• Keine Ergebnisse gefunden

Die Waldgesellschaften des Hildesheimer Waldes

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2023

Aktie "Die Waldgesellschaften des Hildesheimer Waldes"

Copied!
31
0
0

Wird geladen.... (Jetzt Volltext ansehen)

Volltext

(1)

The electronic publication

Die Waldgesellschaften des Hildeheimer Waldes

(Hofmeister 1990)

has been archived at http://publikationen.ub.uni-frankfurt.de/ (repository of University Library Frankfurt, Germany).

Please include its persistent identifier urn:nbn:de:hebis:30:3-396225 whenever

you cite this electronic publication.

(2)

Tuexenia 10 : 4 43 -4 7 3. Göttingen 1990.

D ie W ald gesellsch aften des H ild e h e im e r Waldes

— H e in ric h H o fm e i s t e r —

Z u sam m en fassu n g

Der Hildesheimer Wald als Höhenzug des südniedersächsischen Berg- und Hügellandes zeichnet sich auf Grund seines geologischen Aufbaus (Buntsandstein, Muschelkalk, Löß), seines vielgestaltigen Reliefs und Kleinklimas sowie der unterschiedlichen Bewirtschaftungsweise durch eine große Vegetationsvielfalt aus. Das Waldbild wird in erster Linie durch Buchenwälder Carici-Fagetum, Hordelymo-Fagetum, Galio odorati-Fagetum ) und bodensaure Laubmischwälder (Luzulo-Fagetum, Luzulo-Quercetum ) bestimmt.

Demgegenüber treten Eichen-Hainbuchenwälder (Galio-Carpinetu m , Stellario-Carpinetum ), bachbeglei­

tende Auenwälder (Carici rem otae-Fraxinetum, Stellario-Alnetum glutinosae) und Bruchwälder (Carici elongatae-Alnetum glutinosae) flächenmäßig zurück.

A b s t r a c t

The hills of the Hildesheimer Wald (southern Lower Saxony) are marked by the presence of various geo­

logical formations (red sandstone, limestone, loess), diverse relief and microclimate, and a different practice of cultivation. Consequently the area contains many deciduous forest communities. Forests with beech and oak (Carici-Fagetu m , Hordelymo-Fagetum, Galio odorati-Fagetum; L u z ulo-Fagetum and Luzulo-Q uer- cetum) are dominant.

E i n l e i t u n g

D ie v o rlieg e n d e A rb e it ü b e r die Waldgesellschaften des H ild e s h e im e r Waldes k n ü p ft an ein e d e r fr ü h e n F o rsc h u n g stätig k eite n vo n Prof. Dr. H a n s Z E I D L E R an, d e r v o r fast genau 50 J a h ­ ren im R a h m e n d e r vo n R. T Ü X E N gele iteten V e g etatio n sk artieru n g d e r P r o v i n z H a n n o v e r auch g r o ß e Teile des H ild e sh e im e r Waldes d u r c h f o r s c h t u n d k a r tie rt hat. Aus A n la ß des 75. G e b u rts ta g e s vo n H a n s Z E I D L E R sollen d ie K en n tn isse ü b e r dieses G e b ie t in F o r m ein er G e b i e t s m o n o g r a p h i e z u sa m m e n g e fa ß t w e rden. W ä h r e n d aus vielen Teilen des s ü d n ied e rsä ch si- schen B erg- u n d H ü g e lla n d e s e in g e h en d e B esc h re ib u n g e n ü b e r die Waldgesellschaften v o rlie ­ gen (Z u sa m m e n fa s su n g e n u n d Ü b e rsi c h te n bei B Ö T T C H E R et. al. 1981, P R E I S I N G et al.

1984, sow ie D I E R S C H K E 1985 u n d 1989), gib t es ü b e r den H ild e sh e im e r Wald lediglich ein e u n v e rö ffen tlich te Z u l a s su n g s a rb e it von K R O H N E (1979). D ie U n te rla g e n d e r K a rtie ru n g s ­ arb eit vo n H . Z E I D L E R sind leid er au ch n ic h t m e h r auffin dbar.

Als G r u n d l a g e fü r die v o rliegende A rb e it die n e n ca. 300 V e g eta tio n sa u fn a h m en , die in de n J a h r e n 1987 u n d 1988 n a c h de r M e t h o d e von B R A U N - B L A N Q U E T (1964) in d e n L a u b w a l d ­ b e stä n d e n angefertigt w u rd e n . D ie au sg e d e h n te n N a d e l h o l z f o rs t e n blieben u n b e rü c k sic h tig t.

F ü r die s y n sy s te m a t isc h e B ew e rtu n g d e r e in z eln e n W ald b estän d e w a r die aktu elle u n d n ic h t die p o te n tie lle A r t e n V e r b in d u n g ( D I E R S C H K E 1985) e n tsc h e id e n d . Bei d e r s y n ta x o n o m is c h e n E i n o r d n u n g d e r u n te rs u c h t e n Waldgesellsc haften w u r d e w e itg e h en d d e n Vorschlägen gefolg t, die v o m A rb e its k re is f ü r P f la n z e n so z io lo g ie d e r Flo rist isc h -s o z io lo g isc h e n A rb e its g e m e in ­ schaft e n tw ic k elt w u r d e n ( F I S C H E R 1989, D I E R S C H K E 1989,T h . M Ü L L E R 1989).

Mein Dank gilt allen, die mich bei der Anfertigung dieser Arbeit unterstützt haben, insbesondere den Mitgliedern der Botanischen Arbeitsgruppe im Ornithologischen Verein zu Hildesheim für die Mitwir­

kung bei der Erstellung von Vegetationsaufnahmen, Herrn Dr. KROLL aus Hildesheim für die Beratung bei bodenkundlichen Fragestellungen, Herrn Forstoberrat O T T O vom Forstamt Diekholzen für forstwirt­

schaftliche Erläuterungen und die Bereitstellung von Forstakten, Herrn Revierförster a. D. C H . MÜLLER aus Eitzum für forstgeschichtliche Hinweise und meiner Frau für das Zusammenstellen der Tabellen.

443

(3)

D a s U n t e r s u c h u n g s g e b i e t

D e r H ild e sh e im e r Wald ist ein H ö h e n z u g des niedersächsischen B erg- u n d H ü g ellan d es u n d g re n z t als Teil d e r M itte lg ebirgsschw ell e an die n o rd w e st d eu ts c h e L ö ß b ö r d e . E r stellt ein en d ic h t b ew ald ete n, in h e rz y n isc h e r R i c h tu n g verlaufenden u n d ca. 25 k m langen A u srä u m u g s- sattel dar, d e r im östlic hen Teil m it d e m G rie s b erg seine g rö ß te H ö h e v o n 359 m ü. N . N . erreic ht. D as von weitem als geschlo ssener G e b ir g s z u g in E r sc h e in u n g tre te n d e Waldgebie t w ird von F o r m a t io n e n des B u n tsa n d ste in s u n d M uschelkalks aufgebaut. D ie ha rte n Sandsteine des m ittleren B u n tsan d stein s bilden zwei parallel ve rlaufe nde L ä n g s k äm m e, die sich im n o r d ­ westlichen Teil vereinigen. D a z w is c h e n liegen die aus sandig en T o n e n u n d m ü r b e m Sandstein b esteh en d en Schic hte n des u n te re n B u n tsan d stein s, die seit dem Tertiär ab g etrag en w u r d e n u n d heute eine langgestr eckte Senke bild en. Die se ist v o n diluvialen A b la g er u n g en angefüllt u n d w ird von Q u e llb ä c h e n d e r B eu ste r du rch flo ssen . A u f den A u ß en seiten w e rd e n d ie b e id e n G e b irg s k ett en von L ä n g sfu rc h e n begleitet, in d e n en die weichen M ergel u n d Tone des o b e re n B u n tsa n d ste in s a u sg e rä u m t w u rd e n . D ie ä u ß erste n F la n k e n des Sattels w erden v o n d e n v e r­

schiedenen F o r m a t io n e n des M usch elk alk s ge bildet, die ab er n u r den sü d lic h en Teil des H i l d e s ­ h e im e r Waldes als geschlo ssenes B an d u m sch ließ e n . D ie d aran a n g re n z e n d e n A b la g e r u n g e n des K eupers liegen bis auf geringfügige A u sn a h m e n au ß erh alb des W aldgebietes. D i e pa ra llel v e r­

laufe nden B u n tsa n d s te in - u n d M u sc h e lk a l k k ä m m e sin d von T ro ck e n - u n d B achtälern in eine große Zah l vo n K u p p e n gegliedert.

D ie Sta ndortsvie lfalt w ird d a d u rc h e rh ö h t, daß d e r H ild e sh e im e r Wald n a h e z u g a n z v o n e in er L ö ß d e c k e ü b e rz o g e n ist, die gebietsweise n u r einige D e zim ete r, an a n d eren Stellen a b e r bis z u d rei M e te rn M äc h tig k e it erreic hen k a n n . D e r L ö ß ist im g esam te n B ereich des U n t e r ­ s uchungsgebietes en tk a lk t u n d hat d a d u rc h viel von sein er u rs p rü n g lic h e n B o d e n f ru c h tb a rk e it verlore n. Seine günstig en E ig en sch aften b e ru h e n in e rster Linie a u f d e m g ü n stig e n P o r e n v o l u ­ m e n u n d d e r d a m it v e rb u n d e n e n Fä hig keit, das N ie d ersc h la g sw a sse r z u s peichern. B es o n d e rs in J a h r e n m it lä ngeren T r o c k e n p e rio d e n w i r k t sich diese B o d en e ig e n sch a ft g ü n stig a u f das P f la n z e n w a c h s tu m aus.

