1 , 1 V I I A I D R O I I C I
D I S S E R T A T I O .
Q U A M
A U C T 0 R 1 T A T E
AMPLISSIMI PHILOSOPHORUM ORDINIS
L ' N I V E R S I T A T E L I T E R A R U M CAESAREA D O R P A T E N S l
A n
GRADUM 3IAGISTRIAA. Lt. RITE MPETRANDUM
S C R I P T A M
P U B L I C E D E F E N D E T
A L E X A N D E R L U D © V I C . D O L L E N ,
CANV. FHIJ.. , JLISOUJIB QBRXJXICJB PRjiWCfJRTOIt- PRIMARIUS IN OrXHASIO niOSNSTjf
A Lj O O R P A T I L I V O N O R U M .
T Y P I S J . C . S C H U E N M A N N I , T Y P O G R A P H I A C A D E M I C I .
M n c c c x x x v i i i .
e a c o ü ü i c i o n e , u t q u i n q u e e x e m p l a c o l l e g i u l i b r i s e x p l o r a n - d i s p r a e p o s i t o t r a d a n t u i .
A . B U N G E , D e c a n u s . D o r p a t i d. 2 5 S e x t i l . 1 8 3 8 .
J
C i n O L O A U O U S T O D Ö L L E N
E T
PATRUO DILECTISS1M0
O U S T A V O F B I D E R I C © D 4 > I J L E \ , R E K U M S A C R A R U M A N T I S T I T I E T A S A C R I 8 R E G I I S
O R A T O R I R E G I O - W U Ö T E R H L ' Ö A E
H A S C E S T Ü D I O R U M PRIMITIAS
H O G R A T O Q U E A N I M O
D « D . D .
JVCTOR.
4.
•9
Leeturis«
MiilPiiiliirn quam ( O t i t i s populi ex indole, inen- le et ingenio neque lantuni singulnruni, qui de literis provehendis optime meruerint, virortun studiis nasvatur, proveniat et floreat; de Iiis ubi quaerere volumus diligentius, non deheiiius nohis videri satisfecisse, si de vita eorum et de scriptis quum iis, quae tulerint actatem, tum i i s , quae casu quodani interciderint, bene di- sputaverimus; sed erit etiam evponendum, quan-
t a n t quisque villi habuerit ad populariiim suo-
rum nientes animosque excolendos. Hinc de Livio Andronico scripturus si in initio libelli nonnulla de Rornani populi indole et de litera- lum apud euin primordiis disserui, eo minus mihi visus sum laterem lavare, quo magis ipsa harnin rcrum cognifio desideratur in ejus poe- tae meritis aeslimandis, quem omnium antiquis- simum inier Romanos exstilisse constat. Tali modo satis excusatus apud e o s , qui uberius et i'usius, quo loco minime id liceret, de priinis Homanorum in re literaria conaiibus ine di- sputasse exprobrenl, graviorem fortasse prae- vertam vituperalioneni eoruin, quibus haud scio an summa in re defecisse videar, quippe qui
de scriptore vetcre mc disputaturum professus
rem tantuiu hanc esse volui disquisitionum L i - vianaruni partein, alteram, quutu priiiium plus otii nactus e r o , in lucein edere cogilo. Sin mit ein in re tenui et dubia inconsideratius quid quam parcius dictum fuerit, coinmuni omniiim iere in scribendo tironum vitio excusatum iil volü. ScrÜNÄ ideiqmti mens« Sextiii anni
MüttCXXXVfH.
Tita l^ivii Amtlronici
„ A r m i s et fortitudine diu ante Rom« inclaruit, quam literis et bonis nrtrbus; neque id magnopere mirabitur, qui originem Urbis consideruverit, me- diae conditae inter tot gentes, quibuscum innume- ra bclla novae civitatl gerenda erant. Solum ante omni» expugnandum erat, in quo Musae essen-t <ha- bitaturae, neque opcs suppetebaiit, quibus laetunt iis et tranquillum doniicnium parnretur. Sic fa
ctum est, ut fere barbnra etiam civitas 'Romnn.i esset, cum jam Ptolejnaeus Philadelpihus ei de Pyr- rbo ex ltalia expulso gratularetur. Et tantum »be
rat, ut Romnni, qui victorris, fere S e m p e r de ho- stibus reportatis, elati finium profereodorum cupidi facti erant, negotia pacis et studia literarum desi- dcrnrent, ut ea, sola exceptn ngricultura, quam ma- ximi Semper aestimabant, tamquam mollia et omnem fortitudinem eximentia repudiarent, atque et
iam perniciosa existimarent, id tantum curantes, ut boni cives, fortes milites et strenui agricolae edu- carentur. Sola eloquentia il-lo tempore erat aliquo numero et honore, quod genug literarum apud (jraecns fere ultimum ad perfectionem venit; qnae quidem res, quamvis videatur m i r a , optime expli-
cari potest ex ipsa populi Komaui indole, Ion- ge alia atque ejus gentis, abs qua originem sese duxisse Komani tarn libenter profitentur. Nam civis Romanus omnem vitam suam civitati subji- ciebat, nec quidquam magni aestimabat, nisi quod ad civitatem amplificandam valeret. Cum liac vitae institutione conjuncta erat summa pietas, quae rur- sus eum cogebat, ut quantum maxime posset ad explendum^ quo Roniae imperium mundi praesa- giebatur, fatum conferret, idque non solum ad mo
res, sed ad literarum etiam studi'a, quae non ex desiderato majore animi cultu oriebantur, sed unice rebus forensibus et ad civitatem spectantibus inser- viebant, plurimum valuisse, facile potest intelligi.
Hinc etiam historiam et poesin, quarum tum par
va admodum et tenuia erant initia, nisi Roniae glo- ria et majorum praeclare facta iis celebraren- tur, non multnm apud veteres Romanos habuisse dignitatis audimus. Sed inter Romanorum virtutes erant etiam constantia, summa vitae severitas et prudentia, et licet non gauderent beata ingenii et cogitationum ubertate, tarnen non omni sensu pulchri et boni destituti erant, ut tantum ipsi talia minus felici sno ingenio proereare non possent. Quae igitur ad vitae usum necessnria videbautur, facile ipsi et inveniebant et «xcolebant, quae vero ad vitae ju- cunditatem pertinebant, ea ab aliis stbi populis af- ferri patiebantur. Sic Graecus homo Romauam primus poesin magis exeoluit, Livius Andronicus, quem primum omnes uno ore vocant poetam Ro- manuni. Et jure; quae eniin ante eum contexta erant carmina, vix certi cujusdam auctoris haberi poterant, et maximam partem in saturns referenda sunt; itaque Andronicus in ipsis duarum aetatum confiniis est constitutus, quarum prior a doctis vi- ris tamquam pueritia linguae latinae et literarum designatur, altera comparattir cum humani aevi adolescentin.
Jam qualis lingua latina fucrit ante Livium, si quis alius, J. N. Funccius docuit in tractatu de pueritia linguae latinae, quo in libro ejus aetatis monumenta literata explicata sunt, ita ut facilc inde appareat, Livium linguam admodum rudern et balbutientem accej)isse poliendam et excolen- dam.
Non meJiore loco erant literarum apud Roma
nos initia. Sub regibus vix ulla earum vestigia animadvertimus. Multos mores multasque instituti- ones praeeipue in sacris adornandis Romani ab Etruscis, tum temporis multo melius excultis, as- sumpserant, et in Ktruriam futuri augures et sacer- dotes mittebantur. Tarquinii praeeipue, et ipsi ex Ktruria oriundi, artifieibus inde accitis, quorum opera ingentia aedificia exstruenda curabant, magis Romanos sensu pulebri et venusti imbnebant.
Mox etiam Graecae in ltalia inferiore coloniae, in dies magis florentes, et Graecos mores Graecasqne artes Italiae rudi inferentes, aliquos saltem suae lucis radios in mediam usque ltaliam mittebant, quorum tarnen vis illustrandi et erudiendi tum de- mum paulo gravius poterat persentiri, ex quo Ma
gna Graecia et Sicilia a Romanis devictae jam erant. Jnde multi viri docti Romam veniebant, qui ad Studium et nmorem literarum Romanos in- citabant, et nominatim post Tarentum exjxignatum prima vestigia paulo doctioris juventutem educandi rationis invenimns, idque maximam partem per ser- vos hello captos, unde Horatius in epistolis II, 1, J5(3 ita:
„Graecia capta ferum victorem cepit et artes lutulit agresti Latio."
Kxpleta demum, ut videbatur, aliquot annis post totins Italiae expugnandae cupidine, gratas Romani Musas reeipiebant, qui literarum bonarumque nrti- iiiii amor angebatur etiam, cum quatuor et qtiadra- giuta annis post iilam Tarenti e.\|iiignationem ludis
Isthmus interesse iis Iiccret (primnm anno a. Chr.
n. 228).
