• Keine Ergebnisse gefunden

Kartellrechtliche Entflechtung unter besonderer Berücksichtigung des regulierten Banken- und Energiesektors

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Aktie "Kartellrechtliche Entflechtung unter besonderer Berücksichtigung des regulierten Banken- und Energiesektors"

Copied!
9
0
0

Wird geladen.... (Jetzt Volltext ansehen)

Volltext

(1)

Dr. A n d r e M o r g e n s t e r n

K a r t e l l r e c h t l i c h e E n t f l e c h t u n g u n t e r b e s o n d e r e r B e r ü c k s i c h t i g u n g d e s r e g u l i e r t e n B a n k e n - u n d E n e r g i e s e k t o r s

Ein R e c h t s v e r g l e i c h z w i s c h e n d e u t s c h e m , e u r o p ä i s c h e m u n d U S - a m e r i k a n i s c h e m K a r t e l l r e c h t

Nomos

(2)

A b k ü rz u n g sv e rz e ic h n is 15

§ 1 E in fü h ru n g 21

A. A u s g a n g s s itu a tio n - D as E nde d e r F in a n z k rise 2 0 0 8 /2 0 0 9 21 B. D er E n tw u rf e in e r v e rh a lte n su n a b h ä n g ig e n k arte llrec h tlic h en

E n tflec h tu n g sb e fu g n is g em äß § 4 1 a G W B -R efE 24

C. A b la u f d e r U n te rsu c h u n g e n 26

§ 2 D ie k a rte llre c h tlic h e n E n tflec h tu n g sre g im e im R e ch tsv erg leich 28

A. D eu tsch e s K arte llrec h t 28

I. D ie E n tw ic k lu n g 28

1. A lliierte D e k o n z e n tra tio n 28

a) A u sg a n g ssitu a tio n 28

b) D ie a llg em ein e D e k o n z e n tra tio n sg e se tz g e b u n g 30 aa) D ie ein ze ln en E n tflec h tu n g sreg e lu n g en 30

bb) Z ie le d e r D ek o n z e n tra tio n 31

cc) In h alt d e r E n tfle c h tu n g sb e fu g n is 32

c) S o n d erfä lle d e r D ek o n z en tratio n 34

aa) D er M o n ta n b ereich 34

bb) D er B a n k en se k to r 35

cc) D ie F ilm in d u strie 36

dd) D ie c h e m isch e In d u strie 38

2. D ie A n fä n g e d e u tsc h e r E n tflec h tu n g sp o litik 39

a) D er Jo ste n -E n tw u rf 39

aa) A u sg a n g ssitu a tio n 39

bb) Inhalt d e r E n tfle c h tu n g sb e fu g n is 40 cc) D as S ch eitern des Jo ste n -E n tw u rfs 41 b) D as G ese tz g eg e n W e ttb e w e rb sb e sc h rä n k u n g e n

(G W B ) 45

aa) V on den E n tw ü rfe n z u r E rstfa ssu n g 45

(3)

Inhaltsverzeichnis

bb ) E in fü h ru n g e in e r E n tfle c h tu n g sb e fu g n is in das

G W B 48

(1) F u sio n sk o n tro lle 48

(2) M is sb ra u c h sk o n tro lle 48

(3) E in fü h ru n g e in e r v e rh a lte n su n a b h ä n g ig e n

E n tfle c h tu n g sre g e lu n g 52

II. R e ch tsg ru n d la g e n für ein e E n tfle c h tu n g im K a rte llre c h t de

lege lata 54

1. E n tfle c h tu n g sb e fu g n is i. R. d. M is sb ra u c h sk o n tro lle

g em äß § 32 A bs. 1, 2 G W B 54

a) Z w ec k un d V o ra u sse tz u n g e n d e r N o rm 54

b) R e ch tsfo lg en 55

2. E n tfle c h tu n g sb e fu g n is g em ä ß § 32b G W B (sog.

Z u sa g e n v e rfü g u n g ) 58

a) Z w ec k und V o ra u sse tz u n g e n d e r N o rm 58

b) R ech tsfo lg e: Z u sa g e n v e rfü g u n g 60

III. E rk e n n tn isse 61

B. E u ro p ä isc h e s K arte llrec h t 62

I. D ie E n tw ic k lu n g 62

II. R e ch tsg ru n d lag en für ein e E n tfle c h tu n g im K a rte llre c h t de

lege la ta 63

1. E n tflec h tu n g sb e fu g n is g em ä ß A rt. 7 V O N r. 1/2003 63 a) Z w e c k un d V o ra u sse tz u n g e n d e r N o rm 63

