EconomicImpactsofInvestmentintheElectricityIndustry:ACGEComparisonofRegulatedandFreeMarkets Manzoor,DavoodandHaqiqi,ImanandAghababaei,Mohammad MunichPersonalRePEcArchive

Volltext

(1)Munich Personal RePEc Archive. Economic Impacts of Investment in the Electricity Industry: A CGE Comparison of Regulated and Free Markets Manzoor, Davood and Haqiqi, Iman and Aghababaei, Mohammad Imam Sadiq University, University of Economic Sciences, University of Economic Sciences. 2013. Online at https://mpra.ub.uni-muenchen.de/95823/ MPRA Paper No. 95823, posted 02 Sep 2019 05:47 UTC.

(2) ‫فصلنامهي مطالعات اقتصاد انرژي‪ /‬سال نهم ‪ /‬شمارهي ‪ /76‬زمستان ‪ /1711‬صفحات ‪64-46‬‬. ‫تحليل آثار سرمايهگذاري در صنعت برق‪ :‬مقايسهي بازار تنظيم‬ ‫شده و بازار رقابتي‬ ‫داود منظور‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫دانشيار دانشكدهي اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) ‪manzoor@isu.ac.ir‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫ايمان حقيقي‬. ‫*‬. ‫‪4‬‬. ‫دانشجوي دكتري اقتصاد دانشگاه علوم اقتصادي‪haqiqi@ses.ac.ir ،‬‬. ‫محمد ابراهيم آقابابائي‬. ‫دانشجوي دكتري اقتصاد دانشگاه تهران ‪aghababaei@ut.ac.ir‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫تاريخ درياف ‪92/1/44 :‬‬. ‫چكيده‬. ‫تاريخ پذيرش‪94/401 :‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫منافع سرمايهگذاري در صنع برق از وريق مكانيزمهاي مختلفيي بيه سياير فعاليي هياي‬ ‫اقتصادي منتقل ميشود‪ .‬اين منافع در فضاي رقابتي به وور عمده از وريق «مكانيزم قيم » و‬ ‫در شرايط قيم ثاب از وريق «مكانيزم هزينه ي سرمايه» منتقل ميشوند‪ .‬در اين تحقيق آثار‬ ‫اقتصادي افزايش سرمايهگذاري در صنع برق در شرايط بازار تنظيم شده كه قيم ثاب اس‬ ‫و هم چنين در فضاي بازار برق تجديد ساختار شده و رقابتي مورد بررسي قرار ميگييرد‪ .‬الگيوي‬ ‫مورد استفاده يک مدل تعادل عمومي محاسبهپذير اس كه با استفاده از ماتريس دادههاي خرد‬ ‫و در قالا ‪ 9‬بخش توليدي‪ ،‬در كنار خانوارها‪ ،‬دول ‪ ،‬صادرات و واردات شبيهسازي شيده اسي ‪.‬‬ ‫در اين مدل اقتصاد ايران به عنوان يک اقتصاد باز و كوچک بوده و جابهجايي ناقص نييروي كيار‬ ‫و سرمايه در فعالي هاي مختلف در نظر گرفته شده اس ‪ .‬نتايج نشان ميدهيد در شيرايطي كيه‬ ‫قيم كنترل شده و ثاب باشد‪ ،‬منافع سياس محدود خواهيد بيود‪ .‬در شيرايط ثبيات قيمي ‪،‬‬ ‫افزايش در سطا فعالي بخشها كمتر از شرايط رقابتي بوده و كاهش قيم نييز كيمتير اتفياق‬ ‫ميافتد‪ .‬با افزايش يكسان در سرمايه ي صنع برق‪ ،‬رفاه خانوارهيا در فضياي رقيابتي در حيدود‬ ‫‪ 2/54‬درصد افزايش مييابد‪ ،‬در حاليكه اين رقم در شرايط قيم ثاب تنها ‪ 2/44‬درصد اس ‪.‬‬ ‫طبقهبندي ‪C68, D22, D58, E22, L94, O13 :JEL‬‬ ‫كليد واژه‪ :‬صنع برق‪ ،‬سيرمايهگيذاري‪ ،‬هزينيهي تولييد‪ ،‬كنتيرل قيمي ‪ ،‬تعيادل عميومي‬ ‫محاسبهپذير‪.‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫‪A‬‬. ‫*‪ -‬نويسندهي مسئول‪.‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(3) ‫‪72‬‬. ‫فصلنامهي مطالعات اقتصاد انرژي‪ /‬سال نهم ‪ /‬شمارهي ‪ / 76‬زمستان ‪1711‬‬. ‫‪ -1‬مقدمه‬ ‫هد ايين تحقييق بررسيي آثيار اقتصيادي سيرمايهگيذاري در صينع بيرق اسي ‪.‬‬ ‫سياس گذاري و اتخاذ تصميم درخصوص ميزان سرمايهگذاري در اين صنع از يک سو‬ ‫بر اساس نياز اقتصاد و از سوي ديگر بير اسياس منيافع سيرمايهگيذاري در صينع بيرق‬ ‫مي باشد‪ .‬همان وور كه آمار ارائه شده در ادامه ي اين بخش نشان ميدهد‪ ،‬سرمايهگذاري‬ ‫در صنع برق به دليل رشد تقاضا‪ ،‬امري اجتنا‪،‬ناپيذير اسي ‪ ،‬وليي از آن جيا كيه آثيار‬ ‫اقتصادي مستقيم و غيرمستقيم آن براي تصميمگيرندگان حيائز اهميي اسي ‪ ،‬پيس از‬ ‫مقدمهاي كوتاه دربارهي ضرورت سرمايهگيذاري‪ ،‬بيه بررسيي و تحلييل آثيار اقتصيادي و‬ ‫منافع سرمايهگذاري در اين صنع پرداخته ميشود‪.‬‬ ‫مصر برق در سال ‪ 0224‬نسيب بيه سيال ‪ 4944‬رشيد ‪ 045‬درصيدي در دنييا را‬ ‫تجربه كرده اس ‪ .‬در همين مدت سهم برق از كل مصر انرژي نيز از ‪ 1‬درصيد بيه ‪44‬‬ ‫درصد افزايش داشته اس ‪ .‬با نگاهي به آمارهاي تقاضاي جهاني برق‪ ،‬به نظر ميرسيد در‬ ‫سال هاي آتي‪ ،‬تقاضاي برق افزايش بيشتري را نيز تجربه كند‪ .‬پييشبينييهياي آژانيس‬ ‫بينالمللي انرژي‪ ،‬حاكي از رشد ‪ 42‬درصدي تقاضاي برق تا سال ‪ 0222‬مييباشيد‪ .‬ايين‬ ‫ميزان رشد بسيار سريعتر از ديگر منابع انرژي اس ‪ .‬سيهم بيرق از مييزان كيل مصير‬ ‫انرژي از ‪ 41‬درصد در سال ‪ ،0222‬به ‪ 00‬درصد در سال ‪ 0222‬افزايش ميييابيد‪ .‬رشيد‬ ‫تقاضاي برق در كشورهاي در حال توسعه در باالترين حد قرار دارد و بيا رشيد سياالنه ي‬ ‫بيش از ‪ 1‬درصد تا سال ‪ 0222‬به سه برابر ميرسد‪ .‬در نتيجه سهم كشيورهاي در حيال‬ ‫توسعه از تقاضاي جهاني برق از ‪ 04‬درصد در سال ‪ ،0222‬به ‪ 12‬درصد در سيال ‪0222‬‬ ‫ميرسد (آژانس بين المللي انرژي ‪.)0242 ،‬‬ ‫با توجه به رشد تقاضاي برق و ساير حاملهاي انرژي‪ ،‬مجموع سيرمايهگيذاري ميورد‬ ‫نياز براي زيرساخ هاي تأمين انرژي در جهان وي سالهاي ‪ 0224‬تيا ‪ ،0222‬بيال بير‬ ‫‪ 44‬تريليون دالر‪ ،‬يا به عبارتي ‪ 552‬ميليارد دالر در سال برآورد شده اس ‪ .‬اين سيرمايه‬ ‫گذاري براي جايگزيني تأسيسات موجود و آينده كيه ويي ايين ميدت از رده خيارج ييا‬ ‫فرسوده ميشوند و هم چنين براي توسعه ي ظرفي تأمين انرژي با رشد تقاضاي سياالنه‬ ‫‪ 4/4‬درصدي آن‪ ،‬ضروري به نظر مي رسد‪ .‬نرخ متوسط ساالنه ي سيرمايهگيذاري از ‪152‬‬ ‫ميليارد دالر در اين دهه‪ ،‬به ‪ 422‬ميليارد دالر در سال هاي ‪ 0204‬تا ‪ 0222‬افزايش ميي‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪1- International Energy Agency.‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(4) ‫‪19‬‬. ‫تحليل آثار سرمايهگذاري در صنع برق‪ :‬مقايسهي بازار تنظيم شده و ‪...‬‬. ‫يابد‪ .‬اين رقم در سال ‪ 142 ،0222‬ميليارد دالر بوده اس ‪ .‬بخش عمدهاي از اين سرمايه‬ ‫گذاري را صنع برق به خود اختصاص داده اس ‪ .