Vorlesung: Intermetallische Phasen Vorlage 4.1 4. Hume-Rothery-Phasen (A2-B1)
4.1. Vorkommen, Phasenbeziehungen
424°
905°
419°
500
0 20
600
400
300
40 60 80 100
20 40Atom-% Zn 60 80
α
β
Gew.-% Zn Zn 1038°
835°
700 800 900 1000
Cu
Temperatur [°C]
453° 470°
555°
594°
697°
ε γ
η δ
β
Phasendiagramm Cu-Zn (Messing)
α
1038°
640°
350°
γ
232°
798°
η 227°
η
415°
Temperatur [°C]
β
350°
ε
798°
520°
586° γ
ζ
δ ε 640°
582°
676°
415°
1000
900
800
700
600
500
400
300
100 200
0 20
Cu
40 Atom.-% Sn
60 80 100
Sn
189° 186°
520°
586°
Phasendiagramm Cu-Sn (Bronze) α-Phase β-Phase γ-Phase ǫ-Phase
Struktur fcc bcc kompl. kubisch (s.u.) hcp
VEC (n. Hume-Rothery) - 32 = 2114=1.5 2113=1.615 74 = 1.75 Maximale L¨oslichkeit 1.362 1.48 1.538
Experimentelle Werte
Cu-Zn 1.284 CuZn (1.48) Cu5Zn8 (1.58-1.66) CuZn3
Cu-Sn 1.270 Cu5Sn (1.49) Cu31Sn8 (1.67) Cu3Sn Cu-Al 1.408 Cu3Al (1.48) Cu9Al4 (1.62-1.77) -
Co-Zn CoZn3 Co5Zn21 -
Cu-In Cu3In Cu9In4 -
Rh-Zn - Rh5Zn21 -
Hume-Rothery-Phasen nach chemischen Systemen 4.2. Kristallchemie
0000 1111
000000 000 111111 111
0000000000000000000000000000000 1111111111111111111111111111111
γ
0000 00 1111 11 000000
1111 11
0000 1111 000000 000 111111 111
0000 1111
000000 111111
000000 111111 000000 000 111111 111
000000 000 111111 111
0000 1111
0000 1111 0000 1111
000000 000 111111 111
000000 000 111111 111
000000 111111
0000 00 1111 11
0000 1111
000000 000 111111 111
000000 111111 0000 00 1111 00 11 0011 11 000000 000 111111 111
000000 000 111111 111
0000 1111
0000 00 1111 11
000000 000 111111 111
000000 000 111111 111
000000 111111
0000 1111 0000
1111 000000 000 111111
111 0000
1111
000000 111111 0000 00 1111 11
000000 000 111111 111
0000 00 1111 11
0000 1111
27 x bcc - 0,0,0 und - 1/2,1/2,1/2
Umgebung eines ´Loches´
Im3m
Kuboktaeder Oktaeder Kuboktaeder Oktaeder Würfel
Tetraeder Tetraeder
24 Zn(II): xxz, x=0.313, z=0.036 8 Zn(I): xxx, x=0.110
8 Cu(I): xxx, x=-0.172 12 Cu(II): x00, x=0.355
I43m -Messing
Struktur von γ-Messing