De climate in genere spectato.
$.
37-Superioribus §.§. traditum eat, clima non e»»«
«pnsiderandum, nisi tanquam tummam (Jtesultat) diver-sitatum, quarum rationem eufficientem nobia
«ubmini-45
«trent slngula, quae commemoravimus, momenta. Ex ttniuscujusque horum momentorum, Sut complurium
•orum una junctorum agendi ratione repetere plerumqu»
•olent insigniores climatis qualitates, climatibus tum oalido, tum frigido , tum arido, tum humido , tum se-reno, tum aspero commemqratis, cttm quidem satius fuisset, causarum rationem faabere, et ex proximis ista-rum diversitatiim causis determinare illoista-rum indolem ae rationem. Tum terrarum situs maris superficie utcun-que elatior, tum ab aequatore utcunutcun-que remotior ad clima frigidius generandum perinde faciunt; ad humi-dum quod attinet, ex pluribus etiam profiuit momentis,
•icuti climaris aut serenitas, aut asperitas a fere singulia, quorum facta mentio est, pendet momentis. Quam qui-dem ob rem magis sane foret consultum, diversitati*
climaticae causas substituere generaliori climatum de-nominationi eorumque qualitali, adeoque ex suis ipsius conditionibus, modo commemoratis, clima, tanquam.
pathologicum considerare momentum.
S-
38- .Singulare qupdvis momentum climaticum ex sno- in corpus humanum agendi modo determinare, arduum fo-ret summique ilfboris. . Peculiarii in hominibus obti-nenS ipsa diversitai, eaque rei, quod nullum utique
44
Biornentmn «olum, «ed semper junctum cum aliis-agU in hominem, , influxus sui observationem instituendanv reddit et molestam etancipitem; id quod maxime in ea yalet momenta, quae eminus suam vim exserunt, ideoqua facilius neglecta praetermittuntur, quanto magis phae-nomenorum oblatorum expttcationem cominus quaesieris, qua. quidem re in temerarium induceris ratiocinandi rnodum.
Et major etiam influxionis climatis diversitai redun-dat e compluribu* aiiis mornentit patbologicii, quae uoa cum eo, ad physicam hominis salutem ejusque na-turam tum corporis, tumanimi determiaeudam-Jactunt.
Victus, vestitus, >vitae ratio, opificia, cultus, tum • naturali terrae cujusdam qualitate' provenientes, tum, luxuria et commercio cum remotioribus terrae regioni-bus inito, prognati, suas cum dimati» imprassiones siv«
tniscent, sive ad inde jam factas et delendas faciunt et transformandas. Quanto minus istae in regionis cujus-cunque incolas suum prae se ferunt influxum, quanto magis ad statum naturalem accedit homo, tanto lucu-lentius simpliciusque sese in suA agendi ratione clima praebebit.
S-
39-Singnla momenta dinutica, tanquam iparte» totiu»
45 JntegranteS, et aive evanescentia quidem, aive immu-tata, muilarum, quibus obhoxia est qualitas regionit climaiica, mutationum jam repeniinarum, jam sensim progressarum, frequentes sunt causae. Inde enim novi morbi ibi vel oriri, vel ante jam observati in suo pro-gressu immutari, vel endemici aliquando evanescere, ticut omnino drganiami ibi viventes ciica suam forma-tionem, existentiam; rhorbos, aliam inire possunt ratio-.
nem. Clima Germaniae, sylvis diminutis, terris majori sollertia cultis, pef seculorurh Seriem mire mutatum;
morbi endemici, quibus obnoxiae fuerant depressiores Sabaudiae, Helvetiae, Tirolisque valles, tanto niagis irnminuti, quanto magis hae explebantiir; aquae stag-nantes paludeaque siccatae; Vulcani recens exorti; maro ad terras, quondam inde magis remotas, propius ac-cedens, et quae sunt ejus generis permulta alia, quae sane, vel leviter commemorata, fidem facium eorum, quae docuimus circa mitrum hujus §t.
§• 4o.
Climatnrn, quae hodieque nobis innotuerunt, nul-lum, nnllae quantumvis frequemes noxiaeque illius vicistitndines absterruerunt hominem, quin cujuscunque regionis terrarum^rncolam ee constirueret, saepius non nisi tenuiliuno parcissinroque victu ^gaudentem, quo
46
ettstentare ad terhpus vitam posiet. Organismus eju*»
jam singulorum organorum tum v a r i i multipliciqua Itructuri, tum mutuae relationii ejus gnavitate, tum magis etiam potestate in impressionet externaa ita rea-gendi, ut in toto drganismo (licet perceplio nriius tan-tum organorum ejui obtinUerit) nulla tamen in organo-r n m organo-reactione organo-ratio diacoorgano-ri oorgano-riatuorgano-r, —- jam b i s , in-quam, momentia idoneus redditur, qui hv rebus exter-nis i p i u m circumfundentibui individuum conatituat, i n quo reflexue iUaram in hujut favorem ec>commodnox per se ipsum accommodatum deprebenditur. Septen-trionura qnondam incpla »ub aequaterea» trenakKus, sicut hujus regionia incpla, rerum' exteruarum in ipaum agentium, quas, qua tales, Organismus ejus v i x ac n e vix qnidem noverat, mancipium .erit. Novas illarum impreasiouet.percipit omnes, l e d via vitaiis in ipso v j -gens viciuitudines infert organorum reaetioni i t a , ;iuv denique organiimu* eju» rebu» externis tantopere adapte-tnr, nt domesticum enm credideris in terrae eona, qaae ante ipsum infeatans, peraiciert* illios parers vidabatar.