‬اين ميزان سيرمايهگيذاري تنهيا ييک‬ ‫درصد از متوسط توليد ناخالص داخلي جهان وي ‪ 22‬سيال آينيده را تشيكيل مييدهيد‬ ‫(آژانس بينالمللي انرژي‪.)0229 ،‬‬ ‫براي جوا‪،‬گويي به رشد پيشبيني شده در تقاضياي بيرق تيا سيال ‪ ،0222‬مجميوع‬ ‫سرمايهگذاري ‪ 42‬تريليون دالري در زيرساخ هاي بخش نيرو مورد نياز اس ‪ .‬اين رقيم‬ ‫معادل ‪ 42‬درصد كل سرمايهگذاري بخش انرژي اسي ‪ ،‬درحيالي كيه تقاضيا بيراي بيرق‬ ‫افزايش مييابد‪ ،‬نياز به سرمايهگذاري هم رفته رفته بيشتير مييشيود و از ‪ 0/4‬تريلييون‬ ‫دالر در دههي كنوني‪ ،‬به ‪ 2/9‬تريليون دالر در سالهاي ‪ 0204‬تا ‪ 0222‬ميرسد (آژانس‬ ‫بين المللي انرژي‪ .)0242 ،‬صنع برق در كشورهاي در حال توسعه به بيش از نيميي از‬ ‫سرمايهگذاري جهياني‪ ،‬يعنيي رقميي بييش از ‪ 5‬تريلييون دالر نيياز دارد‪ .‬از ايين مييان‬ ‫زيربخش توليد نيز بزرگ ترين سهم از كل سرمايهگذاري در زير ساخ هياي بيرق را بيه‬ ‫خود اختصاص ميدهد‪ .‬سرمايهگذاري در نيروگاههاي جديد وي ‪ 22‬سال آينده به بييش‬ ‫از ‪ 1‬تريليون دالر و ‪ 14‬درصد از كل سرمايهگذاري بخش نيرو ميرسد‪ .‬بخيش عميده ي‬ ‫اين سرمايهگذاري صر نيروگاههايي با سوخ گياز و زغيال سينگ مييشيود‪ .‬نوسيازي‬ ‫نيروگاههاي موجود وي ‪ 22‬سال آينده به سرمايهگذاري معيادل ‪ 129‬ميلييارد دالر نيياز‬ ‫دارد‪ .‬سرمايهگذاري در شبكههاي انتقال و توليد در مجموع ‪ 51‬درصد كيل ايين رقيم را‬ ‫تشكيل ميدهد‪.‬‬ ‫بر اين اساس‪ ،‬سرمايهگذاري در صنع برق بايد وي دهههاي آينده افزايش يابيد تيا‬ ‫جوا‪ ،‬گوي تقاضياي روبيه رشيد دنييا باشيد‪ .‬حركي دادن سيرمايه بيه سيم سياخ‬ ‫روگاههاي جديد و افزايش ظرفي هاي توزيع و انتقال در كشيورهاي در حيال توسيعه‪،‬‬ ‫ني ‌‬ ‫چالش بزرگ پيش روي كشورهاس ‪ ،‬اميا در خصيوص سيرمايهگيذاري در صينع بيرق‬ ‫مالحظات خاصي وجود دارد‪ .‬تنوع فنياوريهياي موجيود در ايين صينع از ييک سيو و‬ ‫تغييرات تكنولوژي در صنع برق از سوي ديگر‪ ،‬موجا مطرح شدن مسائلي شده اسي‬ ‫كه تا پيش از آن ناديده گرفته ميشد‪ .‬اين مسائل به ميزان زيادي با انگيزههاي سيرمايه‬ ‫گذاري در بخشهاي انتقال و توليد برق مرتبط اس ‪ .‬تالش براي رقابتي شدن بازار بيرق‬ ‫در بيش تر كشورها به وييژه در دهيههياي اخيير نييز مالحظيات ديگيري را در زمينيهي‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(5) ‫‪66‬‬. ‫فصلنامهي مطالعات اقتصاد انرژي‪ /‬سال نهم ‪ /‬شمارهي ‪ / 76‬زمستان ‪1711‬‬. ‫سرمايهگذاري در اين صنع ايجاد كرده‪ ،‬به گونهاي كيه منيافع سيرمايهگيذاري در ايين‬ ‫صنع را تح تأثير قرار داده اس ‪.‬‬ ‫به ويور خالصيه مييتيوان گفي منيافع سيرمايهگيذاري در صينع بيرق از ورييق‬ ‫مكانيزم هاي مختلفي به ساير فعالي هاي اقتصادي منتقل ميشود‪ .4‬اين منافع در فضاي‬ ‫رقابتي به وور عمده از وريق مكانيزم قيم و در شرايط قيم ‌ثاب از ورييق مكيانيزم‬ ‫«هزينه ي سرمايه» منتقل ميشوند‪ .‬در مكانيزم قيم ‪ ،‬افزايش سرمايهگذاري به كياهش‬ ‫قيم برق و در نتيجه كاهش هزينه ي انرژي براي سياير فعاليي هياي اقتصيادي منجير‬ ‫مي شود‪ .‬در مكانيزم «هزينه ي سرمايه»‪ ،‬افزايش سرمايهگيذاري در بلندميدت منجير بيه‬ ‫كاهش هزينهي سرمايه در صنع برق شده و حجم سرمايه ي ساير بخشهيا را افيزايش‬ ‫ميدهد‪ ،‬در نتيجه هزينه ي سرمايه در ساير بخشها نيز كاهش مييابد‪ .‬اين دو مكيانيزم‬ ‫در بخش آتي تشريا خواهد شد‪.‬‬ ‫در اين نوشتار آثار اقتصادي افزايش سرمايهگذاري در صنع بيرق «در شيرايط بيازار‬ ‫تنظيم شده» كه قيم ثاب اس و هم چنين «در فضاي بازار برق تجديد ساختار شده»‬ ‫و رقابتي مورد بررسي قرار ميگيرد‪ .‬اين تحقيق در چارچو‪ ،‬ييک ميدل تعيادل عميومي‬ ‫محاسبهپذير ‪ ،‬به بررسي آثار سرمايهگيذاري در صينع بيرق بير متغيرهياي اقتصيادي‪،‬‬ ‫شامل سطا فعالي بخشهاي توليدي‪ ،‬سيطا قيمي بيه تفكييک محصيوالت مختليف‬ ‫توليدي‪ ،‬تقاضاي برق در هر فعالي ‪ ،‬تقاضياي فعاليي هيا از سياير حاميلهياي انيرژي و‬ ‫همچنين تأثير آن بر سطا رفاه خانوارها ميپردازد‪.‬‬ ‫در ادامه ي اين نوشتار پس از مقدمه‪ ،‬در بخش دوم به بررسي نظيري آثيار اقتصيادي‬ ‫سرمايهگذاري در صنع برق و همچنين به مروري مختصر بر مطالعيات تجربيي در ايين‬ ‫زمينه پرداخته مي شود‪ .‬بخش سوم‪ ،‬به معرفي ميدل تعيادل عميومي ميورد اسيتفاده در‬ ‫مقاله اختصاص دارد و در بخش چهارم نيز نتايج افزايش سرمايهگذاري در صنع برق بر‬ ‫بخشهاي مختلف توليدي ارائه ميشود‪ .‬بخش پاياني نيز به نتيجهگيري اختصاص يافتيه‬ ‫اس ‪.‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪ -4‬در رتبهبندي فعالي هاي اقتصادي‪ ،‬صنع برق جايگاه پر اهميتي دارد‪ .‬در بين ‪ 94‬فعالي جدول داده‬ ‫ستاندهي ‪ 4212‬مركز آمار ايران‪ ،‬رتبه ي بخش برق بر اساس ضرايا پسين ‪ 5‬و بر اساس ضرايا پيشين ‪00‬‬ ‫بوده اس ‪.‬‬ ‫‪2- Computable General Equilibrium.‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(6) ‫‪54‬‬. ‫تحليل آثار سرمايهگذاري در صنع برق‪ :‬مقايسهي بازار تنظيم شده و ‪...‬‬. ‫‪ -9‬تحليل نظري از آثار سرمايهگذاري در صنعت برق‬ ‫در اين بخش ابتدا آثار مورد انتظار از افيزايش سيرمايه در صينع بيرق «در فضياي‬ ‫رقابتي» به وور مختصر اشاره خواهد شد سپس اين آثار «در شرايط ثبات قيم » بييان‬ ‫ميشود‪ .‬در فضاي رقابتي فرض بر اين اس كه بازار برق و انرژي تجديد ساختار شيده و‬ ‫قيم انرژي بر اساس نيروهاي عرضه و تقاضا تعيين مييشيود‪ .‬در فضياي ثبيات قيمي‬ ‫فرض شده اس كه دول ها قيم برق را كنترل كرده و از يارانه و ماليات بيراي تنظييم‬ ‫بازار برق استفاده ميكنند‪.‬‬ ‫سرمايهگذاري در هر صنع با دو هد انجام مييگييرد‪ .‬قسيمتي از سيرمايهگيذاري‬ ‫براي جبران استهال سرمايه انجام مييشيود‪ .‬در ويول زميان عيدم جبيران اسيتهال‬ ‫سرمايه سبا ميشود توان بالقوه و هم چنيين سيطا تولييد كياهش يابيد و بيه كياهش‬ ‫انباره ي سرمايه صنع بيانجامد‪ .‬قسم ديگيري از سيرمايهگيذاري بيا هيد توسيعه ي‬ ‫صنع و افزايش توليد انجام ميپذيرد‪ .‬توسعه ي صنع و افزايش تولييد زمياني اهميي‬ ‫بيشتري مييابد كه رشد تقاضاي محصول قابل توجه باشيد‪ .‬عيالوه بير تيأمين تقاضياي‬ ‫داخلي‪ ،‬گاهي كسا سهم بازار در بازارهاي خارجي نيز ميتواند يكي از اهدا توسيعه ي‬ ‫صنع باشد‪.‬‬ ‫يكي از عناصر پر اهمي در سرمايهگذاري يا عيدم سيرمايهگيذاري در ييک صينع ‪،‬‬ ‫هزينه ي تأمين سرمايه براي هر دو هد «جبران استهال » و «توسعهي صنع » اس ‪.‬‬ ‫سرمايهگذاران‪ ،‬بيش تر هزينه ي فرص منابع مالي مورد استفاده براي سيرمايهگيذاري را‬ ‫ارزيابي ميكنند‪ .