D a s K lim a des H ild e sh e im e r Waldes ist su batl antisch getö nt. D i e v o rw ie g e n d aus w e st­

lichen R ic h tu n g en h e ra n g e f ü h rte n Lu ftm assen liefern N ie d ersc h lä g e zu allen J a h r e s z e it e n u n d s orgen dafür, d a ß die jäh rlich en T e m p e ra tu r s c h w a n k u n g e n relativ gerin g ble ib en. D i e m ittleren J a h r e s te m p e ra tu r e n liegen bei 8,5 C , die jä h rlich en N ie d ersc h lä g e e rreichen am R a n d e des H ild e sh e im e r Waldes etw as m e h r als 700 m m (m dl. A n g a b en vo n H e r r n H . O S S E N K O P P , H ild esh eim ). D u r c h H ö h e n la g e , H an g lag e, N e ig u n g u n d U n t e r g r u n d e rfä h rt das M ik ro k lim a m annig faltig e A b w a n d l u n g e n .

D a s A ussehen u n d die Z u s a m m e n s e t z u n g d e r Waldgesellschaften ist n ic h t n u r d u r c h E i n ­ flüsse des B o d en s u n d K lim as, s o n d e r n in e rheblichen M a ß e d u rc h den M e n s c h e n u n d sein e B ew ir tsc h a ftu n g s m a ß n a h m e n geprägt. D a s zeigt sich auch in d e r W a ld en tw ic k lu n g , die in de n v erschie denen Teilen des H ild e sh e im e r W aldes u n te rsch ied lic h verlaufe n ist u n d zu e in e r A u s ­ b ild u n g d iv erg ieren d er W aldbilder g e fü h rt hat. In w eiten Bereichen, z.B. in d e m w estlich vo n D i e k h o lz e n gele genem S ü d w a ld , h e rrs c h te bis in die ersten J a h r z e h n te un seres J a h r h u n d e r t s ein aus Eichen u n d W eich h o lzarten z u s a m m e n g e s e tz te r N i e d e r w a ld vor, d e r bis 1815 in e in e r n e u n jä h rig e n u n d d a n a c h in e in e r 16jährigen U m tri e b s z e it g e n u tz t w u rd e . D i e S tä m m e d e r E ichen d ie n te n als S ta n g e n h o lz , die R in d e als G e rb e rlo h e u n d die K r o n e n u n d Sto c k e n d e n als B re n n h o lz . N e b e n de n Eich e n sp ielten die L i n d e n ein e hera u srag e n d e R olle als Lieferan te n vo n B re n n h o lz so w ie z u r G e w i n n u n g v o n Bast u n d R eifen stö ck en f ü r das Z u s a m m e n f a ss e n vo n Fässern u n d g e w äh rten d e m B eru fssta n d d e r „ B ä n n e m a k e r “ eine Existe nz.

In den sü d lic h en Teilen des H ild e s h e im e r Waldes gela ngten nach d e r Stiftsfe hde z u B eg in n des 16. J a h r h u n d e r t s a u sg e d e h n te Waldflächen u n t e r d e n E in flu ß d e r B ra u n sc h w e ig er H e r z ö g e . F r ü h e r als in d e n a n d er en Teilen des H ild e sh e im e r Waldes gin g m a n h i e r z u ein er w e n ig e r i n t e n ­ siven F o r s tw ir ts c h a ft u n d in s b es o n d e re z u r H o c h w a ld w ir ts c h a ft über. M it d e m u m fa n g re ic h e n A n b a u v o n N a d e l h o l z f o rs t e n w u r d e in d e r M itte des 19. J a h r h u n d e r t s b eg o n n en .

D i e F o r stb e s tä n d e des H ild e s h e im e r Waldes be d ec k e n h e u te eine Fläche vo n ca. 6000 ha.

Zwei D r itt e l dieser W aldfläche w e rd e n vo n L a u b h o lz a rte n ( R o tb u c h e 36 % ; E ich e 16 % ; 444

(4)

A h o r n , Esche u n d L i n d e 9 % ; Erle u n d Pappel 5 % ) , das üb rig e D ritt e l vo n N a d e lh o l z f o r s t e n (F ic hte u n d D o u g la sie 22 % ; Kiefer 2 7«) e in g e n o m m en . D e r g rö ß te Teil des Waldes b efin d et sich im Besitz v o n For stg e n o sse n sc h a fte n (ca. 3500 h a); re in er P riv atwald (ca. 1000 ha);

K o m m u n a lw a ld (ca. 500 ha) u n d Staatswald (ca. 1000 ha) tre te n d e m g e g e n ü b e r z u rü c k . D i e L a u b w a ld g e s e llsc h a fte n

1. B u c h e n - , B u c h e n m i s c h w ä l d e r 1.1. Scggcn-Buchenwald Carici-Fagetum Moor 1952 (Tab. 1)

D e r Se g g e n -B u ch e n w a ld ist die c h arak teristisch e Pflanzengesellschaft so n n se itig ex p o n ie r­

ter K a lk v erw itte ru n g s h än g e u n d b e sitzt am R an d d e r n o rd w e st d e u ts c h e n M ittelgebirgs­

schwelle u n d d a m it auch im H ild e sh e im e r Wald sein e n ö rd li c h e V e rb reitu n g sg ren ze. H ie r k o m m t d e r S e g g e n -B u ch e n w a ld n o c h g roßflä chig auf de n im W esten an d ie Stadt H ild e sh e im a n g re n z e n d e n M u sc h e lk alk h än g e n des Fin k e n b e rg s u n d L erc h e n b e rg s vor. D a n e b e n besiedelt e r klein flächig u n d verarm t K a lk h än g e bei R ö d erh o f, Sö h re un d E i tzu m .

D ie P h y s io g n o m ie w ird d u rc h die s ch le c h tw ü c h sig e B au m sch ich t gep räg t, in d e r neben der v o r h e rr s c h e n d e n Fagus sylvatica auch Q uercus pe traca, Sorbits to rm in a lis, A c e r cam pestre und T ilia -A rte n vertreten sin d. In d e r n u r lückig au sg eb ild eten S trau c h sch ich t ist d e r J u n g w u c h s der B äu m e z u fin d en , d a n eb e n C rataegus la e v ig a ta, s elten e r C o rn u s sanguinea un d Berberis v u lg a ­ ris. D e r D e c k u n g s g r a d d e r K ra u ts ch ic h t ist n ic ht einheitlich, s o n d e r n je nach A u s b i ld u n g sty p u n te rs ch i ed lic h e n tw ic k elt. M o o s e h a b en eine u n t e rg e o r d n e te B ed eu tu n g .

Auffallende B lü h a sp e k te gib t es w ä h r e n d d e r gesa m te n V egeta tionsperio de. Bereits im z eiti­

gen F r ü h j a h r b e sitzt d e r Se g g en -B u ch en w ald m it d e m E r b lü h e n vo n H ep a tica no b ilis, D a p h n e m c z e r c u m, P rim u la veris e in e n ersten H ö h e p u n k t ; sp äte r blü h e n O rchis rriascula, Buglossoides pupurocaerulea, A q u ileg ia vu lg a ris, C ep h a la n th era d a m a so n iu m . D e r S o m m e r a s p e k t w ird von

Vincetoxicum h iru n d in aria, Solidago virgaurea u n d H ie ra c iu m sylv a tic u m gebildet

D e r S eg g e n -B u ch e n w a ld läßt sich gegen die än d er n Waldgesellschaften des U n t e rs u c h u n g s ­ gebie tes g u t a b g re n ze n . Als C h a r a k t e r a r t e n b e sitze n C a rex m o n ta n a u n d C. dig ita ta sowie C ep h a la n th era d a m a so n iu m eine w ich tig e s o zio lo g isch e B ed e u tu n g . H i n z u k o m m e n z a h l­

reic he T re n n a rt e n wie H ep a tica nobilis, P rim ula veris, Taraxacum o fficinale, Sorbus torm inalis, A cer cam pestre, C a m p a n u la rapunculoides, Vincetoxicum h in m d in a r ia , L iliu m m a rta g ó n , C ra ta eg u s la evigata, Solidago virg a u rea , C a m p a n u la persicifolia u n d Berberis vulgaris.

B ev o rzu g t e W u c h s o rte des S e g g en -B u ch en w ald es sin d ex tre m f la c h g rü n d ig e M u sc h e lk a l k ­ h ä n g e w estlicher u n d s ü d lic h e r E x p o s itio n . D ie hier verbreiteten P r o t o r e n d z i n e n sin d g u t mit Basen v ersorgt, d u r c h die ständige L a u b a b w e h u n g u n d F e in e rd e a b sp ü lu n g a b e r an B o d e n n ä h r­

s to ffen verarm t. A u f G r u n d d e r gerin g en W a i se rk a p a zitä t u n d d e r star k en S o n n e n e in st ra h lu n g z ei ch n e n sich die S ta n d o rt e d ie se r Waldgesellschaft d u rc h T ro ck e n h e it u n d W ä r m e aus.

D e r Seg g e n -B u ch e n w a ld ist h e u t e o h n e b e s o n d e re w irtsc h aftlic h e B ed e u tu n g . Sein h o h e r W ert liegt d a rin , da ß e r als S c h u tz w al d d e n B o d en vo r E r o s io n s c h ü t z t u n d z ah l re ich e n seltenen u n d g efä h rd e te n Pflan z e n u n d T i eren g eeignete L e b e n sb e d in g u n g e n bie te t. In d e n B estä nden des S eg g e n -B u ch e n w a ld e s w u r d e n im H ild e sh e im e r Wald fo lg e n d e P flan z e n a rte n d e r „R o ten L iste “ d e r G e fä ß p f la n z e n N ie d e r sa c h se n s u n d B rem en s ( H A E U P L E R et al. 1983) g e fu n d e n : S o rb u s to rm in a lis, D a p h n e m e ze rtèu m , Berberis v u lg a ris, C ep h a la n th era d a m a so n iu m , P rim ula v eris, L iliu m m a rta g ó n , Buglossoides p u rp u ro ca eru lea, T a n a cetu m c o ry m b o su m, O rchis m a s­

a d a , O . p u rp u re a u n d L a se rp itiu m la ti fo liu m .

