• Keine Ergebnisse gefunden

Anwendung der orthographischen Normen in Publikationen und Medien

Entwicklung und gegenwärtiger Stand der Kodifizierung des Mirandesischen

4. Anwendung der orthographischen Normen in Publikationen und Medien

Die in der Convenção ortográfica und in den zwei Adenda vorgeschlagenen überdialektalen (ortho-)graphischen Normen wurden in der Zwischenzeit von den meisten mirandesischen Schriftstellern angenommen und sprachpolitisch durch Institutionen wie die Schule und die Gemeinde verbreitet sowie auch (in geringem Maße) durch die Printmedien. Die Publikationen auf Mirandesisch vermehrten sich ganz offensichtlich nach 1999. Neben einer reichen Oralliteratur, die zum Teil in verschiedenen Bänden veröffentlicht wurde (Alves 1999, 2004; Niebro 2001; Ferreira 2002; Martins 2004) ent-wickelte sich in den letzten zehn Jahren quantitativ, aber auch qualitativ eine mirandesische Schriftliteratur, die aus Dichtung, kurzer Prosa und Theater-stücken besteht. Als Dichter etablierten sich José Francisco Fernandes (1998, 2002), Emílio Pires Martins (1999) und vor allem Francisco Niebro (2000, 2001, 2004, 2006), als Prosaschriftsteller vor allem António Bárbolo Alves (1964/22004, 2000) und als Dramatiker Marcus Miranda (2004)11. Auch die Zahl der Übersetzungen ins Mirandesische wuchs bedeutsam dank Amadeu Ferreira und António Bárbolo Alves. Unter den Pseudonymen Marcus Miranda oder Francisco Niebro veröffentlicht ersterer Übersetzungen von Gedichten lateinischer Autoren (<http://www.mirandes.no.sapo.pt>), aus der Sammlung Asterix (Asterix, L Gaulês, 2005; L Galaton, 2007) sowie eine

9 Vasconcelos’ Estudos de philologia mirandesa, die 1992 und 1993 durch die Gemeinde Miranda do Douro in fac-simile neu aufgelegt wurde, stellt bislang das einzige deskriptiv-normative Material dar.

10 Bislang erschien nur ein zweisprachiges Wörterbuch – Pequeno Vocabulário Mirandês-Português (2004, Miranda do Douro: Câmara Municipal de Miranda do Douro) – von Moisés Pires, S.D.B. In Vorbereitung ist auch ein elektronisches Wörterbuch von Amadeu Ferreira und José Pedro Cardona (www.terrademiranda.pt).

11 Eine Liste der mirandesischen Schriftsteller und ihrer Publikationen zwischen 1996 und 2003 stellt Ferreira 2003b: 104-105 vor.

Übersetzung von Os Lusíadas des Nationaldichters Portugals Luís de Camões (Ls Lusíadas, Lisboa, 2010). Alves seinerseits ist der Übersetzer eines Kinder-buchs mit dem Titel Ls Zoelas: guia anfantil de ls castros e berrones (2005, Palaçoulo). Weitere Bücher für Kinder erschienen in den letzten drei Jahren (Alves/Martins 2008, Ferreira/Magalhães 2009). Nach 1999 entstand auch Fachliteratur auf Mirandesisch. Alves (2000a, 2000b, 2008), A. Ferreira (2001, 2002, 2003b), Quarteu/Frias Conde (2002) veröffentlichten wissenschaftliche Aufsätze in Zeitschriften und Buchbeiträge.

In den Printmedien hat das Mirandesische nur eine symbolische Präsenz.

Es gibt nach wie vor noch keine Zeitung in dieser Sprachvarietät und die Entstehung einer solchen Zeitung ist auch wenig wahrscheinlich. Die Präsenz des Mirandesischen begrenzt sich auf eine Seite in der regionalen Wochen-zeitung Jornal Nordeste und auf eine Seite in der elektronischen Zeitung Diário de Trás-os-Montes. In der ersten wird seit dem 7. Januar 2003 regelmäßig die von Amadeu Ferreira herausgegebene mirandesische Seite Tierra, giente y lhéngua veröffentlicht. Sie besteht aus Chroniken, kurzen Erzählungen und Übersetzungen sowie häufig aus einer Liste mit ins Portugiesische übersetzten mirandesischen Wörtern. Auch in der nationalen Zeitung O Público schreibt Amadeu Ferreira seit 2004 monatlich Chroniken auf Mirandesisch. Darüber hinaus erscheint seit 2004 einmal pro Jahr die Schulzeitschrift La gameta (un-gefähr 130 Seiten), herausgegeben von dem Mirandesischlehrer Duarte Mar-tins, in der Gedichte, Erzählungen und humoristische Texte der Schüler von Miranda und Sendim veröffentlicht werden. Texte auf Mirandesisch werden sporadisch auch in andere kleine Schulzeitungen (mit jeweils ein Paar Seiten) inseriert, wie Cartolinha, O correio de manhã oder O pequeno mirandês.