‬يكي از مهمترين عوامل موثر در اين هزينيهي فرصي ‪ ،‬مييزان بيازدهي‬ ‫سرمايهگذاري در ساير بخشهاي اقتصادي اس ‪ .‬به عبارت ديگر سرمايهگيذاري در ييک‬ ‫صنع زماني انجام ميپذيرد كيه منيافع ميورد انتظيار حاصيل از سيرمايهگيذاري در آن‬ ‫صنع حداقل برابر بازدهي ساير فعالي ها باشد‪.‬‬ ‫حال سئوال اين اس كه افزايش منابع مالي براي سرمايهگذاري در صنع بيرق چيه‬ ‫آثاري بر جاي خواهد گذاش ؟ براي پاسخ به اين سئوال‪ ،‬ابتدا تغييرات جانيا عرضيه ي‬ ‫برق و سپس تغييرات جانا تقاضا تحليل شده اس ‪ .‬در جانا عرضه‪ ،‬فيرض كنييد ايين‬ ‫منابع مالي در اختيار همه ي بنگاه هاي صنع برق قرار داشته باشيد‪ .‬بيه نظير مييرسيد‬ ‫افزايش منابع مالي براي سرمايهگذاري در صينع بيرق‪ ،‬هزينيهي تيأمين ميالي در ايين‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(7) ‫‪69‬‬. ‫فصلنامهي مطالعات اقتصاد انرژي‪ /‬سال نهم ‪ /‬شمارهي ‪ / 76‬زمستان ‪1711‬‬. ‫صنع را كاهش ميدهد‪ .‬از آنجا كه هزينهي تأمين مالي يكي از عناصر هزينهي تولييد‬ ‫به شمار ميرود‪ ،‬انتظار بر آن اس كه با كاهش هزينه ي تيأمين ميالي در صينع بيرق‪،‬‬ ‫قيم تمام شده ي برق كياهش يابيد‪ .‬در جانيا تقاضيا يكيي از عواميل ميوثر در سيطا‬ ‫تقاضاي برق‪ ،‬قيم آن اس ‪ .‬به اين ترتيا با كاهش قيم تمام شده ي بيرق در فضياي‬ ‫قيم هاي انعطا پذير‪ ،‬تقاضاي خانوارها و فعالي هاي توليدي براي برق افزايش يافته و‬ ‫از اين رو سطا فعالي بخش برق افزايش خواهد ياف ‪.‬‬ ‫در تحليلهاي بلندمدت ‪ ،‬سرمايه بين فعالي هاي مختلف قابل جابه جايي اسي ‪ .‬بيه‬ ‫عبارت ديگر در تحليلهاي بلندمدت فرض «جابيه جيايي سيرمايهي » لحيا مييشيود‪.‬‬ ‫دارندگان سرمايه ‪ ،‬زماني سرمايه ي خيود را از ييک فعاليي بيه فعاليي ديگير جابيه جيا‬ ‫ميكنند كه بازدهي سرمايهدر فعالي اول نسب به فعالي دوم كمتر باشد‪ .‬از آنجا كيه‬ ‫بازدهي سرمايه براي سرمايهگذاران معادل هزينه ي سرمايه بيراي توليدكننيدگان اسي ‪،‬‬ ‫انتظار ميرود با ورود منابع مالي جديد بازدهي سرمايه در صنع برق كياهش يابيد‪ .‬بيه‬ ‫اين ترتيا‪ ،‬با ورود سرمايهي جديد به صنع برق‪ ،‬قسمتي از سيرمايهي پيشيين از ايين‬ ‫صنع خارج شده و به ساير بخشها منتقل ميشود‪ .‬افزايش سرمايه در سياير بخيشهيا‬ ‫هزينهي سرمايه در اين بخشها را كاهش خواهد داد‪ .‬با كاهش قيم برق و هيم چنيين‬ ‫هزينهي سرمايه‪ ،‬هزينه ي توليد در بنگاه ها كاهش يافته و قيم محصوالت داخليي نييز‬ ‫كاهش خواهد ياف ‪ .‬كاهش قيم محصيوالت داخليي سيبا افيزايش تقاضيا و افيزايش‬ ‫سطا فعالي ها ميشود‪ .‬هم چنين كاهش تقاضا براي انرژي هاي فسييلي سيبا افيزايش‬ ‫امكان صادرات فرآوردههاي توليد داخل و كاهش واردات فرآوردههاي وارداتي مييشيود‪.‬‬ ‫در نتيجهي كاهش قيم ها‪ ،‬از يک سو سيطا تولييد فعاليي هيا و از سيوي ديگير رفياه‬ ‫خانوارها و مصر كنندگان افزايش مييابد‪.‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫‪A‬‬. ‫ در اينجا بلندمدت در مقابل كوتاهمدت به كار رفته اس ‪ .‬در تحليلهاي اقتصادي‪« ،‬كوتاهمدت» دورهاي تعريف‬‫ميشود كه در آن انعطا پذيري سرمايه اند بوده و قابلي جابهجايي ندارد‪.‬‬ ‫‪2- Mobility of Capital.‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(8) ‫‪52‬‬. ‫تحليل آثار سرمايهگذاري در صنع برق‪ :‬مقايسهي بازار تنظيم شده و ‪...‬‬ ‫كاهش هزينه‬. ‫افزايش عرضه‬. ‫سرمايه در‬. ‫سرمايه در‬. ‫صنعت برق‬. ‫صنعت برق‬. ‫كاهش هزينه‬ ‫توليد برق‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫كاهش هزينه‬. ‫افزايش صادرات‬ ‫و كاهش واردات‬ ‫انرژيهاي‬ ‫فسيلي‬. ‫كاهش تقاضاي‬ ‫انرژيهاي‬ ‫فسيلي‬. ‫كاهش قيمت‬ ‫انرژيهاي‬ ‫فسيلي‬. ‫سرمايه در‬. ‫ساير فعاليت‬. ‫افزايش عرضه‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬ ‫برق‬. ‫داخلي‬. ‫ها‬. ‫برق‬. ‫كاهش قيمت‬. ‫افزايش تقاضاي‬. ‫افزايش سطح‬. ‫كاهش هزينه‬. ‫افزايش عرضه‬. ‫توليد ساير‬. ‫ساير محصوالت‬. ‫محصوالت‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫توليد‬. ‫كاهش قيمت‬ ‫ساير‬ ‫محصوالت‬. ‫افزايش صادرات‬ ‫ساير محصوالت‬. ‫كاهش شاخص‬. ‫افزايش رفاه‬ ‫خانوارها‬. ‫قيمت مصرفي‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫شكل ‪ -1‬برخي از آثار افزايش سرمايه در صنعت برق در فضاي رقابتي‬. ‫اما در شرايطي كه قيم برق تعيين شده و ثاب اسي ‪ ،‬افيزايش سيرمايهگيذاري در‬ ‫صنع برق نتايج متفاوتي ايجاد مي كند‪ .‬در ايين شيرايط دو حالي متصيور اسي ‪ .‬اگير‬ ‫هزينه ي توليد از قيم فروش بيش تر باشد‪ ،‬دول براي ثبات قيمي الزم اسي تفياوت‬ ‫هزينهي توليد و قيم فروش را به صورت يارانه پرداخ كنيد‪ ،‬اميا اگير قيمي فيروش‬ ‫بيش تر از هزينه ي توليد باشد‪ ،‬آنگاه دول از صنع برق درآمد خواهيد داشي ‪ .‬در ايين‬ ‫تحقيق از دادههاي سال ‪ 4212‬استفاده شده اسي ‪ .‬هير چنيد سياختار دادههياي ميورد‬ ‫استفاده در اين تحقيق‪ ،‬يارانه به برق را در بر ندارد‪ ،‬اما فرض شده اس هزينيهي تولييد‬ ‫از قيم فروش بيشتر بوده و دول ملزم به پرداخ يارانه بر برق اس ‪ .‬در اين شيرايط‪،‬‬ ‫افزايش سرمايه در صنع برق‪ ،‬هزينهي سرمايه را كاهش داده و بيه دنبيال آن هزينيه ي‬ ‫توليد كاهش مييابد‪ .‬با كاهش هزينهي توليد‪ ،‬حجم يارانهي پرداختيي بيراي ثابي نگيه‬ ‫داشتن قيم برق كاهش يافته و منابع دول از اين مسير آزاد ميشود‪ .‬بيه دلييل ثابي‬ ‫بودن قيم برق و قيمي انيرژي هياي فسييلي‪ ،‬مكيانيزم قيمي در ايين شيرايط عميل‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(9) ‫فصلنامهي مطالعات اقتصاد انرژي‪ /‬سال نهم ‪ /‬شمارهي ‪ / 76‬زمستان ‪1711‬‬. ‫‪67‬‬. ‫نمي كند‪ ،‬اما از آن جا كه افيزايش سيرمايه ي صينع بيرق‪ ،‬منجير بيه خيروج بخشيي از‬ ‫سرمايهي پيشين اين بخش شده اس ‪ ،‬هزينهي سرمايه در ساير بخشها كاهش يافتيه و‬ ‫قيم محصوالت ساير فعالي ها نيز كاهش خواهد ياف ‪ .‬همانند حال پيشيين‪ ،‬كياهش‬ ‫قيم ساير محصوالت به افزايش صادرات‪ ،‬افزايش سطا تولييد و بهبيود رفياه خانوارهيا‬ ‫منجر ميشود‪.‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬ ‫كاهش هزينهي‬ ‫سرمايه در‬ ‫صنع برق‬. ‫كاهش هزينهي‬ ‫توليد برق‬. ‫افزايش عرضهي‬. ‫سرمايه در صنعت‬ ‫برق‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫كاهش حجم پارانهي‬ ‫پرداختي به صنع‬ ‫برق‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫كاهش هزينهي‬ ‫سرمايه در ساير‬ ‫فعالي ها‬. ‫كاهش هزينهي‬ ‫توليد ساير‬ ‫محصوالت‬. ‫افزايش سطا توليد‬. ‫افزايش تقاضاي‬ ‫داخلي‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫افزايش عرضهي ساير‬ ‫محصوالت‬. ‫كاهش قيم‬ ‫ساير محصوالت‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫افزايش رفاه خانوارها‬. ‫كاهش شاخص‬ ‫قيم مصرفي‬. ‫‪A‬‬. ‫شكل ‪ -9‬برخي از آثار افزايش سرمايه در صنعت برق در فضاي رقابتي‬. ‫با توجه به اين كه مكانيزم قيم در فضاي ثبات قيم ها عمل نميكند‪ ،‬انتظار بر آن‬ ‫اس كه منافع افزايش در سرمايه ي صنع برق‪ ،‬در شرايط ثبات قيم محدودتر باشيد‪.‬‬ ‫از سوي ديگر انتظار ميرود هم در فضاي رقابتي و هم در فضاي ثبات قيم ها‪ ،‬اشيتغال‬ ‫نيروي كار در صنع برق كاهش يابد‪ .‬به عبارت ديگر به دليل وجود جانشيني بين كار و‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(10) ‫‪55‬‬. ‫تحليل آثار سرمايهگذاري در صنع برق‪ :‬مقايسهي بازار تنظيم شده و ‪...‬‬. ‫سرمايه‪ ،‬كاهش هزينهي سرمايه منجر به كاهش تقاضاي كار خواهد شد‪ .4‬به اين ترتييا‬ ‫در هر دو حال ‪ ،‬پديدهي خروج سرمايه و خروج نيروي كار از صنع برق اتفياق خواهيد‬ ‫افتاد‪.‬‬. ‫‪ -9-9‬مروري بر مطالعات تجربي‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫برخي از نظريات اخير اقتصاد توسعه بر اين باورند كه براي تحقق رشد اقتصادي بايد‬ ‫ضمن شناسايي عوامل محدودكننده ي توسعه‪ ،‬بر محدودي هاي زيربنايي اقتصاد تمركيز‬ ‫و با تالش براي حذ اين محدودي ها بستر توسعه را فراهم كرد (هاسيمن‪ ،‬رودرييک و‬ ‫والسكو ‪ .)0224 ،‬در نظريه ي هاسمن‪ ،‬فرض ميشود كه بيا افيزايش سيرمايهگيذاري در‬ ‫زيرساخ ها‪ ،‬هزينههاي توليد كاهش يافته و سيرمايهگيذاري بخيش خصوصيي تسيهيل‬ ‫مي شود‪ .‬به عالوه توليد افزايش يافته‪‌،‬بازارهاي جديد ايجاد شده و فرصي هياي تجياري‬ ‫افزايش مييابد (هاسمن‪ ،‬رودريک و والسكو‪.)0224 ،‬‬ ‫مطالعات تجربي در زمينه ي تأثيرات سرمايهگذاري در زيرسياخ هيا از ييک سيو بيا‬ ‫مباحث رشد اقتصادي و از سوي ديگر با مباحث مربوط به ميزان بهينيه ي انيواع تيأمين‬ ‫مالي سرمايهگذاري همراه بوده اس ‪ .‬كه در ايين بيين مطالعيات حيول موضيوع نخسي‬ ‫مرتبط با موضوع تحقييق حاضير اسي ‪ .‬مطالعيه ي آشياور (‪ ،)4919‬بيه بررسيي تيأثير‬ ‫سرمايه گذاري در زير ساخ ها بير بهيرهوري كيل عواميل تولييد پرداختيه اسي ‪ .‬البتيه‬ ‫مطالعات ديگري چون ايسترلي و ربلو (‪ ،)4992‬ميترا و همكياران (‪ )0220‬و فدركيه و‬ ‫باگتيک (‪ )0224‬نيز به اين مسأله پرداخته و رابطه ي مثبي مييان سيرمايه گيذاري در‬ ‫زيرساخ ها و افزايش بهرهوري كل عوامل توليد را تأييد كردهانيد‪ .‬هيمچنيين پرالي و‬ ‫همكاران (‪ )0242‬در مطالعهاي به بررسي تأثير سرمايهگذاري به تفكيک زيرساخ ها در‬ ‫شش كشور آفريقايي با استفاده از مدل تعادل عمومي محاسبهپذير پرداخته انيد‪ .‬در ايين‬ ‫مطالعه تأثير سيرمايهگيذاري در زيرسياخ هياي غيير موليد‪ ،‬زيرسياخ هياي جيادهاي‪،‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪ -4‬در مطالعات تجربي‪ ،‬كشش جانشيني ‪ 4‬بين كار و سرمايه در صنع‬ ‫موضوع به مطالعهي شاهمرادي‪ ،‬حقيقي و زاهدي (‪ )4219‬مراجعه شود‪.‬‬. ‫برق رد نشده اس ‪ .‬براي تحليل اين‬ ‫‪2- Hausmann, Rodrik & Velasco.‬‬ ‫‪3- Aschauer.‬‬ ‫‪4- Easterly & Rebelo.‬‬ ‫‪5- Mitra et al.‬‬ ‫‪6- Fedderke & Bogetic.‬‬ ‫‪7- Perrault.‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(11) ‫‪65‬‬. ‫فصلنامهي مطالعات اقتصاد انرژي‪ /‬سال نهم ‪ /‬شمارهي ‪ / 76‬زمستان ‪1711‬‬. ‫زيرساخ هاي برق و زيرساخ هاي ارتباوي با شيوههاي مختلف تأمين مالي با يكيديگر‬ ‫مقايسه شده اس ‪ .‬نتايج حاصل از مدل در حال سرمايهگذاري در صنع برق‪ ،‬حاكي از‬ ‫وجود آثار خارجي‪ ،‬افزايش توليد در بخشهاي اقتصادي به ويژه بخش توليد و اسيتخراج‬ ‫نف ميباشد‪ .‬نتايج به دس آمده با تغيير شيوهي تأمين ميالي و هيمچنيين كشيورهاي‬ ‫مختلف‪ ،‬متفاوت بوده اس ‪ .‬در مطالعيه ي ديگيري‪ ،‬آمينيو (‪ ،)0221‬بيه بررسيي تيأثير‬ ‫سرمايهگذاري در صنع برق در كشور نيجريه و با استفاده از يک ميدل تعيادل عميومي‬ ‫محاسبهپذير پرداخته اس ‪ .‬وي با فرض بازدهي فزاينيده بيه مقيياس بيراي بخيشهياي‬ ‫زيرساختي (شامل صنع برق) اينگونه نتيجه ميگيرد كه اين اثير سيبا تيأثير مثبي‬ ‫صنع برق بر ساير بخشها ميشود‪ .‬با سرمايهگذاري ‪ 022‬ميليون نايرا براي پنج سيال‬ ‫متوالي‪ ،‬رشد اقتصادي بال بر ‪ 42/51‬درصد خواهد شيد‪ .‬نتيايج مطالعيه بيا حيالتي كيه‬ ‫بازدهي ثاب به مقياس براي همه ي بخش در نظر گرفته شود‪ ،‬مقايسيه شيده اسي ‪ .‬در‬ ‫اين حال رشد اقتصادي به ‪ 4/49‬درصد رسيده اس ‪.‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪ -7‬روش شناسي تحقيق‬ ‫آثار سرمايهگذاري در صنع برق را ميتوان با رويكرد تعيادل جزئيي ييا بيا رويكيرد‬ ‫تعادل عمومي تحليل كرد‪ .‬هر چند تحليلهاي تعادل جزئي در بررسي ميزان اثرگيذاري‬ ‫متغيرها در يک بازار مفيد هستند‪ ،‬اما ايين روش هيا داراي محيدودي هيايي مييباشيند‪.‬‬ ‫فرض «ثبات ساير شرايط» در اين مدل ها سبا ميشود بسياري از عوامل و بازارها بدون‬ ‫تغيير تلقي شده و لذا پيشبيني دقيقي در تحليلهاي اقتصادي ارائه ندهند‪ .‬در بييشتير‬ ‫موارد‪ ،‬كوچک ترين تغيير در يک بازار‪ ،‬ساير بازارهاي اقتصاد را تح تيأثير قيرار داد و از‬ ‫اين رو دق مدل هاي تعادل جزئي زير سئوال ميرود‪ .‬در رويكرد تعادل جزئيي بيه بيازار‬ ‫انرژي‪ ،‬شرايط مربوط به ساير بخشهاي اقتصاد ثاب فرض ميشود‪ .‬اين فرض بيه دلييل‬ ‫ناديدهگرفتن ارتباط و وابستگي بين بخشهاي اقتصاد و عدم لحا آثار غيرمستقيم ييک‬ ‫سياس ‪ ،‬ممكن اس گمراهكننده باشد‪ .‬در مقابيل ميدل هياي تعيادل عميومي‪ ،‬بيا كنيار‬ ‫گذاشتن «فرض ثبات ساير شرايط»‪ ،‬بخشهاي مختلف اقتصاد را به صيورت مجموعيهاي‬ ‫به هم پيوسته در نظر ميگيرد‪ ،‬به گونهاي كه تغيير در هر بخش‪ ،‬ساير بخيشهيا را نييز‬ ‫تح تأثير قرار داده و وابستگيهاي متقابل و پيچيده بين بخشهيا و عواميل را در نظير‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪ -0‬واحد پول نيجريه‪ .‬در سال ‪ 0221‬تقريبا هر ‪ 402‬نايرا معادل يک دالر امريكا بوده اس ‪.‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬. ‫‪1- Aminu.‬‬.