Im H ild e s h e im e r Wald ist d e r S e g g e n -B u ch e n w a ld d u r c h zwei S u b a s so z ia tio n e n vertre te n.

1.1.1. S t e in s a m en -S e g g en -B u c h e n w ald C a r ic i- F a g e tu m b u g lo s so id e to s u m

D ie P h y s io g n o m ie dieser S u b a s so z ia tio n w ird d u r c h de n B la u ro te n Ste in sam en g e p rä g t, der g ro ß e Teil des W al d b o d en s be d ec k t. N e b e n d e r n a m e n s g e b e n d e n A rt h at h ie r a u ch Tanacetum co ry m b o su m sein en V e rb re itu n g s sc h w e rp u n k t. D e r S te in s a m en - S e g g en - B u c h e n w ald n im m t im B ereich des F in k e n b e rg e s u n d L e rc h e n b e rg es g ro ß e Fläch en ein.

445

(5)

Tab.l. Carici-Fagetum Moor 52 Subass.v.Buglossoides

purpurocaerulea Typ.Subass.

Nr. der Aufnahme 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Exposition W W w W WSW W WSW S W w w W W SW

Neigung 20 15 30 25 15 15 25 15 15 5 15 15 30 20

Deckung Baumschicht (%) 75 85 50 35 80 85 4 0 75 85 85 40 70 80 75

Strauchschicht 5 10 2 5 1 5 2 2 5 2 2 2 - 15 -

Krautschicht 9 0 8 0 50 35 60 50 30 65 35 35 35 40 40 20

Moosschicht - - 2 - 2 - 2 - - - - 15 - 2

Artenzahl 32 30 42 40 43 30 32 37 31 30 30 37 38 42

Baumschicht Fagus sylvatica Quercus petraea D Sorbus torminalis D Acer campestre

Tilia cordata Carpinus betulus

3 4 4 4

1 2 . .

Strauchschicht Fagus sylvatica D Crataegus laevigata D Acer campestre

Tilia cordata Daphne mezereum Carpinus betulus Cornus sanguinea D Berberis vulgaris Kraut- u. Moosschicht Ch Carex montana

Carex digitata Cephalanthera damasonio

1 2 +

.

2 2 2 2

Hepatica nobilis Primula veris Taraxacum officinale Sorbus torminalis

Acer campestre Campanula rapunculoides Vincetoxicum hirundinaria Lilium martagon Crataegus laevigata Solidago virgaurea Campanula persicifolia Berberis vulgaris

Buglossoides purpurocaerulea Tanacetum corymbosum Melica uniflora Hordelymus europaeus Neottia nidus-avis Galium odoratum Ranunculus auricomus

4 2 2 3 2 1 2 2 2

2 3 2 2

1 1 . +

1 1 2

2 2

1 2 2

0 Viola reichenbachiana Mercurialis perennis Fraxinus excelsior Fagus sylvatica Acer pseudoplatanus Anemone nemorosa Brachypodium sylvaticum Acer platanoides Carpinus betulus Dactylis polygama Galium sylvaticum Daphne mezereum Tilia cordata Melica nutans Lathyrus vernus Phyteuma spicatum Sanicula europaea Prunus avium Tilia platyphyllos Potentina sterilis Campanula trachelium

+ 2 1

1 + 2

446

(6)

Hedera helix Quercus petraea Aquilegia vulgaris Lonicera xylosteum Clematis vitalba Cornus sanguinea Convallaria majalis Euonymus europaea Bromus benekenii Lamiastrum galeobdolon Anemone ranunculoides Poa nemoral is Milium effusum

1 1 « 1 ♦

В Mycelis muralis Rosa spec.

Sorbus aucuparia Senecio fuchsii Hieracium sylvaticum Fragaria vesca Viola hirta Orchis raascula Oxalis acetosella Festuca ovina Hypericum perforatum Rubus fruticosus Agropyron caninum Atrichum undulatum Ctenidium molluscum Inula conyza Hypericum hirsutum

1 ...

1

1 . . . +

Je einmal: in 1 Dryopteris filix-mas •« , Ulmus glabra in 2 Festuca altissima I« SCr Lonicera xylosteum I, Carex fiacca +, Orchis purpurea +} in 6 Laserpitium latifolium +> in 8 В Tilia platy- phyllos 1; in 12 Hypnum cupressiformo *, Tortella tortuosa lj in 13 В Pinua nigra 3, Str Corylua avellana 1, Campanula rotundifolia ♦, Taraxacum laevigata ♦; in 14 Astragalus glycyphyllos +, Ligustrum vulgare +, Veronica officinalis Polytrichum formosum ■*.

1.1.2. T y p isc h e r S e g g en -B u ch en w ald C aric i-F a g e tu m ty p ic u m

D ie Ty p isch e S u b a sso z ia tio n ist im H ild e sh e im e r Wald n u r ä u ß er st selten a n zu t re ffe n . Sie b esie delt die b e so n d e rs fla c h g rü n d ig e n u n d stark geneigten H ä n g e u n d u n te r s c h e id e t sich vom S te in s a m en -S e g g en -B u c h e n w ald d u rc h de n gerin geren D e c k u n g s g ra d d e r K ra u ts ch ic h t.

1.2. H a a rg e rste n -B u c h e n w a ld H o r d e l y m o - F a g e t u m K u h n 1937 (Tab. 2 im A n h a n g )

Im Bereich d e r M u sc h e lk al k k ette n , die sich am N o r d - u n d S ü d ran d des H ild e sh e im e r W al­

des e n tla n g zie h e n , k o m m t d e r H a a r g e r s te n - B u c h e n w a ld in a u sg e d e h n te n u n d gut a u sg e b ild e ­ te n B estän d en vor. H in sich tlich sein er flo ristischen Z u s a m m e n s e t z u n g un d sein er Ö k o l o g i e n i m m t er ein e M itte lste llu n g z w isc h e n d e m S e g g e n -B u ch e n w a ld u n d d e m W aldm eis te r- B u c h e n w a ld ein.

D ie P h y s io g n o m ie w ird d u rc h den h a lle n w ald a rtig en C h a r a k t e r geprägt. U n t e r ein er h o h e n B au m sc h ic h t, in d e r n e b en d e r d o m i n i e re n d e n Fagus sylvatica auch Fraxinus excelsior o d e r Q uercus petraea vertreten sein k ö n n e n , ist ein e ü p p ig e K ra u ts c h ic h t e n tw ic k elt, die im F r ü h j a h r ein en auffallenden B lü h a sp e k t ausb ild et. S trä u c h e r un d M o o s e sin d n u r selten z u finden.

D e r H a a r g e r s te n - B u c h e n w a ld besitzt d u rc h die V e rb a n d sk e n n a rte n M elica uniflora u n d G a liu m o d o ra tu m sow ie d ie O r d n u n g s k e n n a r t e n L a m ia s tr u m g a le o b d o lo n , Viola reich en b a- chiana, A n e m o n e n em orosa, C arex sylva tica , P o lyg o n a tu m m u ltiflo r u m u.a. auffallende G e m e i n sa m k e ite n m it d e m W ald m eiste r-B u c h e n w a ld , v o n d e m er sich a b e r d u rc h das regel­

m ä ß ig e A u ftre te n vo n F lo rd elym u s europaeus sow ie d u rc h w e ite re B as e n ze ig e r w ie M ercurialis p e re n n is, A n e m o n e ra n u n cu lo id es, A r u m m a c u la tu m u n d C a m p a n u la tracheli u m u n t e r ­ scheid et.

447

(7)

D e r H aarg erste n -B u c h en w a ld s to ck t im H ild e sh e im e r Wald auf M u sc h e lk al k b ö d en ver­

schie dener E x p o sitio n u n d N eig ung. Als B o d e n t y p e n w erden R en d z in e n , Terra fusca-Böden un d Kolluvien b e v o rz u g t, die g u t m it Basen versorgt sin d un d eine m ullartige Auflage besitzen.

Tabelle 2 zeigt die G lie d e ru n g des H a ar g erste n -B u c h en w a ld e s in vier Su b asso ziatio n en : 1.2.1. L e rc h e n sp o r n -H a a r g e r ste n - B u c h e n w a ld

H o r d e l y m o - F a g e t u m co ry d a le to su m

Die se im H ild e sh e im e r Wald au sg esp ro ch en seltene Subassoziationen k o m m t n u r in d e r N ä h e von Bad Salzdetfurth u n d E i tz u m an steil geneigten N o r d h ä n g e n a u f base n re ic h e n M ull- re n d z in e n vor. A n sp r u ch sv o lle F r ü h b l ü t e r wie C ordydalis cava. A lliu m u rsin u m , A d o x a m oscbatellina un d L e u co ju m v e r n u m sin d hier m it den Frischezeig ern Sta ch ys sylva tica, Scro- p h ularia nodosa, P rim ula clatior u n d G era n iu m ro b ertia n u m vergesellschaftet.

1.2.2. H e x e n k r a u t- H a a rg e rs te n -B u c h e n w a ld H o rd e l y m o -F a g e t u m circaeeto sum

A u f frischen bis feu ch ten B ö d en d e r H a n g fu ß la g e n u n d M u ld e n so w ie an lu ftfe u ch te n Schatthängen g ed eih t d e r H e x en k r a u t- H a a rg e r s te n - B u c h e n w a ld . D ie tiefg rü n d ig en u n d basenrcic hen B ö d e n sin d aus M usch elk alk , H a n g s c h u tt o d e r Tonen des R ö t h e rv o rg e g a n g en . D ie T ren n a rten m it Stachys sylva tica, Scrophularia nodosa, P rim u la clatior; Circaea lu te tia n a , im p a tie n s n o li-ta n g ere , R a n u n cu lu s ficaria, A th y r iu m filix -fe m in a u n d G era n iu m ro b ertia n u m spiegelt die frischen bis fe u c h te n S ta n d o r t b e d in g u n g e n wieder.

