Metodyczne aspekty pracy Metodyczne aspekty pracy z tekstem lirycznym z tekstem lirycznym na lekcji języka obcego na lekcji języka obcego

(1)

Metodyczne aspekty pracy Metodyczne aspekty pracy

z tekstem lirycznym z tekstem lirycznym

na lekcji języka obcego na lekcji języka obcego

Ewa Turkowska, NKJO Radom Ewa Turkowska, NKJO Radom

Interdyscyplinarność w glottodydaktyce. Język, Interdyscyplinarność w glottodydaktyce. Język,

literatura, kultura literatura, kultura

PWSZ w Płocku, Soczewka 2009

(2)

Wyznaczniki liryki Wyznaczniki liryki

 19 wiek: za przykładem niemieckich poetów i 19 wiek: za przykładem niemieckich poetów i teoretyków literatury (Hegel, Goethe, Schiller, teoretyków literatury (Hegel, Goethe, Schiller, August Wilhelm Schlegel) przyjęło się uważać August Wilhelm Schlegel) przyjęło się uważać

tekst liryczny za wyraz indywidualnych, tekst liryczny za wyraz indywidualnych,

subiektywnych przeżyć, uczuć, nastrojów i subiektywnych przeżyć, uczuć, nastrojów i

przekonań jednostki, wyrażoną językiem przekonań jednostki, wyrażoną językiem

estetycznie kodowanym, odbiegającym od norm estetycznie kodowanym, odbiegającym od norm

potocznego użycia, budzącym doznania potocznego użycia, budzącym doznania

estetyczne.

 LIRYKA = POEZJA UCZUĆ LIRYKA = POEZJA UCZUĆ

 Modernizm (symbolizm, gł. francuski): język Modernizm (symbolizm, gł. francuski): język poetycki jest zasadniczym kryterium liryki

poetycki jest zasadniczym kryterium liryki

 LIRYKA = JĘZYK POETYCKI LIRYKA = JĘZYK POETYCKI

(3)

Elementy liryki Elementy liryki

Strukturalistyczne definicje liryki wymieniają Strukturalistyczne definicje liryki wymieniają

jako jej konstytutywne elementy:

 podmiot liryczny – nadawca monologu podmiot liryczny – nadawca monologu

lirycznego, którego wypowiedzi organizują lirycznego, którego wypowiedzi organizują

całokształt tekstu, całokształt tekstu,

 sytuację liryczną (tzn. typową dla liryki sytuację liryczną (tzn. typową dla liryki bezpośredniej sytuację wyznania),

bezpośredniej sytuację wyznania),

 świat przedstawiony – fikcyjne desygnaty świat przedstawiony – fikcyjne desygnaty rzeczywistości, zorganizowane według

rzeczywistości, zorganizowane według założeń kompozycyjnych,

założeń kompozycyjnych,

 język poetycki język poetycki

(4)

Język poetycki Język poetycki

Pod wpływem symbolistów poetycki język stał się najważniejszym Pod wpływem symbolistów poetycki język stał się najważniejszym

wyznacznikiem liryki. Charakteryzuje się on dominacją funkcji wyznacznikiem liryki. Charakteryzuje się on dominacją funkcji

estetycznej, wyrażającą się „naddatkiem uporządkowania”, czyli estetycznej, wyrażającą się „naddatkiem uporządkowania”, czyli

wysokim stopniem organizacji wypowiedzi na wszystkich jej wysokim stopniem organizacji wypowiedzi na wszystkich jej

poziomach:



na poziomie wyrazów (słowotwórstwo, neologizmy);na poziomie wyrazów (słowotwórstwo, neologizmy);



na poziomie składni (inwersja, składniowe środki stylistyczne, (np. na poziomie składni (inwersja, składniowe środki stylistyczne, (np.

elipsa, anakolut, parataksa itp.);



na poziomie brzmieniowym (melodyczność i rytmiczność na poziomie brzmieniowym (melodyczność i rytmiczność

wypowiedzi osiągana przez stosowanie metrum, stóp wierszowych, wypowiedzi osiągana przez stosowanie metrum, stóp wierszowych,

rytmu, rymów, asonansów, środków dźwiękonaśladowczych);



na poziomie semantycznym: wieloznaczność, bogactwo skojarzeń, na poziomie semantycznym: wieloznaczność, bogactwo skojarzeń, obrazowość, osiągana dzięki stosowaniu wielorakich środków

obrazowość, osiągana dzięki stosowaniu wielorakich środków

stylistycznych (figury retoryczne: metafora, symbol, alegoria, i wiele stylistycznych (figury retoryczne: metafora, symbol, alegoria, i wiele

innych);



na poziomie wizualnym przez graficzne wyodrębnienie wersów, na poziomie wizualnym przez graficzne wyodrębnienie wersów,

podział na strofy, wyśrodkowanie, naśladowanie kształtów układem podział na strofy, wyśrodkowanie, naśladowanie kształtów układem

wersów (niem. Figurengedicht).

