BARUCH DE SPINOZA
Briefwechsel
Übersetzung und Anmerkungen von •
CARLGEBHARDT
Zweite, durch weitere ^Briefe ergänzte Auflage mit Einleitung und Bibliographie von
MANFRED WALTHER
FELIX MEINER VERLAG HAMBURG -
© 2008 AGI-Information Management Consultants May be used for personal purporses only or by libraries associated to dandelon.com network.
INHALT
Vorbemerkungen zur Neuausgabe . ,-. IX
E i n l e i t u n g . •, . . , • .
§1 A l l g e m e i n e C h a r a k t e r i s t i k d e s Briefwechsels . , - . X I I
§ 2 Z u r Biographie S p i n o z a s u n d seiner B r i e f p a r t n e r X V I I
§3 Z u r B e d e u t u n g d e s Briefwechsels für d a s Verstand- , :
• n i s v o n L e b e n u n d Werk S p i n o z a s . . . • . . , * ; X L I V
§ 4 T e x t b e s t a n d u n d T e x t k r i t i k . , . , . . . . . . . L X I
: .•'•• : . B a r u c h de S p i n o z a • >,.•. = •. ;,-
t{*:--"r; *•-•.-•, ,;, B r i e f w e c h s e l - •-. :•., \, -: „ .-. -;
1 . B r i e t V o n O l d e n b u r g . ( 1 6 . A u g u s t 1 6 6 1 ) [\K . ; $
$>. Brief. A n O l d e n b u r g . ( S e p t e m b e r 1 6 6 1 ) . . . " 5 3. Brief. Von Oldenburg. (17. September 1661) . (8 4 . Brief. A n Oldenburg. (Oktober 1661) . . . 1 2 5. Brief. Von Oldenburg. (11. Oktober 1661) V . 14 6. Brief. An Oldenburg. (April 1662) . . . 15 7. Brief. Von Oldenburg. (Juli 1662) \ .."".'.. / 3 1 8. Brief. Von de Vries. (24. Februar 1663) ' •: . . 33 . 9 . Brief. A n d e Vries. (Februar-März 1663)'I . . 37 10. Brief. A h d e Vries. (Frühjahr 1663) . . . 4 0 11. Brief. Von Oldenburg. (3. April 1663) '.': . . 4l 12. Brief. An Meyer. (20. April 1663) . . . I . . 47
* 1 2 A . Brief. An Meyer (26. Juli 1663) . . .' . . . ;. . 391 13. Brief. An Oldenburg. (17./27. Juli 1663) . . : -54 14. Brief. Von Oldenburg. (31. Juli 1663) . . , . 62
»S.NachtragS. 391-405
VI Inhalt 15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30
*30 3 1 . 32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
4 1 . 42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
* 4 8
*48
(!)•
(2).
A.
B.
48 B, Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief,
An Meyer. (3. August 1663) 66 Von Oldenburg. (4. August 1663) . . . 68 AnBalling. (20. Juli 1664) 70 Von Blyenbergh. (12. Dezember 1664) . 74 A n Blyenbergh. (5. Januar 1665) . . . . 7 8 Von Blyenbergh. (16. Januar 1665) . . 84 A n Blyenbergh. (28. Januar 1665) . . . 105 Von Blyenbergh. (19. Februar 1665) . . 115 A n Blyenbergh. (13. März 1665) . . . . 122 Von Blyenbergh. (27. März 1665) . . . 128 Von Oldenburg. (28. April 1665) . : . . 131 An Oldenburg. (Mai 1665) 133 An Blyenbergh. (S.Juni 1665) 134 An Bouwmeester. (Juni 1665) 136 Von Oldenburg. (September 1665) . . . 138 An Oldenburg. (Sept.-Oktober 1665) . 141 An Oldenburg. (Sept.-Oktober 1665) . 392 Von Oldenburg. (12. Oktober 1665) .. 142 An Oldenburg. (10. November 1665) . . 145 Von Oldenburg. (8. Dezember 1665) . . 151 A n Hudde. (7. Januar 1666) . . . 154 An Hudde. (16. April 1666) 156 An Hudde. (Juni 1666) 159 An Bouwmeester. (10. Juni 1666) . . . 164 An van der Meer. (1. Oktober 1666) . . 166 Anjelles. (3. März 1667) . 168 Anjelles. (25. März 1667) . . . . [', . 170 Anjelles. (5. September 1669) . . . 174 Von Velthuysen. (24. Januar 1671) . . 177 An Ostens. (1671) 193 Anjelles. (17. Februar 1671) .".'. „ . 198 Von Leibniz. (5. Oktober 1671) . . . . 200 An Leibniz. (9. November 1671) 202 Von Fabritius. (16. Februar 1673)' . .... 204 A n Fabritius. (30. März 1673) . . . 206 Von Jelles. (Frühjahr 1673) . . . 394 Anjelles. (19. April 1673) 396 Anjelles. (19. April 1673) .'-.• 207
Inhalt VII 49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
*67A.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78. . 79.
80.
81.
82.
83.
84.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
Brief.
