Metodologia badania

Metodologia badania opierała się na triangulacji metod badawczych – zastosowane zostały zarówno metody ilościowe, zapewniające mierzalne dane, jak również metody jakościowe, pogłębiające wyniki, uzupełniające i uszczegółowiające uzyskane odpowiedzi.

W badaniu zostały zastosowane następujące metody badawcze:

 analiza danych zastanych (ang. Desk Research);

 wywiady kwestionariuszowe CATI (ang. Computer Assisted Telephone Interview);

 indywidualne wywiady pogłębione (ang. In-Depth Interview);

 zogniskowany wywiad grupowy FGI (ang. Focus Group Interview);

 analiza ofert pracy (analiza treści, ang. Content Analisys);

 mixed mode z powiatowych urzędów pracy.

Analiza danych zastanych (ang. desk research) – głównym celem analizy w postaci desk research było wskazanie

benchmarków w zakresie kształcenia ustawicznego w Polsce i za granicą. Opracowaniu poddane zostały dane Głównego Urzędu Statystycznego, programy oraz strategie wsparcia kształcenia ustawicznego, jak również dobre praktyki stosowane w innych krajach, czy też w innych województwach Polski. Dodatkowo analizie poddane zostały istniejące już raporty badawcze dotyczące podobnej tematyki.

Wywiady kwestionariuszowe CATI (ang. Computer Assisted Telephone Interview) zostały zrealizowane na próbie 400 podlaskich przedsiębiorców w okresie: 08.06.-10.07.2015 roku.

Wybór przedsiębiorców do badania miał charakter losowy, dzięki czemu zapewniono równe prawdopodobieństwo wejścia do próby wszystkim podmiotom. Oznacza to zatem, że każdy przedsiębiorca na terenie województwa podlaskiego, niezależnie od miejsca prowadzenia działalności, miał szansę wziąć udział w badaniu.

Dodatkowo, próba podzielona została na warstwy (wielkość przedsiębiorstwa, branża PKD). W przypadku branży PKD, założoną liczebność próby rozłożono między warstwy w sposób proporcjonalny. Natomiast w przypadku wielkości przedsiębiorstwa, firmy zatrudniające powyżej 9 pracowników są nadreprezentowane. Analiza desk research wskazała bowiem, że mimo, iż w populacji przedsiębiorstw największy odsetek stanowią podmioty zatrudniające mniej niż 10 pracowników, łączna liczba osób przez nie zatrudnionych jest mniejsza niż liczba osób zatrudnionych w większych przedsiębiorstwach. W badaniu uwzględniono przede wszystkim podmioty, które kreują popyt na pracę najemną oraz w największym stopniu inwestują w podnoszenie kompetencji pracowników. Ponadto uwzględnienie w próbie większej liczby przedsiębiorstw średnich i dużych umożliwiło prezentację oraz analizę danych z badania CATI dla tej grupy respondentów.

Indywidualne wywiady pogłębione (ang. In-Depth Interview) zostały przeprowadzone z podmiotami, których dobór do próby badawczej miał charakter celowy. W rezultacie

przeprowadzono 10 indywidualnych wywiadów pogłębionych z następującymi grupami respondentów:

 pracodawcami z województwa podlaskiego, reprezentującymi kluczowe branże województwa (metalową, elektroniczną i handlową) – 5 wywiadów;

 szeroko rozumianymi instytucjami otoczenia biznesu (Klastrem Obróbki Metali, Suwalską Specjalną Strefą Ekonomiczną) – 2 wywiady;

 Wojewódzkim Urzędem Pracy w Białymstoku i Powiatowym Urzędem Pracy w Białymstoku oraz Powiatowym Urzędem Pracy w Bielsku Podlaskim – 3 wywiady.

Taki dobór respondentów pozwolił na poznanie opinii przedsiębiorców z województwa podlaskiego na temat zapotrzebowania na zawody i kompetencje pracowników w wieku 45 lat i więcej oraz określenie zapotrzebowania na wsparcie kształcenia ustawicznego tej grupy zatrudnionych. Zaangażowanie w proces badania instytucji otoczenia biznesu (np. klastra i strefy ekonomicznej) umożliwiło natomiast uzyskanie szerszej, niż pojedyncze przedsiębiorstwo, perspektywy popytu na pracę pracowników w wieku 45+. Instytucje rynku pracy (Powiatowe Urzędy Pracy i Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku) dostarczyły natomiast cennych informacji odnośnie do bieżących statystyk.

Zogniskowany wywiad grupowy FGI (ang. Focus Group Interview) został przeprowadzony wśród 5 zaproszonych pracodawców, którzy w 2014 roku skorzystali z dofinansowania działań szkoleniowych ze środków Krajowego Funduszu Szkoleniowego. Wywiad fokusowy odbył się w dniu 17 czerwca 2015 roku w siedzibie Białostockiej Fundacji Kształcenia Kadr.