(5)

Język poetycki Język poetycki

 Język poetycki charakteryzuje się ciągłym Język poetycki charakteryzuje się ciągłym napięciem między systemowymi czynnikami napięciem między systemowymi czynnikami

norm językowych a odstępstwami od nich:

zakłóceniami prawidłowości, paradoksalnymi zakłóceniami prawidłowości, paradoksalnymi

przeinaczeniami spodziewanego porządku, przeinaczeniami spodziewanego porządku,

zaskakującym użyciem wyrazów.

 Jest on jednostkowy i niepowtarzalny, Jest on jednostkowy i niepowtarzalny,

„nieprzezroczysty”, gdyż kieruje uwagę odbiorcy

„nieprzezroczysty”, gdyż kieruje uwagę odbiorcy nie na desygnat, lecz na samo użycie języka.

nie na desygnat, lecz na samo użycie języka.

 Dzięki temu, że w indywidualny sposób twórczo Dzięki temu, że w indywidualny sposób twórczo odbiega od norm potocznej wypowiedzi, jest w odbiega od norm potocznej wypowiedzi, jest w

najwyższym stopniu sztuką słowa.

(6)

Liryka współczesna Liryka współczesna

Współczesna liryka zrezygnowała z wielu atrybutów, uznawanych Współczesna liryka zrezygnowała z wielu atrybutów, uznawanych

tradycyjnie za nieodzowne do uznania jakiegoś tekstu za poezję:



podmiot liryczny jest często ukryty, podmiot liryczny jest często ukryty,



w tekstach nie zawsze występuje typowa liryczna sytuacja wyznania. w tekstach nie zawsze występuje typowa liryczna sytuacja wyznania.

Największe zmiany zaszły w najważniejszym wyznaczniku liryki, czyli Największe zmiany zaszły w najważniejszym wyznaczniku liryki, czyli

języku poetyckim.



Współczesny tekst liryczny nie operuje mową wiązaną na bazie Współczesny tekst liryczny nie operuje mową wiązaną na bazie

metrum. Podstawową techniką poetycką jest wiersz wolny, w którym metrum. Podstawową techniką poetycką jest wiersz wolny, w którym nie występują reguły wersyfikacyjne, jednostki wierszowe, rytm i rym.

nie występują reguły wersyfikacyjne, jednostki wierszowe, rytm i rym.

Warstwa brzmieniowa tekstu poetyckiego bardzo zbliżyła się przez to Warstwa brzmieniowa tekstu poetyckiego bardzo zbliżyła się przez to

do prozy.



Najważniejszym wyznacznikiem języka poetyckiego stała się warstwa Najważniejszym wyznacznikiem języka poetyckiego stała się warstwa semantyczna,

semantyczna,



większego znaczenia nabrało także graficzne uporządkowanie tekstu. większego znaczenia nabrało także graficzne uporządkowanie tekstu.



Język poetycki jest często nie do odróżnienia od języka potocznego a Język poetycki jest często nie do odróżnienia od języka potocznego a poezja od tekstu użytkowego.

poezja od tekstu użytkowego.



Eksperymenty językowe poetów współczesnych nie zmierzają już do Eksperymenty językowe poetów współczesnych nie zmierzają już do podkreślenia autonomii poetyckiego języka (jak ekspresjonizm czy podkreślenia autonomii poetyckiego języka (jak ekspresjonizm czy

dadaizm), lecz przeciwnie: zacierają różnicę między tekstem dadaizm), lecz przeciwnie: zacierają różnicę między tekstem

użytkowym (np. artykułem gazetowym) a wierszem użytkowym (np. artykułem gazetowym) a wierszem

(7)

(8)

Aus: Erich Fried: 100 Gedichte ohne Vaterland, Wagenbach 1978, S. 77

(9)

Die Aufstellung des 1. FC Nürnberg Die Aufstellung des 1. FC Nürnberg

vom 27. 11. 1968 vom 27. 11. 1968

WABRA WABRA LEUPOLD

LEUPOLD POPPPOPP LUDWIG MÜLLER

LUDWIG MÜLLER WENAUER WENAUER BLANKENBURGBLANKENBURG

STAREK

STAREK STREHL STREHL BRUNGS BRUNGS HEINZ MÜLLER HEINZ MÜLLER VOLKERTVOLKERT

Spielbeginn:

15 Uhr 15 Uhr

aus: Peter Handke: Die Innenwelt der Außenwelt der Innenwelt, Frankfurt a. M. 1969, S. 59 aus: Peter Handke: Die Innenwelt der Außenwelt der Innenwelt, Frankfurt a. M. 1969, S. 59

(10)

Cele lekcji z tekstem literackim Cele lekcji z tekstem literackim

Cele poznawcze: WIEDZA Cele poznawcze: WIEDZA

 Literackie: Przekazywanie wybranych informacji o autorach, epokach, gatunkach Literackie: Przekazywanie wybranych informacji o autorach, epokach, gatunkach literackich

literackich

 Kulturowe: Przekazywanie wybranych informacji o historii, sytuacji społecznej, Kulturowe: Przekazywanie wybranych informacji o historii, sytuacji społecznej, zjawiskach kulturowych

zjawiskach kulturowych Cele kształcące: SPRAWNOŚCI Cele kształcące: SPRAWNOŚCI

 Językowe: Rozwijanie sprawności mówienia, kreatywnego pisania, czytania ze Językowe: Rozwijanie sprawności mówienia, kreatywnego pisania, czytania ze zrozumieniem, rozumienia ze słuchu, kompetencji leksykalnej, ćwiczenie intencji zrozumieniem, rozumienia ze słuchu, kompetencji leksykalnej, ćwiczenie intencji komunikacyjnych (np. uzasadnianie, argumentowanie, dyskutowanie itp.)

komunikacyjnych (np. uzasadnianie, argumentowanie, dyskutowanie itp.)

