Vegetationstabelle 1: Ergebnisse des Nachbarschaftsvergleich beweideter (A1 - P1) und unbeweideter Untersuchungsquadrate (A2 - P2)
Ehemals nur sporadisch genutzte, bracheähnliche Bestände (1 = beweidet; 2 = unbeweidet) Ehemaliger Wildacker (1 = beweidet; 2 = unbeweidet)
Nr. A1 A2 B*1 B*2 C1 C2 I1 I2 J1 J2 K1 K2 L1 L2 M1 M2 N1 N2 O1 O2 P1 P2 D1 D2 E1 E2 F1 F2 G1 G2 H1 H2 Anzahl der Vorkommen und Stetigkeit
Größe 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 ehem. Acker & Brache nur ehem. Brache nur ehem. Acker
Deckung Krautschicht in % 80 80 40 30 80 80 90 100 90 80 90 90 80 90 80 90 70 90 90 80 90 90 90 80 90 70 90 80 90 80 80 80 (ohne B*1/B*2) (ohne B*1/B*2)
Deckung Moosschicht in % 40 10 <5 60 <5 5 10 0 <5 <5 10 5 20 10 40 30 80 10 10 10 10 5 <5 0 <5 <5 10 10 30 <5 40 0 beweidet unbeweidet beweidet unbeweidet beweidet unbeweidet
Artenzahl 16 16 13 9 20 16 25 15 17 15 17 12 19 15 19 15 21 18 17 13 23 16 48 33 39 30 36 23 41 31 38 30 Anzahl Stet. Anzahl Stet. Anzahl Stet. Anzahl Stet. Anzahl Stet. Anzahl Stet.
A. capillaris / F. rubra agg.
Agrostis capillaris 3 3 1 1 2b 2a 3 2m 2b 1 2a 2m 3 2m 2b 1 2m 1 2a 3 4 4 2b 4 2b 3 3 4 4 4 4 4 15 100 15 100 10 100 10 100 5 100 5 100
Festuca rubra agg. 2b 3 . . 2m 2b 3 5 4 4 4 5 2b 4 3 3 2a 2a 4 2a 1 3 2a 1 2b ¨ 2b 1 1 1 1 . 15 100 14 93 10 100 10 100 5 100 4 80
Typische Begleiter (indiff.)
Rumex acetosella* 1 2m 2a 1 1 1 1 ¨ 1 r 1 . 1 ¨ 1 1 2m 1 ¨ 1 ¨ 1 1 1 1 1 2m 1 2m 1 1 1 15 100 14 93 10 100 9 90 5 100 5 100
Anthoxanthum odoratum 1 ¨ . . 2a 2m 2a . 1 1 2a 1 2m ¨ 2m 1 2b 1 1 . 1 . 1 2a . 2b ¨ ¨ ¨ ¨ r . 14 93 11 73 10 100 7 70 4 80 4 80
Hieracium pilosella [VWL] 2m 1 . . 3 2b 2b 1 1 . 2b . 2b ¨ 2m ¨ 2a ¨ 1 . . . 2a ¨ 2m 1 2m . 2a . 2m . 14 93 8 53 9 90 6 60 5 100 2 40
Hypericum perforatum . . . ¨ 1 1 ¨ 1 1 ¨ 1 1 1 1 1 1 1 1 2a 2a . . . r . . 1 9 60 10 67 8 80 9 90 1 20 1 20
Veronica officinalis 1 . . . ¨ . r . ¨ . ¨ . ¨ . 1 . 1 r0 ¨ . ¨ . ¨ 1 1 1 ¨ . ¨ . ¨ . 15 100 3 20 10 100 1 10 5 100 2 40
Mol.- Arrh. (OC-KC)
Holcus lanatus . 1 . . . . 1 ¨ 1 r 1 1 2m 2a 1 1 1 ¨ 1 . 1 1 2a . 1 ¨ 2a . 1 1 1 2b 13 87 11 73 8 80 8 80 5 100 3 60
Poa pratensis 1 1 . . . . 2m . 2m . 2m 2m 2m 2m 2m 1 2m ¨ 2m 1 1 . 1 1 1 . 2m 1 . 1 . 2m 12 80 10 67 9 90 6 60 3 60 4 80
Achilea millefolium agg. ¨ 1 . . 1 2m 1 ¨ . ¨ ¨ r 1 ¨ ¨ ¨ ¨ ¨ 1 . 1 . 2m 1 ¨ . . . r . 12 80 9 60 9 90 8 80 3 60 1 20
Plantago lanceolata . . . . 2b 2m r . . r . . 1 ¨ 2m r 2a 1 . . r ¨ 2m 1 2m . ¨ . 1 1 1 1 11 73 9 60 6 60 6 60 5 100 3 60