b) R e ch tsfo lg en 64

2. E n tflec h tu n g sm ö g lic h k e it i. R. d. A rt. 9 V O N r. 1/2003

(sog. Z u sa g e n e n tsc h e id u n g ) 66

a) Z w ec k und V o ra u sse tz u n g d e r N o rm 66 b) R e ch tsfo lg e: Z u sa g e n e n tsc h e id u n g 68

III. E rk e n n tn isse 72

C. U S -am erik an isch e s K a rte llre c h t 72

I. D ie E n tw ic k lu n g 72

II. R e ch tsg ru n d lag en für ein e E n tfle c h tu n g im K a rte llre c h t de

lege lata 76

1. D er M o n o p o lisie ru n g sta tb e sta n d in sec. 2 des S h erm an

A ct 76

a) V o ra u sse tz u n g e n d er N o rm 76

(4)

bb) A b sic h t m issb rä u ch lich e n V erh alten s

(V e rh a lte n se le m e n t) 78

cc) V ersu ch te M o n o p o lisieru n g („ a tte m p t to

m o n o p o liz e “ ) 79

cid) M o n o p o lisie ru n g sv e re in b a ru n g e n („c o m b in e or co n sp ire [ ...] to m o n o p o liz e “) 80

b) R e ch tsfo lg en 80

2. E n tflec h tu n g d urch V e rg le ich su rte il (C o n se n t D ec re e) 81 III. D as V erh ä ltn is zum R echt d e r B u n d e ssta aten 82

IV. A u sg ew ä h lte E n tflec h tu n g sv e rfah ren 83

1. S tan d a rd O il C o m p a n y o f N ew Je rse y 83 2. A lu m in u m C o m p an y o f A m e ric a (A lco a) 84 3. In tern atio n al B u sin ess M ach in es C o rp o ratio n (IB M ) 86 4. A m eric an T e lep h o n e & T eleg rap h C o m p an y (A T & T ) 86

5. M ic ro so ft C o rp o ratio n 87

V. E rk e n n tn isse 88

D. R e c h tsv e rg le ic h e n d e S ch lu ssfo lg e ru n g e n und K o n seq u e n ze n 89

§ 3 D ie v erh a lte n su n a b h ä n g ig e , se k to rü b e rg re ile n d e

E n tflec h tu n g sb e fu g n is g em äß § 4 1 a G W B -R efE 91

A. E in fü h ru n g 91

B. V o ra u sse tz u n g e n für einen E in g riff 92

1. M a rk tb e h errsch u n g ein es o d e r m e h re re r U n tern e h m en 92 II. N ic h t n u r v o rü b e rg e h e n d e M a rk tb e h e rrsc h u n g 94 III. T ec h n isc h e, stru k tu relle und w irtsc h a ftlic h e M ö g lich k e it

von W e ttb e w erb 96

IV. V o rlieg e n d e r E in g reifv o ra u sse tz u n g e n des § 32e A bs. 1

G W B so w ie ein er ak tu ellen U n tersu c h u n g 97 V. B e tro ffe n e r M arkt von g e sa m tw irtsc h a ftlic h e r B e d eu tu n g 98 VI. W e se n tlic h e V erb esseru n g d er W e ttb e w e rb sb e d in g u n g e n 101 VII. V erh ä ltn ism ä ß ig k e it d e r E n tfle c h tu n g sa n o rd n u n g 102 V III. E rzielen von U m sa tze rlö sen e n tsp re ch e n d § 35 A bs. 1

i. V. m . § 38 A bs. 1 bis 4 und § 36 A bs. 2 G W B 103 IX. S te llu n g n ah m e d u rch M o n o p o lk o m m issio n und

U n tern e h m en 103

(5)