 Literackie: Rozpoznawanie ważnych momentów akcji (punktów zwrotnych, Literackie: Rozpoznawanie ważnych momentów akcji (punktów zwrotnych,

momentów przełomowych)’ Rozpoznawanie cech gatunków literackich (np. baśni, momentów przełomowych)’ Rozpoznawanie cech gatunków literackich (np. baśni, bajki, short story itp.)

bajki, short story itp.)

 Kulturowe: Rozpoznawanie i ew. umiejętność zastosowania kodów kulturowych, Kulturowe: Rozpoznawanie i ew. umiejętność zastosowania kodów kulturowych, zachowań, zwyczajów, obyczajów

zachowań, zwyczajów, obyczajów Cele wychowawcze: POSTAWY

Cele wychowawcze: POSTAWY

 Językowe: Językowe: Uwrażliwianie na estetyczne walory wypowiedzi literackiej, piękno wyrazu Uwrażliwianie na estetyczne walory wypowiedzi literackiej, piękno wyrazu poetyckiego, gotowość do przeżycia satysfakcji estetycznej w kontakcie ze sztuką poetyckiego, gotowość do przeżycia satysfakcji estetycznej w kontakcie ze sztuką słowa

słowa

 Literackie: Literackie: Gotowość do kontaktu z literaturą, uznanie literatury jako ważnej części Gotowość do kontaktu z literaturą, uznanie literatury jako ważnej części kultury kraju języka docelowego, budzenie zainteresowania literaturą kraju języka kultury kraju języka docelowego, budzenie zainteresowania literaturą kraju języka docelowego

docelowego

 Kulturowe: Kulturowe: Relatywizacje własnego wartościowania, niechęć do przesądów i Relatywizacje własnego wartościowania, niechęć do przesądów i stereotypów, zrozumienie dla obcokulturowych zjawisk i wartości, TOLERANCJA stereotypów, zrozumienie dla obcokulturowych zjawisk i wartości, TOLERANCJA Cele wychowawcze: rola literatury w rozwoju osobowości - przekazywanie norm i Cele wychowawcze: rola literatury w rozwoju osobowości - przekazywanie norm i

wartości etycznych wartości etycznych

(11)

Kryteria wyboru tekstów Kryteria wyboru tekstów

Kryterium UCZEŃ Kryterium UCZEŃ

 Poziom wiedzy językowejPoziom wiedzy językowej

 Ogólna wiedza o świecie, doświadczenie życiowe uczniówOgólna wiedza o świecie, doświadczenie życiowe uczniów

 Wiedza krajoznawcza Wiedza krajoznawcza

 ZainteresowaniaZainteresowania

 Doświadczenie w pracy z tekstami literackimiDoświadczenie w pracy z tekstami literackimi Kryterium TEKST

Kryterium TEKST

 Niewielka objętość tekstuNiewielka objętość tekstu

 Prosta, przejrzysta strukturaProsta, przejrzysta struktura

 Łatwo rozpoznawalna problematyka i przesłanie tekstuŁatwo rozpoznawalna problematyka i przesłanie tekstu

 Wartka akcjaWartka akcja

 Odpowiednia budowa tekstu: punkty kulminacyjne, punkty zwrotne, „puste miejsca”, Odpowiednia budowa tekstu: punkty kulminacyjne, punkty zwrotne, „puste miejsca”, otwarte zakończenie

otwarte zakończenie

 Standardowy językStandardowy język

 Wysoka wartość estetyczna wypowiedzi literackiejWysoka wartość estetyczna wypowiedzi literackiej Kryterium CELE LEKCJI

Kryterium CELE LEKCJI

 Zachęta do wypowiedzenia własnego zdania, zajęcia stanowiska, dyskusjiZachęta do wypowiedzenia własnego zdania, zajęcia stanowiska, dyskusji

 Możliwość identyfikacji z postaciami literackimi lub krytyki ich postaw, poglądów, Możliwość identyfikacji z postaciami literackimi lub krytyki ich postaw, poglądów, poczynań

poczynań

 Możliwość produktywnej pracy z tekstem: antycypacji dalszych wydarzeń, tworzenia Możliwość produktywnej pracy z tekstem: antycypacji dalszych wydarzeń, tworzenia hipotez, uzupełniania luk, wymyślanie dalszego ciągu itp.

hipotez, uzupełniania luk, wymyślanie dalszego ciągu itp.