Cerastium holesteoides . . . . ¨ . . . . r . . . r . . 1 ¨ 1 1 2a 2a 2m 2m 1 ¨ r 1 7 47 8 53 2 20 3 30 5 100 5 100
Avenochloa pubescens [∗] . . . 1 1 . 2a 1 1 1 1 2a 1 1 1 ¨ . 2m . . 1 . . . 7 47 7 47 7 70 6 60 0 0 1 20
Arrhenatherum elatius ¨ . . . ¨ . 2a 1 2m 2b ¨ 3 1 4 . 3 . . . 4 27 7 47 4 40 7 70 0 0 0 0
Rumex acetosa . . . ¨ ¨ . ¨ . ¨ ¨ . 1 1 1 1 . . . 4 27 5 33 4 40 5 50 0 0 0 0
Trifolium repens . . . 1 . 2a . 2m . 2b r 2b ¨ 5 33 2 13 0 0 0 0 5 100 2 40
Stellaria graminea . . . ¨ . . r . . . 1 . ¨ . ¨ . 2m r . r . . 5 33 3 20 2 20 1 10 3 60 2 40
Taraxacum officinale . . . r . . . r . 2 13 0 0 0 0 0 0 2 40 0 0
Dactylis glomerata . . . r . . . r 1 . . . 1 . . . 2 13 2 13 2 20 1 10 0 0 1 20
Koel.- Coryneph. (OC-KC)
Jasione montana [3] . r . . ¨ ¨ 1 ¨ ¨ r 1 . ¨ ¨ r . 1 . . . r . 1 . . . ¨ . 1 . 11 73 5 33 8 80 5 50 3 60 0 0
Festuca ovina agg. 2a ¨ 2a 2b 1 1 . . ¨ . 1 . . . ¨ . 1 . ¨ . . . ¨ r . r . . . . ¨ . 9 60 4 27 7 70 2 20 2 40 2 40
Cerastium semidecandrum . . . ¨ . r . . . 1 ¨ 1 . 1 . 2m r 2m 1 7 47 3 20 2 20 0 0 5 100 3 60
Agrostis vinealis [VWL] 1 ¨ 2b 2m 2m 2m . . . 2m . 2m . . . 2 13 4 27 2 20 2 20 0 0 2 40
Ornithopus perpusillus [∗] . . . 1 . . . 1 . ¨ . . . ¨ . . . ¨ . ¨ . 1 . 7 47 0 0 4 40 0 0 3 60 0 0
Trifolium campestre . . . 2a ¨ 1 . ¨ . 1 . 2m r 5 33 2 13 0 0 0 0 5 100 2 40
Trifolium arvense [VWL] . . . 1 . ¨ . r . ¨ . 1 r 5 33 1 7 0 0 0 0 5 100 1 20
Aira caryophyllea [3] . . . 1 . . . 1 . 2a 1 3 20 1 7 0 0 0 0 3 60 1 20
Arenaria serpyllifolia . . . ¨ . ¨ . . . ¨ 2 13 1 7 0 0 0 0 2 40 1 20
Filago minima [3] . . . r . . . 2m . r . 3 20 0 0 1 10 0 0 2 40 0 0
Teesdalia nudicaulis [3] . 1 2m . . . r . . . 1 7 1 7 1 10 1 10 0 0 0 0
Aira praecox [3] . . . 2m . 1 7 0 0 0 0 0 0 1 20 0 0
Erophila verna . . . r . . . 0 0 1 7 0 0 0 0 0 0 1 20
Spergula morisonii[3] . . 1 . . . 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Nardo- Call. (OC-KC)
Luzula campestris agg. 2b 2b ¨ 1 2a 2b 2a 2a 2a 2a 2m 2a 1 1 2m 2m 2m 1 2m 1 2a 2b 2m 1 2a 1 1 ¨ 2m 1 2m ¨ 15 100 15 100 10 100 10 100 5 100 5 100
Holcus mollis 1 2m . . 2m 2m 1 . . . 1 1 1 2m 2m . 2m 1 . . . 7 47 5 33 6 60 4 40 1 20 1 20
Avenella flexuosa . . 1 1 . . 1 r ¨ 2m . 1 ¨ . . . ¨ . . . 3 20 4 27 3 30 4 40 0 0 0 0
Galium saxatile [∗] ¨ . . . ¨ . . 1 . . . . r 1 . . . . 2b ¨ . . . r . . . 4 27 4 27 4 40 3 30 0 0 1 20
Calluna vulgaris 2a ¨ ¨ ¨ ¨ . . . 2 13 1 7 2 20 1 10 0 0 0 0
Viola canina (VC) [3] . . . r . . . 0 0 1 7 0 0 1 10 0 0 0 0
Stellarietea med. (OC-KC)1