Die Standardvarietät, die in der Schule unterrichtet wird, wird von vielen Mirandesischsprechern als unterschiedlich vom „authentischen“ Mirandesisch betrachtet: „O mirandês da escola é diferente do mirandês que se fala no dia-a-dia“; „Na escola nunca é este dialecto“ (Merlan 2009: 401). Mit der Standar-disierung und Kodifizierung dieser Minderheitensprache scheint also eine neue Diglossiesituation entstanden zu sein, und zwar eine mediale Diglossie zwischen den diatopischen Varietäten des Mirandesischen, gesprochen von den älteren und/oder wenig gebildeten Personen, und dem Standard-mirandesischen, unterrichtet in der Schule, verwendet in den Publikationen und gesprochen von der jungen Generation und von gebildeten Personen.

Bibliographie

a) Primärquellen: Literatur und Fachtexte auf Mirandesisch:

Alves, António Bárbolo (Coord.), 1999. Lhiteratura oral mirandesa. Recuôlha de textos an mirandés. Porto: Granito.

Alves, António Bárbolo, 2000a. „Lhiteratura oral mirandesa“, in: Meirinhos (Coord.), 85-97.

Alves, António Bárbolo, 2000. Cuntas de la Tierra de las Faias. Porto: Campo das Letras.

Alves, António Bárbolo, 2003/22004. L diabo que nun acreditaba no einfierno / O diabo que não acreditava no inferno. Lisboa: Apenas Livros.

Alves, António Bárbolo, 2004. Cuntas/Contos. Lisboa: Apenas Livros.

Alves, António Bárbolo, 2008. „La lhéngua mirandesa: ancruzelhadas i caminos de l último seclo“, in: Morala Rodríguez, José R., (ed.). Ramon Menéndez Pidal y El dialecto leonés (1906-2006). Instituto de la Lengua Castellano y Leonés, Collección Beltenebros, 295-323.

Alves, António Bárbolo/ Martins, Duarte Manuel Mendes, 2008. Las mies purmeiras palabras an mirandés. Miranda do Douro: Centro de Estudos A.

M. Mourinho.

Fernandes, José Francisco, 1998. Miranda yê la mie terra. Palaçoulo: Edição do autor.

Fenandes, José Francisco, 2002. Miranda, mie Mirandica. Guimarães: Editora Cidade Berço.

Ferreira, Amadeu, 2001. „Modos de tratamento ne l mirandés de Sendin“, in:

<http://mirandes.no. sapo.pt/Bestudos 1.html>.

Ferreira, Amadeu, 2002. „Statuto jurídico de la lhéngua mirandesa“, in:

Anclabes lhenguísticos na Ounion Ouropeia. V. Simpósio de lhénguas ouropeias i legislaçones, Miranda do Douro, 25-28 de Abril de 2002.

Barcelona: CIEMEN, 65-87.

Ferreira, Amadeu, 2003b. „Notas d’antroduçon a la lhiteratura mirandesa“, in:

Ianua. Revista Philologica Romanica 4, 97-113 (www.romaniaminor.net/ianua/ianua04).

Ferreira, Amadeu, 2005. „L Regalengo de Palaçuolo ne l Seclo XII (Studo de toponímia mediabal i de stória de la lhéngua mirandesa)“, in: Brigantia.

Revista de cultura, Vol. XXV, Nr. 3/4 (Bragança), 73-102.

Ferreira, Carlos, 2002. Cuntas que me Cuntórun. Lisboa: Instituto de Desenvolvimento Social.

Ferreira, Carlos/ Magalhães, Paulo, 2005. L miu purmeiro lhibro an mirandés / O meu primeiro livro em mirandês. Lisboa: Editora Planeta Vivo.

Ferreira, Carlos, 2002. Lhonas, lindainas, sacadielhas, cuntas de camino y outras cuntas. Sendim.

González Álvarez, Arsenio, 1997. Tres comedies. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana.

Martins, Duarte Manuel Mendes, 2004. Bozes de l praino. Recuolha de testos an lhiteratura oural mirandesa. Lisboa: Instituto de Desenvolvimento Social.

Martins, Emílio Pires, 1999. La proua de ser sendinês. Sendim.

Miranda, Marcus, 2004. Falar para nun morrer. Lisboa: Nordeste, Instituto de Deselvolvimento Social.

Mourinho, António Maria, 21983. „Scôba frolida ã Agosto...“ Liênda da Nôssa Senhora del Monte de Dúes Eigrëijas. Bragança: Escola Tipográfica.

Niebro, Francisco, 2000. Cebadeiros. Porto: Campo das Letras.

Niebro, Francisco, 2001. Las cuntas de tiu Jouquin. Porto: Campo das Letras.