Inhaltsverzeichnis

C. D ie R e c h tsfo lg e n se ite 104

I. V e rä u ß e ru n g o d e r a n d e rw e itig e V e rse lb ststä n d ig u n g von

V erm ö g e n 104

II. G re n z e n e in e r E n tfle c h tu n g sa n o rd n u n g 106

1. P ro b le m e sta rk e r V e rfle c h tu n g ] 06

2. E n tfle c h tu n g a u s lä n d isc h e r U n te rn e h m e n 109

D. E n tfle c h tu n g sv e rfa h re n 112

E. S y stem isch e A sp ek te 114

I. V e rh a lte n su n a b h ä n g ig e E n tfle c h tu n g und G W B 114 II. D efiz ite d er V e rh a lte n sk o n tro lle h in sic h tlic h stru k tu re lle r

E in g riffsm ö g lic h k e ite n 116

F. W e ttb e w e rb sö k o n o m isc h e A sp ek te 118

I. S ch a d e n sp o te n z ia le b e i e in e r E n tfle c h tu n g 119 II. V erm e id u n g von S ch ad e n sp o te n z ia le n 121

G . E u ro p a re c h tlic h e A sp ek te 123

I. E n tflec h tu n g u n d g e s e tz g e b e risc h e Z u stä n d ig k e it 124 II. E n tflec h tu n g und E U -M issb ra u c h sk o n tro lle 126 III. E n tflec h tu n g u n d E U -F u sio n sk o n tro lle 127

H. V erfa ssu n g sre c h tlic h e A sp ek te 130

I. E n tfle c h tu n g u n d G ru n d re c h te 130

1. E ig e n tu m sfre ih e it (A rt. 14 A bs. 1 S atz 1 G G ) 130

a) E rö ffn u n g d es S ch u tz b e re ic h s 130

b) E in g riff in den S ch u tz b ereic h 131

aa) E n tz u g von E ig e n tu m sp o sitio n e n 131 (1) E n tfle c h tu n g ein e s K o n z e rn s 132 (2) E n tfle c h tu n g ein e s U n te rn e h m e n s 132 (3) E n tfle c h tu n g d u rch V e rä u ß e ru n g von

A n lag e - u n d B e trie b sv e rm ö g e n 133 bb) E n te ig n u n g o d e r In h alts- und

S c h ra n k e n b e stim m u n g 133

c) R e ch tfe rtig u n g d es E in g riffs: V e rh ä ltn ism ä ß ig k e it 135

aa) L eg itim e r Z w ec k 135

bb) G ee ig n eth eit 136

ec) E rfo rd e rlic h k e it 138

dd) A n g e m e sse n h e it 139

(6)

II. E n tfle c h tu n g u n d B e stim m th e itsg e b o t 143

I. E rk e n n tn isse 145

§ 4 D ie E n tfle c h tu n g a u f dem B a n k en se k to r 150

A. E in fü h ru n g 150

B. D ie E n tfle c h tu n g d er B a n k en 152

I. D ie E n tfle c h tu n g innerhalb d e r drei R ech tso rd n u n g e n 152 1. (Ö k o n o m isch e ) R e ch tfe rtig u n g für die E n tflec h tu n g

von B an k en 152

2. E n tfle c h tu n g sm a ß n a h m e n im d eu tsch e n R ech t 156 a) M a ß n ah m e n z u r E rh ö h u n g von E ig e n k ap ita l und

L iq u id ität 157

aa) E ig e n m itte la u ssta ttu n g und

L iq u id itätsan fo rd e ru n g e n 158

bb) S tru k tu re lle V o rfeld m aß n a h m e n

( § 4 5 A bs. 1, 2 K W G ) 160

b) D as R e o rg a n isa tio n sv e rfa h re n

( § § 7 ff. K re d R e o rg G ) 161

aa) Z w ec k und V o ra u sse tzu n g e n 161

bb) R eg elu n g en des R e o rg a n isa tio n sp la n s 162

cc) V erfa h ren 163

c) M a ß n ah m e n bei G efah ren für die S tab ilitä t des

F in an z sy ste m s 164

aa) D ie Ü b ertra g u n g sa n o rd n u n g (§§ 4 8 a ff. K W G ) 164 (1) Z w ec k und V o ra u sse tzu n g e n 164