1.2.3. Ty p isc h e r H a a r g e r ste n -B u c h e n w a ld H o r d e l y m o - F a g e t u m ty p ic u m

Die se Su b asso ziatio n n i m m t h insic htlic h ihrer S ta n d o rt a n s p rü c h e u n d A r t e n z u s a m m e n ­ ste llu ng ein e M ittelstellu n g ein. B esonders auffallend u n d w eit verbreitet ist im H ild e s h e im e r Wald die Fazie s-B ildung von M ercurialis p erennis, die w ie die S u b a sso z ia tio n vo n C o ryd a lis cava M u llre n d z in e n stark ge neigte r N o r d h ä n g e besie delt. Die se Fazies u n te rs ch e id e t sich nic h t n u r d u rc h die D o m i n a n z von M ercurialis p e re n n is, so n d e r n auch d u rc h die geringe m ittler e A rte n z ah l von n u r 14 A rte n von d e n ty p is c h en B estän d en u n d a n d eren Subasso ziatio n en .

1.2.4. F rü h lin g sp l a tte rb s e n -H a a r g e r ste n -B u c h e n w a ld H o rd e l y m o - F a g e t u m la th y re to s u m

D a s H o rd e ly m o -F a g etu m la th y reto su m b esie delt w a rm e u n d tr o c k e n e H ä n g e u n d K u p p e n u n d ist d u rc h das A u ftrete n vo n D a p h n e m e ze re u m , L a th y r u sv e rn u s , M elica n u ta n s, C rataegus la evig a ta , C o n va lla ria m ajalis, M ycelis m u ra lis, Epipactis helleborine, Sorbus to rm in a lis u n d L iliu m m a rta g ó n de u tlic h gegen die üb rig en S u b a sso z ia tio n e n ab g eg ren zt. A u f G r u n d d e r flo ri- stischen Z u s a m m e n s e t z u n g u n d d e r Ö k o lo g ie be ste h e n enge B ez ie h u n g e n z u m Seggen- B u chenw ald.

1.3. W ald m eiste r-B u c h e n w a ld G alio o d o r a ti- F a g e tu m , S o u g n e z e t Thill 1959 em . (Tab. 3)

A u f tie fg rü n d ig en B ö d en m it feh len d em o d e r g eringem K alk ein flu ß lö st d e r W ald m eister- B u ch e n w a ld den H a a r g e r s te n - B u c h e n w a ld ab. D e m e n t s p r e c h e n d ist e r im H ild e sh e im e r Wald v or allem a u f S t a n d o r t e n m it e in e r stärk eren L ö ß d e c k e en tw ic kelt.

D ie bis z u 35 m h o h e u n d fast im m e r d ic h t geschlo ssene B au m sc h ic h t w ir d vo n Fagus s y lv a ­ tica b e h er rs ch t. N u r gelegentlich k o m m e n d a n e b e n Q uercus petraea u n d n o c h s elten e r A cer pseu d o p la ta n u s, Fraxinus excelsior, C a rp in u s b etu lu s u n d Tilia cordata vor. E in e S trau c h s ch i ch t ist n u r selten u n d da n n s eh r fr a g m e n t a r i s c h e n tw ick elt. D ag eg en bilden die K rä u t e r fast im m e r ein e d ic h te K ra u ts ch ic h t, u n t e r d e r M o o s e n u r vere in zelt g edeihen. D e r F r ü h ja h r s a s p e k i stellt einen H ö h e p u n k t in d e r ja hreszeitlichen E n t w i c k lu n g die ser G esellschaft dar.

448

(8)

ТаЬ.З.Galioodorati-Fagetum SougnezetThill1959em.

•гНСЛ

ф Г' о in о 1 о см in *сГ

+J CN 2 см со сг- *■<

ft

0 ш Z 1Л о 1 о 1 т •т • тН . + CN

>1 (N Г" со см

ц 1Л О 1Л о 1 1Л CN о LO (N ■

СМ о \ см см

*3* 2 со 1Л 1 о см ■СГ ш +

•И СМ со см

и ГО 2 о о 1 о см чо «г см Ni1 Г0

ю (N г- сг» см

в СМ 2 (N1 о 1 о 1Л VD 1Л in +

CN со о» см

>1 О 1Л о 1 1Л (N г- 1Л . Ul ,

о (N о» со *-•

> О J5 о 1Л 1 о 1 ГО го см • тН • . + , см

СМ со г- (М

СЛ

U) <Ti2 1л о 1 1Л 1 1Л 1Л (N

ГО i -* СМ со пг

СО см 1Л 1 1Л 1 СП го го ГМ CM +

СП т~н CD VÛ

г - 1 1 LO ID 1Л 1 г- •г см см см г* Г' »-*

VO 2 о о ш о 1Л го т го со VÛ см 1Л !2 СО Ln 1 о 1 I*' го

СЛ сп

(ЛСП ■^г 2 1Л Ш 1 о 1 т 'Г

«3 ю CD см

lü m 2 со 1Л 1 ш 1 1Л см • CN СЛ *-* ст. CM см

Ф Г\| 1Л о 1 in 1 чО ш

Л со сг»

и(Л S CN о 1 о о го «3* го со со см

ft о 2 1Л о 1 о 1 СП «т см см

и т со о»

(0 О i 1 1Л 1 о см vT • + + гм го + +

с г» сг> т

<d

•гН со 2 1Л LO 1 о см'З ' »г см го • + + +

■р иэ сг» го

4->фР Г' 1 1 1Псо 1 оСП 1го <м —< см • ГО н- + + + + Г—)

VO 1 1 о 1 о 1Л см ш го см см • гм см + +

<0 сг» Г" го ф

(0 1Л 2 со ю 1 о ш ш + 2 + см +

0 со ш го

•riи 1 1 о 1 о см т см • см • + го + + +

и LO а» см

> ГО 2 CN о 1Л о 1Л ш гг (N см см см • + + , . ■гН + СП со го

1Л(Л CNJ S CN о 1 ш о го 'Т го • • + + +

<0 со г- •-< го

S О 1Л 1 1Л 1Л ГО го ГО -« . + 2 гм го +

СЛ ё ’Н VÛ СП см

p 4-) U) Е{ <0р

3 и го О

«J 4J U о m w и: s

оа • w ;X

П5 -И (Л

(О 4J M D

ai «J И н 03

„ . . . _ „

.Н Ф Р ЦЗ Ф О О P Р ft U

(О 4J О X

> Ф TJ Ф н f t Р

>1 ф w

з

3 О) с (Я и -и

3 и и X

Су» а» ш го ш з и ^

lu О» < lu X) т з

w о и з и ft -Н Н Г-Н ífl -н и ь

пЗ ф Ф о .2 3 У)

•H tns

u 4->p

о M Ф

•H Ф с 4Jn •H (0 0 p r—1u &

Ф w р ф и > , я 4J Д ft X rd и О Ф ft ГО и м S -Р U ni

И СО СО и

dilatata

(9)

6

Festuca altissima O Fagus sylvatica

Lamiastrum galeobdolon Fraxinus excelsior Acer pseudoplatanus Milium effusura Carex sylvatica Dryopteris filix-mas Anemone nemorosa Viola reichenbachiana Stellaria holostea Brachypodium sylvaticum Dactylis polygama Carpinus betulus Prunus avium Phyteuma spiсatum Polygonatum multiflorum Potentina sterilis Mercurialis perennis Arum maculatum Pulmonaria officinalis Campanula trachelium К Hederá helix

Quercus petraea Luzula luzuloides Convallaria majalis Poa nemoralis Lonicera periclymenum Euonymus europaea Acer campestre Ranunculus ficaria Adoxa moschatellina

1 1 1

1 2 1 2

+ + + + + + + 1

+ + + 1 3 2 1

+ + + + 2

1 2 + 1 + + 1

+ • . 2 + +

+ + + 2

2 1 + + + 1 1

2 + 1 +

+ +

+ + 1

Athyrium filix-femina 1 2 + + 1 + 2 + + 1 1 + + 3 2 2 + 2 1 1 1 2 1

Oxalis acetosella 2 + 3 2 1 2 2 2 . 1 2 2 2 2 1 2 + 2 2 2 1 2 2

Dryopteris carthusiana + + + + + + + + + 2 + 1 1 + 1 2 2

Rubus idaeus 2 + + + 1 2 . 1 + 1 1 2 1 + 1 +

.

+ +

Urtica dioica + 1 + + 2 + + + + + + + + +

Rubus fruticosus + + + + + + + + + + + +

Deschampsia cespitosa 2 + + 1 + 1 + + + + 2

Atrichum undulatum 2 1 2 1 + . , 1 1 +

Senecio fuchsii + + + 1 + 2 + +

Sambucus nigra + + + 1 . 1 + + +

Galeopsis tetrahit + + . 1 1 +

Moehringia trinervia + + 1 + +

Dicranella heteromalla 1 . 1 2 + 1

.

Polytrichum formosum . + 1 2 1 +

Impatiens parviflora 1 3 1 +

Luzula pilosa + + .

Sorbus aucuparia . 1 + . 1

Mnium hornum . + . 1 1 1 2

Calamagrostis arundinacea . 1 . 2 .

