1 1 1 1 1
1
1
1
1 2
3 3
4 4 6
1 1
1 1
1
1
1 -1 -1 -4
-3
-2 -4
6
3
Was war vor dem Startwert?
Hans Walser
Was war vor dem Startwert?
Begabungsförderung Mathematik 30. März bis 1. April 2006, Erfurt
1 1 1 1 1
1 1
1 1 2
3 3
4 4 6 1
1 1 1 1
1 1 -1 -1 -4
-3 -2 -4
6 3
1 1
1 1 2
1 3 3 1
1 1 1
1
4 5
4 5 6
10 10 1
1 1
1 1
1 6
6
7 7
8 8
15 20 15 21 35 35 21 28 56 70 56 28
1
Hier sind Nullen.
Hier sind Nullen.
a b a+b
Rekursion Startwert
1 1
1 1 2
1 3 3 1
1 1 1
1
4 5
4 5 6
10 10 1
1 1
1 1
1 6
6
7 7
8 8
15 20 15 21 35 35 21 28 56 70 56 28
1
Blaise Pascal 1623 - 1662
1 1
1 1 2
1 3 3
1 1 1
1
4 4
5 10 10
1 1
1 1
1 6
6
7 7
8 8
15 20 15 21 35 35 21 28 56 70 56 28
1
1
5
6
1
13
1 1 1 2 1
1 1 4
5 10 10
1 1
1 1
1 6
6
7 7
8 8
15 20 15 21 35 35 21 28 56 70 56 28 a b 1
a+b
Rekursion
1
5
6
1
1 13
1 1
3 4
3
58
1 1 1 2 1
1 1 4
5 10 10
1 1
1 1
1 6
6
7 7
8 8
15 20 15 21 35 35 21 28 56 70 56 28 a b 1
a+b
Rekursion
1
5
6
1
1 13
1 1
3 4
3
58
21 1
1 1
1 1
1 1
1 1 1 1
2 3
4 5
3 4
5 6
10 10 1
1 1
1 1
1 6
6
7 7
8 8
15 20 15 21 35 35 21 28 56 70 56 28
11
23 58
13 34 a b
a+b
Rekursion
21 1
1 1
1 1
1 1
1 1 1 1
2 3
4 5
3 4
5 6
10 10 1
1 1
1 1
1 6
6
7 7
8 8
15 20 15 21 35 35 21 28 56 70 56 28
11
23 58
13 34 a b
a+b
Rekursion
Leonardo Pisano Fibonacci um 1170 - 1250 fn = fn-1 + fn-2
Rekursion
fn = fn-1 + fn-2
n 1 2 3 4 5 6 ...
fn 1 1 2 3 5 8 ...
Rekursion
fn = fn-1 + fn-2
n 1 2 3 4 5 6 ...
fn 1 1 2 3 5 8 ...
Rekursion
Startwerte
fn = fn-1 + fn-2
n 1 2 3 4 5 6 ...
fn 1 1 2 3 5 8 ...
Rekursion
Startwerte
fn = fn-1 + fn-2
n 1 2 3 4 5 6 ...
fn 1 1 2 3 5 8 ...
Rekursion
Was war vor den Startwerten ?
Startwerte
fn = fn-1 + fn-2
n ... -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 ...
fn 1 1 2 3 5 8 ...
Rekursion
Startwerte Was war vor den Startwerten ?
negative Zahlen
debiti
fn = fn-1 + fn-2
n ... -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 ...
fn 0 1 1 2 3 5 8 ...
Rekursion
Was war vor den Startwerten ? negative Zahlen
fn = fn-1 + fn-2
n ... -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 ...
fn 1 0 1 1 2 3 5 8 ...
Rekursion
Was war vor den Startwerten ? negative Zahlen
fn = fn-1 + fn-2
n ... -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 ...
fn -1 1 0 1 1 2 3 5 8 ...
Rekursion
Was war vor den Startwerten ? negative Zahlen
fn = fn-1 + fn-2
n ... -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 ...
fn 2 -1 1 0 1 1 2 3 5 8 ...
Rekursion
Was war vor den Startwerten ? negative Zahlen
fn = fn-1 + fn-2
n ... -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 ...
fn -3 2 -1 1 0 1 1 2 3 5 8 ...
Rekursion
Was war vor den Startwerten ? negative Zahlen
fn = fn-1 + fn-2
n ... -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 ...
fn ... -8 5 -3 2 -1 1 0 1 1 2 3 5 8 ...