Qiiicunquc populus divinum quoddam mimen esse sentit, amorem suum et metum, preces et gro- tias et quae sunt generis ejusdem, in qnilius cerni- tur veneratio deorum, poetice exprimere solet. Kjus- modi carmina, ad deorum cultiim spectantia, O m n i
bus populis tucrunt iiiitinm poesis. Sic Romano
rum antiquissima poemata erant carmina fratrum arvalium et Saliorum. In supplicationihus pueri et puellae alternis cantnbant et simili modo in mcs- sibus peragendijä, in nuptiis ineundis, ut paucis di- cam, in omnihus festis versus jactabantur, Vota, preces, augiirum vaticinntinnes, jiacis condiciones, oniuia haec et l'ortasse etiam libri fatales saltem ex parte versibus, licet admodum rudibus, compositi erant. Ut vero carminibus Saliorum non deorum solum dearumque laudes celebrabantur, sed etiam gloria Roniae, nuper conditae, et hcrpum veternm res gestae, qiiibus corporis vires et fortitudinem ostenderant (axamenta), sie etiam carmina ex-
«tabant, quae tota versabantur in claroruin viro^
rum laudibus effereudis, et in epnlis deenntabantur vel a coiivivis vel a pueris ob id ipsum accitis, Ejus
dem fere argumenti erant neniae, quae tarnen rei longe
»Iii inserviebant. Sed omnia haec pnSmata penjiiain aspera et dura saturnio numero compo?ita erant et originem duxisse dicuntur ex Etruria v e l , quod non aeque prohaverim, ex Magna Graecia, Neque Romanis anliqiiissimis deerant carmina jocosa, in- tcr quae refereuda sunt etiam carmina militum in triumpbatores. Notissimi hoc in genere sunt F e - seennini, quorum faciendorum ansam praebebant illa vitae rusticanae festa, quibus rustici, alternis versi
bus opprobria fundentes, alter nlternm cantnndo op- primere studebaut. Incondita haec carmina rtire niox Romain venerunt, ibique i|iium plehis, ut so
let, laseivia degenerasseut, lege decemviroruni coiir-
<
cebantur, ita ut pnstea tantum nnptiis celcbrnn- dis adhiberentur. Simili modo apud (üraecos orta est ars scenica, cujus apud Romanos verum initium factum est dem um anno a. Chr. n. 364, C. Sul- picio Petico, C, Liciuio Calvo Stolone cofs., qui- bus consulibus, cum nullo modo levari posset pe- stilentia, ludiones ex Etruria arcessiti sunt, qui coe- lestem iram placarent. Hi, ut Livii verba mea faciam, sine carmine ullo, sine imitandorum car- minum actu ad tibicinis modos saltantes, haud in- decoros motus more Tusco dabant. Romani juvenes eos imitabantur, simul inconditos versus pronuncian- tes, quorum sententias motu et saltatiuue exprime- bant; mox vero negotium hoc relictum est histrio- nibus et ipsa Romana Juventus fabulis Atellauis delectari coepit, quae tarnen, ut fere omnia bujus aetatis poemata, non literis ante conscriptae, sed, ut ipsa res ferebat, ex tempore factae nisi memo
ria non servabantur, doncc Sullae demum tempori- bus L . Pomponius Bononiensis et Q. Novius scri- bere etiam Atellanas coeperunt. Ad historiae Ro- manae primordia praeter annales maximos, com- meiltaris regum, libros linteos et monumenta genti- Hcia referri etiam possunt libri augurales et com- mentarii pontificum, eonsulum, censorum, praeto- fum aliorumque magistratuum. Maxime vero bis temporibus Romani excellebant eloquentia et juris- prudentia, quarum illa praesertim post reges ex- pulsos continuis inter plebem et patricios discordiis et contentionibus alebatur, haec ex ipsa vitae com
munis institutioue et usu orta adeo omnibus aliis stiidiis praeferebatur, ut soli jurisperiti appellaren- tur prudentes. —
Haec sunt, quae dicenda mihi videbantur de literarum apud Romanos exordiis. Sed statim post iinem belli Punici primi (i. e. post annum a. Chr.
n. 241) laeliora literis Romanis tempora venerunt.
Nam praeter majorem, qua ex eo inde tempore Ro-
mant utebantur, cum (iraecis consuetudinrm primus etiam ipso post finitum illud bellum anno poeta Romanus exstitit, Livius Andronicus, quem plures mox secuti sunt poctae, alius alio praestantiores. (1) Hinc jure a Livio Andronico prima incipit literarum Romanarum aetas, quo non vetustiorem ullum fuisse poetam Romanum, omnes consentiunt vetcres scriptores, quorum ex multis testimoniis (2) sat erit attulissc Ciceronem in Rruto X V I I I , 72. seq. Livium bist. VII, 2. Valer.
Maximum I I , 4 , 4. et Gellium noct. Att. X V I I , 2 1 . (3) Maxime ipso hoc, quem inter poetas Lf-
1) P o t e s t f a c i l i n e g o t i o h o c d e m o n s t r a r i ile L i v i o A n d r o n i c o , C'n.
N a e v i o , Q. Knnio , M. P a c u v i o e t L . A t t i o . U t e n i n i N a e - v i u s v i n c i t A n d r o n i c u m , i t a i p s e a b E n n i o s u p e r a t u r , queiYi r u r s u s in t r a g o e d i i s s e r i b e n d i s n o n n e g a b i s c e d e r e P a c u v i o , e j u s q n e a e q u a l i , q u i n q u a g i n t a a n n i s m i n o r i , A t t i o .
2} Q u a e c o l l e c t » e x s t a n t i n P e t r i S c r i v e r i i c o l l e c t a n e i s v e t e r i i i n t r a g i c o r u m , e o r i i m q u e f r a g m e n l i s , e d . L u g d u n i B a t a v . 1620, e t in F r . B o t h i i pofitis s c e n i c i s L a t i n o r u m , e d . H a l b e r s l a d i i 1823. 8. T o n i . V . part. I . p . 1 — 6.
3 ) N o n p o t e s t h u j u s rei U s t i s a d v o c a r i Q u i n t i i i a n u s I n s t . Orat. X , 2 , 7, q u o d tarnen v i r o s d o c t i s s i m o s f u g i s s e v i d e t u r , u t J. N . F u m ' c i u i n in t r a c t a t u d e a d o l e s c e n l i a l i n - g n a e l a t i n a e , e d . Marl). C a t t . 1723, p. 6 1 . — G. E . M ü l l e r u m i n o p e r e i n s c r i p l o : „ H i s t o r i s c h k r i t i s c h e E i n l e i t u n g z u r K c n n t - n i s s der a l t e n l a t e i n i s c h e n S c h r i f t s t e l l e r I . T h e i l D r e s d . 1 7 4 7 . "
p . 2 2 3 . — S c h ö l l i u m i n b r e v i l i t e r a r u m R o m a n a r u i n h i s t o - ria f r a n c o g a l l i c e s c r i p t a ( e d . P a r i s i i s 1815) T o n i . I . p . 107.
s . fin. — F r . O s a n n u m i n a n a l e c t i s c r i t i c i s , p o e s i s R o i n a - n o i u m s c e n i c a e r e l i q u i a s i l l u s t r a n t i b u s , e d . B e r o l i n i 1816. p . 9. m e d . — L a u r e n t . S a n t e n i u m ad T e r e n t i a n u m M a u r u m ( e d . T r a j . ad R h e n . 1825} p . 2 3 2 ; — d e n i q u e M. A u g . W e i c h e r l u i n in p o e l a r u n i l a t i n o r u m H o s i i i , L a e v i i , l \ L i c i - nii C'alvi, C. l l e l v i i l ' i n n a e , C. V a l g i i R u f i , D o m i t i i MaiKi a l i o r u m q u e v i t i s e t c a r m i n u m r e l i q u i i s e d i t i s L i p s i a e a n n o 1830. p . 2 8 . L a p s i s u n t o m n e s i l l i viri d o c t i , e t qui »Iii i t a l a u d a r u i i t h u n c Im u m . Nun i'iiiin i n t e g r u m Q u i n t i l i a n i l o c u i n a t t u l e r i i n t , n e q u e i p s u m Q t i h i t i l i a n i i m e v o l v i s s e , s e d a l t e r a l t e r u m e x s c r i p s i s s e v i d e n t u r ; q u a i n q u a m i n a x i m a v i d e t u r c u l p a e j u s , qui p r i m u s hoc l o e o a b u s u s e s t . L o n g e a l i a i u
<
vius tenet, loco netate primo factum est, ut fere nihil de ejus vita et scriptis haheamus conipertiini.
