PIETATE JuVENEM

^9/2/. • CL D. B. V. /

• R E I P . A C E C C L E S I ^ E R I G E N S I S

A N T I S T I T E S ,

UtriusqueLuminaatqueColumina»

U M

Atires quascunque do<5tas,

-

• Ut

D E P I E T A T E

J u V E N E M

Pietatis ac Induftriae laude Bximium?

AN ^D REAMATIEFFENBROCK,

Riga-Livonum,

AlI2£. •Decembris boram Xmatutinam,

vdrbafa&urum prono excipiant affectu,

dcmifs^ ac officiosd invitac

M. H E N N I N G U S W I T T E ,

Eloq. & Hiftor. P. P.

K i G AE,

Typis NoIUrianis excudit Joh. Zdchar. Nifius.

Oly thelsmus priscis temporibus apudGen- tes, veri Numinis lgnaras, inque caiigine merfas, aded iisque excrevit, ut, juxta Piinium, fagacem illum naturae myften, major paene Coelitum Deorumqj populus, quam hominum, extiterit. Q_uo & digi- tum intendere videtur Suada Belgica, Box- hornius:Tot? inquiens, Dii prodi^re, quibus recenfendis non_*

liumeriomnes fufficiunt Arithmeticorum. Mitiori nequaquar»

fatd Atheismus, qui prout omnium fcelerum, fic & omniunu fuppliciorum divinitus immifforum fundus eK, totumnuric prop£ orbem lugubri inundavit cataclysmd, ut & certo fe in- cludi amplius termino deteflandi fupremi Entis irrifores hauct patiantur. Quamobrem, utid demonfi:remus,nulIanobisim- ponitur necesfitas Protagoram ex Orco reducere, cujus inter portentofa (cepticae quondam mentis deliria & illud Diogenes refertLa£rtius:DeDiis ftatuere nequeo, neque an fint,necne.

Sunt plurima, qua: id fcire prohibent, quippe & fummareiin- certitudo, & brevis hominis vita, Idem Tsrouvjaiv fenfitfe A- naxagoram, fed fulmine propterea ab iratoperculfum Jovein- teriiffe, Lucullus apud Ciceronem planiflim& comprobat.

Multd minus infubfidium hucvocare cogimur Souldanos,ex- tremos Afiaeincolas, quos, fiThomae Herberto fides,adeoper- ver(os,adeo rudes offendit, ut nullam religionis fcintillulanij, neveipfum Deum,Coelum,Infernum,aut aeternitatem illisfub- oluifle, variis percontandi modis elicere potuerit* Atque ta- lem etiam inter barbaros ftuporemSocinus evincere conatur, a(Terens ;non fingulos duntaxat homines, fed integros in Bra- filia populos inveniri, quinulium penitus fenfum aut fufpicio- liem divinitatis alicujus habent. Verum enim verd gentem-»

inibi, brutorum gcneri non abfimilein, fine Deo, fine lege vi-

A 2 vere

vere, Tlieronymus Benzo, aliique Orientis plagam curiosfc per- laftrantes, deneganc, fuoqtie rnagis illud Tuliianum approbant cakul6: Hominesfalfum haberc Deum, qinmiHiIIum omnino malunt. Qj.iicquid fit,iI2ud fan£ lumen , qtTodmortaliumquo- rumcunque, etiam ferocisfimorum, mcntibus benignisfnnus indiditConditor, eradi in totum nequit, ufum nihilominus e- jus, per profanas admodum induratx rationis fpeculationes , faepius fupprimi, quis inficiariaudet? Horrenda enim illorum-»

hoc declarant exempla, qui innatam Numinis notitiam imma- liitate efFerati obtundunt, fuaque culpa laxato affedtibus freno ita obbrutefcunt, ut nullo nec Dei, nec honeftatis fenfu tangi videantur. At, ut jam innuimus, opus non eft, ex cariofisan- tiquorum annalibus,nec ex remotisfimis mundiangnlis fceiera*

tisfimosaccerfereAtheos, dum(heu dedecusJ^peftVentisfimum hocce virus inpolitioriquoqueEuropa eos,qui fub Chriftimi- litare vexillis difcupiunt, noftrS hacaetate adeo occupavit, ut rem fandlisfimamaequeacmanifeftisfimam atrociimpugnarcfu- roreminime vereantur. Complures,obfervantc LeonharddLes»

jfid,hodiefunt, qui divinitatem animonegant, non tameniu pasfim noti. Premunt etenim filentio hoc myfterium, metu legum,nec atifi evulgare,nifi apud familiares. Qiiid iquodma- gis mirandum, largisfimisque deplorandum lacrumis, non idi- otasdari folum & ex ima vulgi fece, fed & homines (non ho- mines redtius dixeris) caeteroquifapientia, autoritate, inqtie-»

Republica literaria meritiseximios, qui eidem mentis ducun- tur vefanii, potentisfimo Numini cultum ex deftinata malitia

& ineffabili petulantia fubtrahentes. Unde in Gallia, uti me-»