Veronica arvensis* . . . ¨ . ¨ . . . 1 . . . 1 ¨ 2m 1 2m 1 1 ¨ 1 1 ¨ 1 9 60 6 40 4 40 1 10 5 100 5 100
Fallopia convolvulus . . . r . . 1 1 ¨ ¨ 1 ¨ . 1 . 1 3 20 6 40 0 0 1 10 3 60 5 100
Apera spica-venti . . . 1 1 2m 2m 1 2a ¨ 2m 4 27 4 27 0 0 0 0 4 80 4 80
Myosotis arvensis . . . ¨ . 1 r 1 r ¨ ¨ . 1 4 27 4 27 0 0 0 0 4 80 4 80
Capsella bursa-pastoris . . . ¨ . . . ¨ . . 1 . 1 2 13 2 13 0 0 0 0 2 40 2 40
Stellaria media . . . r0 . r . . ¨ . 1 . . 2 13 2 13 0 0 0 0 2 40 2 40
Vicia hirsuta . . . . ¨ . . . r 1 . . . ¨ 2 13 2 13 1 10 0 0 1 20 2 40
Chenopodium album . . . ¨ . . . 1 . . ¨ . . 2 13 1 7 0 0 0 0 2 40 1 20
Polygonum persicaria . . . ¨ . ¨ . ¨ . . 0 0 3 20 0 0 0 0 0 0 3 60
Viola arvensis . . . r . . . ¨ . r 0 0 3 20 0 0 0 0 0 0 3 60
Anagallis arvensis . . . r ¨ . . . 1 7 1 7 0 0 0 0 1 20 1 20
Scleranthus anuus [∗] . . . ¨ r . . . 1 7 1 7 0 0 0 0 1 20 1 20
Spergula arvensis . . . ¨ . ¨ . . . 2 13 0 0 0 0 0 0 2 40 0 0
Geranium pusillum . . . ¨ 0 0 1 7 0 0 0 0 0 0 1 20
Ruderal.z. / Störungsz.
Conyza canadensis . . . r . ¨ . . . r 1 1 . 1 1 1 1 2m 2m 1 2m 8 53 5 33 3 30 1 10 5 100 4 80
Elymus repens . . . ¨ ¨ 1 2m 1 1 2m ¨ 2m 1 1 5 33 6 40 0 0 1 10 5 100 5 100
Erodium cicutarium* . . . ¨ 1 ¨ 1 r 1 r 1 ¨ ¨ ¨ 5 33 6 40 0 0 1 10 5 100 5 100
Juncus tenuis . . . r r r r ¨ 1 1 r ¨ ¨ . 5 33 5 33 0 0 1 10 5 100 4 80
Silene latifolia ssp. alba . . . ¨ ¨ 1 ¨ ¨ . r . . . 4 27 2 13 0 0 0 0 4 80 2 40
Geranium molle . . . ¨ . 1 . 1 . 1 r . . 4 27 1 7 0 0 0 0 4 80 1 20
Bromus hordeaceus . . . ¨ . 2a 1 . r . . . 2 13 2 13 1 10 0 0 1 20 2 40
Juncus effusus . . . ¨ . r . . 1 . 1 . . 2 13 2 13 0 0 0 0 2 40 2 40
Sagina procumbens . . . 1 . ¨ . 2 13 0 0 0 0 0 0 2 40 0 0
Chaerophyllum temulum . . . 1 . . 0 0 1 7 0 0 0 0 0 0 1 20
Galeopsis tetrahit . . . r . . . 1 7 0 0 0 0 0 0 1 20 0 0
Ranunculus repens . . . r . . . . 0 0 1 7 0 0 0 0 0 0 1 20
Junggehölze
Quercus robur (J) r ¨ ¨ 1 . . . ¨ . r ¨ r . . . . r . . . 4 27 3 20 4 40 2 20 0 0 1 20
Pinus sylvestris(J) . . r 1 . . . 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Prunus serotina (J) . . . r . . . . r . . . . 1 7 1 7 0 0 1 10 1 20 0 0
Betula pendula (J) . . ¨ . . . 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Fagus sylvaticus (J) . . r0 . . . 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Sonstige Begleiter
Vicia angustifolia . . . . ¨ ¨ . . . r . . . 1 . 1 r 1 1 1 1 1 ¨ ¨ 1 8 53 6 40 3 30 1 10 5 100 5 100
Aphanes inexspectata* 3][ . . . . r . r . . . r . r . ¨ . . . ¨ 1 1 r r . . r 1 . 1 1 10 67 4 27 6 60 1 10 4 80 3 60