ldem enim Romanorum poesi antiquissimae et Li- vio poetae evenit, quod solet plurimis rebus earum- que auetoribus evenire. Dum nascuntur res et sensim proveniunt, nullus neque ipsis ueque earum auetoribus habetur honor, cujus quidem negligen- tiae causa proxima est ipsa rerum modo nascentium natura, quarum non statim perspicitur utilitas, et quae inde coneipi possit voluptas. Ubi vero ad laetam jam venerunt perfectionem, qui melius ae- stimare eas didicerunt, nihil minus curant, quam tenue illarum initium earumque auetores, quorum licet de perficiendis rebus non magna fuerint meri- ta, tarnen ea manet laus, quod posteris ad altiora primi aperuerunt viani. Sic Livii Andronici de poesi et literis Romanis merita neque aequales ne
que posteri satis agnoscebant, quorum illi memo- riam scriptaque ejus posteris tradeuda non magno- pere curabant, hi satis jam sese ei tribuisse hono
ris putabant, si primam ejus opera et studio Ro
niae actam esse fa'bulam doeuissent. (4) Hunc
OuinuTutni 1. c . e s s e s t n t e n t i a m , q u i i p s u m Q u i n t i l i a n u r a i n s p e x e r i t , n e m o n o n v i d e b i t . L e g u n t u r i b i h B e c : „ T u r p e e t i a m i l l u d e s t , c o n t e n t u m e s s e i d c o n a e q u i , q u o d i m i t e r i s . N a m r u r s u s , q u i d e r a t f u t u r u m , s i n e m o p l u s e f f e c i s s e t e o , q u e m s e q u e b a t u r ? N i h i l i n p o e t i s s u p r a L i v i u m A n d r o n i - c u m ; n i h i l i n H i s t o r i i s s u p r a P o n t i l i c u m a n n a l e s h a b e r e m u s ; r a t i b u s a d h u c n a v i g a r e m u s ; n o n e s s e t p i c t u r a , n i s i q u a e l i - n e a s m o d o e x t r e m a s u m b r a e , q u a m corpora i n s o l e f e c i a s e n t , c i r c u m s c r i b e r e t . " M a n i f e s t o Q u i n t i i i a n u s h o c d i c i t : Si n e m o p l u s e f f e c i s s e t , q u a m i s , q u e m s e q u e b a t u r , n o n m e l i o - i e m p o g t a m h a b e r e m u s , q u a m L i v i u m A u d r o n i c u m , n e q u » h i s t o r i a s p u l c h r i o r e s , q u a m p o n t i f i c u m a n n a l e s .
4) Cf. F r . O s a n n u m i n a n a l . c r i t . I s i n c a p i t e p r i m o , q u o d t o t u m e s t d e L i v i i A n d r o n i c i v i t a , s t a t i m a b i n i t i o c o m - m e n t a t i o n i s p e r p l u r e s p a g i n a s d i s s e r i t d e c a u s i s , q u i b u s f a c t u m s i t , „ u t s c r i p t o r i s , qui ad p r o v e h e n d a m l a t i n a m p o S s i n
vero honorem, qnamvis minimum, nemo ei de- uegassc videtur, quisquis vcterum scriptorum data opera cgit de literarum Romanarum principiis, quod quidcm facili negotio ex iisdem Iocis puto de- monstrari passe, quihus supra usus sum testi- moniis ad vindicandum suum Livio inter poe- tas Romanos loeum tempore primum. Jllt enim loci sunt etiam primarii omnino de antiquissima Romanorum poesi scenica. Hinc licet summa in re, non magni Livium aestimatum esse neque ah aequalibus neque a posteris, libenter asseutiar üsauno, tarnen non ausim dicere cum eo p. 2 sub fine, übt de principibus Romanae tragoediae et co- moediae. apud veteres sermo s i t , eum a quo omne poesis latiuae principium pependerit (Livium An- dronicum) ne nomine quidem laudari. Saltem quos veterum scriptorum locos ad hanc sententiam pro- bandam Osaunus advocat, ii nihil ejusmodi Demon
strant. Nam Cicero, cujus duos locos affert ad tra- goediam spectantes, de fin. I , 2 et Academ. I, 3 , 10, utroque loco non de nranibus, qui uuquam e x - stiterint tragoediarum poetis loquitur, sed tan tum de optimarum fabularum scriptoribus. Laudat (de fin, 1, 2) Ennii Medeam et Pacuvii Antiopam, qui- buscum certe Livii tragoedias non poterat compa- rare, et eaodem ob causam idena Cicero, qni du- obus alii* loeis (Rrut. X V I I I , 71 seq. et T « i c . I, 1, 3.) Livium non censuit omitrendum, in Aoa-
e t l i n g n a m , l i t t e r a s q n e e x c o l e n d a s t a n t a m p r l m u s f e r e v r m h a b u e r i t , r e l i q u i i s e t a l i n r u m s c r i p t o r u m d » e o t e s t i m o n i i s t a n t o p e r e d e s t i t u t i s i m u s i b i q u e p . 1 — 9 o p t i m e d e m o i t - s t r a t , c a u s a s h a s c e p a r t i m i n l i t e r a r u m e t a r t i u m , q u a e n e E n n i i q u i d e m t e m p o r i b u s d e s i e r i t ( C i e . T u s c . I , 2, 3 e t 4), e o n t e m p t i o n e e t i n infima L i v i i c o n d i c i o n e , q u i p p e q u i s e r v i l « e t f a b u l a r u m s u a r u m a c t a r e t i a m f a e r i t , q u a e r e n d a s e s s e , p a r t i m i n s e c u t o i u i n p o e t a r u m p r a e s t a n t i a , qui f a c i l e e j u a d e a r t e scenica e t t o t a p o e s i m e r i t a o b s c u r a v e r i n t . —
dpi*, quaest. I, 3 , 10 Knnio, Pacuvio, Attio, tra- gicis poetis optimis quartum addere Livium, jure dubitavit. (5) JSimillima est res, quod atfinet ad lo- cum ex prologo Andriae Terentianae allatum. Ibi enim Terentius Luscii Lavinii, ut vulgo putatur, maledictis publice respondens v. 18 seqq. haec dicit:
„ Q u i , cum hunc accnsant, Naevium, Plautum, Knnium
Accusant, qiios hie noster auetores habet;
Quorum aemulari exoptat negligentiam Potius, quam istorum obscuram diligentiam."
quo loco quid voluerit Terentius, manifestum est.