Vicia sepium + + 1

Ajuga reptans + +

Juncus effusus + - + . +

Epilobium montanum + + • • + •

Je ein- о. zweimal: in 2 Frangula alnus +, Maianthemum bifolium 1, Mycelis muralis +; in 3 Eurrhynchium spec. 3, Fissidens taxifolius +, В Prunus avium 1, Ranunculus lanuginosus +? Geranium sangineum +, Geum urbanum + ;

in 5 Ranunculus repens + , Veronica montana 1 ? in 6 Carex strigosa+*; in 7 Ribes rubrum +, Geum urbanum 1; Paris quadrifolia 2*

in 8 Hypericum hirsutum +, Sambucus racemosa +; in 9 Arctium nemorum +, Lapsana communis + , Ranunculus repens +;

in 10 Tilia cordata 2; in 11 Solidago virgaurea +; in 14 Mycelis muralis 2; Tilia platyphyllos +; in 15 Fissidens taxifolius + Polygonum hydropiper +; in 16 Acer platanoides + , Str Fagus sylvatica 2, Tilia cordata 1; in 17 Str Fagus sylvatica 1, Str Tilia cordata 1; in 21 Ilex aquifolium +, Monotropa hypopytis +; in 22 Ilex aquifolium 1; in 23 Betula pubescens +, Thelypteris phegopteris 1, Vaccinium myrtillus +; in 24 Thelypteris limbosperma +; in 26 Betula pubescens + , Sambucus racemosa

* Alliaria petiolata +

** Viburnum opulus +

(10)

A uf G r u n d des Fehlens eig ener Kennarten ist d e r W aldm eis te r-B uchenwald n u r negativ gekennzeic hnet. G e g en ü b e r d e m H a arg erste n -B u c h en w a ld unterscheidet er sich d u rc h das Fehlen der Basenreichtum anzeigenden A rtengruppc m it H o rd elym u s europaeus un d Mercurialis perennis. Die V C Melica uniflora un d G a liu m odoratum sowie die O C L a m ia stru m g a le o b d o - lon, M iliu m e ffu s u m , Carex sylvatica, D ryopteris filix -m a s, A n e m o n e nem orosa, Viola reich en b ach i ana, Stellaria holostea u n d Brachyp o d iu m sylva ticu m k o m m e n m i t g ro ß e r R egel­

m äßig keit vor.

Als S tan d o rte w erden tie fgründig e, gut m it Wasser versorgte P a ra b ra u n e rd e n ü b e r L ö ß , B ra u n erd en ü b e r R ö t u n d Kollu vien besiedelt. Bei d e r H u m u s f o r m ha n d elt es sich m eis tens um m ullartigen M o d er ; die p H -W erte liegen fast im m e r u n te r 5.

D e r W aldm eis te r-B uchenw ald läßt sich im H ild e sh e im e r Wald in drei Subasso ziatio n en unterteilen:

1.3.1. H ex cn k rau t-W ald m eister-B u ch en w ald G a lio -F a g e tu m circaeeio sum

D ie Subassozia tion b e v o rz u g t frische bis fe uchte S tandorte. Sie ist in M u ld e n , an S c h a tth ä n ­ gen un d seltener auf tonigen K e u p e rb ö d e n z u fin den. Als T ren n a rten sind Circaea lu te tia n a , Im p a tie n s n o li-ta n g ere, Stachys sylvatica, P rim u la elatior, G eranium ro b ertia n u m , Scro p h u la - ria no dosa, C arex rem ota u n d R u m e x sanguineus von B edeutu ng.

1.3.2. T ypischer W aldm eis te r-B uchenwald G a lio -F a g e tu m ty p ic u m

D e r Typische W ald m eister-B u ch en w ald ist v or allem auf Para b ra u n e rd e n an U n te rh ä n g e n u n d in H an g fu ß la g en zu finden un d n im m t im Bereich der K alk gebiete häufig die W a l d ra n d ­ lagen ein. A n Stellen m it ein er stärk eren L a u b a n w eh u n g k o m m t es gelegentlich z u r Fazie s­

bild u n g m it Festuca altissima.

1.3.3. Eichenfarn-W ald m eis te r-B uchenw ald G a lio -F a g e tu m d ry o p te ri d eto s u m

A n Schatten h än g en m it ein er Lößauflage gedeiht d e r E i ch e n farn -W ald m eister-B u ch en - wald. D e r C h a r a k t e r w ird d u rc h zahlre iche Fa rn a rte n b e stim m t, die eine ü p p ig e u n d d ich te K ra u ts ch ic h t bild en. N e b e n den T re n n a rt e n G y m n o c a rp iu m dryopteris u n d D ryo p teris dilatata h a b en D ryo p teris filix -m a s , A th y r iu m filix -fe m in a un d D ryopteris carthusiana ihren Verbrei­

t u n g s s c h w e r p u n k t in dieser Subassozia tion. D ie so n st für den W ald m eiste r-B u c h e n w a ld ch a ­ rakte ris tischen A rte n treten dagegen z u rü c k . D ie B asen- u n d N ä h rs t o ffv e rs o rg u n g d e r B ö d en ist u n g ü n stig e r als in den a n d er en Subasso ziatio n en . Als H u m u s f o r m fin d e t m a n m eistens M oder. D ie B estä nde dieser S u b asso ziatio n besitzen viel Ä h n lic h k e it m it d e r fa rn r eic h e n S u b ­ assozia tio n des H a in sim se n -B u c h en w a ld e s, vo n de n en sie sich oft sch w er a b g re n z e n lassen.

2. E i c h e n - H a i n b u c h e n w ä l d e r 2.1. L a b k ra u t- E ic h e n - H a in b u c h e n w a l d G a li o -C a r p i n e t u m O b e r d . 1957 (Tab. 4)

D e r L a b k ra u t - E i c h e n - H a i n b u c h e n w a l d k o m m t im nö rd lich en Teil des H ild e s h e im e r W al­

des a n w ä rm e b e g ü n s tig te n West- u n d Sü d h ä n g e n d e r M u sc h e lk alk b erg e vor.

D ie krü p p elig e, aus Sto ckausschlä gen herv o rg eg an g en e, n u r 25 m h o h e B au m sc h ic h t w ird von C a rp in u s betulus, Q uercus petraea, Fagus sylvatica, Tilia cordata sow ie A cer cam pestre u n d S o rb u s to rm in a lis geb ild et; gelegentlich k o m m e n auch Tilia p la typ h yllo s un d Prunus a v iu m vor.

U n te r d e r lückig en S trau ch sch ich t bre ite t sich eine ü p p ig e u n d artenreic he K ra u ts c h ic h t aus.

D e r L a b k ra u t - E i c h e n - H a i n b u c h e n w a l d u n te rs ch e id e t sich von d e n B u c h e n w a ld - G e se ll­

schafte n d u r c h das starke H e rv o rtr e te n von C arpinus b etu lu s un d vo m S t e m m ie re n -E ic h e n - H a i n b u c h e n w a l d d u r c h A r te n , d ie wie G a liu m sylv a tic u m, P rim u la veris, A cer cam pestre, Fiepatica nobilis, L iliu m m a rta g ó n , Sorbus to rm in a lis, L a th y ru s vern u s, D a p h n e m e ze re u m . 452

(11)

O rchis m a sa d a , C a m p a n u la rapunculoides u n d V incctoxicum h iru n d in a ria w a rm e und trok- k ene K a lk sta n d o rt e b e v o rz u g en („ E l sb e e re n -E ic h e n -H a in b u c h e n w a ld “). G a liu m sylva ticu m als K e n n art k o n n t e im U n te rs u ch u n g s g e b iet n u r in vie r v o n neun V egetationsaufnahm en regi­

s trie rt w e rden.

S ta n d o rt e die ser W aldgesellschaften sind R en d z in e n u n d Terra fu sca-B ö d en in sonnseilig er E x p o sitio n . D ie A n n a h m e , daß d e r E l sb e e re n -E ic h e n -H a in b u c h e n w a ld H a n g lag e n besiedelt, die f ü r Fagus sylvatica zu tro c k e n seien ( R Ö D E L 1970, K R U S E 1986), trifft für das U n te r- s u ch u n g sg e b iet n ic ht zu. L a b k ra u t- E ic h e n - H a in b u c h e n w ä l d e r stellen im H ild e sh e im e r Wald Ersatz gesellschafte n d e r Seggen- u n d H a a r g e r ste n -B u c h e n w ä ld e r dar, m it d e n en sie auf engem R a u m m o saik ar tig v e rz ah n t sind u n d hin sic htlic h d e r ed ap h isch en u n d m ik ro k lim atisch en S t a n d o rt a n s p rü c h e w eitg eh en d ü b e re in stim m e n . D ie regelm äßig e Beteiligung von Fagus s y lv a ­ tica am A u fb au d e r B au m sc h ic h t u n d bei d e r V erjü ngung sowie d e r n o c h d eutlic h e rk e n n b are E influß ehem aliger N ie d e r w a ld w ir tsc h a ft lassen e rk e n n en , daß diese Bestä nde aus Seggen- B u ch e n w ä ld e rn h erv o rg eg an g en sind.

D e r L a b k ra u t - E i c h e n - H a i n b u c h e n w a l d läßt sich im H ild e sh e im e r Wald in zwei Varianten u n te rg lie d e rn :

Variante von B la u ro te m S te in sam en (B uglo ssoid es p u rp u ro ca e ru le a)

D iese im ü b rig e n N ie d ersa c h se n n u r ä u ß er st selten a n z u t re ffe n d e Waldgesellschaft ( D I E R S C H K E 1986) be d cc k t im H ild e sh e im e r Wald westlich de r Stad t H ild e sh e im im Bereich des F in k e n b e rg e s u n d Lerc h e n b e rg es einige westlich ex p o n ie rte H a n g p a r tie n . Sie steh t hie r in engem K o n ta k t m it d e m Seg g en -B u ch en w ald , den sie in folge d e r n iederw aldartigen B ew ir t­

schaftu ngsw eise stellenweise ersetzt. D a s A ussehen w ird d u rc h liuglossoides purpurocaerulva geprägt, d e m sich n o c h C a rex m o n ta n a als w eitere T ren n art zugesellt.

Variante v o n W ald-B ingelkraut (M ercuria lis p e re n n n is)

D ie se Variante k o m m t a u ß e r am F in k e n b e rg u n d L e rc h e n b e rg bei R ö d e r h o f und G r o ß - D ü n g e n im u n m itte lb a re n K o n ta k t z u m H a a r g e r ste n - B u c h e n w a ld vor. D a r a u f weisen M ercu­

rialis p e re n n is, H o rd e ly m u s europaeus u n d C a m p a n u la tra ch eliu m hin.