Rekursion
Was war vor den Startwerten ? negative Zahlen
Fibonacci-Folge mit
negativen Indizes
fn = fn-1 + fn-2
n ... -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 ...
fn ... -8 5 -3 2 -1 1 0 1 1 2 3 5 8 ...
Rekursion
Was war vor den Startwerten ? negative Zahlen
Fibonacci-Folge mit
negativen Indizes
Geht das auch im Pascal-Dreieck?
1 1
1 1
1 1
1 1 1
2 3 4
3 4 6
1 1 1 1 1
–1 1
–1 1
–2 –3 –4
3 –4
6
11 23
5 0
–11 –32 5
0 0 0 0
0 0 0
0 0
0
1 1
1 1
1 1
1 1 1
2 3 4
3 4 6
1 1 1 1 1
–1 1
–1 1
–2 –3 –4
3 –4
6
11 23
5 0
–11 –32 5
0 0 0 0
0 0 0
0 0
0
a b a+b
Rekursion
a b a+b
Rekursion
1 1
1 1
1 1
1 1 1
2 3 4
3 4 6
1 1 1 1 1
–1 1
–1 1
–2 –3 –4
3 –4
6
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0
0 0 0
0 0 0 0
0 0 0
0 0
0
a b a+b
Rekursion Eigenbau?
a b a+b
Rekursion
1 1
1 1
1 1
2 3
4 1
1 1 1 1
–1 –2 –3 –4
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0
0 0 0 0
Eigenbau?
a b a+b
Rekursion
1 1
1 1
1 1
2 3
4 1
1 1 1 1
–1 –2 –3 –4
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0
0 0 0 0
Eigenbau?
2
a b a+b
Rekursion
1 1
1 1
1 1
2 3
4 1
1 1 1 1
–1 –2 –3 –4
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0
0 0 0 0
Eigenbau?
2 4
7
a b a+b
Rekursion
1 1
1 1
1 1
2 3
4 1
1 1 1 1
–1 –2 –3 –4
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0
0 0 0 0
Eigenbau?
2 4
7 1
1 2 4 7
a b a+b
Rekursion
1 1
1 1
1 1
2 3
4 1
1 1 1 1
–1 –2 –3 –4
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0
0 0 0 0
Eigenbau?
2 4
7 1
1 2 4 7
8
a b a+b
Rekursion
1 1
1 1
1 1
2 3
4 1
1 1 1 1
–1 –2 –3 –4
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0
0 0 0 0
Eigenbau?
2 4
7 1
1 2 4 7
8 10
14
a b a+b
Rekursion
1 1
1 1
1 1
2 3
4 1
1 1 1 1
–1 –2 –3 –4
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0
0 0 0 0
Eigenbau?
2 4
7 1
1 2 4 7
8 10
14 7
6 4 0
a b a+b
Rekursion
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
2 2 2 2 2 2 2 2 2
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
8 8 8 8 8 8 8 8 8
16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 32 32 32 32 32 32 32 32 32
1
2 1
2 1
2 1
2 1
2 1
2 1
2 1
2 1
2 1
4 1
4 1
4 1
4 1
4 1
4 1
4 1
4 1
4 1
4 1
8 1
8 1
8 1
8 1
8 1
8 1
8 1
8 1
8 1
16 1
16 1
16 1
16 1
16 1
16 1
16 1
16 1 16
a b a+b
Rekursion
1 1 1 1 1
–1 1
–1 1
–2 –3 –4
3 –4
6
2 3
4
4 1
–1 –1 1 –1
–1 –1
–1 –1
–3 –6 0
0 0
0
0 0
0
0 0
0
0 0
0
0 0 0 0 0 0
0 0
0 0 0 0 0 0
0
0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0
0 0
0 0
0
a b a+b
Rekursion
1 1 1 1 1
–1 1
–1 1
–2 –3 –4
3 –4
6
2 3
4
4 1
–1 –1 1 –1
–1 –1
–1 –1
–3 –6 0
0 0
0
0 0
0
0 0
0
0 0
0
0 0 0 0 0 0
a b a+b
Rekursion
1 1 1 1 1
–1 1
–1 1
–2 –3 –4
3 –4
6
2 3
4
4 1
–1 –1 1 –1
–1 –1
–1 –1
–3 –6 0
0 0
0
0 0
0
0 0
0
0 0
0
0 0 0 0 0 0
1
-1 0 1 0 -1 1
-1 -1 0 1
a b a+b
Rekursion
1 1 1 1 1
–1 1
–1 1
–2 –3 –4
3 –4
6
2 3
4
4 1
–1 –1 1 –1
–1 –1
–1 –1
–3 –6 0
0 0
0
0 0
0
0 0
0
0 0
0
0 0 0 0 0 0
1
-1 0 1 0 -1 1
-1 -1 0 1
n ... –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 ...
fn ... –1 –1 0 1 1 0 –1 –1 0 1 1 0 ...
