d
em
H
au e
d
er
K
an ali sati on a
llgem.em v
on
F
acl;l eut en
und
r'i '
ht fac h le uten d
ie
b
estimmte
An
SICht.
ge-lt
ußer t w
orde n
i
st , es wil
re unm
öO'l ich,
d
a l\
di
ese "
P fCl
fen-r
öhl'l ~
a
Ul'h
nur
'
h
albwe O'
.
i
mst~lllde
se
ien ,
di
e ga
nzen
Abw
l1ssel' a
ufzune h me n
un
~l
a
bzu fuh l'cn. Di
e
El'f
uhl'u~lg
~
Jat
ab
er O'e
zeiO't. d
a U
d
ie e
Ann
ahm e e
ine ,
·oll st i1I11lig .
unl'1c~1tI
~e
war, 3
aU
d
ie c
n"en R
ohl' e
m
ehr als a
usl'eic he nd
s
m cl.
I
?
I
st
nur
'
dadur
ch
z
u
be
l'k lilre n, d
a U
lll
an
i
ch
i
m
a
llg-e me me n
l
. I
lI
J
'
I I
"T.\
"
e
n n
cn" e
n dur
c I
nIClt