Nonne enim ineptum erat, si Livii hoc loco men- tionem fecisset, ejus poetae, qui facile ab Omni
bus potuerit accusari. (6) INunc vero, qua non
5} Q u o m a g i s miror, O s a n n u m i n e y h e m e r i d i b u s l i t e r a - r i i s ( Z e i t s c h r i f t für d i e A l t e r t u m s w i s s e n s c h a f t ) a D r . L . C h r . Z i m m e r m a n n « e d i t i s D a r n i s t . 1 8 3 6 . c u r s . I I I . f a s c i c . 1 0 . p . 1)64. n o n s o l u m e u n d e m h u n c errorem r e p e t i i s s e , s e d e t i a m I s i d o r i O r i g . I X . 1 . a d v o c a a s e , qui l o c u s n o n m a g i s h u e q u a d r a t . N a m ibi h a e c l e g u n t u r : „ R o i n a n a l i n g u a e s t , q u a e p o s t r e g e s e x a e t o s a p o p u l o R o m a n o c o e p t a e s t , q u a m N a e - v i u « , V l a u t u s , E n n i u s , V i r g i l i u s p o e t a e e t e x o r a t o i i b u s G r a c c h u s — e f f u d e r u n t . "
6 ) E t a c c u s a t a r I . i v . A n d r o n i c u s n o n s o l u m a b H o r a t i o i n e p i s t . I I , 1 , 6 9 — 7 5 :
„ N o n e q u i d e m i n s e c t o r , d e l e n d a v e r a r m i n a L i v i E s s e reor, m e m i n i q u a e p l a g o s u m m i h i p a r v o O r b i l i u m d i c t a r e : « e d e n i e n d a t a v i d e r i
P u l c h r a q u e , et e x a e t i s m i n i m u m d i s t a n t i a m i r o r . I n t e r q u a e v e r b u m e m i e u i t s i forte d e c o r u m , e t S i v e r s u s p a u l o e n n c i n n i o r u n u s e t a l t e r , I n j u s l e t o t u i n d u c i t v e n ü i t q u e p o e i n a . "
u b i r e d e W e i c h e r t u s ( ü b . 1. p . 2 7 — 3 7 ) t u e t u r librorum l e c t i o n e m L i v i c o n t i » B e n t l e j u m , qni e x c o n j e c t u r a s c r i p s i t L a e v i ; s e i l e t i a m a C i c e r o n e B r u t . X V I I I , 7 2; c u i , p r a e s e r -
aptior alia poterat esse excusatio , optimum quem- qne in comoediis scribendis se sibi sumpsisso anctorem profitetur, Naevium, Plautum, Eunium, quos quidem omnes tum laudabaut. Non meliore jure Osannus advocat Volcatii Sedigiti versus, qnos de praecipuis latinae comoediae auetoribus scriptos (jiellius noct. Att. X V , 24 nobis serva- vit. Ilii sane Livii nomen non legitur, sed ex hoc loco et ex omnibus huic similibus, cum omni- no nondum convenerit inter doctos viros, referen- dum esse Livium in comicorum numerura, nihil saltem minus apparet, quam scripsisse Livium co- moedias, et omissum ibi esse? quia malas scripse- rit ideoque contemptus fuerit; imo multo confiden- tius tbrtasse quis talihus ex locis, praesertim si plures inventi fnerint, conjicere possit, .Livium comoedias omnino nullas scripsisse. Sed haec cujusmodi sint, postea videbimus; id saltem mihi videor demonstrasse, temere illud de Livio dictum
tiin v i t u p e r a n t i , t a l i b u s i n r e b u s m u l t o m a j o r t r i b u e n d a e s t fides. N a m H o r a t i u s , q u i s o l o s l a u d a t s u a e a e t a l i s v e l saltem r e c e n t i o r e s p n e t a s , e t a c e r r i m e i n v e h i t u r i n v e t e r e m i l l a m e t m i n u s a r t i f i c i o s a m s c e n i c o r u m p o e t a r u m e t L u c i l i i p o e s i n , s o l u m h o c ob p a r t i u m Studium i n j u s t i o r s a e p e a p p a r e t v e t e r u m p o e t a r u m j u d e x , q u o opprobrio frustra e u m p o s t a l i - OB (cf. D a n . H e i n s i i d i s s e r t . i n H o r a t i i d e P l a u t o et T e r e n t i o J u d i c i u m ) l i b e r a r e s t u d u i t W e i c h e r t u s i n Ü b . 1. p . 2 0 — 2 6 . Cf. T u r n e b u m a d v e r s a r . X X V , 1 6 e t C a m e r a r i u m i n d i s s e r - t a t i o n e d e c o m o e d i i s l ' l a u t i n i s e t c . C o n t r a C i c e r o , v i r p a t r i a e a m a n t i s s i u i n s , q u a e c u n q u e a d e a m i l l u s t r a u d a m perti- n e n t , s i m o d o s u n t l a u d a n d a , l a u d a t . N i h i l o m i n u s i s e t i a m 1. c . O d y s s e a m I . i v i i a p p e l l a t o p u s a l i q u o d D a e d a l i , e t L i - v i a h a s fabula.s n o n s a t i s d i g n a s c e n s e t , q u a e H e r u m l e g a n - tur. Cf. F u n c c i u i n d e a d o l . l i n g . l a t . p . 6 5 . itiit. C e t e r u m i l l u d Horatii e t C i c e r o n U d e v e t e r i b u s R o m a n o r u i n p o e t i s t r a g i c i s J u d i c i u m a r c u r a l i u s e x a m i n a v i t G u s t a v u s R e g e l in c o m m e n t a t i o n e d o c t i s s i m a , q u a e s i e i n s c r i b i t u r : „ D i v e r s a v i - rorum d o c t o r u m d e re t r a g i c a R o m a n o r u m j u d i c i a s a h e x a - m e n v o c a t a .1* e d . G o t t i n g a e 1 8 3 4 . p . 3 0 — 3 4 .
esse ab Osannu. Pertinet huc locus Festi in v.
Scribas, uude cognoscimus, aliquem sattem hono
rem Livio datum esse ab aequalibus. Nam apud Festum 1. 1. (p. 491 ed. Dacer.) haec leguntur:
,,Scribas proprio nomine antiqui et librarios et oetas vocnbant; at nunc dicuntur scribae qui- em (7) librarii, qui rationes publicas scribuut in tabulis. itaque, cum Livius Andronicus hello Pu- nico secundo scripsisset Carmen, qnod a virginibus est cantatum , quia prosperius respublica populi Romani geri coepta est, publice attributa est iu Aventino aedis Minervae, in qua liceret scribis, histrionibusquc consistere ac dona ponere in hono
rem Livii, quia is et scribebat fabulas et agebat."
Quoniam vero coepi de Livii sipud ipsos ve- teres aestimatione dissercre, ad hanc etiam, quam primus Osannus in anal. crit. p. 5 — 8 diligenter perscrutatns est, quaestionem mihi respondenduiu est, sintne Livii fahulae posteriore tempore denuo actae, necne. Et bene quidcm Osannus ex ipsa, quae Livianarum fabularum luisse putanda est, com- positione et sermone colligi posse demonstravit (p. 5), fabulas Livii postea non repetitas esse, ( 8 )
7 ) Vvn v u l g a t o „ q u i d e m " M a r o c c h i u s i n T a b . H e r a c l . p . 3 8 7 s c r i b e n d u m p r o p o s i i i t „ q u i d a m . "
8 ) Q u a de re c o n f e r a t u r e t i a m L a n g i u s i n v i n d i c i i s t r a - g o e d i a e R o m a n a e e d . L i p s i a e 1 8 2 2 p . 6 . s e q . e t G u s t . R e g e l i n l i b . 1. p . 3 8 . Mirov W e i c h e r t u m ( l i b . 1. p . 2 9 . m e d . ) Iiis v e r b i s „ p r a e s e r t i m c u m L i v i a n a s f a b u l a s i l l o t e m p o r e e t a c t a » e t l e c t i o n e a b i p s o T u l l i o f r e q u e n t a t a s e s s e c e r t o e v i n - ci p o s s i t : " s u b j u n x i s s e h a e c : „ v i d . F r . O s a n n i A n a l . C r i t . p . 5. s q q . " V i d e t u r e n i m W e i c h e r t u s I. c . h u n c O s a n n i l o c u m a d v o c a s s e , u t e a n d e m s e n t e n t i a m e t s i b i e t ei p r o b a - t a m e s s e i n d i c a r e t . A t O s a n n u s l o c o i l l o p r o r s u s c o n t r a r i u m d i c i t : „ I d v e r o , q u o d u e C i c e r o n i s q u i d e m a e t a t e L i v i i f a b u l a s a d l i u c a c t a s e s s e d i x i m u s , s i p o l e s t , a l i q u o a i g t i m e n t o conflrmanduni e s t . "
sed vercor, ne quo argiimento haue seiltentiam studuit confirmare, id nimis labefactetur. Res enim haec est. Nonnulla aetatem tuleruut fragmenta ex Equo Trojano, quam fabulam spectatam esse a Cicerone patet ex ejus epistolis ad fainil. VII, i . (9) Quaeritur jam, utrins fahulam spectaverit Ci
cero, quum Nonius in v. opitula p. 475. ed. Mer- cer. Livium Equi Trojani auetorem dicat, Macro- bius Sat. V I , 1 Naevium. Facile Üsannus rem dirimit. Is enim p. 7. Ciceronem in epist. ad fa- mil. VII, 16 vetnre censet, de duahus ejusdem ti- tuli fabulis diversorum auetorum cogitare, cumque Naevii mngis consciitaneum sit, quam Livii l'abu- las a posteris repetitas esse, a Livio omiiino non scriptum esse Kquum Trojanum suspicatur. Quae- cunque igitnr ejus fabulae exstent fragmenta, soli tribuenda censet Naevio, Liviique nomen ex illo Nonii loco migrare jubet, cui quidem rei et prom- ptam et aptam esse excusationem, ex hör um Domi