 Zawartość informacji krajoznawczychZawartość informacji krajoznawczych

 Możliwość rozszerzenia wiedzy o literaturzeMożliwość rozszerzenia wiedzy o literaturze

 Możliwość realizacji celów wychowawczych Możliwość realizacji celów wychowawczych

(12)

Liryka na poziomie początkującym Liryka na poziomie początkującym

 Prosta struktura tekstu, podstawowe słownictwoProsta struktura tekstu, podstawowe słownictwo

 Pasujące do umysłowości grupy docelowej w zależności od grupy wiekowej: Pasujące do umysłowości grupy docelowej w zależności od grupy wiekowej:

dzieci, młodzież, dorośli (kursy językowe). Poszukiwane wiersze muszą dzieci, młodzież, dorośli (kursy językowe). Poszukiwane wiersze muszą

prostymi słowami wyrażać głębszą refleksję nad rzeczywistością na poziomie prostymi słowami wyrażać głębszą refleksję nad rzeczywistością na poziomie intelektualnym odpowiednim dla danej grupy.

intelektualnym odpowiednim dla danej grupy.

 Największy zasób tego rodzaju tekstów znajdziemy w liryce współczesnej. Największy zasób tego rodzaju tekstów znajdziemy w liryce współczesnej.

Dzisiejsze teksty poetyckie nie wykazują większości „uporządkowań Dzisiejsze teksty poetyckie nie wykazują większości „uporządkowań

naddanych”, typowych dla poezji klasycznej: metrum, rymów, składniowej naddanych”, typowych dla poezji klasycznej: metrum, rymów, składniowej inwersji, wyszukanego słownictwa itd. Prostota językowa idzie w nich w parze inwersji, wyszukanego słownictwa itd. Prostota językowa idzie w nich w parze z poetycką wieloznacznością i głębią refleksji.

z poetycką wieloznacznością i głębią refleksji.

 Muszą odpowiadać naszym dydaktycznym oczekiwaniom: pobudzać uczniów Muszą odpowiadać naszym dydaktycznym oczekiwaniom: pobudzać uczniów do refleksji i umożliwiać im własną wypowiedź.

do refleksji i umożliwiać im własną wypowiedź.

 Muszą służyć jako przykład do produkcji własnych tekstów (pisemnych i Muszą służyć jako przykład do produkcji własnych tekstów (pisemnych i ustnych) przez uczniów. Budowa i tematyka wiersza musi więc umożliwić ustnych) przez uczniów. Budowa i tematyka wiersza musi więc umożliwić

uczniom napisanie ich własnego utworu na podobieństwo oryginału, w którym uczniom napisanie ich własnego utworu na podobieństwo oryginału, w którym zawrą własne przemyślenia na dany temat.

zawrą własne przemyślenia na dany temat.

 Oczekiwania te spełniają: liryka refleksyjna (np. wiersze młodocianych Oczekiwania te spełniają: liryka refleksyjna (np. wiersze młodocianych poetów), liryka przyrody, liryka polityczna, poezja konkretna, wiersze dla poetów), liryka przyrody, liryka polityczna, poezja konkretna, wiersze dla dzieci. Wdzięcznym materiałem są również teksty z pogranicza liryki i epiki:

dzieci. Wdzięcznym materiałem są również teksty z pogranicza liryki i epiki:

wiersze opowiadające jakąś historię i ballady.

 Na poziomie początkującym estetyczna i artystyczna wartość tekstu NIE JEST Na poziomie początkującym estetyczna i artystyczna wartość tekstu NIE JEST decydującym kryterium. Najważniejsze obok prostoty języka są tematyka

decydującym kryterium. Najważniejsze obok prostoty języka są tematyka utworu, blisko obchodząca uczniów (a więc temat, na który mają coś do utworu, blisko obchodząca uczniów (a więc temat, na który mają coś do

powiedzenia, jest dla nich ważny, blisko ich obchodzi, chętnie o nim mówią i powiedzenia, jest dla nich ważny, blisko ich obchodzi, chętnie o nim mówią i mają co powiedzieć) oraz prosta, łatwa do naśladowania budowa tekstu

mają co powiedzieć) oraz prosta, łatwa do naśladowania budowa tekstu (paralelizmy, kontrasty, powtórzenia).

(paralelizmy, kontrasty, powtórzenia).

(13)

Źródła tekstów Źródła tekstów

Dla germanistów:



przydatne w pracy z młodzieżą są wiersze początkujących przydatne w pracy z młodzieżą są wiersze początkujących

młodocianych poetów, którzy w prostych słownikowo i formalnie młodocianych poetów, którzy w prostych słownikowo i formalnie

tekstach dają wyraz swoim przemyśleniom (Mummert 1989). Są one tekstach dają wyraz swoim przemyśleniom (Mummert 1989). Są one

bardzo dobrze przyjmowane przez młodzież w różnym wieku, od bardzo dobrze przyjmowane przez młodzież w różnym wieku, od

gimnazjalistów do studentów, którzy z zaangażowaniem piszą na ich gimnazjalistów do studentów, którzy z zaangażowaniem piszą na ich

podstawie własne teksty.