2.2 S te rn m ie r e n - E ic h e n -H a i n b u c h e n w a ld S te lla r io - C a r p i n e tu m O b e r d . 1957 (Tab. 5)

D e r S t e r n m i e r e n - E ic h e n -H a i n b u c h e n w a ld z ei ch n e t sich d u rc h seinen d ifferen zierten S c h ic h te n au fb au aus. D as K ro n e n d a c h ist häufig in ein e bis zu 35 m h o h e erste B au m sc h ic h t u n d ein e 15 — 20 m h o h e zw eit e B au m sc h ic h t gegliedert, u n te r de r sich en tsp r e c h e n d d e r b e v o r­

z u g te n N u t z u n g s f o r m e n ein e m e h r o d e r w e n ig er ü p p ig e Strau ch sch ich t b efin det. D e r W ald ­ b o d e n w ird fast i m m e r von ein er d ic h te n K ra u ts c h ic h t b e d ec k t. M o o se spielen dagegen n u r ein e u n t e rg e o rd n e te Rolle. A uffallende B lü h asp ek te besitzt die se G esellschaft vor allem im F r ü h j a h r ; einen b e so n d e re n H ö h e p u n k t bildet d e r B lü h a sp e k t von A n e m o n e nem orosa v o r d e r B elaubung.

D ie o b e re B a u m sc h ic h t dieses L a u b h o lz -M is c h w a ld e s w ird im H ild e sh e im e r W ild von Q uercus p e traca, Q . robur; Tilia cordata u n d Fagus sylvatica b e h er rs ch t. D a r u n t e r gedeihen C a rp in u s b e tu lu s , A cer p seu d o p la ta n u s u n d w ie d e r u m Tilia cordata, A m A u lb a u d e r S trau c h ­ sch ic h t sin d in e rster Linie C orylus a vella n a , Tilia cordata, C a rp in u s b etu lu s lind Acer p seu d o ­ p la ta n u s beteiligt. In d e r K ra u ts ch ic h t k o m m t als w ic h tig e K en n art Stellaria holostea v o r; von d e n V e rb a n d sk e n n a rte n sind n e b en d e m J u n g w u c h s von C arpinus b e tu lu s , Filia cordata und Prunus a v iu m auch D a ctylis p o ly g a m a u n d verein zelt Potentilla sterilis zu finden. D a n e b e n g eh ö re n M iliu m e ffu s u m , A n e m o n e nem orosa, L a m ia stru m g a leo b d o lo n , A cer pseu d o p la ta n u s, Fraxinus excelsior; P o lyg o n a tu m m u ltiflo r u m , C a rex sylvatica, fern er Fledera h elix, C o n va lla ria m ajalis, M elica n u ta n s u n d Poa nem oralis s ow ie O xa lis acetosella, A th y r iu m filix -fe m in a , A tr t- ch u m u n d u la tu m, D escham psia cespitosa u n d D iy o p tc n s carthustana z u m c h arak teristisc h en A rten g efü g e.

453

(12)

Tab.4. Galio-Carpinetum Oberd.57

Subass.v.

Bugloss.purp.

Subass.v.

Mercurialis perenni

Nr. der Aufnahme 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Exposition W S SW S H S W - S

Neigung 8 15 20 12 15 10 15 - 10

Deckung d. Baumschicht (%) 75 70 80 75 85 80 80 85 80

Strauchschicht 10 - 5 40 - _ 2 25 5

Krautschicht 75 60 80 50 70 75 70 70 80

Moosschicht - - - - - - - - -

Artenzahl 29 31 30 24 29 30 24 31 23

Baumschicht

Carpinus betulus 2 3 2 3 3 3 3 3 2

D Acer campestre 2 + 1 1

.

2 2 2 2

Quercus petraea 3 1 3 2 3 3 1 3

Fagus sylvatica 2 2 2 2 2 3

Tilia cordata 1 1 1 2 3 2

D Sorbus torminalis 1 2 1 1 2

Prunus avium 1 1

Acer pseudoplatanus 1 1

Strauchschicht

Crataegus laevigata 2 2 1 2 1

Carpinus betulus 3 1 1

Corylus avellana Tilia cordata Fagus sylvatica Krautschicht Ch Galium sylvaticum D Primula veris

Acer campestre Hepatica nobilis Lilium martagón Sorbus torminalis Lathyrus vernus Daphne mezereum Orchis mascula Campanula rapunculoides Vincetoxicum hirundinaria V Dactylis polygama

Carpinus betulus Tilia cordata Potentina sterilis Stellaria holostea Prunus avium

d^ Buglossoides purpurocarulea Carex montana

d2 Mercurialis perennis Hordelymus europaeus Campanula trachelium О-K Melica uniflora

Viola reichenbachiana Anemone nemorosa Brachypodium sylvaticum Hederá helix

Melica nutans Fagus sylvatica Lamiastrum galeobdolon Anemone ranunculoides Acer pseudoplatanus

2 . 3 2

1 + 3 3 4 2 4 4

+ + + + +

+ + +

1 2 3 2 2 3 + 1

2 2 2 + 1 1 + 1

2 1 1 + 1 2 + +

1 1 1 + + 1 1

+ 1 + 2 + +

+ 2 + 1 + 1

+ + + +

1 2 2 2

2 + + 1

+ + + +

454

i l k

(13)

Crataegus laevigata + , . . 1 1 +

Euonymus europaea + + + +

Fraxinus excelsior 2 + + +

Convallaria majalis +

Poa nemoralis 2 + .

Ranunculus auricomus 1 . . + I •

Bromus benekenii +

Phyteuma spicatum +

Polygonatum multiflorum + 1 ■f

Acer platanoides +

Quercus petraea . + .

Carex sylvatica + , , + .

Orchis purpurea +

Calamagrostis arundinacea Neottia nidus-avis

Sanícula europaea +

Lonicera periclymenum

Ulmus glabra +

Viola mirabilis + . •

Tanacetum corymbosum + . .

Carex digitata

Epipactis microphylla +

Pulmonaria officinalis +

Epipactis helleborine . +

Milium effusum +

Aquilegia vulgaris . 1

Galium odoraturn

Arum maculatum +

Rosa spec. + . + . 1 +

Taraxacum officinale 1 +

Vicia sepium + 1 .

Je einmal: in 1 Str Sambucus nigra +, Str. Prunus avium +;

in 2 Hypericum spec. +j in 5 Rubus idaeus ♦ , Rubus fruticosus + , Fragaria vesca +, Solidago virgaurea +, Str Cornus sanguinea 2;

in 8 Impatiens parviflora +.

D e r S te rn m i e r e n - E i c h e n -H a i n b u c h e n w a l d n i m m t im H ild e sh e im e r Wald n u r ein en kle in en Teil d e r G e sa m tfl äc h e ein. I m sü d lic h en Teil fehlt e r v o llk o m m e n ; a m häufigsten un d besten a u s ­ gebildet ist e r in e in e r M e e re s h ö h e von 140—180 m ü . N . N . in d e r N ä h e d e r O r ts c h a f te n So r su m , H ild e s h e im e r Wald u n d D ie k h o lz e n . Als S ta n d o rt e w erden fast au sschließlich lö ß ­ b e d e c k te B ö d en in Senken u n d M u ld e n sow ie sch w a c h geneigten H a n g fu ß la g e n besiedelt.

D e r S te rn m i e r e n - E i c h e n -H a i n b u c h e n w a l d ist im U n te r s u c h u n g s g e b ie t m it d rei S u b a sso ­ zia tio n en vertrete n.

2.2.1. D e r S t e r n m i e r e n - E ic h e n -H a i n b u c h e n w a ld Ste lla rio - C a rp i n e tu m stac h y e to s u m

D iese S u b a sso z ia tio n b esie delt e b en e H a n g fu ß la g e n im Bereich d e r K alk gebiete , die von ein e r s tark en L ö ß d e c k e übe rla g e rt u n d d u rc h h o c h a n s te h e n d e s G ru n d w a ss e r, die N ä h e von Q u e l l m u l d e n o d e r kle in en Bächen g u t m it W asser u n d N ä h rs t o ff e n versorgt sin d. In d e r B a u m ­ sch ic h t fallen die K e rn w ü c h s e aller Eichen auf, die z u s a m m e n m it a n d eren L a u b h o l z a rt e n ein geschlo ssenes K ro n e n d a c h b ilden, u n t e r d e m S träu c h e r keine geeignete n L e b e n sb e d in g u n g e n m e h r fin d en . In d e r ü p p ig e n K ra u ts ch ic h t h e rrs c h e n P flan z e n a rte n vor, die F e u c h tig k e it u n d eine g ü n stig e N ä h rs t o f fv e rs o r g u n g an zeig en u n d z u r A b g r e n z u n g g e g en ü b e r den a n d er en Su b a s so z ia tio n e n d ie n e n : P rim u la clatior. P u lm o n a ria obscura, Circaca lu tv tia n a , Stachys sylvatica, G e u m u r b a n u m , U rtica dioica, R a n u n c u lu s j icaria, C a rd a m in e pratensis, Seraph u la - ria n o dosa, R a n u n c u lu s la n u g in o su s, G e ra n iu m ro b er tia n u m u n d Veronica m o n ta n a .