W trakcie rozmowy poznane zostały motywacje pracodawców do ubiegania się o wsparcie oraz ich opinie na temat organizacji przyznawania tego typu pomocy. Możliwa była również diagnoza prognozowanych potrzeb szkoleniowych na najbliższe lata.

Wypowiedzi pracodawców były również dobrym wskaźnikiem

kompetencji, których brakuje podlaskim pracownikom, zwłaszcza osobom w wieku 45 lat i więcej.

Analiza ofert pracy (analiza treści, ang. Content Analisys) – określenie popytu na zawody kierowanego do potencjalnych pracowników w wieku 45 lat i więcej zostało przeprowadzone w oparciu o monitoring ofert pracy publikowanych na stronie internetowej www.careerjet.pl i na portalu www.bialystokonline.pl od 10 czerwca do 9 lipca 2015 roku. W analizowanym okresie (30 dni) zostało opublikowanych, odpowiednio: 3599 ofert pracy dla regionu podlaskiego na portalu www.careerjet.pl, i 4939 ofert pracy na portalu www.bialystokonline.pl. Wśród tych ogłoszeń znalazły się 24 oferty, z treści których można było wywnioskować, że są skierowane również do osób powyżej 45. roku życia.

Następnie została stworzona baza 712 ogłoszeń o pracę firm z województwa podlaskiego, które można było zidentyfikować z nazwy, wraz z danymi telefonicznymi⁶⁰. Do 80 spośród tych firm (próba celowa, dobór ogłoszeń gwarantujący zebranie informacji o jak najszerszym wachlarzu stanowisk) zostały wykonane telefony zakończone zdobyciem informacji o preferencjach pracodawcy co do wieku pracowników (technika mystery calling) oraz wymagań pracodawcy i proponowanych warunków pracy.

Ostatecznie analizie zostały poddane 24 oferty oraz 80 ofert – zgodnie z przygotowanym kwestionariuszem „Analiza ogłoszenia zidentyfikowanego jako oferta pracy dla osoby w wieku 45 lat i więcej”.

Mixed mode z powiatowych urzędów pracy – na tym etapie badania miały formę badań ilościowych, a ich podstawą był kwestionariusz ankiety dotyczący wykorzystania Krajowego Funduszu Szkoleniowego przez podlaskich pracodawców w 2014 roku.

60 Baza ogłoszeń zawiera firmy zidentyfikowane z nazwy wraz z danymi telefonicznymi (lub do których, na podstawie nazwy, można było odnaleźć w ogólnodostępnych źródłach, numer telefonu), które umieściły ogłoszenia o poszukiwaniu pracownika. Baza nie zawiera ofert pracy od pracodawców anonimowych, w tym agencji doradztwa personalnego, pośrednictwa pracy czy agencji pracy tymczasowej (tzw. rekrutacje ukryte) i osób prywatnych.

W celu zapewnienia zwrotności kwestionariusza, w badaniu przyjęto procedurę mieszaną (ang. mixed mode), polegającą na uzyskiwaniu tych samych informacji od różnych osób, przy wykorzystaniu odmiennych technik badawczych⁶¹. Dystrybucja kwestionariusza ankiety nastąpiła w kilku formach, w celu pozostawienia respondentowi wyboru najdogodniejszego dla niego sposobu przekazania danych. Taka dywersyfikacja dróg pozyskiwania tych samych danych zwiększa zwrotność kwestionariusza.

Jedną z form pozyskania danych była ankieta komputerowa wypełniana samodzielnie (CASI — Computer Assisted Self-administered Interviewing) dystrybuowana do respondentów pocztą elektroniczną. Ponadto ankietę w formie papierowej dostarczono pocztą standardową. W przypadku nieuzyskania odpowiedzi, przewidziano także przeprowadzenie wywiadu telefonicznego. Jednak w związku z tym, że otrzymano zwrot wszystkich kwestionariuszy w wymaganym terminie, zastosowanie wywiadu telefonicznego nie było konieczne.

Próbę badawczą stanowiło 14 Powiatowych Urzędów Pracy z terenu województwa podlaskiego. Badanie miało na celu uzyskanie informacji na temat liczby wniosków, które wpłynęły do PUP w ramach Krajowego Funduszu Szkoleniowego, od pracodawców, którym przyznano dofinansowanie, przeszkolonych pracowników, oraz pozyskanie listy tematów szkoleń, które zostały dofinansowane. Analiza tych danych wykazała, jakie tematy szkoleń cieszyły się zainteresowaniem pracodawców, a co za tym idzie – jakie kompetencje wśród osób w wieku 45 lat i więcej chcą w pierwszej kolejności rozwijać pracodawcy.

61 Sztabiński F., Żmijewska-Jędrzejczyk T. (2012), Mixed-mode survey design: problem efektu techniki, „Przegląd Socjologiczny”, Volume 61, Issue 1, s. 31.

2.4. Charakterystyka firm biorących udział w badaniu