Wiersze tego rodzaju można znaleźć wśród „poezji internetowej” lubWiersze tego rodzaju można znaleźć wśród „poezji internetowej” lub



napisać (albo przetłumaczyć) samemu. napisać (albo przetłumaczyć) samemu.



Dla młodszych uczniów: Dla młodszych uczniów: Christine Nöstlinger, Manfred Mai, Marianne Christine Nöstlinger, Manfred Mai, Marianne Kreft, Regina Schwarz i inni.

Kreft, Regina Schwarz i inni. Elementy poetyckiego języka, jak rym i Elementy poetyckiego języka, jak rym i rytm są w liryce dziecięcej ważne, gdyż są odpowiednie do ćwiczeń rytm są w liryce dziecięcej ważne, gdyż są odpowiednie do ćwiczeń

wymowy podczas recytacji.



Zbiór niemieckich wierszy dla dzieci, z których niemal wszystkie nadają Zbiór niemieckich wierszy dla dzieci, z których niemal wszystkie nadają się do pracy na lekcji, proponuje Gelberg (1989): Uberall und neben dir się do pracy na lekcji, proponuje Gelberg (1989): Uberall und neben dir

(14)

Poziom (średnio) zaawansowany Poziom (średnio) zaawansowany

Oprócz poprzednio wymienionych rodzajów tekstów można już uwzględniać Oprócz poprzednio wymienionych rodzajów tekstów można już uwzględniać

poezję klasyczną.

Wiersze bardziej skomplikowane strukturalnie (metrum, rym, typ strofy, Wiersze bardziej skomplikowane strukturalnie (metrum, rym, typ strofy,

onomatopeje, figury retoryczne) i treściowo, które nie są przydatne jako onomatopeje, figury retoryczne) i treściowo, które nie są przydatne jako wzór do pisania własnych wierszy przez uczniów, mają inne zastosowania wzór do pisania własnych wierszy przez uczniów, mają inne zastosowania na lekcji. Teksty typowo liryczne nadają się doskonale do

na lekcji. Teksty typowo liryczne nadają się doskonale do



ćwiczeń w czytaniu (np. intensywne czytanie, por. przykład poniżej), ćwiczeń w czytaniu (np. intensywne czytanie, por. przykład poniżej),



rozszerzania słownictwa (parafrazowanie), oraz – co ważne, a ostatnio rozszerzania słownictwa (parafrazowanie), oraz – co ważne, a ostatnio jakby zapomniane –

jakby zapomniane –



ćwiczeń w wymowie podczas głośnej recytacji (akcent wyrazowy, ćwiczeń w wymowie podczas głośnej recytacji (akcent wyrazowy, rytmiczność, melodyczność tekstu, np. Goethego Der Erlkönig, rytmiczność, melodyczność tekstu, np. Goethego Der Erlkönig, Willkommen und Abschied, Mailied i in.).

Willkommen und Abschied, Mailied i in.).



Ballady i wiersze z elementami opowiadania czy opisu sytuacji mogą Ballady i wiersze z elementami opowiadania czy opisu sytuacji mogą posłużyć do napisania podobnej historii lub dalszego ciągu (początku, posłużyć do napisania podobnej historii lub dalszego ciągu (początku, wariacji) prozą (np. Heine: Sie saßen und tranken am Teetisch).

wariacji) prozą (np. Heine: Sie saßen und tranken am Teetisch).



W pracy z wierszami tego typu szczególną rolę odgrywa faza wstępna, tzn. W pracy z wierszami tego typu szczególną rolę odgrywa faza wstępna, tzn.

wprowadzenie słownictwa przed prezentacją tekstu i przygotowanie wprowadzenie słownictwa przed prezentacją tekstu i przygotowanie uczniów do recepcji tekstu.

uczniów do recepcji tekstu.



Bardzo pożądane jest wykorzystanie poezji znanych autorów, aby przy tej Bardzo pożądane jest wykorzystanie poezji znanych autorów, aby przy tej okazji wprowadzić informacje kulturoznawcze i stricte literackie (sylwetka okazji wprowadzić informacje kulturoznawcze i stricte literackie (sylwetka autora, gatunek literacki, epoka).

autora, gatunek literacki, epoka).

(15)

 TymczasemTymczasem

jeszcze motyl uśmiecha się w przelocie jeszcze motyl uśmiecha się w przelocie sarna przed ucieczką zaszczyci spojrzeniem sarna przed ucieczką zaszczyci spojrzeniem kwiatki nad rowem pozują do zdjęcia

kwiatki nad rowem pozują do zdjęcia w zasięgu wzroku na pozór nic się nie w zasięgu wzroku na pozór nic się nie

zmieniło zmieniło

wiosną jak co roku coś piszczy w trawie wiosną jak co roku coś piszczy w trawie biedronki liczą przybyłe przez zimę kropki biedronki liczą przybyłe przez zimę kropki jeszcze przez chwilę wszystko jest jak było jeszcze przez chwilę wszystko jest jak było można się cieszyć złudną feerią kolorów można się cieszyć złudną feerią kolorów mydlanej bańki

mydlanej bańki



ZeitweiligZeitweilig

Der Schmetterling lächelt mich im Der Schmetterling lächelt mich im

Vorbeifliegen an, Vorbeifliegen an,

ein Reh würdigt mit einem Blick ein Reh würdigt mit einem Blick

vor der Flucht.