(12) ‫‪54‬‬. ‫تحليل آثار سرمايهگذاري در صنع برق‪ :‬مقايسهي بازار تنظيم شده و ‪...‬‬. ‫ميگيرد‪ ،‬اما پيچيدگيهاي محاسباتي اين مدلها سبا كمتوجهي مطالعيات تجربيي بيه‬ ‫مدلهاي تعادل عمومي شده اس ‪.‬‬ ‫در تحقيق حاضر‪ ،‬تحليلهاي انجام گرفته بر مبناي مدل تعادل عمومي وراحي شده‬ ‫براي ايران به عنوان يک اقتصاد باز و كوچک اسي ‪ .‬ايين ميدل بيا اسيتفاده از مياتريس‬ ‫دادههاي خرد ‪ 4212‬وزارت نيرو كاليبره شده اس ‪ .‬در اين مدل‪ ،‬همهي فعاليي هياي‬ ‫اقتصادي كشور در قالا ‪ 9‬بخش توليدي‪ ،‬بخش خانوارها‪ ،‬بخش دول ‪ ،‬بخش صيادرات و‬ ‫واردات سازماندهي شده اس ‪ .‬سه فرض اساسيي در ميدلهياي تعيادل عميومي شيامل‬ ‫تسويهي بازار‪ ،‬توازن درآمد و شرط سود صفر براي هر بخش در نظر گرفته شده اس ‪ .‬از‬ ‫ويژگيهاي خاص الگوي تحقيق حاضر ميتوان به فرض قيم انعطا پذير در بازار بيرق‪،‬‬ ‫بازار كار ناهمگن‪ ،‬چسبندگي دستمزدها و فرض جانشيني ناقص سرمايه در بخيشهياي‬ ‫مختلف اشاره كرد‪ .‬ساختار كلي بخش توليد در مدل‪ ،‬در شكل (‪ )4‬ارائه شده اس ‪ .‬ساير‬ ‫روابط مورد استفاده از تحقييق حاضير بير اسياس الگيوي تعيادل عميومي شياهمرادي و‬ ‫همكاران (‪ )4211‬ميباشد‪.‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬ ‫محصوالت‬. ‫محصول بخش ‪S‬‬. ‫اليهي غير انرژي‬. ‫اليهي ارزش افزوده‬. ‫اليهي كاالي واسطه‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫اليهي انرژي‬. ‫نيروي كار‬. ‫برق‬. ‫‪A‬‬. ‫اليهي انرژي فسيلي‬. ‫سرمايه‬. ‫شكل ‪ -7‬ساختار اليهاي تابع توليد در الگوي پيشنهادي‬. ‫‪ -0‬براي اوالع بيشتر در خصوص اين ماتريس ر‬. ‫‪www.SID.ir‬‬. ‫‪1- Micro Consistent Matrix.‬‬. ‫شاهمرادي و همكاران (‪ )4211‬مراجعه شود‪.‬‬.

(13) ‫فصلنامهي مطالعات اقتصاد انرژي‪ /‬سال نهم ‪ /‬شمارهي ‪ / 76‬زمستان ‪1711‬‬. ‫‪62‬‬. ‫الگوسازي عرضه و تقاضاي سرمايه در فعاليتها‬. ‫در اين قسم بازار سرمايه ي صنع برق بيه تفصييل بييشتيري معرفيي مييشيود‪.‬‬ ‫تخصيص سرمايه ي بين بخشهاي مختلف به عواميل متعيددي بسيتگي دارد‪ .‬در حالي‬ ‫كلي حجم سرمايهي تخصيص يافته به يک فعالي ‪ ،‬به عواملي چيون انبيارهي سيرمايهي‬ ‫كل اقتصاد‪ ،‬بازدهي سرمايه در آن فعالي و هم چنين بازدهي سرمايه در ساير بخيشهيا‬ ‫بستگي دارد‪ .‬به منظور نمايش اين الگوي تخصيص سيرمايه در اقتصياد از ييک تيابع بيا‬ ‫كشش تبديل ثاب يا ‪ CET‬بهره گرفته مي شود‪ .‬فرم تابعي اين الگو در قاليا مسيألهي‬ ‫مكمل مركا يا ‪ MCP‬عبارت اس از‪:‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬ ‫(‪) 4‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪1 ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪SK  r    s PKs1    0, SK  0, r    s PKs1 ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ s‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫كه در آن ‪ SK‬انبارهي سرمايهي كل اقتصاد‪ r ،‬نرخ بازدهي مورد انتظيار سيرمايهگيذاران‪،‬‬ ‫‪ PKs‬بازدهي سرمايه در بخش ‪ s‬و در نهاي ‪ φ‬درجهي قابلي جابهجيايي سيرمايه بيين‬ ‫بخشها ميباشد‪ .‬به اين ترتيا عرضهي سرمايه در هير بخيش بير اسياس رابطيهي زيير‬ ‫تعيين ميشود‪:‬‬ ‫(‪) 0‬‬. ‫‪iv‬‬. ‫‪1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1 1 ‬‬ ‫‪  i PK i  ‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪ ‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Sk,s  s .SK.  PK s‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫‪h‬‬ ‫‪c‬‬. ‫‪r‬‬ ‫‪A‬‬. ‫كه در آن ‪ Sk,s‬عرضهي سرمايه در فعالي ‪ s‬را نشان ميدهد‪ .‬عبيارت ديگير عرضيهي‬ ‫سرمايه در بخش ‪ s‬رابطهي مستقيم با انبارهي سرمايهي كل اقتصياد ‪ sk‬و نيرخ بيازدهي‬ ‫سرمايه در آن بخش دارد‪ ،‬اما با نرخ بيازدهي سيرمايه در سياير بخيشهيا ‪ PKi‬رابطيهي‬ ‫معكوس دارد‪.‬‬ ‫فرض شده اس سرمايهگذاري جديد در صنع برق بدون توجه به نرخ هاي بيازدهي‬ ‫و به صورت برون زا تعيين شود‪ ،‬به اين ترتيا رابطه ي (‪ )0‬براي صينع بيرق ‪ el‬عبيارت‬ ‫اس از‪:‬‬. ‫‪1- Constant Elasticity of Transformation (CET).‬‬ ‫‪2- Mixed Complementary Problem (MCP).‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(14) ‫تحليل آثار سرمايهگذاري در صنع برق‪ :‬مقايسهي بازار تنظيم شده و ‪...‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪i PK i1  ‬‬ ‫‪‬‬. ‫(‪) 2‬‬. ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ i‬‬. ‫‪59‬‬. ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Sk,el  KG el  el .SK.  PK el‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫جزء ‪ KG‬در اين عبارت‪ ،‬سرمايهگيذاري جدييد و بيرون زا در صينع بيرق را نشيان‬ ‫مي دهد‪ .‬از سوي ديگر تابع تقاضاي سرمايه در هر بخش بر اساس تابع توليد تعيين ميي‬ ‫شود‪ .‬در تحقيق حاضر از توابع اليهاي با كشش جانشيني ثابي گرفتيه ميي شيود‪ .‬اگير‬ ‫رفتار توليد هر فعالي اقتصادي در قالا مسأله ي مركا مكميل تيدوين شيود‪ ،‬خيواهيم‬ ‫داش ‪:0‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫(‪ALs   i,s pi,s1s  s  KLM,s PKLM,s1  E,s PE,s1 1   0 )1‬‬ ‫‪ i‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫كه در آن ‪ AL‬شاخص سطا فعالي بخش ‪ pi,s ،s‬شاخص قيم محصوالت بخيش ‪،s‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪ pKLM,s‬شاخص تركيبي قيم مواد واسطه ‪ -‬كار – سرمايه و ‪ pE,s‬شاخص قيمي انيرژي‬ ‫را نشان ميدهند كه به صورت برونزا تعييين مييشيوند‪ ωi,s .‬سيهم محصيول ‪ i‬در كيل‬ ‫محصوالت توليدي يک فعالي ‪ ωKLM,s ،‬سهم غير انرژي در هزينهي توليد فعاليي ‪ωE,s ،‬‬ ‫سهم انرژي در هزينهي توليد فعالي ‪ τ ،‬كشيش تبيديل بيين محصيوالت مختليف ييک‬ ‫صنع و ‪ γ‬كشش جانشيني بين انرژي و غيرانرژي اس كه به صورت برونزا وارد ميدل‬ ‫مي شوند‪ .‬به عبارت ديگر هزينه ي توليد بير اسياس تركييا ‪ CES‬از انيرژي )‪ (E‬و سياير‬ ‫نهادهها )‪ (KLM‬نمايش داده شده اس ‪ .‬هم چنين درآمد حاصل از توليد محصوالت نييز‬ ‫بر اساس يک تركيا ‪ CET‬از محصوالت توليدي يک فعالي تدوين شده اس ‪ .‬افزون بر‬ ‫اين‪:‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫(‪) 5‬‬ ‫(‪) 4‬‬. ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪f ,s PKL,s  m,s PM,s‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪PKLM,s ‬‬. ‫‪1‬‬ ‫‪1s 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪k,s PKs  l,s Pl‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪PKL,s ‬‬. ‫‪1- Constant Elasticity of Substitution (CES).‬‬. ‫‪ -0‬براي تحليل كامل چگونگي تدوين معادالت مدل به كتا‪ ،‬منظور و حقيقي (‪ )4294‬مراجعه شود‪.‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(15) ‫فصلنامهي مطالعات اقتصاد انرژي‪ /‬سال نهم ‪ /‬شمارهي ‪ / 76‬زمستان ‪1711‬‬. ‫‪56‬‬. ‫‪1‬‬. ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪PM,s    m,s pm1s  s‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪‬‬. ‫(‪) 4‬‬. ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪ff ,s PFF  el,s pel‬‬. ‫‪‬‬. ‫(‪) 1‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪PE,s ‬‬. ‫اس كه در اين معادالت‪ p ،‬شاخص قيم ‪ ω ،‬پارامتر سهم در الييههياي بيااليي‪θ ،‬‬ ‫پارامتر سهم در اليههاي پاييني‪ τ ،‬كشش تبديل‪ λ ،‬كشش جانشيني بين عوامل تولييد‪،‬‬ ‫كشش جانشيني بين نهادههاي واسطهاي‪ ،‬كشش جانشيني بين انرژي هاي فسييلي‪،‬‬ ‫‪ ρ‬كشش جانشيني بين ارزش افزوده و نهادههاي غير انيرژي‪ ،‬كشيش جانشييني بيين‬ ‫اليهي انرژي و اليهي ساير نهادهها و ‪ ν‬كشش جانشيني بين بيرق و الييهي انيرژيهياي‬ ‫فسيلي ميباشد‪ .‬همچنين ‪ s‬نشان دهنيدهي پيس بخيشتولييدي‪ i ،‬انيديس محصيوالت‬ ‫توليدي‪ k, l ،‬انديس نيروي كار و سرمايه‪ ،‬انديس نهادههاي واسطهاي غيرانرژي برق‪ff ،‬‬ ‫انديس انرژيهاي فسيلي و ‪ el‬انديس انرژي برق ميباشد‪.‬‬ ‫بر اين اساس تابع تقاضاي سرمايه براي هر بخش ‪ Dk,s‬عبارت اس از ‪:‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪iv‬‬. ‫‪1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ E,s PE,s1 1 ‬‬ ‫‪KLM,s PKLM,s‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪D k,s   k,s ALs‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪PKLM‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫‪‬‬. ‫(‪) 9‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪h‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪‬‬. ‫‪r‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪‬‬. ‫‪ PKLM   PKL ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ,  k,s  KLM,s KL,s K,s‬‬ ‫‪ PKL   PK ‬‬. ‫الگوسازي عرضه و تقاضاي برق در فضاي رقابتي‬. ‫در فضاي رقابتي عرضه ي برق تابعي از سطا فعالي صنع برق و قيم برق اسي ‪.‬‬ ‫تقاضاي برق نيز براساس مجموع تقاضاي خانوارها و فعالي ها تعيين مييشيود‪ .‬بيه ويور‬ ‫كلي تقاضاي برق تابعي از قيم برق‪ ،‬سطا فعالي بخشها‪ ،‬قيم انرژي هياي فسييلي‪،‬‬ ‫قيم ساير كاالها و درآمد خانوارهاس ‪ .‬در فضاي رقابتي قيم تعادلي و مقدار تعيادلي‬ ‫‪ -4‬تابع تقاضاي سرمايه براي هر بخش بر اساس لم شفارد به دس ميآيد‪.‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(16) ‫‪44‬‬. ‫تحليل آثار سرمايهگذاري در صنع برق‪ :‬مقايسهي بازار تنظيم شده و ‪...‬‬. ‫به صورت درون زا و بر اساس نيروهاي عرضه و تقاضا تعيين ميشود‪ .‬رفتار بازار برق را در‬ ‫قالا مسألهي ‪ MCP‬و بر اساس توابع هزينهي ‪ CES‬اليهاي ميتوان چنين نوش ‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Pel  ALel Sel   Del,s   Del,h  ‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫(‪)42‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬ ‫(‪)44‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  PE ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ P‬‬ ‫‪  el ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫(‪)40‬‬. ‫‪0, Pel  0, ALel Sel   Del,s   Del,h‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪s‬‬. ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪E,s E,s‬‬ ‫‪ KLM,s KLM,s‬‬ ‫‪Del,s  E,s el,s ALs Del,s ‬‬ ‫‪PE‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  PE ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ P‬‬ ‫‪  el ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪E,h E,h‬‬ ‫‪ M,h M,h‬‬ ‫‪Del,h  E,h el,h WLh Del,h ‬‬ ‫‪PE‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫كه در آن ‪ D‬نشانگر تقاضا و ‪ D‬نشاندهندهي تقاضا در سال پايه را نشيان دهنيدهي‬ ‫و ‪ S‬بيانگر عرضهي سال پايه اس ‪ .‬همچنين ‪ WL‬سطا رفياه و درآميد خانوارهيا و ‪AL‬‬ ‫سطا فعالي را نشان ميدهد‪ .‬انديس ‪ h‬براي خانوارها‪ s ،‬براي فعالي ها و ‪ el‬براي بيرق‬ ‫استفاده شده اس ‪ .‬همانوور كه مشاهده ميشيود‪ ،‬تقاضياي بيرق رابطيهي معكيوس بيا‬ ‫قيم برق و رابطهي مستقيم با سطا توليد و سطا درآمد خانوارها دارد‪.‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫الگوسازي بازار برق در فضاي ثبات قيمت‬. ‫‪A‬‬. ‫در شرايط ثبات قيم ‪ ،‬ميزان توليد برق بر اساس تقاضاي برق تعيين مييشيود‪ .‬هير‬ ‫چند در اين شرايط تابع تقاضاي برق مانند شرايط رقابتي اسي ‪ ،‬اميا قيمي هيا بيرون زا‬ ‫تعيين ميشوند‪ .‬در اين شرايط نيروهياي عرضيه و تقاضيا مييزان يارانيه ي پرداختيي بيه‬ ‫صنع برق را به صورت درونزا تعيين خواهند كرد‪.‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(17) ‫فصلنامهي مطالعات اقتصاد انرژي‪ /‬سال نهم ‪ /‬شمارهي ‪ / 76‬زمستان ‪1711‬‬. ‫‪59‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪F‬‬. ‫’‪D‬‬. ‫‪C‬‬. ‫‪D‬‬. ‫’‪E‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪B‬‬. ‫‪B‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪E‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪Q‬‬. ‫شكل ‪ -7‬يارانهي برق در شرايط ثبات قيمت به صورت درونزا تعيين ميشود‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫به عنوان مثال فرض كنيد در نمودار الف نقطه ي ‪ E‬تعادل بيازاري عرضيه و تقاضيا را‬ ‫نشان دهد‪ .‬در اين شرايط‪ ،‬سياس ثبات قيم در ‪ PF‬سبا مييشيود تقاضياي بيرق بيه‬ ‫اندازه ’‪ Q‬باشد‪ .‬در اين مقدار‪ ،‬هزينه ي توليد از قيم باالتر مييباشيد و ليذا دولي الزم‬ ‫اس به اندازه ي ‪ AB‬يارانه پرداخ كند‪ .‬حال اگر به هر دلييل هزينيههياي تولييد بيرق‬ ‫افزايش يابد و منحني عرضه به’‪ S‬منتقل شيود‪ ،‬مييزان يارانيه ي پرداختيي نييز بيه ‪AC‬‬ ‫افزايش مييابد‪ .‬هم چنين اگر به هر دليل تقاضاي برق به ’’‪ Q‬افزايش يابيد (نميودار ‪،)،‬‬ ‫هزينهي توليد نيز افزايش يافته و الزم اس ميزان يارانهي پرداختي به ‪ FH‬افزايش يابد‪.‬‬ ‫همانوور كه مشاهده ميشود‪ ،‬در شرايط ثبيات‪ ،‬قيمي هزينيهي تولييد متفياوت از‬ ‫قيم فروش اس ‪ .‬در اين حال قيم مصر كننده ثاب بوده و هزينه ي توليد‪ ،‬متغيير‬ ‫و يارانه ي پرداختي متغير و درونزاس ‪ .‬به شكل ساده ميتوان اين شرايط را بيه صيورت‬ ‫عبارت زير نشان داد‪.‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫‪A‬‬. ‫(‪)42‬‬. ‫‪1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫) ‪1  (1  sb‬‬ ‫‪Pel   KLM,el PKLM,el  E,el PE,el‬‬ ‫‪el‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬. ‫‪‬‬. ‫‪‬‬. ‫كه در آن ‪ sb‬يارانه ي پرداختي به برق بوده و عبارت داخيل كروشيه هزينيه ي تولييد‬ ‫برق را نشان ميدهد‪ .‬اين عبارت نشان ميدهد كيه بيراي ثابي بيودن قيمي بيرق‪ ،‬در‬ ‫صورت افزايش هزينهي توليد‪ ،‬الزم اس يارانه نيز افزايش يابد‪.‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(18) ‫‪42‬‬. ‫تحليل آثار سرمايهگذاري در صنع برق‪ :‬مقايسهي بازار تنظيم شده و ‪...‬‬. ‫ساير روابط و تحليل حساسيت‬. ‫ساير روابط از جمله توابع تقاضا و عرضه در بازار كاالها و خدمات‪ ،‬بازار عوامل و بيازار‬ ‫ارز‪ ،‬هم چنين روابط تجارت خارجي‪ ،‬بر اساس مطالعه ي شاهمرادي و همكياران (‪)4219‬‬ ‫و منظور و همكاران (‪ )4292‬تدوين شيده اسي ‪ .‬از آنجيا كيه مطالعيات تجربيي نشيان‬ ‫ميدهد كه كششهاي جانشيني ميان نهادههاي توليد ممكن اس بير نتيايج حاصيل از‬ ‫اين الگوها تأثير داشته باشد‪ ،‬لذا در جه اعتبارسنجي نتايج بيهدسي آميده الزم اسي‬ ‫حساسي نتايج نسب به انتخا‪ ،‬كشش جانشيني ميان نهيادههياي ميورد تحلييل قيرار‬ ‫گيرد‪ .‬در همين راستا نتايج تحقيق حاضر بر اساس كششهياي جانشييني متفياوت نييز‬ ‫مورد محاسبه و مقايسه قرار گرفته اس ‪.‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪ -7‬نتايج افزايش سرمايه در صنعت برق‬. ‫در اين مدل افزايش سرمايهگذاري معادل ‪ 25‬درصدي انباره ي سرمايه ي صنع برق‬ ‫مورد توجه قرار گرفته اس ‪ .‬اين سرمايهگذاري ممكن اس توسط دول باشد‪ ،‬يا توسيط‬ ‫بخش خصوصي از محل صندوق توسيعه ي مليي انجيام گييرد‪ .‬در ميدل تحقييق امكيان‬ ‫جابه جايي سرمايه ي جديد به ساير بخشها وجود ندارد‪ ،‬اما سرمايه ي قبلي ميي توانيد از‬ ‫يک بخش خارج شده و وارد ساير فعالي هاي اقتصاد شود‪ .‬هم چنيين در چيارچو‪ ،‬ايين‬ ‫مدل فرض شده اس كه تحر سرمايه بين فعالي هاي اقتصادي ناقص اس ‪.‬‬ ‫افزايش سرمايه گيذاري در صينع بيرق قيمي كاالهيا و خيدمات را چگونيه تغييير‬ ‫مي دهد؟ در الگوي تحليلي تحقيق حاضر قيم در بازار بر اثر تعيامالت عرضيه و تقاضيا‬ ‫تعيين ميشود‪ .‬در جانا عرضه و در بازار برق رقابتي‪ ،‬افزايش سرمايهگيذاري در صينع‬ ‫برق‪ ،‬كاهش هزينهي سرمايه و به دنبال آن كاهش قيم تمام شده ي بيرق شيده را بيه‬ ‫دنبال دارد‪ .‬كاهش قيم برق هزينه ي توليد در ساير فعالي ها را نيز كاهش ميدهد‪ .‬در‬ ‫جانا تقاضا با كاهش هزينهي خانوارها‪ ،‬قدرت خريد خانوارها افزايش خواهد يافي ‪ .‬اثير‬ ‫درآمدي اين افزايش در قدرت خريد‪ ،‬خود را در افزايش تقاضيا بيراي كاالهيا و خيدمات‬ ‫نشان ميدهد‪ .‬در شرايطي كه سيگنالها به كاهش تقاضا منجير شيود‪ ،‬ممكين اسي در‬ ‫برخي از بازارها فشار براي كاهش قيم بيشتر باشد‪ .‬به اين ترتيا از ييک سيو كياهش‬ ‫هزينهي توليد سعي در كاهش قيم ها دارد‪ ،‬اما از سوي ديگر تغيير تقاضا ممكن اسي‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(19) ‫فصلنامهي مطالعات اقتصاد انرژي‪ /‬سال نهم ‪ /‬شمارهي ‪ / 76‬زمستان ‪1711‬‬. ‫‪57‬‬. ‫به افزايش يا كاهش قيم ها بيانجامد‪ .‬براي تعيين دقيق افزايش يا كياهش قيمي الزم‬ ‫اس به نتايج محاسبات مراجعه شود‪.‬‬ ‫جدول بعد به واكنش سطا قيم كاالها و خدمات نسب به افزايش سيرمايهگيذاري‬ ‫در صنع برق ميپردازد‪ .‬نتايج نشان ميدهد كه با افيزايش سيرمايهگيذاري در صينع‬ ‫برق‪ ،‬سطا قيم در همه ي فعالي ها به جز بخيش كشياورزي كياهش خواهيد داشي ‪.‬‬ ‫فرآوردههاي نفتي و فلزات و كانيهاي غير فلزي با بيشترين كاهش مواجه مييباشيند و‬ ‫بخش كشاورزي نيز افزايش ناچيزي را تجربه ميكند‪ .‬افزايش كشش جانشيني در اليهي‬ ‫اول نيز در بيش تر بخشها سبا كياهش مييزان واكينش سيطا قيمي هيا بيه افيزايش‬ ‫سرمايهگذاري در صنع برق ميشود‪.‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫جدول ‪-1‬‬. ‫سرمايهگذاري در صنعت برق بر شاخص قيمت كاالها و خدمات (درصد)‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫در شرايط بازار رقابتي انرژي در شرايط ثبات قيم انرژي‬. ‫كشش جانشيني در اليهي اول‬. ‫‪2‬‬ ‫‪0/05‬‬. ‫نف و كانيها‬. ‫كشاورزي‬ ‫خورا‬. ‫و پوشا‬. ‫فرآوردههاي نفتي‬. ‫فلزات و كانيهاي غيرفلزي‬ ‫صنع‬ ‫برق‬. ‫عمدهفروشي و خردهفروشي‬ ‫خدمات‬. ‫شاخص قيم مصر كننده‬ ‫منبع‪ :‬يافته هاي تحقيق‬. ‫‪2/4‬‬ ‫‪0/04‬‬. ‫‪2/0‬‬ ‫‪0/04‬‬. ‫‪iv‬‬. ‫‪2/2‬‬ ‫‪0/203‬‬. ‫‪2/4‬‬ ‫‪0/203‬‬. ‫‪2/0‬‬ ‫‪0/202‬‬. ‫‪-0/42‬‬. ‫‪-0/34‬‬. ‫‪-0/130 -0/105 -0/079 -0/26‬‬. ‫‪-0/10‬‬. ‫‪-0/11‬‬. ‫‪-0/11‬‬. ‫‪0/171‬‬. ‫‪0/170‬‬. ‫‪0/169‬‬. ‫‪-0/96‬‬. ‫‪-0/74‬‬. ‫‪-0/55‬‬. ‫‪0/000‬‬. ‫‪0/000‬‬. ‫‪0/000‬‬. ‫‪-0/68‬‬. ‫‪-0/67‬‬. ‫‪-0/66‬‬. ‫‪0/100‬‬. ‫‪0/096‬‬. ‫‪0/093‬‬. ‫‪-0/22‬‬. ‫‪-0/22‬‬. ‫‪-0/22‬‬. ‫‪0/104‬‬. ‫‪0/102‬‬. ‫‪0/101‬‬. ‫‪-0/05‬‬. ‫‪-0/05‬‬. ‫‪h‬‬ ‫‪c‬‬. ‫‪-0/05‬‬. ‫‪0/169‬‬. ‫‪0/167‬‬. ‫‪0/166‬‬. ‫‪-0/19‬‬. ‫‪-0/19‬‬. ‫‪-0/18‬‬. ‫‪0/156‬‬. ‫‪0/155‬‬. ‫‪0/154‬‬. ‫‪r‬‬ ‫‪A‬‬. ‫‪2/222 2/222 2/222 -17/25 -17/84 -18/49‬‬ ‫‪0/282 0/283 0/284 -0/06 -0/06 -0/06‬‬. ‫در فضيياي رقييابتي و در سييناريوي پايييه (بييا كشييش جانش ييني ‪ 2/4‬ب يين انييرژي و‬ ‫غيرانرژي)‪ ،‬بخشهاي برق‪ ،‬فرآوردههاي نفتي و فلزات و كانيهيا بيه ترتييا بيا ‪،44/11‬‬ ‫‪ 2/41‬و ‪ 2/44‬درصد بيش ترين كاهش در قيمي را خواهيد داشي ‪ .‬بيا افيزايش كشيش‬ ‫جانشيني در اليهي اول ( )‪ ،‬اين ارقيام كوچيکتير خواهنيد شيد‪ .‬تنهيا در ميورد بخيش‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(20) ‫‪45‬‬. ‫تحليل آثار سرمايهگذاري در صنع برق‪ :‬مقايسهي بازار تنظيم شده و ‪...‬‬. ‫كشاورزي افزايش قيم اتفاق افتاده اس كه ايين افيزايش بيه دلييل افيزايش تقاضياي‬ ‫محصوالت كشاورزي رخ داده اس ‪.4‬‬ ‫اما در فضاي ثبات قيم برق‪ ،‬نتايج كيامال متفياوت بيه دسي آميده اسي ‪ .‬در ايين‬ ‫شرايط كاهش قيم تنها در مورد نف و كانيها اتفاق افتاده اس كه دليل عميده ي آن‬ ‫كاهش تقاضاس ‪ .‬در بيشتر بخشها حتي افزايش خفيف در شاخص قيم ها نييز قابيل‬ ‫مشاهده اس ‪ .‬اين افزايش نيز بهوور عمده بيه دلييل افيزايش تقاضياي محصيوالت ايين‬ ‫بخشها به وقوع پيوسته اس ‪.‬‬ ‫از سوي ديگر انتظار ميرود افزايش سرمايهگذاري در صنع برق‪ ،‬افيزايش عرضيه ي‬ ‫سرمايه در ساير بخشها و كاهش هزينه ي سرمايه را به دنبال داشيته باشيد‪ .‬بيا كياهش‬ ‫قيم برق و هم چنين هزينه ي سرمايه‪ ،‬هزينه ي توليد در بنگاه هيا و قيمي محصيوالت‬ ‫داخلي كاهش خواهد ياف ‪ .‬كاهش قيم محصوالت داخلي سبا افزايش تقاضا و سطا‬ ‫فعالي ها ميشود‪.‬‬ ‫نتايج مدل در اين زمينه در جدول بعد ارائه شده اس ‪ .