num creberrima confusione petitam, minime nega- verim. Addit ösaunus, paucis versibus post illum Nonii locum (in v. opitula) memorari Livii ö d j s - seam (in v. fite), qua conspecta librarius eidem auetori etiam Equum Trojanum tbrtasse censuerit tribuendum; sed licet facilins hoc crederem, si paulo ante Livii nomen legeretur, tarnen vel tum viri docti decretum mihi non probarelnr. Nnm lo
cus ille Ciceronianus non omnem de duahus ejus
dem tituli fabulis cogitationem excludere mihi vi- detur. Quidni Cicero potucrit scribere ad famili
ärem (epist. VII, 16.) : „in Equo Trojano scis esse
9) Ibi C i c e r o Mario a m i c o d e l u d i s r e f e r t , a P o m p e j o a l t e r u m c o n s u l e e d i t i s , e i q u e , quod a b s e n s e o s n o n s p e c t a v e r i t , g r a t u l a t u r h i s v e r b i s : „ Q u i d e n i m d e l e c t a t i e u i s n a b e n t s e x c e n t i m u H i n C l y t a e m n e s t r a V a u t i n E q u o T r o j a n o c r a t e - rarum teia m i l l i a ' "
in extremo, sero sapiunt"; etiamsi du.'ie ejus tituli fabulae exstiterint, altera Livii, altera Naevii f Mi Iii sattem, si quid video, nihil hoc habet offen- sionis, modo fieri potuisse concedas, ut altera tan
tum earum in vulgus cognita esset, eademque Ci- ceronis tcmporibus repeteretur. (10) Demus igitur Naevii fabulam, non Livii, denuo editam esse illo tempore, et ad summum coarti erimus, hoc fra- gmentum: „sero sapiuut (Phryges):" tribuere Nae- vio, (11) minime simul illud, quod ex Livii Kquo Trojano servavit Nonius. Sed satis jam bis de re
bus hoc loco; erit enim nobis, ubi sigillatim de scriptis Livii Andronici disputabimus, ad haue, quam Osannus instituit, quaestionem verbo saltem redeundum-, id tantum adjiciam, nnllo illorum lo-
1 0 ) S i m i i e m f e r e s e n t e n t i a m e x p r e s s i t H e n r i c u s D ü n t z e - r u s in d i s s e r t a t i o n e i n a u g u r a l i , e d i t a B e r o l i n i a n n o 1 8 3 5 . 8 , q u a L . L i v i i A n d r o n i c i ( h o c e n i m p r a e n o m i n e p o e t a m n o - s t r u m a p p e l l a t ) f r a g m e n t a c o l l e g i t e t i ü u s t r a v i t . p . 4 9 . S t i e - v i u s in libro d e rei s c e n i c a e a p u d R o m a n o s n r i g i n e s c r i p t a p . 8 4 . s e q q . r e c t e q u i d e m o b l o q u i t u r O s a n n o , q u i L i v i o E q u u u i T r o j a n u m a b j u d i e a v e r i t ; i d e m v e r o s i n e c a u s a s a t i s v a - l i d a (ut b e n e d e m o n s t r a v i t G u s t . R e g e l i n Ijh. 1. p . 3 8 . n o t . 3 0 ) n e N a e v i i q u i d e m f a b u l a s C i e e r o n i s e t A u g u s t i » e t a - t e a c t a s e s s e s t a t u i t , s e d p r a e t e r N a e v i u m e t L i v i u m p o s t e riores e t i a m t r a g i c o s i l l i u s n o m i n i s f a b u l a s s c r i p s i s s e o p i n a - t u r , q u a r u m n o v i s s i m a m C i c e r o s p e c t a v e r i t . O e n i q u e O s a n n u s i n e p h e m e r , l i t e r a r . a Z i m m e r m a n n o e d i t i s e u r s . I I I . f a s c i c . 1 0 p . 9 6 7 . s e q . in s e n t e n t i a s u a p e r m a n e t , t o t a m q u e i l l a m d e L i v i i E q u o T r o j a n o q u a e s t i o n e m i n d e p e n d e r e c o n - t e n d i i , n u m L i v i i f a b u l a e a C i c e r o n e a d h u c s p e c t a t a e f u e - i'int.
1 1 ) Q u o d s a n e fleri p o t e s t , q u i n Cicero I. c. a u c t o r i s n o n i e n i p s i i ' r a g m e n t e n o n a p p o s u i t , e t q u i a F e s t u a i n v . s e r o ( p . 5 0 1 . e d . D a c e r . ) n e id q u i d e m d i x i t , e x f a b u l a a ü , q u a s u m p t u m e s s e i l l u d : „ s e r o s a p i u n t P h r y g e s ,wq u o d a p u d R o m a n o s a b ü t i n p r o v e i b i u m . S o d q u o Jure s i v e L i v i o s i y e N a e v i o t r i b u e r e p o s s i m u s h o c f r a g m e n t u m , s a n e a l i a e s t q i t a e s t i o , q u a m a p t i o r e loco d i r i m e n d a m n o b i s r c s e r v a m u s .
»•omni, quos Osannus ex Cicerone in fine p. 6 aftert, (12) Ciceroncm, id quod ille dicit, Equo Trojano iu proverhinm uti, et fabulam banc län
gere videri, sed omnibus Ulis locis loqui de ipso equo illo ligne», qui Grnecomm principibus cnnfertus Trojae excidium parasse dicitur. Et potuit sanc hac imagine uti Cicero, bene intelligcntibus audi- toribus, qui tarnen non ex illa Livii vel Naevii tragoedia rem totam didicisse, sed polius in meu
tern sibi revocasse putandi sunt, quae vel pueri a matribus audierant. Notissima enim liaec de equo Trojano nnrrntio erat, et in vulgus cognita. Quae- ris, unde hoc tarn confidenter dicere audeam?
Veluti nescias, ex Troja diruta Romanos duxisse originem et quotannis, vel saltem certis quibusdam annis Marti immiriatum esse equum Octobrem in memoriam Trojae, equi lig'nei auxilio excisae. (13) De Livii Andronici vita et condicione, quae fuerit ante Tarentum expuguatum nihil omnino scimus, et bcne Osannus iu anal, crit. p. 6 . hal- lucinari dicit eos, qui aliquid «e scire profitean- tur. ( 1 4 ) Quibus enim parentibns, quo anno et
12) I I . P h i l i p p . X I I I , 32. pro M u r a e n a X X X V I I , 78.
d e o i a t . I I , 2 2 , 9 4 . I I . V e r r i n I V , 2 3 , 52. F a l s o e n i m s c r i p t u m e s t a p u d O s a n n u m „ d e o r a t . 2 , 2 2 , 49. 2 V e r r . 4, 2 3 , 7 7 . "
13) D e h a c e q u i i m m o l a t i o n e cf. P l u t , q u a e s t . R o m . 97. , qui D e c e m b r i m e n g e i m m o l a t u m e s s e e q u u m f a l s o n a r r s t , n a m f a c t u m i d e s s e pot'ms m e n s e O c t o b r i , v e l n o m e n d o c e t . Cf. F e s t u m in v . October e q u u s . ' P u t a b a t u r e n i m I d i b . Octobr. Troja c a p t a e s s e .
1 4 ) L o c u s h i c e r i t , a c c u r a t i u s i n d i c a r e e o s , qui d e A n dronici v i t a s c r i p s e r u n t , i n t e r q u o s p r i m u m h a b e o , q u e m af- f e r a m , C a s p . S a g i t t a r i u m L u n e b u r g e n s e m in c o m m e n t a t i o u e
„ d e v i t a e t s c r i p t i s L i v i i A u d r o n i c i , N a e v i i , E n n i i , C a e c i l i t Statu, P a c u v i i , A t t i i , A t t i l i i , L u c i l i i , A f r a n i i , j r . Porcii c a t o n i s "
q u a e i n l u c e m prodiit A l t e n b u r g i M D C L X X I I , 8 . , q u e m l i - brum r a r i s s i m u m O s a m m s in a n a l . crit. p. 9. n o t . 2 . , a d -
qua in urbo patria natus fuerit, quas res omnes, qui vitam alicujus narraturus est, inprimis require- rc dcbet, earuin de Livio poeta ne miuimum qui
dem apud veteres scriptores inveuimus vcstigium, quin ipsa ea, quae perpauca de posteriore ejus vi- tae parte a veteribus refcruutur, coufuaa sunt omnia, neque liene inter se cobaerent.
De parcntibus ejus audacissimam sane, ut ipse confuetur, Osannus p. 10 tentavil conjectu- ram, avum ejus fuisse suspicans Andronicum illum tragocdum, quem Dcmosthenis praeceptorem in arte gcstus agendi iuisse , njnuulli veterum scriptorum Oraecorum narraut, quorum locos idoneos Osannus I. c. adscripsit. Nimirum fluxit haec conjectura ex nomiuiim similitudine, et inde, quod uterque Androiiicusex eodem populo oriuudus erat; et fulci- tur quodammodo notissima illa Graecornm consue- (ndine, qui pneris .Tvorum uomina indere solebant.
Neque aunorum ea est ratio, quae omuem statim de opinionis hujus probabilitate cogitationem repel- lat, licet nimia facile alicui videatnr centum et (|nindecim anuorum difteretitia inter avum fortasse jam senem et inter nepotcm aetate florentem. Flo-
a t i p u l a n t e H e n r i c o S t i e g l i t z i o de I ' a c u v i i D u l o r e s t e praef. p . X I I I , m a g i s m a g i s q u e d e l i t e s r . e r e , n e m i n e m d i c i t , q u i n o r l t , i l e p l o r a t u r u m e s s e . Mihi i n v e n i r e e u m c o n t i g i t uiva c u m e j u s - ilem S a g i t t a r i i c o m m e u t a t i o n e „ d e v i t a , s c r i p t i s , e d i t i o n i b u s , i n - t e i p r e t i b u s , l e c t i o n e a t q u e i m i t a t i o n e P l a u t i , T e r e n t i i , C i c e r o n i s " , i't. i n i n i m e e u m d u x i c o u t e m n e n d u i i i , q u a i n q i i a m m a j o r i s s i n e d u b i o nionienti s u n t , q u a e de A n d r o n i c o s c r i p s e n i n t L i l i u s G y r a l d u s in D i a l o g , de p o e t i s 1. V I I I . ( J ) p p . T o m . I I , p.