Qua quidarfl ratione in gentibni, sive fortuiroj eive oomrilio in alias xonat inque. alia climata tramveclif,.
prittinnrri corporit habitum mutatum, morborum natn-r a m , chanatn-ractenatn-rem, decunatn-raum, quin ipsam mentem ipaumque ingenium velut immutatum videas. Quid?
47
«fnod rpt» hbminum diverta genera [Rapin), a climatico iruarum setlium tenore, nisi soto, ex parte tameh penden-tia, .barum -vicissitudihum organismo bumano contin-gentium, diserta «unt monumenta,
S-
4t.Climatica ista conditio in morborum eridemicorum aetiologia iilbrumque discfimine palmario, primariui»
momentum est; prirharium partter turri statibnarii morborum genii (Genius); tum morborum annuo-.
mm, miasmaticorum ac periodicorum momentum.
—•' Et recta morborum sporadicorum dijudicalto in iis dignotcendit-ac aanandia a medico inttituenda cxpedi-tior ertt meliuique procedet, cum relationem
interce-dentera inter constitutiooem tingularem istiusraodi aegrorum et gravissimum hocce momentum perspicera
•aque prudenter uti volec
r Causas quoque morborum epidemicorum korum-que propagationis, in multis climaticorum, quae com»
tnemdravimus, momentorum esse quaerendas, aegra infiriat iverit ullnt. Ad rationem autem quod attiaet, ear, relatiohibus potentiarum externarum ceteroquin, sicuti quidem videntur, paribus, epidemiarum alta mot-,
bum alius, ajia fciUS generis exhibeat, qui quidem,
quod tciaat vir> docti nottrae. aetatis, inuumerit
prio-48
DiSscultates qui unquarn utique senserit, cum quU bus confliciandmn est e i , qui e vaetO Medicinae campo thama elab.orandum sumere velit, quod neque a suis viribus ac subsidiis litterarii» j neque alj eruditionis ex-perientiaeque suae moduld sit aiiehum, veniam dederit viro juveni, cui harum plagellarum mateiiam tractan-dam suraere visum est, pflma ingenii sui specimina edituro, quura vaatissimus ille Medicinae Physicesque campus a scriptoribus exercitatistimis summique ingenii viris, quorum numerosi uberesque exstant inque omnium manibus versantur cdmmentarii, dexterrime faustissime-que dudum sit peragratus ac luitiatu». Q a i d contra praestiterit quaeso qualecunque specimen, cujus auctor et 'temporia et spatii arctioribut finibus inclusus id agit, ut, quod quidem sperare aiisit, cuam refum cognitio-nem augeat, experientid, rerum magistrA deinum edo-ceatur? Aequitate igitur atque . indulgentia confido rum aetatum gnavioris atudii circa epidemias singulaa observatis adjuti, diversi utique sunt ordinis, estsane, quod vereamur, ne adbuc diu obscura mysteriorumque plena nobis sit futura, ad'quae tamen demum collustranda ac retegenda spera praebent Cheiniae Physiceaque organis-morum ulteriores progressu». —
49
4 eorum, qui libellum hunc qualemcunque legerint atque examinavermt, eumque rerum penuria, leu aliis qui-buscunque laborantem deprebenderint vitiis, quae neque egomet ipse negaverim, doctrinae amplioris solidioris-que laude me nondum florere affatim persuasus,
Gratias igitur Vobis ago, quam possum, maximas, Praeceptores summopere Venerandi, aeternaque mea memoria dignissimi, et Vobis pariter, Comniilitones dilectissimi, quibns quidem offero basce plagellas, tan-quam grati animi publicum qualecunque documentum, quibus, tum quae profecerim in arte medtca, tum
con-•uetudinis litterarum debeo delicias. Sacratus Vobis esto et gratut meus animus; sacratus Vestrum aeternua meus amor! — '
T H e a e s .
i.
PhilosophiamMedicina exterminare, esset, cogitationem i {Denien) et actionem (Handeln) inter (e distidentes
reddere.
S .
Nullum, medicamentum absolutae est virtutts.
^ • • • • • ' • * . • . . * • '
-ra.
-Neque superfluum est, nec improbum, experimenta circa virturem remediorum, novorum tentara in morbis, quos jam aliit veteribut oppugnare didicimus, dum-ne aegroto aut sanationi ejus detrimentum inferant.
IV.
Hysteria et Hypochondria morbi ejusdem sunt indolis, Sexuum tantum diversttate variati.
V, . '
Ne Jurisconsulti de caiu medico - forensi judicent, niai Medicorum consilii consortium ante iniverint!
VI.
In laeiiombus caajitis, sicut etiam post operationem Ca-taractae factam, ab emeticorum usu ^abttinendum esse judico.
V I I .
Capaulam lentis crystallinae, vel non morbose affectam, in extractione Cataracfae simul removendam eenseo.
vin.
Partus praematurua artificialis (Accouchement force"), dilatatione orificii et insequenti versione [ffendung)
«eptimo vel octavo mense graviditatis absolutus, quo aectionem caesaream evitare student, omnino non laudabilis mihi videtur, nec respectu matrii, nec foetus.
IX.
Neutiquam perforationem capitis foetui concesserim, ubi certa deiunt signa mortis.