‬همانگونه كه در اين جيدول‬ ‫مالحظه ميشود‪ ،‬به جز بخش فرآوردههاي نفتي ساير بخشها با افزايش سيطا فعاليي‬ ‫همراه بودهاند‪ .‬صنع برق با ‪ 4/40‬درصد و بخش فلزات و كانيهاي غير فليزي بيا ‪4/01‬‬ ‫درصد باالترين ميزان افزايش در سطا فعالي را تجربه ميكنند‪ .‬رفاه خانوارها نيز با اين‬ ‫سياس ‪ 2/50 ،‬درصد افزايش خواهد داش ‪ .‬تغيير كشش جانشييني در الييه ي اول نييز‬ ‫چندان تأثيري بر نتايج نداشته و نتايج مدل در همهي سناريوها تقريباً ثاب اس ‪.‬‬ ‫كاهش در فعالي بخش فرآوردههاي نفتي به چيه دلييل رخ داده اسي ؟ در تحقييق‬ ‫حاضر انرژي برق با انرژيهاي فسيلي (فرآوردههاي نفتي) جانشيين فيرض شيدهانيد‪ .‬بيه‬ ‫عبارت ديگر فرض شده اس در صورت تغيير قيم نسبي بيرق و انيرژيهياي فسييلي‪،‬‬ ‫خانوارها و توليدكنندگان به سم تكنولوژي ارزانتر روي خواهند آورد‪ .‬بيه ايين ترتييا‬ ‫با توجه به كاهش قيمي بيرق نسيب بيه انيرژيهياي فسييلي‪ ،‬در مجميوع كيارگزاران‬ ‫اقتصادي ترجيا ميدهند از تكنولوژيهايي استفاده كنند كه كمتر از انرژيهاي فسييلي‬ ‫بهره ميگيرند‪ .‬يا به عبارت ديگر از برق بيشتري استفاده ميكنند‪ .‬با توجه بيه ايينكيه‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪ -4‬با توجه به سهم قابل توجه محصوالت كشاورزي‪ ،‬دامي و زراعي در سبد خانوار افزايش در تقاضاي خانوارها‬ ‫براي اين محصوالت بيشتر خواهد بود‪.‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(21) ‫‪55‬‬. ‫فصلنامهي مطالعات اقتصاد انرژي‪ /‬سال نهم ‪ /‬شمارهي ‪ / 76‬زمستان ‪1711‬‬. ‫سرمايهگذاري جديد در صينع بيرق مييتوانيد در تكنوليوژيهياي سيبز و انيرژيهياي‬ ‫تجديدپذير به وقوع بپيوندد‪ ،‬احتماال اين سياس در بلندميدت بيه اسيتفادهي كيمتير از‬ ‫انرژيهاي فسيلي و رونق انرژيهاي تجديدپذير منجر خواهد شد‪.‬‬ ‫سرمايهگذاري در صنعت برق بر سطح فعاليت بخشها و رفاه خانوارها (درصد)‬. ‫جدول ‪-9‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫كشش جانشييني در الييه ي‬ ‫اول‬ ‫كشاورزي‬. ‫نف و كانيها‬ ‫خورا‬. ‫و پوشا‬. ‫در شرايط بازار رقابتي انرژي‬ ‫‪2‬‬. ‫‪2/4‬‬. ‫‪2/0‬‬. ‫‪0/32‬‬. ‫‪0/31‬‬. ‫‪0/30‬‬. ‫‪0/13‬‬. ‫‪0/27‬‬. ‫‪0/28‬‬. ‫‪0/29‬‬. ‫‪0/47‬‬. ‫‪0/46‬‬. ‫‪0/40‬‬. ‫‪0/39‬‬. ‫‪0/38‬‬. ‫‪0/12‬‬. ‫‪0/12‬‬. ‫‪0/13‬‬. ‫‪-0/51‬‬. ‫‪0/34‬‬. ‫‪0/27‬‬. ‫‪0/19‬‬. ‫‪1/24‬‬. ‫‪0/35‬‬. ‫‪0/36‬‬. ‫‪0/36‬‬. ‫‪0/40‬‬. ‫‪0/30‬‬. ‫‪0/30‬‬. ‫‪0/30‬‬. ‫‪7/45‬‬. ‫‪0/25‬‬. ‫‪0/26‬‬. ‫‪0/28‬‬. ‫‪0/31‬‬. ‫‪0/15‬‬. ‫‪0/15‬‬. ‫‪0/15‬‬. ‫‪0/39‬‬. ‫‪0/39‬‬. ‫‪0/39‬‬. ‫‪0/15‬‬. ‫‪0/16‬‬. ‫‪0/16‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫فرآوردههاي نفتي‬. ‫فلزات و كانيهاي غيرفلزي‬ ‫صنع‬. ‫برق‬. ‫عمدهفروشي و خردهفروشي‬ ‫خدمات‬. ‫رفاه خانوارها‬ ‫منبع‪ :‬يافته هاي تحقيق‬. ‫در شرايط ثبات قيم انرژي‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪-0/86 -1/25‬‬ ‫‪1/33‬‬. ‫‪1/28‬‬. ‫‪0/42‬‬. ‫‪0/41‬‬. ‫‪5/92‬‬. ‫‪6/72‬‬. ‫‪0/28‬‬. ‫‪0/30‬‬. ‫‪0/14‬‬. ‫‪0/14‬‬. ‫‪0/14‬‬. ‫‪0/52‬‬. ‫‪0/52‬‬. ‫‪0/51‬‬. ‫‪2/2‬‬. ‫‪2/4‬‬. ‫‪2/0‬‬. ‫‪0/13‬‬. ‫‪0/13‬‬ ‫‪0/46‬‬. ‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬. ‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬. ‫اين نتايج در فضاي ثبات قيم برق به جز در مورد فرآوردههاي نفتيي و هيم چنيين‬ ‫نف و كانيها محدودتر هستند‪ .‬در اين شرايط‪ ،‬افزايش در رفاه خانوارهيا كيمتير از ييک‬ ‫سوم فضاي رقابتي خواهد بود‪ .‬به عبارت ديگر افزايش در رفاه خانوارها در فضاي رقيابتي‬ ‫در حدود ‪ 2/50‬واحد درصد به دس آمده اس ‪ ،‬در حالي كه در شرايط ثبات قيم ايين‬ ‫رقم تنها حدود ‪ 2/44‬واحد درصد بوده اس ‪.‬‬ ‫تغيير در قيم برق از يک سو و تغيير در سطا فعالي بخشهيا و رفياه خانوارهيا از‬ ‫سييوي ديگيير منجيير بييه افييزايش در تقاضيياي بييرق ميييشييود‪ .‬نتييايج ناش يي از افييزايش‬ ‫سرمايهگذاري در صنع برق بر تقاضاي برق‪ ،‬در جدول بعد آمده اس ‪ .‬هميان ويور كيه‬ ‫مالحظه ميشود‪ ،‬با كشش جانشيني ‪ 2/4‬بين انرژي و غيير انيرژي بخيشهياي خيانگي‪،‬‬. ‫‪A‬‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.

(22) ‫‪44‬‬. ‫تحليل آثار سرمايهگذاري در صنع برق‪ :‬مقايسهي بازار تنظيم شده و ‪...‬‬. ‫خدمات و كشاورزي به ترتيا با ‪ 1/10 ،1/10‬و ‪ 1/25‬درصد بيشترين افيزايش و بخيش‬ ‫فرآوردههاي نفتي نيز بيا ‪ 4/21‬درصيد كيم تيرين افيزايش در تقاضياي بيرق را بيه خيود‬ ‫اختصاص دادهاند‪ .‬با افزايش كشش جانشيني در اليه ي اول‪ ،‬افزايش تقاضاي برق در هير‬ ‫فعالي بيش تر خواهد شد‪ ،‬اما در فضاي ثبات قيم برق‪ ،‬تقاضاي برق با تغيير چنيداني‬ ‫مواجه نميشود‪ ،‬به عبارت ديگر تغيير در تقاضا در ايين شيرايط بيه دلييل تغييير سيطا‬ ‫فعالي بخشها اتفاق ميافتد‪.‬‬. ‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬. ‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬. ‫جدول ‪ -7‬تأثير سرمايهگذاري در صنعت برق بر تقاضاي برق (درصد)‬. ‫جانشيني در اليهي اول‬. ‫در شرايط بازار رقابتي انرژي‬. ‫در شرايط ثبات قيم انرژي‬. ‫‪2/2‬‬. ‫‪2/4‬‬. ‫‪7/63‬‬. ‫‪8/05‬‬. ‫‪8/42‬‬. ‫‪0/27‬‬. ‫‪2/24‬‬. ‫‪4/11‬‬. ‫‪0/47‬‬. ‫‪4/95‬‬. ‫‪5/96‬‬. ‫‪6/88‬‬. ‫‪0/13‬‬. ‫‪0/14‬‬. ‫فرآوردههاي نفتي‬. ‫‪-1/25‬‬. ‫‪1/04‬‬. ‫‪3/21‬‬. ‫‪0/34‬‬. ‫‪0/26‬‬. ‫‪0/17‬‬. ‫فلزات و كانيهاي غيرفلزي‬. ‫‪6/07‬‬. ‫‪6/91‬‬. ‫‪7/67‬‬. ‫‪0/35‬‬. ‫‪0/36‬‬. ‫‪0/37‬‬. ‫‪0/31‬‬. ‫‪0/32‬‬. ‫‪0/17‬‬. ‫‪0/19‬‬. ‫كشاورزي‬ ‫نف و كانيها‬ ‫خورا‬. ‫و پوشا‬. ‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬. ‫‪2/0‬‬. ‫‪2/2‬‬. ‫‪2/4‬‬. ‫‪2/0‬‬. ‫‪0/13‬‬. ‫‪0/15‬‬. ‫‪0/17‬‬. ‫‪0/46‬‬. ‫‪0/46‬‬ ‫‪0/16‬‬. ‫‪iv‬‬. ‫‪h‬‬ ‫‪c‬‬. ‫صنع‬. ‫‪0/42‬‬. ‫‪2/37‬‬. ‫‪4/22‬‬. ‫‪0/30‬‬. ‫عمدهفروشي و خردهفروشي‬. ‫‪4/25‬‬. ‫‪5/40‬‬. ‫‪6/46‬‬. ‫‪0/16‬‬. ‫خدمات‬. ‫‪8/67‬‬. ‫‪8/82‬‬. ‫‪8/92‬‬. ‫‪0/39‬‬. ‫خانگي‬. ‫‪8/59‬‬. ‫‪8/82‬‬. ‫‪9/01‬‬. ‫‪0/16‬‬. ‫منبع‪ :‬يافته هاي تحقيق‬. ‫‪r‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪0/41‬‬ ‫‪0/18‬‬. ‫‪0/42‬‬ ‫‪0/19‬‬. ‫از سوي ديگر كاهش قيم نهاده ي برق سبا جانشيني آن با ساير انرژيهيا شيده و‬ ‫از اين رو تقاضاي ساير انرژيها كاهش مييابد‪ .‬اين مسأله در جدول آتي نشان داده شده‬ ‫اس ‪ .‬در سناريوي پايه‪ ،‬بخشعمده فروشي و خرده فروشي بيا كياهش ‪ 1/44‬درصيدي و‬ ‫بخش خانگي با كاهش ‪ 2/99‬درصدي به ترتيا بيش تيرين و كيم تيرين مييزان كياهش‬ ‫تقاضاي ساير انرژيها را به خود اختصاص دادهاند‪ .‬صنع برق نيز به دليل افزايش سطا‬ ‫فعالي آن با افزايش مواجه شده اس ‪ .‬نتايج تحليل حساسيي نشيان مييدهيد كيه بيا‬. ‫‪www.SID.ir‬‬.