An Graevius. (14. Dezember 1673) . . . 208 Anjelles. (2. Juni 1674) 209 Von Boxel. (14. September 1674) . . . 211 A n Boxel. (September 1674) . . . 212 Von Boxel. (21. September 1674) . . . 214
An Boxel. (Oktober 1674) 217
Von Boxel. (Herbst 1674) 222 A n Boxel. (Herbst 1674) . . . . . . . . 2 2 7 Von Tschirnhaus.-(8. Oktober 1674) . . 232 AnSchulIer. (Herbst 1674) 235 Von Tschirnhaus. (5. Januar 1675) . . . 239 A n Tschirnhaus. (Anfang 1675) . . . . 242 Von Oldenburg. (8. J u n i 1675) 243 Von Oldenburg. (22. Juli 1675) . . . . 245 Von Schuller. (25. Juli 1675) 246 AnSchulIer. (29.Juli 1675) 248 Von Tschirnhaus. (12. August 1675) .. 251 An Tschirnhaus. (18. August 1675) . . 252 Von Burgh. ( 1 1 . September 1675) . . . 253 VonStensen. (1671) . . . ;: 396 A n Oldenburg. (Herbst 1675) . . . 267 AnVelthuysen (1675) . . . 268 Von Schuller. (14. November 1675) . . 269 Von Oldenburg. (15. November 1675) . 273 AnSchulIer. (18. November 1675) . . . 274 AnOldenburg. (Nov.-Dez. 1675) .' . . 276 Von Oldenburg. (16. Dezember 1675) . 278 An Oldenburg. (Dez. 1 6 7 5 - J a n . 1676) . 280 An Burgh. (Anfang 1676) 283 Von Oldenburg. (14. Januar 1676) . . . 289 A n Oldenburg. (7. Februar 1676) . . . 291 Von Oldenburg. (11. Februar 1676) . . . 293 Von Tschimhaus. (2. Mai 1676) . . /. 296 An Tschirnhaus. (5. Mai 1676) 297 Von Tschirnhaus. (23. J u n i 1676) . . . 298 A n Tschirnhaus. (15. Juli 1676) . . . . 300 An einen Unbekannten (1676) 301vin
InhaltA n m e r k u n g e n . . . .-,. , >. ri. . ,, . > 3 0 3 Z u r T e x t g e s t a l t u n g . . . . , . ; . . - 3 0 5 Z u r E r k l ä r u n g . . . . •. . . ^ . , j . . * . '. . . , . . 3 3 3 N a m e n - u n d S a c h r e g i s t e r * -•. . * , , . . . . > . . ; . . . 3 6 8
• A n h a n g
N a c h t r a g z u m Briefwechsel 390
1 2 A . Brief, A n M e y e r . ( 2 6 . J u H 1663) . . . . . , • . . 3 9 1 3 0 ( 2 ) . Brief. A n O l d e n b u r g . ( S e p t . - O k t o b e r 1665) . 3 9 2 4 8 A . Brief. V o n J e l l e s . (Frühjahr 1 6 7 3 ) • 3 9 4 - 4 8 B . Brief. A n J e l l e s . ( 1 9 . A p r i l 1 6 7 3 ) .',. . . . . . . 3 9 6 67 A. Brief. V o n S t e n s e n . ( 1 6 7 5 ) . . , . . . . - . .... . 3 9 6 ,-iAmerküngen z u m N a c h t r a g ( Z u r T e x t g e s t a l t u n g ., . •
u n d z u r E r k l ä r u n g ) . . :. . . . . . , , , . . . ->r. . 4 0 6 Bibliographie . . :. ,. . . . . » . . -:; . . . . . . 4 1 3 V o r b e m e r k u n g . . .... •. . . , . . . , . .,.,.-. . . . . 4 1 3 A , A u s g a b e n d e r Briefe . . . . . . .;.•=, . 4 1 4 : B. T e x t g e s c h i c h t e , „ . . .. . . . - . . . . -v . ..-. . . - . . < . . 4 1 8 . C P u b l i k a t i o n e n z u m Briefwechsel . . . . . . • . , . . . ..-.421 D . H i l f s m i t t e l > . > . . , . . . . , . . . . , . . , - . . 4 2 8
>E. S a m m e l b ä n d e , F e s t s c h r i f t e n etc.- . . . . ; . . , . , . • - . . 4 3 0 - F . Die N i e d e r l a n d e im 1 7 . J a h r h u n d e r t (Auswahl) •.'-.. . 4 3 2 - G . D a s L e b e n S p i n o z a s . . . . . . . . . . . 4 3 4
H. Die P h i l o s o p h i e S p i n o z a s { A u s w a h l zu d e n ..-, ... H a u p t t h e m e n d e s Briefwechsels) . . - . , . . . . . • . . 4 4 2
I . Z u r Wirkungsgeschichte S p i n o z a s (Auswahl) . . . . 4 5 4 K . E r g ä n z u n g e n . ; . . . ; ..-. . 4 5 5
* Ohne Berücksichtigung des Nachtrags und der Bibliographie