Cl. Spizelius docuit, peculiari dicuntur nomine De gru€s,qu2i(i minimfc grues, quod falli facilfc non pofTent, five etiam

BJprits

Atheorum

Athcorum rcpcriri numerum, teflcm,adinftar mu1torum,Cor- neliumal.apidc producamus, in hunc modum di(Terentem:E- picureismus ira invaluit, & indies magis invalefcit, ut Calvinu-S ipfcadmiretur,in fola Gallia tot effe examinaDoctorum, quiilli feminando feduld operam navant,ac difcipulorum infinitanij mulcitudinem. Italorum ingenia mollia, libertina & athea, nemo,ni(l in orbe hofpes, ignorat, adeoq;heicdicei*e de iisni- hil refcrt,pra?ter iIlud,quod Melanchthon Theologo cuidamL.

iftius occinit regionisatquereligionis: Vos Italivultisdifputare Deum feu Chriftum e(Te in Euchariftia, quemnon creditisefte in Coelo. Inftituti hujus non patitur ratio, ut ex Anglia, om- nium hodie religionum& monftroforum dogmatumfentina, Belgio, altera quafi Libertinorum Africa, aliisque provinciisin- clutis, giganteos iftos longA ferieproducamus. Jpfa, prohdolor lexperientia, veritatis magiftrainfallibilis, fatis fu- perqueioquitur, plures ,quam par eft, & credi poteft, ubivis prorumpere locorum, quibus cum Dionyfio Syracufano omnia facrificia, omnem fummi Redoris cultum, ab homunculis ei de- bitum, jocofis profequi di<ftis allubefcit. Hujus furfuris dete- ftandus erat nebulo FranciscusRablaefius, Monachus ante Fran- cifcanus, dejedtopdft cuculld, Medicinaeconfecratus, dumom- nia jura,divina humanaque,procuIcavit,ludibrio habuit,& Ache- ronti proximusingenti cundlos cachinndexcepit, qui Deuiib ejusdemque mifericordiam illi propofuere. Quid de Cardinak-»

Perotto dicamus, cui meritd fingulareminefie (anditatem qui- vis praefumit, quod, cum uno die coram Galliae Rege Henrico III. DeumefTeprobdffet, alterdftatim die, nifi filentium ei fu- i(Tetinjun&um,pari 5ra^<ni*contrarium afleruiflet?Quid de ipfo Prsefule Rom. Cleme nte VII,auIae coeleftisdavesfibi vindicante quiinfcde Apoftol.tanquam£ tripodeDelphico,morituruspro- nunciavit;femox de tribus fore certiorem, dequibus fempcr dubitaflet; An nempe Deus fit,an aniraa immor talis, an vita poft

. hanc

hancaliafNeq; ab hac fedla fegregandiNaturatiftae & ci- viliterhonefti,aGisb. Voetioita appeHati,quod folum Naturac lumenadaeternam confequendam viram fiifficere, adeoqueo- mnem fuperfluam efle Revelationem, acerrime contendant.

Quibus annumerari poffunt Batiiani, Philofophi in Tartariai qui Deumex merisNaturx viribuscolendumexiftimarunr. Hi fupra vulgus fibi fapere videntur,Religiones quascunq; alias fals&

irrident.aut (iquidfortdexiisprobant>probant illa tantum,quae humaiiaeconfentanearationi, caetera falfa elfearbitrantur, nec diffimilia tragoediis Poetarum. Inter hosce facil£eminet An- glus ille dccantatus, Edoardus, Baro Herbert de Cherberi, id unic&intendens, utimperitorum animos, agenuinaperfedtaqj religionis & cultus norma, lacranimirumScriptura, avocet,&

ad humanam rationem, fepe ad res clarisfimas, 11011 fecus ac vefpertilionum oculi ad lutnen diei, caecutietitem, deducat, ut fic ifti ex parte religioni omtii,ex toto autem nulli fe fincerfc applicen t. Quocirca quinque cominunes circa religionem 110- tasimpifc excogitavit, quas Theologus aKpt0eralor,B.Mufeus , juftl caftigavit animadverfione, fucumque feliciter detexit. E- andemquoqueolim mcntem fuiffe Bodino apparet, ut exindc non ita pridem aSuperintcndente per DucatumBremenfemRe-»

gio,Diecmanno, exquifitlrefutaridiligentiipromeruerit. Cae- terum de Julio Cxfare Vatinino, infrunito naturae Deae facer- dotC, Petro Aretino, BernardinoOchino, aliisque cujuscunq;

sevi vcrrucismultdpesfimis,inpraefenti praeftat filere,quam in- fenfibili mod6incautumlegcntisanimumStygiisiftisinquiiiarc vcncnis. A Naturaliftis ad Neutraliftas (ut res barbaris voci- busexadl&conveniat) pari defcendimus palfu, illosqueindifFe- rentes acpromptos ad religionem quamlibetfufcipiendam de- prehendimus. Hia6lutum& fubtiliternimisdeRationeStatus, cx percallida Machiavelliftarum arte differunt, nihilque fre- qucntius ore proferunt, quam fplcndidum illud intcrcffcPrin- cipis