(2) R ech tsfo lg en 167

(3) V erfa h ren 168

bb) V erfa ssu n g sre c h tlic h e A sp ek te 169 (1) E ig e n tu m sfre ih e it (A rt. 14 Abs. 1 S atz 1

G G ) 169

(2) B e stim m th e itsg e b o t 171

d) T re n n b a n k e n sy ste m 172

e) B e w ertu n g d e r M a ß n ah m e n 174

3. E n tflec h tu n g sm a ß n ah m en im e u ro p ä isch e n R echt 176 a) S tru k tu re lle M a ß n ah m e n bei d er U m se tzu n g von

B asel III 177

(7)

Inhaltsverzeichnis

b) S tru k tu re lle M a ß n ah m e n in n e rh a lb des EU -

R a h m e n s fü r K rise n m a n a g e m e n t 17g

aa) P rä p arativ - u n d P rä v e n tio n sm a ß n a h m e n 180

bb) F rü h in te rv e n tio n 181

cc) A b w ic k lu n g s in stru m e n te ] 82

d d ) T re n n b a n k e n sy ste m 184

c) S tru k tu re lle M a ß n ah m e n im R ahm en d e r B a n k en -

B e ih ilfe k o n tro lle 185

aa) B a n k e n -B e ih ilfe p ra x is d e r K o m m issio n 185 bb) N e u a u sric h tu n g d e r B a n k e n -B e ih ilfe p ra x is d er

K o m m is sio n 188

d) B e w ertu n g d e r M a ß n a h m e n 1 9 1

4. E n tfle c h tu n g sm a ß n a h m e n im U S -a m e rik a n isc h e n

R echt 192

a) M a ß n ah m e n z u r S ic h e ru n g d er F in a n z sta b ilitä t

(T itle I D F A ) 193

aa) M in d e ru n g vo n R isik en für die F in a n z sta b ilitä t

(sec. 121 D F A ) 193

(1) Z w ec k und V o ra u sse tz u n g e n 193

(2) R e ch tsfo lg en 194

(3) V erfa h ren 195

bb) M a ß n ah m e n und S tan d a rd s für K re d itin stitu te

(sec. 165 D F A ) 195

(1) V e rb e sse ru n g d e r E ig e n k ap ita l- und

L iq u id itä tssta n d a rd s ] 96

(2) V e rä u ß e ru n g sa n o rd n u n g w eg e n ein es

m a n g e lh a fte n A b w ic k lu n g s p la n s 198 b) S a n ie ru n g , R e o rg a n isa tio n un d L iq u id a tio n von

K re d itin stitu ten 199

c) T re n n b a n k e n sy ste m 201

d) B e w ertu n g d er M a ß n ah m e n 202

II. R e c h tsv erg leich e n d e S ch lu ssfo lg e ru n g e n und

K o n seq u e n ze n 20 4

1. R e g u lie ru n g sm a ß n a h m e n un d k arte llre c h tlic h e

E n tfle c h tu n g 204

2. B ew ertu n g und A u sb lic k 206

(8)

§ 5 D ie E n tfle c h tu n g a u f d em E n e rg ie se k to r 209

A. E in fü h ru n g 209

B. D ie v ertik ale E n tfle c h tu n g von E n e rg ie v e rso rg u n g su n te rn e h m e n 209 I. D ie E n tflec h tu n g in nerhalb d e r R e ch tso rd n u n g e n 209

1. (Ö k o n o m isc h e ) R e ch tfe rtig u n g für ein e v ertik ale

E n tflec h tu n g 209

2. E n tfle c h tu n g im d eu tsch e n R echt 212

a) D ie E n tflec h tu n g sin stru m e n te d es E nW G 214 aa) Z w e c k d e r E n tflec h tu n g sreg e lu n g en 215 bb) In fo rm a tio n eile E n tflec h tu n g g em äß § 6a