4 1 2 . . s e q e d i t . J e n s i a n a e ) — O s a n n u s in a n a l . c r i t . t r i b u s p r i o r i h u s c a p i t i t i u s ; d e n i q u e H e n r i c u s D ü n t z e r u s in l i b . ) . , q u e m s u m m a c i u a a l q u e d o c t r i u a r e c e n s u i t idem Vi. O s a n n u s i n e p h e m e r i d i b u s l i t e r a r i i s a Z i m m e r m a n n © e d i t i s c u r s H I . f a s c i c . 1 0 . nr. 1 1 9 — 1 2 1 , « n d e p l u r i m u m f r u c t u m c e - pi in m u l t i s , q u a e ad l . i v i i v i t a m e t f r a g m e n t a p e r t i n e n t , q u a e s l i o n i b i i s m e l i u s diriincndis
fuit enim Demosthenca circa annum a. Chr.
n. 3 5 5 , et Livius Audrouicus 115 annis post primam Romae fabulam egisse fertur. Jtaque con- jectora haec elegans quidem et fortasse etiam pro- babilis videtur, quia nihil est, quo plane refutetur, eadem vero prorsus incerta apparet, quin, ut eam probemu«, nulla est causa ntcessaria.
Quod ad annum natalem Livii attinet, neqne eum ipsum usquam legimus indicatnm, neque ali- a« annorum rationes inventae sunt, ex quibus de illo facere possimus conjecturam. Non magis de patria ejus urbe liquet, et quamquam recte tenere mihi videtur Osannus p. 26. opinionem, Livium Romam migrasBe Tarento, (15) tarnen vix inde
15) D i c i t u r e n i m L i v i u s c a p t o « e s s e a R o m a n i s , T a r e n - t u m e x p u g n a n t i b u s , c u j u s rei s o l u s n e q u e i s s a t i s c e r t u s e s t t e s t i s A t t i u s i n a l i q u o , u t v i d e t u r , d i d a i c a l i c o n l i b r o . N a m C i e . B r u t . X V I I I , 72 s e q . , n n d e d e p r o m p t u m e s t t o t u m h o c i n d i c i u m , s a t i s a p e r t e d e m o n s t r a t , m i r u m q u a n t u m l a p s u m e s s e A t t i u m i n a n n o c o n s t i t u e n d o , q u o L i v i u m T a r e n t i c a - p t u m e s s e e t p r i m a m f a b u l a m e g i s s e d i x e r i t , u n d e f a c i l e q u i s o r a n e m toti i l l i t e s t i u i o n i o A t t i i d e n e g a n d a m e s s e fidem c e n s e a t . A t t a m e n i n d e , q u o d f a l s o s a p p o s u i t a n n o r u m n u m e - r o s , n o n s t a t i m s e q u i t u r , i n re o m n i l a p s u m e s s e A t t i u m , e t o p t i m e G u s t . R e g e l l i b . 1. p . 35. n o t . 1 6 m o n s t r a v i t , q u a v i a i n errorem i n d u e t u s s i t A t t i u s , s i m u l r e f e l l e n s L a n g i u m , q u i i n l i b . 1. p . 2 2 . n o t . 2 9 . a l i a m erroris i l l i u s e x p l i c a n d i r a t i o n e m t e n t a v i t . E t v a l d e e x o p t a t u m s a n e n o b i s e s t h o c A t t i i i n d i c i u m , q u o e r e p t o , u t b e n e O s a n n u s p . 2 4 a n n o t a t , t o t a d e L i v i i p a t r i a d i s p u t a t i o , q u a m q u a m s a t i s j a m t e n e b r i s o f l u s a e s t , p e n i t u s t o l l e r e t u r . C a e t e r u m n o n n e g o , i n d i c i u m i l l u d i t a e s s e c o m p a r a t u m , u t s t a t i m m i s s u m f a c e r e m , s i a l i u d e i r e p u g n a n s i n v e n t u m e s s e t . F r a e t e r e a in i l l o C i c e - r o n i s l o c o ( B r u t . X V I I I , 7 2 ) r e t i n e n d u m e s s e A t t i i n o m e n , q u o d s u m m a c o n s t a n t i a e x h i h e n t l i b r i , n e q u e s c r i b i p o s s e A t e j u m ( p b i l o l o g u m ) , u t v o l u i t O s a n n u s i n a n a l . c r i t . c a p . I V . p . 6 0 — 6 7 , a d s t i p u l a u t e B o t h i o i n l i b . l. p . 1 . n ot . , v i d e r u n t j a m L a n g i u s ( l i b . 1. p . 3. n o t . 4 ) , O r e l l i u s a d C i c e r o n i s l o c u m a l l a t u m , G u s t . R e g e l in l i b . 1. p . 35. n o t . 1 6 . e t D ü n t z e r u s in l i b . I. p. 4 . n o t . 8 . cf. e t i a m M a d v i g
eoUegerim, natura quoquc cum Tarenti /uisse, quod quidem nun sine aliqua veritatis spccie fieri possc dicit Osannus in anal. crit. p. 9. et in re- ccns. liliri a Diintzcro editi p. 962. med., ,,quum eum, qui Romac non sine applausu partes in scaena agere sciverit, easdem Tarenti quoque artes antea cxercuisse probabile, imo necessarinm sit, eaque quidem in urbe, in qua artem scaenicam proptes ingeutem civium cupiditatem spectacula frc- quentandi magnopcre floruisse atque cxcuitam iii- primis esse constet." Sed clnndicare banc argu- mentationem, quam etiam Düntzerus lib. 1. p. 4.
improbat, facile potest demonstrari. Etiamsi enim Andronicum Tarenti fabulas egisse et tali modo exercitationem quandnm in fabulis agendis adeptum esse ponimus, (16) num, quaeso, inde sequitur, Da
tum quoqne Tarenti eum fuisse? Quid, quod ipso hoc, quo Tarentum splendebat, literarum et artium llore adducimur ad opinionem fere contrariam concipiendam, migrasse eo Andronicum ad animunt ingeniumque excoleudum, ita ut, si alia in urbe, a literis non laudata, captum eum legeremus, in eadcm natum etiam eum esse, multo facilius crede- remus? Sed non est, quod diutius immnremur hisce enncleandis, cum pracsertim vanum esset
S t u d i u m , si qnidquam certi de patria Livii urbe ente
re vellemus ; unde etiam bene Osannus p. 1 0 , quae de Tarento suspicatus sit, ea divinari tantum posse dicit, ,,non pro certa re venditari cum Jacobsio in
d e d i d a s c a l i b u s A c c i i . N a m d a r u m illura p o e t a m (rarfieum e o n s t a t e t i a m s c r i p s i s s « l i b r o s d i d a s c a l i c o n . N i h i l n tarnen m i n u s O s a n n u s in r u n j c r t u r » s u a p e r s e v e r a r e v e l l e v i d e t u r , ut a p p a r e t e x r e c e n s . l i b . a D i i n l e e r o editi p. '.158. n o t .
1 6 ) Q u a m q u a i n n e h o c q u i d e m i t a n c c e s s a r i u m e s t , ut v o l u i t O s a n n u s , q u i a placore p o t e i a n t R o m a n i « i l l o tempore Iiis in r e b u s a d u i o d u m n u i i b u s , I . i v i i f a b u l a i ' , o l i a n i s i e a n - dciu a r t e m a l i h i n o n a m o a c x e i r u i s s e t .
Additam. ad Sulzeri TLeor. A. L . Tom. 1. p. 6, qaasi in explorata re argumentis supersedente af- ferendis." Id solum de Andronici origine tan**
quam extra omnem dubitationem positum constat, fuisse eum natione Graecum, quamquam ne hoc quidem, nisi nomen (17) ipsum doceret, aliunde cognossemus. Antequam enim egregie Osannus p.