cipis& Reipublicae. Moddajunt, modonegant, quodvis proti- nuspromittunt,niliil vel rarti quicquam pr2eftanr,reIigionem_i quidem colunt, fed nullam agnofcunt, & de acternitate parunt funt foliciti. Talis inventusolim fuit vertumnus, Ecebolus , Rhetor Conftantinopoli, qui fuperiorum fe mir& conformans ingeniis, Conftantii quidem tempore tervidisfimum pietatis Chriftianae zelum pr«c fe tulit, Juliano autem imperii mode- rante habenas, acrem fe iu Paganismo oftendit,tandemq;rur- fus, fuborthodoxo Caefare,profideliumfociohaberilaboravit»

Unde non absre Themiftius,PhilofophusEthnicus,dixit: Ma- nifeftumefte, tales, quife Principis religioni accommodant, nonDeum,fed purpuramcolere, fimilimosque effeEuripo.,qui modo in hanc, modoin contrariam partem fuum commutat curfum. Et haec praefentis adhuc feculi Iabes eft, ut quis pro infigni laudetur Politico,fi vita moribusq; Gnathonem referrc aulicum, fi dolis ac fallaciis uti»& aliquid Tiberiani Genii adum- brare didicit. Ita Callicrates, homo, quemadmodum Nepos vivisillum depingitcoloribus,&callidus,&ad fi-audemacutus, fineulla Religione ac fide, quodPfeudo-Politicorum proprium eft, Dionem,ducemmilitari gloria infignem, adiit, common- ftrans, qulillerationeintentata hoftiumfuorum tela omniunu feliciflimfc effugeret. Quid fit? Ad interficiendum eum mox focios conquirit, adverfarios ejus convenit, conjurationenL»

confirmat,mortemcruentam procurat. Siillud Epicharmi:^?-

<ps (c fobriusefto> & memento diffidere , melius Dionobferviftet, fimulati neutiquam captus periiffet amicitii.

Utiergo nulli fidere, inhumanum,ficomnibus, ftultum. Pul- crum quippequamplurimis apparet, aliud claufum pedtore, ut cum Saluftioloquar,aliud inlinguapromptum habere, amici»

tias inimicitiasque, non ex re, fed ex commodo aeftimare. Sed is abominatio eft Jehovae, utpotequibilinguem Politicum, vel potius Polytropum, phaleratis blandisque verbis imioxios in_»

perni-

pernicieiti trahentem> ferre recufat. Quid juvat, mundano- rum gratiiprovifum undique & munitum e(Te, (i Co:H favor te deftituatrQuam miferum e(t, CrafTos& Darios, poitveitis mu- ricc ardentis fu!goremlapiIlorumquepretioforumnitovem,nu- dosad inferosdeicendere torquendos! SolebatPlacilla Augufta maritofuo, Theodofio Magno, cotidie hanc recitare fenten- tifttn:Memento,mi marite, quis fueris, quisjamfis, & quis fis futurus. SicRomanumlmperium guberna, ut adminiftrati- onis tuacrationem, Deo,quiilIud tibiconcredidit,posfis reddere*

H$c fi altiusperpenderentomnes, quibusfecurespr$feruntur, meliusatquetraiiquillius reshumatizefehaberent,& turbarunv minusmRep. foret:Nonoccurrerentquoque, quimiferumdc- gluberent populum, fedinfucata fide ac pietate dudti, juftanu Omnipotentismanum timerent,nealiquando talionis lege fe- veriffimepunirentur. Jdquod pluribus,ceu pareft,novellus explicabit Declamator nofter, dum Perquam ReverendiPa- rentisfuiexempldincitatus, expublicaLyceiOrcheftra, deipfa PIETATEdicereconftituit. Hanc, ceu margaritampretiofiffi- mam„afficiendo mentem , corroborando cor, delectando ani- mum,nemini non de melioricommendareconabitur. Unutn adturus,ut fingulari vita:integritate, illibata morum fandtitate^, retftaequevoluntatis confcientii,uni, quem omnium habemus operum noftrorum & fpetfatorem, & teftem &arbitrum,pla- ceamus D E O. Materiam fterili huic virtutum ac pieta- tis feculo aptiorem vixinvenirepotuit , qua ingcniumexer- ceret,&Optimatesfibibenivolos redderet. QuocircaLiterato- rum Maecenates, literarumqucamantes, fubmifs£ac peroffici- oserogamus,uttantillum,quodhujuscemodiexercitiis attribui folet, gravioribusfuisfubtrahantnegotiis,acdenoftrarurfusob- fcquendi & inferviendi promtitudine fecuri, rit^ fecum cogitent;

omnetempusfluxumcffe& vanum, quod feriaenon impenditur pietatL Dab.Rigacd. VII, Deccmbris, anno clj bc XXCIV.