455

(14)

Tab.5. Stellario-Carpinetum Oberd.57

Subass.v.Stachys sylvatica Typische Subassoziation Subass.von Luzula luzuloides Nr. der Aufnahme

Exposition Neigung

Deckung Baumschicht (%) Strauchschicht Krautschicht Moosschicht Artenzahl Baumschicht

Carpinus betulus Quercus petraea Tilia cordata Acer pseudoplatanus Fagus sylvatica Quercus robur Betula pendula Fraxinus excelsior Betula pubescens Ainus glutinosa Strauchschicht

Corylus avellana Tilia cordata Carpinus betulus Acer pseudoplatanus Sorbus aucuparia Fagus sylvatica Crataegus laevigata Kraut- u. Moosschicht Ch Stellaria holostea V Carpinus betulus

Dactylis polygama Tilia cordata Prunus avium Potentina sterilis Galium sylvaticum d^ Pulmonaria officinalis

Primula elatior Circaea lutetiana Geum urbanum Stachys sylvatica Urtica dioica

55 80 80 7 0 65 80 5 30

85 95 70 100 70 50 30 46 47 50 43 32

8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

N - N0 - N - - 0 SO NW _ N w

5 - 5 - 5 - - 3 5 5 - 3 2

90 85 45 65 75 85 85 90 90 70 85 80 80

20 25 5 - 5 - 5 2 5 5 10 5 25

60 30 95 95 90 85 70 100 90 60 70 40 85

5 2 - 1 - - - - 2 2 2 2

_

19 23 23 28 21 23 22 25 23 23 27 27 27

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

N - 0 - - w S W s s w

5 - 2 - - 3 3 2 10 5

_

85 80 85 8b 75 70 55 40 85 85 80

- - 15 30 70 40 5 15 5 5 5

10 40 40 30 40 60 50 40 90 60 50

15 1 5 5 5 5 10 5 5 2 5

26 27 26 28 29 36 26 35 33 31 20

Cardamine pratensis Aegopodium podagraria Vicia sepium Scrophularia nodosa Ranunculus lanuginosus Ranunculus ficaria Geranium robertianum Veronica montana Lonicera periclymenum Luzula luzuloides Luzula pilosa Maianthemum bifolium Sorbus aucuparia Mnium h o m u m Dicranella heteromalla Calamagrostis arundinacea Polytrichum formosum Avenella flexuosa Vaccinium myrtillus Frangula alnus Holcus mollis Teucrium scorodonium Trientalis europaea

Milium effusum

1 4 - 1 1 1 2 1 ♦ 2 1 2 1 2 2 + 2 1

Anemone nemorosa 4 Rh 4 3 Rh + Rh 4 4

1

4 4 5 3 4 4

Lamiastrum galeobdolon

2 2 2 2 2 2 3 1 2 2 2 2 1 2 2 + 1 1

Acer pseudoplatanus

2 2 2 + 2 2 2 + 2 2 2 2 + + 2 2

Fraxinus excelsior

+ 1 +

2

+ + + + + + + +

2 2

1

Polyoonatum nultiflorum

1 + + + 1 1 + 1 1 1 + + + +

Fagus sylvatica 2

1 1

Carex sylvatica

1 1 +

2

4 - * ■

4

+

Pfayteuraa spieatum

+ + + + + 4-

Melica uniflora

+ 1 +

5

Galiuœ odora tuza 2

+

2 2 2

Impatiens noii-tangere

+

2

+

Acer platanoides

+ + 1 + +

Festuca altissima

+ +

Viola reichenbachiana

+

2

+ +

Sanicula europaea

+ +

Mercurialis perennis

+ + +

Dryopteris filix-aas

Ranunculus auricomus

+ +

Arun maculatun

1 + +

Festuca gigantea

Ribes rubrum

1 +

Brachypodiun sylvaticum

+ +

(15)

+ • • го +

« N • + • +

es CM + + - • +

1 и + + (N

* ^ О

+ Ф и CJ i и и - :

•н с +

: ’S 3 .

i В in ш :

; В Q, • гИ X -i

! <Н 3> ГС !

I >1 I M ' iti 3 ш с I с « о

О -н '

• í in S

си о

,

! I - *

<0 3 CJ >

■Н О -и -и

я о q м

О + Ü

и Г' 1Л

I +J CN 01 1 (Я X!

1 С 3

> О -н о<

I и i -Р - (0 I Ю + г-1 ) <и 3

Qj ГС 4-1

1) 3 Ф > О О I ,-н а >t *с i

< и p g о I) 4-> О ГС O' Q - Г i w с и гс + :

^ 3 ТЗ ^ !

• i S « 3 " ¿ Í• li С о о e il

■ f

. г л :•С + _ В

¡■вл-а

О) СЛ fi гс *о

H 11 4J

.-Ч I (0 Ш X ,-ч

СХ.С

Ü) 4-> ■ а» я -

; § ? &

" i s

■ e n гс e е U1 -и дз3 3

& я Ц .

и и «с w я о « <ü i £

í q гсi -н я

1 и 4->

: -и ф

;

J гс

J -н и tn -и ) q w н -н a J к о J д ш

ì i ft з .!

ГС 3

& • § .

q гс >, ni ш

S - !

I C C :

¡ 3 " ;

I гс 33 О Ф З

ос а »

^ < и и е гс ф

н ü 2 н ä И « С ГСCD

4J 3 W тн и £ д з 0 S Í §

w s o H c t í t s w f t

О О и <4 >

н с 0) и 4 Ь 9* 5 сX И О Ч К1

(16)

D ie F rage, o b die B estä nde die ser A sso ziatio n schon von N a t u r aus W u ch s o rte des Stern- m ie re n -E ic h e n -H a in b u c h e n w a ld e s w aren o d e r erst d u rc h die Eingriffe des M enschen e n tst a n ­ den sind, lä ß t sich n ic ht m it Sicherheit b e an tw o r te n . Von allen S u b asso ziatio n en d e r H a i n ­ b u c h e n w ä ld e r verm ittelt d e r W ald zie st-S te rn m ieren - H ain b u c h e n w ald am eh este n einen n a tu r­

n a h en E i n d ru c k . M öglicherweis e w a re n die S ta n d o rte für d ie E n t w i c k lu n g eines B u chenw ald es sch o n im m e r z u n aß, w o ra u f auch d ie geringe B eteiligung d e r R o tb u c h e am B esta ndsaufbau u n d bei d e r V erjü ngung hinweist.

2.2.2. Typischer S te rn m ie r e n - E ic h e n -H a i n b u c h e n w a ld S te lla rio -C a rp i n etu m ty p ic u m

D e r ty p isch e S te r n m ie r e n - E ic h e n -H a i n b u c h e n w a ld ist auf fr ischen bis m äß ig tro ck en en L ö ß s t a n d o r t e n z u fin d en u n d bildet den Ü b e rg a n g zw isch en d e m W aldziest- u n d d e m H a in - s im se n -H a in b u c h e n w a ld .

2.2.3. H a in sim se n - S t e r n m ie r e n - H a in b u c h e n w a l d S te lla rio - C a rp in etu m lu z u le to su m

D e r H a in s im s e n -S t e r n m ie r e n - H a in b u c h e n w a l d w ä ch st auf ba se n - u n d n ä h rsto ffa rm e n , m äß ig tro c k e n e n L ö ß b ö d e n im Bereich d e r B u n tsa n d s te in rü c k e n o d e r an S ta n d o rt en , die z u r A u sh a g e ru n g neig en. Von E ich e n a rte n k o m m t in die ser S u b a sso z ia tio n allein Q uercus petraea vor. A uffallend ist die starke Beteili gung von Fagus sylvatica un d B etu la p e n d u la am A ufbau der B au m sch ich t. Sträu c h e r erreichen in die ser Su b a sso z ia tio n h ö h e re D e c k u n g s g ra d e als in den a n d eren S u b asso ziatio n en . D agegen ist die K ra u tsch ic h t in d e r Regel etw as lückiger. A uf G r u n d d e r T re n n a rt e n Lonicera p e rie ly m e n u m , L u z u la lu zu lo id es, L . pilosa, M a ia n th e m u m b ifo liu m , So rb u s a u cuparia, M n iu m h o r n u m , D icranella b etero m a lla , P o lytricb u m fo r m o su m , A v e n e lla fle x u o sa , Vaccinium m yrtillu s, Frangula a ln u s u n d des Fehle ns an sp ru ch sv o lle r M u ll­

p fla n z e n weist diese S u b a sso z ia tio n gewisse Ä h n lic h k e it m it d e m L u zu lo -F a g etu m u n d dem L u z u lo -Q u e r c e tu m auf. D ie h ö h e re Stetigkeit d e r B uche läßt ve rm u te n , d a ß diese Su b asso zia­

tio n d eg rad ierte S ta n d o rt e des L u z u lo -F a g e tu m besiedelt.

3. B o d e n s a u r e B u c h e n - u n d E i c h c n m i s c h w ä l d c r 3.1. H a in sim se n -B u c h e n w a ld L u z u lo - F a g e tu m Meusel 1937 (Tab. 6)

D e r H a i n s im s e n - B u c h e n w a ld ist die c h arak teristisch e W aldgesellschaft d e r Bereiche, die v o n d e n F o r m a t io n e n des B u n tsa n d s te in s g ebildet w e rden, u n d stellt d a m it die verb re iteste W aldgesellschaft des U n te rs u ch u n g s g e b iet es dar.

D ie 25 bis 30 m h o h e B au m sc h ic h t die ses s tra u c h a rm e n Waldes w ird von Fagus sylvatica b e h e r r s c h t, d e r sich m i t g r o ß e r R eg elm äß ig k eit auch Q uercus petraea zugesellt. B etula p e n d u la, B. p u bescens sowie Sorbus aucuparia k o m m e n n u r ge le gentlich vor. In d e r a rte n a rm e n K r a u t­

s c h ic h t sin d n e b en d e m J u n g w u c h s d e r B au m ar ten v o r allem grasartige Pflan z e n a rte n u n d M o o s e z u fin d en . A uffallende B lü h asp ek tc sin d in die ser G esellschaft selten.

E in e A b g r e n z u n g des H a in sim se n -B u c h e n w a ld e s g e g en ü b e r den ü b rig e n B u ch en w ald - G esellsch aften lä ßt sich m it H ife d e r n a m e n sg e b e n d e n K en n art L u z u la lu zu lo id e s sow ie d e r T ren n a rt en A v e n e lla fle x u o sa , C a rex p ilulifera, M n iu m h o rn u m , D icranella b etero m a lla , Poly­

tric b u m fo r m o s u m u n d P la g io th eciu m d e n tic u la tu m d u r c h fü h r e n . Vom H a in sim se n - E ic h e n - w a ld un te r s c h e id e t sich d e r H a in sim se n -B u c h e n w a ld d u rc h den d ic h te n K ro n e n s c h lu ß u n d das d a d u rc h b e d in g te Fehle n lic h tb e d ü rfti g er P flan zen arten .