Arabidopsis thaliana* . . . ¨ ¨ ¨ 1 . r . ¨ . . ¨ 4 27 3 20 0 0 1 10 4 80 2 40
Crepis capillaris . . . 1 ¨ ¨ r 1 . 1 . 1 . 5 33 2 13 0 0 0 0 5 100 2 40
Veronica serpyllifolia . . . ¨ ¨ ¨ ¨ . . ¨ . r 1 4 27 3 20 0 0 0 0 4 80 3 60
Hypochoeris radicata . . . . 1 r . . . ¨ . r . . . 1 . 1 . 5 33 1 7 1 10 1 10 4 80 0 0
Thymus pulegioides [∗] . . . 1 . . . 2a . . . . 1 1 . 1 1 7 4 27 0 0 1 10 1 20 3 60
Senecio jacobea . . . r ¨ . . . . 1 . . . r . r . 4 27 1 7 1 10 1 10 3 60 0 0
Mentha arvensis . . . 1 . 1 . 1 r . . 3 20 1 7 0 0 0 0 3 60 1 20
Poa annua . . . ¨ . 1 . ¨ . 3 20 0 0 0 0 0 0 3 60 0 0
Cirsium arvense . . . ¨ . 1 . . . 2 13 0 0 0 0 0 0 2 40 0 0
Herniaria glabra* . . . ¨ . 1 . 2 13 0 0 0 0 0 0 2 40 0 0
Gnaphalium sylvaticum [∗] . . . r . 1 . 2 13 0 0 0 0 0 0 2 40 0 0
Epilobium spec. . . . ¨0 . . . . 0 0 1 7 0 0 0 0 0 0 1 20
1 Beinhaltet neben Klassencharakterarten nur Arten der eigentlichen Ackerunkrautgesellschaften der Violenea arvensis (n. POTT 1995). Arten der einjährigen Ruderalgesellschaften werden hier den Störungs- und Ruderalisierungszeigern zugeordnet.
* Arten der Sandtrockenrasen mit Schwerpunkt in anderen Gesellschaften oder nur schwachem diagnostischem Wert [ ]: Gefährdungsstatus nach Rote Liste NRW (LÖBF 1999); 3 = gefährdet, ∗ = ungefährdet, VWL = Vorwarnliste (J): Jungpflanzen
Vegetationstabelle 2: Ergebnisse der Dauertransektuntersuchungen 1999, 2002 und 2005
Transekt-Nr. 1 2 3
Teilffläche a b c d e f a b c d e f a b c d e f Anzahl der
Untersuchungsjahr 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 99 02 05 Vorkommen
Deckung Krautschicht (%) 90 90 70 95 95 90 90 90 80 85 90 70 25 40 50 35 40 40 80 15 40 85 50 60 90 80 75 95 95 80 85 95 80 85 95 90 60 70 60 40 50 60 25 30 20 35 50 30 20 25 10 15 5 0 (n=18)
Deckung Moosschicht (%) 5 5 15 5 5 10 5 5 30 15 10 40 50 30 5 40 20 5 5 10 15 5 5 10 5 10 10 10 5 10 10 5 15 10 5 5 25 20 50 30 20 5 50 25 5 50 30 20 70 30 <5 80 0 0
Artenzahl 7 8 14 8 11 11 8 10 11 9 10 13 7 10 15 8 10 14 4 9 10 5 10 10 9 9 8 6 10 12 6 11 11 5 8 12 6 8 14 7 10 12 6 8 8 7 8 8 7 8 9 7 6 5 1999 2002 2005
A. capillaris / F. rubra agg.
Agrostis capillaris 90 60 60 90 80 75 75 70 50 60 70 25 25 30 25 30 30 1 . 5 30 . 40 40 60 50 60 90 80 30 90 80 50 90 90 75 © 1 1 15 10 1 15 10 . 25 30 1 1 10 1 1 5 . 16 18 16
Festuca rubra agg. . . 1 1 © 1 . © 1 © . . © . © . . . 1 1 . . 10 . 1 10 5 1 10 5 1 5 . r © . . . . r . . . 9 4 10
Typische Begleiter (indiff.)
