Jan Jerzy Pinsel, Chrystus Ukrzyżowany

W^wfi 1

s

77

D

p o n o w a n a r z e ź b a , p o w s t a ł a około r. 1758, z p e w n o ś c i ą w e d ł u g o g ó l n e g o p r o j e k t u B e r n a r d a M e r e t y n a , w y b i t n e g o p r z e d s t a w i c i e l a a r c h i t e k t u r y r o k o k o w e j w ś r o d o w i s k u l w o w s k i m . Z a w y k o n a w c ę r z e ź b w s z y s c y b a d a c z e u w a ż a j ą Jana J e r z e g o Pinsla ( w r a z z w a r s z t a t e m , w skład k t ó r e g o w c h o d z i ł w ó w c z a s Maciej Polejowski, z c z a s e m n a j w y ­ b i t n i e j s z y p r z e d s t a w i c i e l m ł o d s z e g o p o k o l e n i a r z e ź b i a r z y szkoły lwowskiej), z w y j ą t ­ k i e m H o r n u n g a , k t ó r y w i ę k s z o ś ć r z e ź b z H o d o w i c y łączył z A n t o n i m O s i ń s k i m .

R o z b u d o w a n a k o m p o z y c j a ołtarza g ł ó w n e g o była z ł o ż o n a z całego z e s p o ł u f i g u r i g r u p r z e ź b i a r s k i c h u m o c o w a n y c h n a tle m a l o w a n e j iluzjonistycznie s t r u k t u r y architekto­

n i c z n e j . O b e c n i e istnieją tylko jej e l e m e n t y rzeźbiarskie, a kościół, z n a k o m i t e d z i e ł o M e r e t y n a , z n a j d u j e się w stanie ruiny. N i e w i e l k a r z e ź b a Chrystus Ukrzyżowany p o w s t a ­ ła z p e w n o ś c i ą r ó w n o c z e ś n i e z p o z o s t a ł y m i p a r t i a m i w y p o s a ż e n i a kościoła i była u ż y ­ w a n a j a k o k r u c y f i k s p r o c e s y j n y . W r. 1946, w czasie d e p o r t a c j i l u d n o ś c i polskiej z tere­

n ó w a n e k t o w a n y c h p r z e z ZSRR została z a b r a n a z H o d o w i c y i p r z e z p o n a d

czterdzieści lat była u w a ż a n a za z a g i n i o n ą . Została z i d e n t y f i k o w a n a w kościele B o ż e g o Ciała d o p i e r o w r. 1990, p r z y okazji w y s t a w y w e W r o c ł a w i u r z e ź b Pinsla ze z b i o r ó w l w o w s k i c h .

W ś r ó d z n a n y c h p r a c Pinsla z n a j d u j ą się trzy i n n e f i g u r y Chrystusa Ukrzyżowanego: z ko­

ścioła w H o r o d e n c e , z ołtarza g ł ó w n e g o w H o d o w i c y o r a z z kościoła Św. M a r c i n a w e L w o w i e . K a ż d a z n i c h została s k o m p o n o w a n a i n d y w i d u a l n i e , a s z c z e g ó l n y m i w a r t o ­ ściami e k s p r e s y j n y m i w y r ó ż n i a się trzecia z nich. N i e w i e l k a r z e ź b a z H o d o w i c y (być m o ż e modello w i ę k s z e j k o m p o z y c j i ) jest n a j b a r d z i e j o r y g i n a l n y m o s i ą g n i ę c i e m z całej serii. Ł ą c z y w sobie w i r t u o z e r s k i e o p a n o w a n i e techniki z p r z e j m u j ą c y m d r a m a t y z m e m ekspresji i p ł o m i e n i s t ą stylizacją u k ł a d u ciała C h r y s t u s a , n a s u w a j ą c ą p o r ó w n a n i e z or­

n a m e n t e m rocaille.

CHRYSTUS UKRZYżOWANY, O K O ł O 1 7 5 8

JAN JERZY PINSEL (ZM. 1 7 6 1 LUB 1 7 6 2 )

D R E W N O POLICHROMOWANE

W Y S . 40 CM

K O ś C I ó ł B O ż E G O C I A ł A , W R O C ł A W

LITERATURA

B o c h n a k 1931, s. 54, 85, fig. 52; H o r n u n g 1937;

M ań k o w s k i 1937, s. 102, fig. 78-79; H o r n u n g 1976; Woznicki 1990; Teatr i mistyka 1993, s. II. 62-64, kat. 19; O s t r o w s k i 1993, s. 31, 34, fig. 113.

JKO

Originalveröffentlichung in: Ostrowski, Jan K. ; Krasny, Piotr ; Kuczman, Kazimierz (Hrsgg.): Kraj skrzydlatych jeźdźców. Sztuka w Polsce 1572-1764, Alexandria-Warszawa 2000, S. 242-243