Blumen am Wassergrab posieren Blumen am Wassergrab posieren

fürs Familienfoto.

In der Augenreichweite hat sich In der Augenreichweite hat sich

angeblich nichts verändert:

Im Frühling wie jedes Jahr piepst Im Frühling wie jedes Jahr piepst

etwas im Gras, etwas im Gras,

Marienkäfer zählen ihre Punkte, Marienkäfer zählen ihre Punkte, im Winter neu hinzugekommen.

im Winter neu hinzugekommen.

Noch einen Augenblick ist alles Noch einen Augenblick ist alles

wie früher wie früher

man kann sich über täuschende man kann sich über täuschende

Farbenpracht freuen Farbenpracht freuen der Seifenblase

der Seifenblase

(16)

 Horror Horror atak klonów atak klonów

hannibal lecter hannibal lecter

teksańska masakra piłą teksańska masakra piłą

mechaniczną mechaniczną są tak potwornie są tak potwornie

paraliżująco paraliżująco przerażający przerażający

że ukojenie po nich może że ukojenie po nich może

przynieść tylko przynieść tylko

kolizja z ciałem kosmicznym kolizja z ciałem kosmicznym

globalne ocieplenie globalne ocieplenie

lub ptasia grypa lub ptasia grypa

Horror Horror

Die Attacke der Klone Die Attacke der Klone

Hannibal Lecter Hannibal Lecter

Kreissäge-Massaker in Texas Kreissäge-Massaker in Texas

sind so unendlich sind so unendlich

ungeheuer ungeheuer

f f urchteinflößend urchteinflößend

Beruhigung bringen nur Beruhigung bringen nur

Gedanken an Gedanken an

kosmischen Zusammenstoß kosmischen Zusammenstoß

globale Erwärmung globale Erwärmung

oder Vogelgrippe

(17)

 ******

klikam myszką na twoje uczucia klikam myszką na twoje uczucia na pasku opcji

na pasku opcji na p jest tylko na p jest tylko pogarda i pogarda i przemoc przemoc nie ma nie ma

przebaczenie ani przebaczenie ani przepraszam przepraszam

przepraszam pomyłka przepraszam pomyłka

******

Ich klicke mit der Computermaus Ich klicke mit der Computermaus deine Gefühle an

deine Gefühle an

im Dialogfeld Optionen im Dialogfeld Optionen unter V finde ich nur unter V finde ich nur Verachtung

Verachtung

und Vernichtung und Vernichtung es fehlen

es fehlen

Verantwortung

Verantwortung und und Verzeihung

Verzeihung

Verzeihung, falsch verbunden Verzeihung, falsch verbunden

(18)

Uzasadnienie wyboru tekstów, cele lekcji Uzasadnienie wyboru tekstów, cele lekcji



Powyższe teksty są bardzo proste językowo i łatwe do przetłumaczenia Powyższe teksty są bardzo proste językowo i łatwe do przetłumaczenia na język obcy.

na język obcy.



Zasada budowy jest również niezwykle prosta: wyliczenia (lista Zasada budowy jest również niezwykle prosta: wyliczenia (lista

przedmiotów ilustrujących pewne zjawiska), powtórzenia i kontrasty.



Teksty te odpowiadają przytoczonej na początku minimalnej definicji Teksty te odpowiadają przytoczonej na początku minimalnej definicji liryki. Podmiot liryczny jest w nich ukryty, refleksja wyrażona jest tylko liryki. Podmiot liryczny jest w nich ukryty, refleksja wyrażona jest tylko

przez zestawienie wyliczanych przedmiotów lub opis. Tylko w ten przez zestawienie wyliczanych przedmiotów lub opis. Tylko w ten

pośredni sposób uzewnętrznia się postawa ukrytego lirycznego „Ja”

wobec otaczającego świata.



Takie utwory mają wszystkie wymagane zalety dydaktyczne: brak Takie utwory mają wszystkie wymagane zalety dydaktyczne: brak językowego naddatku uporządkowania utrudniającego zrozumienie językowego naddatku uporządkowania utrudniającego zrozumienie

początkującym, prostą strukturę, tematykę życia codziennego.

Wyliczenia tekstu oryginalnego dadzą się kontynuować, zmieniać, Wyliczenia tekstu oryginalnego dadzą się kontynuować, zmieniać, zastępować – dzięki temu teksty mogą służyć jako wzór do pisania zastępować – dzięki temu teksty mogą służyć jako wzór do pisania

własnych tekstów przez uczniów o podobnej lub kontrastującej wymowie.

Tematyka dotyczy powszedniości, więc uczniowie w każdym wieku – od Tematyka dotyczy powszedniości, więc uczniowie w każdym wieku – od dzieci do dorosłych – mogą na te tematy wypowiedzieć się na podstawie dzieci do dorosłych – mogą na te tematy wypowiedzieć się na podstawie

własnych doświadczeń.