Periodische Folge, Rekursion: fn = fn-1 – fn-2
1 1
1 1
1
–1 1 –1 1 –2
–3 –4
3 –4 6 0
0 0
0
0 0
0
0 0
0
0 0
0
0 0 0 0 0
0 0
0 0 0 0
0
0 0 0
0 0
1 1 1 1 1
–1 1
–1 1
–2 –3 –4
3 –4
6
2 2 2 2 2
2 2
2 2 4
6 6
8 12 8 a b
a+b
Rekursion
a b a+b
Rekursion
1 1
1 1
1
–1 1 –1 1 –2
–3 –4
3 –4 6 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0
0 0
0
0 0
0
0 0 0 0 0
0 0
0 0 0 0
0
0 0 0
0 0
1 1 1 1 1
–1 1
–1 1
–2 –3 –4
3 –4
6
0
0 0
0
0 0 1 1 1 1 1
1 1
1 1
1 2
3 3
4 4
5 5
6 10 10
Binomische Formel
a + b
( )
n = k∑
=n0( )
nn−k an−kbka + b
( )
3 = k∑
=30( )
33−k a3−kbk = a3 + 3a2b + 3ab2 + b3Binomische Formel
1
−4 1
6 −3 1
−4 3 −2 1
1 −1 1 −1 1
1
1 1
1 2 1
1 3 3 1
1 4 6 4 1
−5−5
( )
−5−4
( ) ( )
−4−4−5−3
( ) ( )
−4−3( )
−3−3−5−2
( ) ( )
−4−2( )
−3−2( )
−2−2−5−1
( ) ( )
−4−1( )
−3−1( )
−2−1( )
−1−100
( )
10
( ) ( )
1102
( ) ( )
12( )
2203
( ) ( )
13( )
23( )
3304
( ) ( )
14( )
24( )
34( )
441
−4 1
6 −3 1
−4 3 −2 1
1 −1 1 −1 1
1
1 1
1 2 1
1 3 3 1
1 4 6 4 1
−5−5
( )
−5−4
( ) ( )
−4−4−5−3
( ) ( )
−4−3( )
−3−3−5−2
( ) ( )
−4−2( )
−3−2( )
−2−2−5−1
( ) ( )
−4−1( )
−3−1( )
−2−1( )
−1−100
( )
10
( ) ( )
1102
( ) ( )
12( )
2203
( ) ( )
13( )
23( )
3304
( ) ( )
14( )
24( )
34( )
44Binomische Formel
a + b
( )
3 = k∑
=30( )
33−k a3−kbk = a3 + 3a2b +3ab2 + b3a +b
( )
−3 = k∑
∞=0( )
−−33−k a−3−kbk= a−3 −3a−4b+6a−5b2 −10a−6b3 +15a−7b4 −21a−8b5 ±!
1
−4 1
6 −3 1
−4 3 −2 1
1 −1 1 −1 1
1
1 1
1 2 1
1 3 3 1
1 4 6 4 1
−5−5
( )
−5−4
( ) ( )
−4−4−5−3
( ) ( )
−4−3( )
−3−3−5−2
( ) ( )
−4−2( )
−3−2( )
−2−2−5−1
( ) ( )
−4−1( )
−3−1( )
−2−1( )
−1−100
( )
10
( ) ( )
1102
( ) ( )
12( )
2203
( ) ( )
13( )
23( )
3304
( ) ( )
14( )
24( )
34( )
44a + b
( )
3 = k∑
=30( )
33−k a3−kbk = a3 + 3a2b +3ab2 + b3Sonderfall: a =1, b = x
f x
( )
=( )
1+ x −3 =1− 3x + 6x2 −10x3 +15x4 − 21x5 ±!Brook Taylor 1685 - 1731
a +b
( )
−3 = k∑
∞=0( )
−−33−k a−3−kbk= a−3 −3a−4b+6a−5b2 −10a−6b3 +15a−7b4 −21a−8b5 ±!
f x
( )
=( )
1+ x −3 =1− 3x + 6x2 −10x3 +15x4 − 21x5 ±!x
-2 -1 1 2
-1 1