Rumex acetosella 1 © r 1 1 . 1 1 . 1 1 © 5 1 1 5 5 5 © 1 1 1 5 5 1 10 1 1 5 5 © 5 5 1 1 5 1 1 1 © 5 15 5 5 5 1 5 5 © 1 1 © © r 18 18 16
Anthoxanthum odoratum . . 10 . © r 5 10 5 . 5 1 . © 15 . . 1 . . 1 . . . © . . . 1 . . © . . . r . . . 1 5 10
Hieracium pilosella [VWL] . . 1 . . . © 1 5 30 © 1 10 1 5 10 . . . 1 . . . © r . 4 4 6
Hypericum perforatum . © 1 . © 1 © 1 1 . . . 1 3 3
Veronica officinalis . . . 10 . . . © . . . 0 1 1
Koel.- Coryneph. (OC-KC)
Festuca ovina agg. . . . r . . 1 . . © . 1 © © 10 © . © © . 1 r . . . r 5 © © 5 5 1 5 10 20 1 10 15 20 10 1 15 1 © 7 10 14
Teesdalia nudicaulis [3] . . © . . . © © r © © © © 5 1 1 1 5 . . . © © 1 . 1 1 © © 5 © © 5 © 1 . . © 7 9 11
Jasione montana [3] © © r . . . . © . 1 1 . © 1 1 . 1 5 . . . r . r © . . . 3 6 5
Corynephorus canescens[3] . . . 5 © r 10 5 © 1 1 . 1 1 . 1 © . 5 5 2
Spergula morisonii [3] . . . © © 1 1 . . . © . . 1 . . 1 © . 1 © . 1 . . © 3 1 8
Aira praecox [3] . . . © . 1 © © . © © . © r . . . © . . © . . . 1 4 5
Agrostis vinealis [VWL] . . . 1 . . © . . 5 . . 20 . . . 5 . . 1 . . 15 . . 10 . . r 0 0 9
Filago minima [3] . . . 1 © 1 © 1 1 . . . 2 2 2
Ornithopus perpusillus [∗] . . . © . . . 0 0 1
Nardo- Call. (OC-KC)
Luzula campestris agg. 1 5 10 1 1 15 1 5 25 1 5 5 . © 1 . . 1 . 1 1 . © 10 . 1 10 © 1 10 1 5 10 1 5 30 . . 1 . © 10 . 1 © . 1 © . © . . . . 7 15 16
Avenella flexuosa 1 © 1 © . . . © . . 1 . © 1 . © 1 . 1 1 . © r . . © . . 1 60 70 60 40 40 25 . . r . © . 1 . . © . . 6 8 12
Holcus mollis . . 1 © 1 1 5 © 1 . . 1 . . 1 . . . 1 5 © . 15 1 . 1 1 1 1 1 © 5 1 1 . . . 7 7 9
Galium saxatile [∗] . . . © 15 5 1 . 5 30 . 1 25 . . 20 . . . 1 3 5
Calluna vulgaris . . . r . . © . . © . . © . . . 0 0 4
Juncus squarrosus [3N] . . . r . . . 0 1 0
Mol.- Arrh. (OC-KC)
Holcus lanatus 15 25 1 1 10 1 10 10 5 1 © © . . . 1 . . . © . . . 5 5 4
Arrhenatherum elatius . . . 1 . . 1 . . . © © . © . . . 2 2 1
Poa pratensis . . . © . . . © . . . © © . . © . . . 2 2 1
Cerastium holesteoides . . . . © © . . . r . . . 0 1 2
Rumex acetosa . . . © . . . 0 0 1
Jungehölze
Quercus robur(J) . . . r © © r . . . © . . © . © © 1 r . © . . 1 r . © . . © © . © © . 1 r . © . . © © . r . . . . 4 11 9
Pinus sylvestris (J) . . . © . . 1 © . © r . © . . © . . . © © . © © . © . . . r . © r . 4 9 2
Betula pendula(J) . . . © © . . . © r . . r . . . 1 2 2
Prunus serotina(J) . . . r © . . . © . . . 1 1 1
Frangula alnus (J) . . . . r r . . . 0 1 1
Störungszeiger
Calamagrostis epigejos . . . 90 5 . 90 1 . 1 © r . © © . . © . . © . . . 3 4 4
Juncus effusus 1 © 1 15 5 10 . . . 2 2 2
Sonstige
Veronica arvensis . . 1 . . . © . . . 0 0 2
Aphanes inexspectata [3] . . . r . . . 0 0 1
[ ]: Gefährdungsstaus nach Rote Liste NRW: 3 = gefährdet, ∗ = ungefährdet, VWL = Vorwarnliste, N = dank Naturschutzmaßnahmen gegenüber 1986 gleich oder geringer gefährdet (J) : Jungpflanze