Cele lekcji. Cele lekcji. Językowe: rozwijanie sprawności kreatywnego pisania i Językowe: rozwijanie sprawności kreatywnego pisania i rozszerzenie słownictwa na wybrany temat (uczucia, zagrożenia rozszerzenie słownictwa na wybrany temat (uczucia, zagrożenia

rzeczywiste i produkowane przez pop-kulturę, zagrożenia ekologiczne).

Wychowawcze: refleksja na dany temat.

(19)

Przebieg lekcji Przebieg lekcji

1. Faza wstępna.

Cele: wywołanie zainteresowania tematem lekcji, Cele: wywołanie zainteresowania tematem lekcji,

motywacja do dalszej pracy, przypomnienie i motywacja do dalszej pracy, przypomnienie i rozszerzenie słownictwa.

rozszerzenie słownictwa.

Przebieg:

 Uczniowie konstruują asocjogram, cluster lub mapę Uczniowie konstruują asocjogram, cluster lub mapę myśli na dany temat (horror, środowisko naturalne) myśli na dany temat (horror, środowisko naturalne)

na podstawie centralnego pojęcia (słowa) lub/ i na podstawie centralnego pojęcia (słowa) lub/ i

obrazków.

 Następnie wypowiadają się wyjaśniając, co mieli na Następnie wypowiadają się wyjaśniając, co mieli na myśli pisząc dane słowo. Jeśli pokazywane są

myśli pisząc dane słowo. Jeśli pokazywane są

obrazki, uczniowie opisują je ustnie i dodają swoje obrazki, uczniowie opisują je ustnie i dodają swoje

skojarzenia.

 Słownictwo (przypomniane i nowe) zapisywane jest Słownictwo (przypomniane i nowe) zapisywane jest do zeszytów jako materiał do wykonywania

do zeszytów jako materiał do wykonywania dalszych ćwiczeń i pisania własnych tekstów.

dalszych ćwiczeń i pisania własnych tekstów.

(20)

Przebieg lekcji Przebieg lekcji

2. Faza prezentacji

2. Faza prezentacji . Żelazną zasadą prezentacji . Żelazną zasadą prezentacji tekstu literackiego jest pokazanie go w sposób tekstu literackiego jest pokazanie go w sposób

zmuszający uczniów do intensywnego czytania i zmuszający uczniów do intensywnego czytania i zastanawiania się nad jego treścią. Osiągamy to zastanawiania się nad jego treścią. Osiągamy to

przez np.

 pocięcie wiersza na strofy lub wersy (w zależności pocięcie wiersza na strofy lub wersy (w zależności od treści i budowy),

od treści i budowy),

 usunięcie niektórych słów z tekstu, części wyrazów usunięcie niektórych słów z tekstu, części wyrazów lub pojedynczych liter.

lub pojedynczych liter.

Uczniowie muszą najpierw zrekonstruować tekst; aby Uczniowie muszą najpierw zrekonstruować tekst; aby

tego dokonać, zmuszeni są zastanowić się nad tego dokonać, zmuszeni są zastanowić się nad

nim, głębiej wniknąć w treść i formę.

(21)

Przebieg lekcji: 2. Prezentacja Przebieg lekcji: 2. Prezentacja

 „ „ Horror”: tekst pociąć na zwrotki kierując się odstępami Horror”: tekst pociąć na zwrotki kierując się odstępami (pojedynczy wers „że ukojenie po nich może przynieść (pojedynczy wers „że ukojenie po nich może przynieść tylko” na osobnej kartce), analogicznie z teksem ***.

tylko” na osobnej kartce), analogicznie z teksem ***.

 Tekst „Zeitweilig” („Tymczasem”) można spreparować np. Tekst „Zeitweilig” („Tymczasem”) można spreparować np.

tak: tak:

Der Schme....ing lächelt mich im Vor...fliegen an, Der Schme....ing lächelt mich im Vor...fliegen an,

ein Reh würdigt mit einem B....k vor der Flucht.

B...en am Wassergrab posieren fürs Fa...foto.

In der Au...reichweite hat sich In der Au...reichweite hat sich

angeblich nichts verä...t:

Im Frühling wie jedes J...r Im Frühling wie jedes J...r

piepst e...s im Gras (itd.) piepst e...s im Gras (itd.)

 Po uzupełnieniu tekstu następuje porównanie z oryginałem Po uzupełnieniu tekstu następuje porównanie z oryginałem w celu sprawdzenia prawidłowości. Następnie uczniowie w celu sprawdzenia prawidłowości. Następnie uczniowie otrzymują tekst w całości i czytają go, po czym (w razie otrzymują tekst w całości i czytają go, po czym (w razie potrzeby) nauczyciel wyjaśnia słownictwo.

potrzeby) nauczyciel wyjaśnia słownictwo.

(22)

Przebieg lekcji Przebieg lekcji

3. Faza interpretacji.

3. Faza interpretacji. Punktem wyjścia jest spontaniczna Punktem wyjścia jest spontaniczna reakcja uczniów na tekst.

reakcja uczniów na tekst.