10—18 demonstraverat, legendum esse npud Festum in v. Solitaurilia: Livius, non, quae vulgata lectio est, Enuius, praeter nominis testimonium aliud de Graeca Andronici origine nullum succurrebat. Sed ex ingeniosa Osanni emendatione, quam iniror a Düntzero lib. I. p. 18. not. 40. II. prorsus negle- ctam esse, haec legnntur apud Festum 1. c.: „Quod si a sollo, et tauris earum hostiarum ductum est nomen, antiquae eonsuetudinis per unum L enun- tiari non est mirum, quia nulla tunc geminahatur litera in scribendo, quam consuetudinem Livius mutavisse fertur, utpote Graecus Graeco more usus, quod illi aeque scribentes ac legentes duplicabant mutas et semivocales"; quo sane melius de Grae
ca Livii origine testimonium, si vera est emenda- (io, reperiri vix queat. Atqui haec sunt, quibus tisus est vir doctus ad deserendam librorum scri- pturam, argumenta: quod Ennius, Rudüs, quae diu jam erant in Romanorura potestate, natus, vix pos- sit appellari Graecus, quippe quem omnes Roma- nae linguae et poesis patrem pracdicent; quod En
nius, ob purum latinum sermonem laudatus, Grae- cis moribus usus esse in scribendo putandus non sit; quod et grainmaticae auctores et illius tempo- ris inscriptiones testentur, antiquos illos tragoedia- nim poetas more aetatis suae literas consohantes
1 7 ) U n d e T e r e n t i a n u s M a u r u s i n c a r m i n e d e »netris p . 1125 e d . P u t s c h . : „ L i v i u s i l l e v e t u s Grajo c o g n o m i n e " e c t . t u a m q u t t n f a l s o ihi L i v i u m h e x a m e t r o s f e r i s s e d i c i t .
literas consonantes, neqne mos hic fuerit netatis illius, ut appareat ex senntusconsulto de Haccha- nalibus, Kniiii temporilius (anno a. Chr. n. 186) edito, ita ut Terentii aetatc primum factum id es
se videatur; denique quod Androiiicum, Jiominem Graecum, latiuae linguae ex vernacula nonuulla immiscuisse, non modo consentaneum sit, sed testi- nioniis etiam veterum scriptorum coufirmetur. Ad singulas hasce causas, ut eas redderet probabilio- res, satis multa Osannus veterum scriptorum testt- monia adjecit, et in fme disputationis emendatum sie Fcsti locum ita fere explicat: Livius lite
ras consonantes, ex usu antiqui teniporis non ge- minatas, primus duplieavit, idque Graecus Graeco more fecit, iuter quos illo tempore diu jampervul- gatus fuit hic usus. Qui vero eum secuti sunt scriptnres, utpote vulgari latinae linguae usu im«
huti, hunc Livii morem rejecerunt.
Jam vero si tenemus, Livium a Romanis, Ta- rento expugnato, captum et Romain adduetum esse, quaeritur, quo anno id factum esse putare debeamus; neque res est dilFicilis. Ris enim tan- tum Romani Tarentum expugnnrunt, primum post Pyrrhum ex Jtalia expulsnm anno a. Chr. n. 272, L . Papirio Cursore, Spurio Carvilio Maximo coss., deinde belli Punici seeuudi tempore, anno a. Chr.
ii. 209 duce Q. Fahio Maximo, quintum consulc.
Et hoc quidem tempore Andronicum in Romano
rum potestatem venisse, Attius narraverat, ut pa- tet ex Ciceronis Bruto XV111, 72 seq. Sed hene jam Cicero 1. c. eum explosit, et simili modo et
iam Osannus p. 4 4 , qui in altero, quod p. 45 ad confringendam Attii sententiam attulit, argumeuto veterum scriptorum de Calonis vita testimonia aptissime conjunxit cum hac de Livii Romam ad- ventu quaestionc. (Juni enim Catn iiatus sit post primam Roniae fabulam ab Andronico editam,
ipscque adolescons senem vidcrit Livium (esfe Cice
rone de seu. X I V , 5 0 , porro cum Cato illi Q.
Fabii Maximi in Tarentinos expeditioni interi'ue- rit, (18) iiac sane occasione Livium captum pu- tare nou possumus. Ilinc nostris temporibus una est doctorum virorum sententia, Romam venisse Li
vium anno a. Chr. n. 272, (19) quo anno prior ejus vitae pars finitur, si quidem Livio domicilii sortisque rnutatio ad vitam duas in partes distri- buendam satis visa est insiguis, nobis nunc pri- mum ex tenebris aliqnantum dilucescit. Caete- riim si eonstat, Andronicum demum anno tricesimo secundo, postquam Romam venerit, l'ahulam pri- mam doenisse, si porro ex Ciceronis dialngo de sen. X I V , 50 et ex T. Livio Chist. X X V U , 37.) colli«! potest, post fabulam baue editam triginta etiam aiinos et supra Andronicum vixisse, (quas res ita sc habere, suo loco docebitur), perqiiam probabile videtur, eum adolescentuliim (20) Romam venisse. Certum, quem Livius illo tempore ege-
1 8 ) C i e . de sen. I V , 1 0 ibique G e r n l i a r d i u m . X I I . 3 9 . I'luf. in v i t a C a t u n . 2 . O s a n n u s hu j u s rei t e s t e m male a d - Vocavit C o r n e l i u m N e p o t e m Iiis v e r b i s : „ C a l o n e i n Septem et d e c e m a n n o s n a t u m h u i r M a x i m i e x p e d i t i o n i i n t e r f u i s s e t r a - d i d i l N e p o s e j . v i t a I . " Id e n i m inininie s c r i p t u m e s t a p u d N e p o l e m 1. c , c u j u s h a e c s u n t v e r b a : „ P r i m u m Stipendium m e r u i t ( C a t o ) a n n o i u m d e c e m s e p l e m q u e : Q. K a h i o M a x i n i o , M. C l a u d i o M a r c e l l o c o s s . t r i b u n u s m i l i t i i m in S i c i l i a f u i t . "
Ibi n e q u e prior periodi p a r s c u m a l t e r a a r e t e j i i n g e n d a e s l , q u i a p o s t „ s e p t e m q u e " e s t i i i t e r p i i n g e n d u m , n e q u e C o r n e l i u s l o q u i t u r d e quintu F a b i i c o n s i i l a t u e t d e e j u s e x p e d i t i o n e in T a r e n t i n o s , ciii i n t e r f u e r i t C a t o , s e d d e Q. F a b i o M a x i m e q u a r t u m c o n s u l e a n n o a . Chr. n . 2 1 1 , q u o a n n o C a t o n a t u * e r a t a n n o s v i g i n t i .
1 9 ) C o n f e r a t u r D i i n t z e r . l i b . 1. p . 1. G u s t . H e g e l lib. I.
p . 3 5 . n o t . 1 0 . et O s a n n u s in r e c e n s , l i b . a. D ü n l ü . e d . p 9 5 8 .
2 0 ) Cf. D i i i i U a . Iii', 1. p "> n<>l. H>
rit, aetatis annum indicare non .insim; uiliilo mi
nus, si quis saue incertac et nimis multorum an
norum spatium complectentis adolescentiae vocahulum arctioribus finibus circumscribere velit, ita ut Li
vium, cum a Romanis caperetur, annum aetatis vicesimum quintum nondum excessisse dicat, me habeat assentientem; alioqui enim senex plus Se
ptem et quinquaginta annorum primam fabulam docuisse putandus esset. Osannus ab altera parte adolescentiae spatium praecidendum putat, idque ob causam eandem, quam necessariam esse supra jam negavimus. Sunt enim haec ejus verbainanal.
crit. p. 26 : ,,Livium est manifestum, ant admodum adolescentem Romam venisse, quod parum vcri vi
detur simile, quum eum, qui Romae fabulas non solum scriberet sed ipse etiam ageret, alibi jam has artes edoctum exercuisse necesse sit, quod in tanta adolescentia vix poterat ficri, ant eum aetate longo jam provectum, plus quam quinquaginta annos et supra natum Romae fabulas edidisse, id quod non sine cxemplo est, si senem Roscium in scaena ad- huc partes suscepisse niemineris" cet.
Romae Andronicus, quae ibi erat hello capto- rum sors tristissima, infima servi condicione vive- bat, donec a M. Livio Salinatore ob magna sua de ejus liberorum eruditione merita libertate donatus e s t , teste Hicronymo in Kusehii Chronico ad Olymp. 148. ,, T. Livius tragoedinrum scriptor clarus habetur, qui oh ingcnii merilum a Livio Salinatore, cujus liberos erudiebat, libertate dona
tus est. (Et Livius a Livio illo nppellatus)". Sed quisnam fuerit hic Livius Salinator, amhigitur.
Osannus in anal. crit. p. 18 expediri vix posse putat, utrum Andronicus a M. Liv. Salinatore li- bertatem nomenque adeptus sit, an a C. Liv. Ma- cato, (21) quem Livius historiarum scriptor, nuni
2 1 ) D o Cajo I K I C v e l M. L i v i o M a c a t n um) r o n f u i i c k n U o
Marcum rectc appellet, ah ejus interpretihus dn- liitetur, et p. insequente demonstrnt, neu pnsse Hie- roiiymi testimunium hene conciliari cum M. Livii Salinatoris historia, ,,quum hic, quem anno TJ. c.