E nW G 216

cc) B u c h h alterisc h e E n tflec h tu n g g em äß § 6b

E nW G 218

dd) (G e sellsc h a fts-)R e c h tlic h e E n tflec h tu n g g em äß

§ 7 E nW G 220

ee) O p e ra tio n e lle E n tflec h tu n g g em äß § 7a E n W G 221 ff) E ig e n tu m srec h tlic h e E n tflec h tu n g und die

g le ic h w e rtig e n A lte rn a tiv e n g em ä ß §§ 8-1 Oe

E nW G 224

(1) A llg e m ein es 224

(2) E ig e n tu m srec h tlic h e E n tfle c h tu n g g em äß

§ 8 E nW G 225

(3) B en en n u n g eines U n ab h ä n g ig en

S y stem b etreib ers g em ä ß § 9 E nW G 227 (4) E in ric h tu n g ein es U n ab h ä n g ig en

T ra n sp o rtn e tz b e tre ib e rs g e m ä ß §§ 10-1 Oe

EnW G 230

gg) V erfa h ren 233

b) B ew ertu n g d e r M a ß n ah m e n 234

3. E n tflec h tu n g im e u ro p ä isch e n R ech t 238 a) B estreb u n g e n d e r K o m m issio n z u r E n tflec h tu n g des

E n erg ie sek to rs 238

b) M ittel d e r K o m m issio n z u r E n tflec h tu n g des

E n erg ie sek to rs 240

aa) O w n e rsh ip U n b u n d lin g 240

bb) V erp flic h tu n g sz u sa g e n g em ä ß Art. 9 V O

Nr. 1/2003 243

c) B ew ertu n g d er M a ß n ah m e n 246

(9)

Inhaltsverzeichnis

4. E n tfle c h tu n g im U S -a m e rik a n isc h e n R e c h t 247

a) E in fü h ru n g 247

b) D ie E n tfle c h tu n g a u f B u n d e se b e n e 249 aa) S itu atio n v o r d e m Ja h r 2 0 0 0 249 b b ) S itu atio n seit d e m Ja h r 2 0 0 0 251 c) D ie E n tfle c h tu n g a u f E b en e d er U S -B u n d e ssta a tc n 252

d) B e w e rtu n g d e r M a ß n a h m e n 25 4

11. R e c h tsv e rg le ic h e n d e S c h lu ss fo lg e ru n g e n und

K o n se q u e n z e n 255

C. D ie h o riz o n ta le E n tfle c h tu n g a u f d e r E b en e d er

E n e rg ie e rz e u g u n g 257

§ 6 W e se n tlic h e S c h lu ss fo lg e ru n g e n d er U n te rsu c h u n g 262

L ite ra tu rv e rz e ic h n is 271

M a te ria lie n v e rz e ic h n is 287

E n tsc h e id u n g sv e rz e ic h n is 293

A n la g e n 297

Referenzen

ÄHNLICHE DOKUMENTE

Die Sprache ist ein hervorragendes Werk, das durch Interaktion entsteht und mit dem wir eine Wirklichkeit erzeugen, die eine sowohl konstruierende als auch

ätzender oder schwach ätzender Stoff, entzündbar (Flammpunkt von 23 °C bis einschließlich 60 °C), der spontan zu einer heftigen Reaktion führen kann und der mit Wasser

Abbildungsverzeichnis .... Es ist daher verständlich, dass durch zweckmäßige Wahl des Mahlverfahrens und optimale Betriebsbedingungen der Energieverbrauch deutlich beeinflusst

Der Anteil der für die natürliche Sukzession geeigneten Flächen nimmt etwa 10 bis 30 % der Gesamtfläche in Anspruch (Vgl. Für den Rest der Fläche ist eine wirtschaftliche

Hadd/ng 29) will daher auf die Figur der Drittschadensliquidation zurückgreifen, von der er sich mehr Rechtssicherheit verspricht. Er geht davon aus, daß im mehrgliedri-

c) Freistellungsanspruch des Arbeitnehmers. Anreize für eine einvernehmliche Streitbeilegung. Beseitigung des allgemeinen Prozessrisikos. Besondere Schwierigkeiten bei der

6 Während die Forderung einer Kompensation etwaiger Rechtsverfolgungskosten oder bei kartellrechtswidrigen Verhaltensweisen direkter Vertragspartner für die

dd) Verstoß gegen kartellrechtliche Verfügungen 56 2. Die weiteren Voraussetzungen des Schadensersatzanspruchs im Überblick. Die Neugestaltung des