S ta n d o rt e des H a in sim se n -B u c h e n w a ld e s sin d die nä h rsto ff- u n d b a se n ä rm s te n B ö d en des H ild e s h e im e r Waldes ü b e r A b la g e ru n g e n des B u n tsa n d s te in s, die m it ein e r m e h r o d e r m in d e r m ä c h tig en L ö ß d e c k e ü b e r z o g e n sind. H in s ic h t lic h des B o d e n t y p s h a n d elt es sich in erster Linie u m oberfläch lich s tar k verarm te P a ra b ra u n e rd e n , selten er um R a n k e r u n d B ra u n e r d e n . F ü r die m e is ten B es tä n d e ist das V o rh an d en sein ein er M o d e ra u fla g e c h arak teristisc h ( S a u e rh u m u s - o d e r M o d e r -B u c h e n w a l d , E L L E N B E R G 1982). Im Bereich d e r K alkgebiete sind H a in s im s e n -

459

(17)

Tab.6. Hainsimsen-Buchenwald Luzulo-Fagetum Meusel 1937 1. Luzulo-Fagetum cladonietosum

2. Luzulo-Faqetun typicum, typ. Variante

3. Luzulo-Fagetum typicum, Variante v. Carex remota 4. Luzulo-Fagetum festucetosum, typ. Variante

5. Luzulo-Fagetum festucetosum, Variante v. Carex remota 6. Luzulo-Fagetum dryopteridetosum, typ. Variante

7. Luzulo-Fagetum dryopteridetosum, Variante v. Carex remota 8. Luzulo-Fagetum anemonetosum, typ. Variante

9. Luzulo-Fagetum anemonetosum, Variante v. Carex remota

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Zahl der Aufnahmen 15 18 5 9 8 11 8 9 5

Mittlere Artenzahl 18 16 20 16 21 19 24 24 24

Bauraschicht

Fagus sylvatica V V V V V V V .V V

Quercus petraea IV IV IV IV IV IV II III II

Betula pendula + + + + I II II

Betula pubescens + I I

Sorbus aucuparia + I

Kraut- und Moosschicht

Ch Luzula luzuloides V V V V V V V V V

D AVenella flexuosa V IV III II II + II IV I

Carex pilulifera IV IV III I III II I III III

Mnium hornum V V V II IV III II IV III

Dicranella heteromalla V V IV III IV III IV V IV Polytrichum formosum V III III I IV II IV III IV

Plagiothecium div.spec. IV II II II I II I

d^ Cladonia div.spec. V

Calluna vulgaris IV

Leucobryum glaucum II

d^ Festuca altissima I I II V V III II I II

d^ Gymnocarpium dryopteris + I I V V I I

Dryopteris filix-mas V V

Dryopteris dilatata + II I V IV I

Thelypteris limbosperma II III

d^ Anemone nemorosa + + II II V IV

Hedera helix I I I II + II IV III

Maianthemum bifolium I I IV I

Lamiastrum galeobdolon + I III III

Polygonatum multiflorum + III II

<f Carex remota I V II V III V V

Deschampsia cespitosa + + IV I V IV II IV

Juncus effusus II II IV V +

V-K Fagus sylvatica V V V V V V IV IV IV

Quercus petraea III III III IV I II I III III

Fraxinus excelsior + IV I I III II I IV IV

Acer pseudoplatanus I II I III IV III II IV II

Milium effusum II II IV III III II IV IV

Poa nemoralis I II III II IV I II I II

Lonicera perielymenum + II II I I II III

Convallaria majalis + I I + III I

Carex sylvatica I I II I II I I

Carpinus betulus I I + I I

Melica uniflora + I II II I

Impatiens noli-tangere I I I I I

Holcus mollis + + I + I

Teucrium scorodonia + + II

460

(18)

Ilex aquifolium + + I I

Stellaria holostea + I 11

Dactylis polygama + +

В Dryopteris carthusiana II IV V IV V V V V V

Oxalis acetosella II III IV V V V V V V

Rubus idaeus I IV IV IV V IV V III IV

Athyrium filix-femina + II III II V V V III V

Sorbus aucuparia III II II II II 11 IV I

Frangula alnus III II V II II II II III III

Luzula pilosa + II III ] III III V IV

Atrichum undulatum + II III II II II IV III III Calamagrostis arundinacaea II II I II I II III II II

Rubus fruticosus I I II II II III I

Moehringia trinervia 4 II II I II II III

Sambucus nigra + I I 13 I I I II II

Betula pubescens III I + I I I

Vacciniura myrtillus II I I I II

Impatiens parviflora + II II I + III I

Galeopsis tetrahit + II I + I II I

Epilobium angustifolium + II II + I I

Senecio fuchsii + I II + I I

Veronica officinalis II II

Luzula multiflora I I I I

B u c h e n w ä ld e r selten u n d d a n n n u r in M u ld en , Senken o d e r H an g fu ß la g en ausgebildet, in d e n e n d e r E in flu ß des K alk ste in s d u rc h den L ö ß o d e r A u sh a g e ru n g sv o rg ä n g e ausgeschaltet ist.

D e r w eiten V e rbreitung des H a in sim se n -B u c h e n w a ld e s e n tsp rec h e n d gib t es ein e g ro ß e Z a h l u n te rs ch i ed lic h e r S u b asso ziatio n en u n d Varianten.

3.1.1. F le c h te n -H a in sim s e n -B u c h e n w a ld L u z u lo -F a g etu m c la d o n ieto s u m

D ie se S u b a sso z ia tio n ist an stark b e so n n te u n d w in d e x p o n ie rte S ta n d o rte, z.B. W aldränder u n d K a m m la g en m it ein er u n g ü n s tig e n N ä h r s t o ff- u n d B asen v erso rg u n g g eb u n d en . U n te r e in e r lic hte n B au m sc h ic h t fallen die au sg ed eh n ten B estä nde von A ve n e lla fle x u o sa u n d d ich ten P o ls te r verschie dener M o o sa r te n auf. Z u r A b g re n z u n g gegen die a n d er en Subasso ziatio n en d ie n e n C la d o n ia coniocraea, C a llu n a vu lgaris u n d L e u c o b ry u m g la u cu m . Eine Z u s a m m e n ­ fassu n g d e r B estän d e m it L e u c o b ry u m g la u c u m zu e in e r eigenen Su b asso ziatio n (vgl. P R E I ­ S I N G 1984) erschien f ü r d e n H ild e sh e im e r Wald nic h t als sinnvoll.

3.1.2. T ypischer H a in sim se n -B u c h e n w a ld L u z u lo -F a g etu m ty p ic u m

D ie se Su b asso ziatio n k o m m t im U n te rs u ch u n g s g e b iet in dre i v ers chie denen Varianten vor:

D ie Variante von A ve n e lla fle x u o sa bild et den Ü b e rg a n g z u r flechtenreichen Subassoziation u n d ist w ie die se an so n n seitig en , z u r A u sh a g e ru n g ne ig e n d en H ä n g e n , W ald rän d ern , u n d e x p o n ie rte K ä m m e n z u finden.

D ie Ty p isch e Variante stellt im H ild e sh e im e r Wald den häu fig sten V egeta tionsty p dar. Sie hebt sich d u r c h ih re A r t e n a r m u t (m ittlere A r te n z a h l 15) u n d ih re e x tre m e E i n fö rm ig k e it stark von allen a n d er en Waldgesellschaften ab. U n te r e in e m d i c h te n , n u r wenig Licht d u rc h la ss e n d en K r o n e n d a c h ist n u r ein k le in e r Teil des W ald b o d en s (m axim al 10 % ) von Pflan z e n b edeckt.

(„Fagctum n u d u m " ) .

D ie Variante v o n C a re x rem o ta b e v o rz u g t sch a ttig e H ä n g e sow ie frische bis feu ch te Senken und M u ld en .

3.1.3. W al d sc h w in g e l-H a in sim s e n -B u c h e n w a ld L u z u lo - F a g e tu m fe s tu ce to s u m altissimae

Im w i n d g e s c h ü tz te n Lagen m it s tä rk e re n L a u b a n w e h u n g e n ist die se S u b a sso z ia tio n zu 461

Referenzen

ÄHNLICHE DOKUMENTE

breites altes Ufergehölz an Graben in Hittstatt, baumdominiert mit schönen Altbäumen wie Fraxinus excelsior (Gemeine Esche), Quercus robur (Stieleiche), Betula pendula (Hängebirke)

altes, baumdominiertes Bachgehölz des Mühlbachs in Palmsdorf, mit schönen Altbäumen: Fraxinus excelsior (Gemeine Esche), Quercus robur (Stieleiche), acpseu, Betula

Betula pendula, Corylus avellana, Alnus glutinosa, Fraxinus excelsior, Quercus robur,

Fagus sylvatica (dominierend), Quercus robur, Fraxinus excelsior,Carpinus betulus, Sambucus nigra, Kleinstwaldfläche (&#34;Feldgehölz&#34;), Gebüsch oder Baumgruppe unter

lückig: Alnus glutinosa (dominierend), Carpinus betulus, Quercus robur, Fraxinus excelsior

Fraxinus excelsior, Betula pendula, Corylus avellana, Quercus robur, Sambucus nigra Kleinstwaldfläche (&#34;Feldgehölz&#34;), Gebüsch oder Baumgruppe unter 1000m²

Quercus robur (dominierend), Betula pendula, Populus tremula, Fraxinus excelsior Kleinstwaldfläche (&#34;Feldgehölz&#34;), Gebüsch oder Baumgruppe unter 1000m²

Gemeine Fichte ( Picea abies