.r)G6 cum M. Valer. Messala collega consulatum egisse scriptores conürment, liberis vixdum jam gavisus esse eo tempore possit, quo Andronirus ejus liberis erudiendis operam navare potuerit.
Kam Nostrum (sie pergit Osannus p. 20) partim simile'est veri fabulas publice doeuisse, antequam übertäte donatus esset; atqui haue gratiam tum de- imirn, quum de illius liberorum criiditione meritus esset, ab hero impetravit." In ultimo hoc me ha
bet assentientem (22); at minime putaverim, di
ctum esse ab Hieronymo 1. c. Livium Salinatorem coiisulem anni II. c. 566 sive a. Chr. n. 188, quem falso Osannus Marcum appellat, quum apud Livium bist. X X X V 1 1 I , 35 legatur: ,,Creavit (M. Fulv. Nobilior consul) consules L . Valerinm Messalam et C. Livium Salinatorem." (23) Fqui- dem herum Andronici fuisse suspicor M. Livium eum, cui primo Salinatori cognomen evenisse oh novum, quod censor anno a. Chr. u. 204 sali ini- posuerit vectigal, Livius narrat bist. X X I X , 37.
Marcus hic Livius Salinator pater erat Caji illius,
c u m M. l . i v i o S a l i n a t o r e v i i i e W e s s e l i n g i u m in o u s e r v a f . I I , 5 . Cf. e t i a m L i v . h i s t . X X V I I , 3 4 e t O s a n u . in r e c e n s . l i b . a D u n t z . e d . p . 0 5 9 , in fiiie.
2 2 ) A d s t i p u l a t u r e t i a n l D ü n t z e r u s Üb. 1. p, 3 e t 5 . 2 3 ) D e L i v i o S a l i n a t o r e p r a e t e r l a c u m e x s c r i p t u m j u v a t c o n f e r r e L i v . h i s t . X X X V , 2 4 . X X X V I , 2 e t 4 2 — 4 5 . X X X V I I , 'J. 1 2 . 1 4 . 1 6 . e t 2 5 . Kundurn V. L i v i u m S a l i n a t o r e m A n dronici h e r u m f u i s s e , F u n c c i u s d i c i t d e a d o l e v c . liiiR. l a t . p.
6 1 . n o t . 7. ubi h a e c l e j j u n t u r : „ i l l e ( L i v . S a l i n a t o r ) d i v e r s i s t e i n p m i b u s p r a e t o r , c o n s u l , p o n t i f e x in h i s t o r i a H o m a n a b a n d i n n o b i l i s . L i v . l ' a t a v i n . X X V , 14 ( q u o d f a l s o i n d i c a t u m c o r - r i g e i i d u i n e s t in X X X V , 2 i , q u o l o c o praetorem e u i n c r e a t u i n e s s e L i v . l ' a t a v i n - n a r r a t ) X X X V I I I , 3 5 . X L H I , 1 1 . ei p a s s i m . "
de quo loqiiitur Osannus, et primum consul nna eum L. Acmilio Paulo anno a. Chr. n. 219. L'tor- que consul advcrsus Illyrios missus feliciter res gossit et ex hello hoc triumphnvit, quamquam sunt, qui Salinntoris nomine omisso solum Aemi- liiim triumphasse scrihant, quod quidem ob majo
rein Aemilii hoc in hello gloriam factum esse vi
detur. Consules brevi postquam magistratu sese ahdieaverant, ob praedam suppressam in jus vocati sunt, et Aemilius aegre liberatus est: Salinator vero, ab omnibus fere triluibns damnatns, grnvissi- me id ferebat, ita ut ms migraret et plures per annns urhe omnique hominum coetu sponte carcret(24),(Liv.
hist. X X V I I - 34) donec tandem anno a. Chr. n.
207 fere iuvitus iterum i'aetus est consul una cum C. Claudio Nerone, quicum pristinne eaeque gra- vissimae inimicitiife ei intercedebant. (Liv hist.
X X V I I , 34 seq.) Hoc anuo egregiam de Has- drnbale ad Sennm (25) reportavit victoriam (Liv.
hist. X X V I I , 40 et 4 G — 4 9 ) , ita ut triumphi
2 4 ) I l i n c , q u u m d e M. L i v i o , a p u d L i v i u m h i s t . X X I , 1 8 . c o m r a e m o r a t o , a b i n t e r p r e t i b u s a m b i g a t u r i n t e r M. L i v i u m S a l i n a t o i o m e t M. L i v . M a c a t u m , n o n p u t a v e r i m , S a l i - n a t o r e m n o s t r u m f u i s s e u n u m e x l e g a t i s , a n n o a Chr. n . 2 1 8 ad C a r t h a g i n i e n s e s m i s s i s , qui b e l l u m i i s i n d i v e r e n t , s e d i n t e l l i g e n d u i n p o t i u s e s s e M. L i v i u m M a c a t u m , S a l i n a t o r i s c o g n a t u m . N a i n , t e s t e L i v i o h i s t . X X V I I , 3 4 . M. L i v . S a l i n a t o r i n u r b e m r e d u e t u s e s t a M. C l a u d i o M a i c e l l o e t M.
V a l e r . I . a e v i n o c o s s . ( i . e . a u n o a. Chr. n . 2 1 0 ) o c t a v o f e r - m e p o s t d a m n a t i o n e m a n n o , i t a q u e i l l i i m l e g a t i o n i s t e m p u r e j a m e r a t d a m n a t u s .
2 5 ) S a l i n a l o r e m h i i w , q"i S e n e n s e p r o e l i u i n c o m m i s i t , q u o d a m m o d o c u m L i v . A n d r o n i c o c o n j u n c t i i m f u i s s e , c o l l i g i p o t e s t e x A t t i i t e s t i m o n i o apud C i e . B r u t . X Y 1 1 1 , 7 2 s e q . , u b i L i v i u s p r i m a m f a b u l a m d n e u i s s e d i c i t u r l u d i s J u v e n t a t i s , q u o s S a l i n a t o r S e n e n s i p i o e l i o v o v e i a t ; q u a m q u a m V e r a , u t v i d e t u r , a n n o r u m ratio n o n c o n s p i r a t c u m A t t i i i n d i c i o . Cf. O s a n n , in l e c e u s . l i b . a I l ü n t z . e d . p. 9 ( i 0 ,
honor iterum ei concederetur. (Liv. hist. X X V I I I , 9.) In fine ejnsdem anui dictator est dictus, ut coraitia consularia haberet, (Livius hist.
X X V I I I , 10) et insequcute anno proconsul vavüs rebus praeclare gestis excelluit (Liv. hist. X X I X , 5 et 13); deniqiie anno a. Chr. n. 204 censoris jnuuere functus est una cum eodem C. Claudio Nerone, quem iterum consul habuerat collegam.
(Liv. bist. X X I X , 37. X X X V I , 36. X X X I X , 3-.) Ultima igitur, quam de M. Livio Salinatore habemus, anni nota est a. Chr. n. quarti et du- ccntesimi sive 1J. c. quiuquagcsimi et quingcntesi- mi. Jam si stat sententia, Andronicum Romam venisse anno a. Chr. n. 272 eodemque statim anno eru- diendis M. Livii Salinatoris liberis operam dedis- se, hoc sane ne cum hujus quidem Livii histori- a probabiltter potest conciliari. V i x enim credibile est, hoc tempore jam liberis gavisum esse M. L i vium Salinatorem, nisi forte anno a. Chr. u.
219 prinuim consulatum egisse fere octoginta an- norum senex et quindecim annis post censorem sesc exhihuisse satis severum, ut ex Livio hist. X X I X , 37 apparet, putandus est, quae quidem ratio effi- citur, si anuo a. Chr. n. 272 Septem tantum et viginti annos natuin eum fuisse pouimus. Tantum vero abest, ut ;rt> omni parte verum sit, Androni
cum, ut bupra posuimus, statim postqunm Romam venerit, paedagogi munere apud Salinatoris liberos fuuctum esse, ut ne simile quidem vcri lioc vide- atur. (26) Andronicum enim fabulam primam do- vuisse aniio a. Chr. u. 240, postea demoustrabimus, et paulo ante hoc tempiis mauumissum esse, quo- minus credamus, nihil salteni obstat, ita ut cir- citer triginta annos serviisse putandus sit. Hinc
2 0 ) S o l e b a n t R o m a n i l i b e r o s s u o s s e r v i s s e n i o r i l i u s e t s n e c t n t a e j a m fiilei <:oiiiinittore.