 Uczniowie wypowiadają się swobodnie na jego temat. Uczniowie wypowiadają się swobodnie na jego temat.

 W tym miejscu W tym miejscu zakazane jest pytanie „Co autor chciał przez zakazane jest pytanie „Co autor chciał przez to powiedzieć?”

to powiedzieć?”

 Pytamy: „Co mówi ten tekst Tobie? Co znalazłeś w nim dla Pytamy: „Co mówi ten tekst Tobie? Co znalazłeś w nim dla siebie interesującego? Co Cię w nim zastanawia, irytuje, co siebie interesującego? Co Cię w nim zastanawia, irytuje, co

się (nie) podoba?”

 Najważniejsze jest, aby nie blokować osobistych odczuć i Najważniejsze jest, aby nie blokować osobistych odczuć i reakcji przez nakaz wyszukiwania tzw. „właściwej intencji”.

reakcji przez nakaz wyszukiwania tzw. „właściwej intencji”.

 Dopiero po subiektywnych wypowiedziach uczniów można Dopiero po subiektywnych wypowiedziach uczniów można skierować ich uwagę na problemy przez nich nie

skierować ich uwagę na problemy przez nich nie

zauważone. W wierszu * może to być np. rozważanie, czy zauważone. W wierszu * może to być np. rozważanie, czy liryczne Ja to jednostka wrażliwa, szukająca ciepłych uczuć liryczne Ja to jednostka wrażliwa, szukająca ciepłych uczuć

i moralnej postawy, czy wyrachowany programista, i moralnej postawy, czy wyrachowany programista,

traktujący ludzi jak maszyny lub program komputerowy

(23)

Przebieg lekcji Przebieg lekcji

4. Faza ćwiczeń.

4. Faza ćwiczeń. Sedno pracy na lekcji. Sedno pracy na lekcji.

 Przyjmując za punkt wyjścia tekst oryginalny uczniowie Przyjmując za punkt wyjścia tekst oryginalny uczniowie piszą własne wiersze.

piszą własne wiersze.

 W tym celu konieczne jest zebranie potrzebnego W tym celu konieczne jest zebranie potrzebnego słownictwa, zwrócenie uwagi na budowę tekstu i słownictwa, zwrócenie uwagi na budowę tekstu i

przygotowanie arkuszy ćwiczeń, ułatwiających pisanie przygotowanie arkuszy ćwiczeń, ułatwiających pisanie wiersza podobnego lub kontrastującego. Np. do tekstu wiersza podobnego lub kontrastującego. Np. do tekstu

„Horror” zbieramy pomysły na tematy: Czym nas straszy

„Horror” zbieramy pomysły na tematy: Czym nas straszy popkultura? Co jest rzeczywistym zagrożeniem? Co

popkultura? Co jest rzeczywistym zagrożeniem? Co przynosi pociechę?

przynosi pociechę?

 Słownictwo zapisywane jest w trzech rubrykach na Słownictwo zapisywane jest w trzech rubrykach na tablicy. Korzystając z niego uczniowie mogą napisać tablicy. Korzystając z niego uczniowie mogą napisać

własne teksty uzupełniając schemat stworzony na własne teksty uzupełniając schemat stworzony na

podstawie oryginału.

 Po zebraniu słownictwa uczniowie korzystając z niego Po zebraniu słownictwa uczniowie korzystając z niego piszą własne teksty uzupełniając schemat tekstu na piszą własne teksty uzupełniając schemat tekstu na

arkuszu ćwiczeń lub dużym arkuszu papieru.

(24)

Pomoc do pisania własnego teksu przez Pomoc do pisania własnego teksu przez

uczniów uczniów

Horror Horror

...

sind so ungeheuer sind so ungeheuer unendlich

unendlich

furchteinflößendfurchteinflößend

Beruhigung bringen nur ...

Beruhigung bringen nur ......

...

(25)

Pomoc do pisania własnego teksu przez Pomoc do pisania własnego teksu przez

uczniów uczniów

******

Ich klicke mit der Computermaus Ich klicke mit der Computermaus ... an

... an im Dialogfeld Optionen im Dialogfeld Optionen unter ...

unter ...... finde ich nur finde ich nur ...

...

und ...

es fehlen es fehlen

...

und ...

Verzeihung, falsch verbunden Verzeihung, falsch verbunden ...

...

(26)

Pomoc do pisania własnego teksu przez Pomoc do pisania własnego teksu przez

uczniów uczniów

Zeitweilig Zeitweilig

...im Vorbei...

ein ...würdigt mit einem Blick ein ...würdigt mit einem Blick ...

...

...posieren fürs Familienfoto.

In der Augenreichweite hat sich In der Augenreichweite hat sich angeblich nichts verändert:

angeblich nichts verändert:

Im Frühling ...

...

Im Sommer ...

...

Im Herbst...

...

Im Winter...

...

Noch einen Augenblick ist alles wie früher Noch einen Augenblick ist alles wie früher man kann sich über ...freuen

man kann sich über ...freuen ...

...

(27)