Niebro, Francisco, 2001. L ancanto de las arribas de l Douro. Edição: Instituto da Conservação da Natureza.

Niebro, Francisco, 2006. Pul alrobés de ls calhos / Por dentro dos calos. Lisboa:

Edições Fluviais.

Niebro, Francisco, 2004. Cula torna ampuosta quien quiera ara / Em cama feita qualquer um se Ajeita. Lisboa: Tema.

b) Sekundärquellen:

Academia de la Llingua Asturiana, 1981. Normes Ortográfiques y Entamos de Normalización. Uviéu (sechste überarbeitete Auflage 2005: Normes ortográfiques).

Academia de la Llingua Asturiana, 1998. Gramática de la Llingua Asturiana.

Uviéu (dritte Auflage 2003).

Academia de la Llingua Asturiana, 2000. Diccionariu de la Llingua Asturiana.

Uviéu.

Born, Joachim, 1991. „Das Asturische. Die Normierung eines iberoromani-schen Idioms“, in: Dahmen, Wolfgang/Gsell, Otto/Holtus, Günter/

Kramer, Johannes/Metzeltin, Michael/Winkelmann, Otto, (Hrsg.). Zum Stand der Kodifizierung romanischer Kleinsprachen. Romanistisches Kolloquium V. Tübingen: Narr, 217-236.

Cahen, Michael, 2009. Le Portugal bilingue. Histoire et droits politiques d’une minorité linguistique: la communauté mirandaise. Rennes: Presses Uni-versitaires de Rennes.

Cano González, Ana Maria, 1999. „Normalización e normativización do asturiano hoxe“, in: Fernández Rei, Francisco/Santamarina Fernandez, Antón, (eds.). Estudios de Sociolingüística Románica. Linguas e variedades

minorizadas. St-Jacques de Compostelle: Universidade de Santiago de Compostela, 107-132.

Faria, Isabel Hub, 1994. „Conclusões apresentadas na sessão de encerra-mento“, in: Variação Linguística no Espaço, no Tempo e na Sociedade. Actas do Encontro Regional da Associação Portuguesa de Linguística, Miranda do Douro, Setembro de 1993. Lisboa: Associação Portuguesa de Linguís-tica/Edições Colibri, XIII-XIV.

Fernandes, José Francisco, 2003. Mirandês e Sendinês: Dois Falares. Bragança (edição do autor).

Ferreira, Albino J. Moraes, 1898. Dialecto Mirandez. Lisboa: Imprensa de Libanio da Silva.

Ferreira, Amadeu, 2003a. „Mirandês: unidade ou divisão?“, in: Mensageiro de Bragança, 18.07.2003.

Ferreira, Manuela Barros, 2000. „Em torno da Convenção ortográfica da língua mirandesa“, in: Meirinhos (Coord.), 55-68.

Ferreira, Manuela Barros (Coord.), 2002a: „Para a Convenção ortográfica da língua mirandesa. Proposta de Adenda 2“. Sítio de l Mirandés, Centro de Linguística da Universidade de Lisboa, in:

<http://mirandes.no.sapo.pt/LMRadendas.html>, 1-6.

Ferreira, Manuela Barros, 2002b. „Uma nota dissonante na harmonia de um encontro“, in Mensageiro de Bragança, 24.05.2002.

Ferreira, Manuela Barros/Raposo, Domingos, (Coord.), 1995. Proposta de convenção ortográfica mirandesa. Miranda do Douro: Câmara Municipal de Miranda do Douro.

Ferreira, Manuela Barros/Raposo, Domingos, (Coord.), 1999. Convenção ortográfica da língua mirandesa. Miranda do Douro/Lisboa: Câmara Municipal de Miranda do Douro/Centro de Linguística da Universidade de Lisboa.

Ferreira, Manuela Barros/Marquilhas, Rita, 2000. „Adendas a Convenção.

Primeira Adenda“. Sítio de l Mirandés, Centro de Linguística da Universidade de Lisboa, in:

<http://mirandes. no.sapo.pt/LMRadendas.html>, 1-6.

Martins, Cristina, 2005. „O processo de normativização do mirandês“, in:

Sinner, (Hg.), 39-58.

Meirinhos, José Francisco, (Coord.), 2000. Estudos Mirandeses: Balanço e orientações. Homenagem a António Maria Mourinho. Porto: Granito.

Meirinhos, José Francisco, 2000. „Obra e bibliografia de António Maria Mourinho (1917-1996)“, in: Meirinhos (Coord.), 31-52.

Menéndez Pidal, Ramón, [1906]/31990. El dialecto leonês. Collección Breviarios de la Calle del Pez 24. León: Talleres gráficos de Celarayn.

Merlan, Aurelia, 2009. El mirandés: Situación sociolingüística de una lengua minoritaria en la zona fronteriza portugueso-española. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana.

Pusch, Claus D., 2005. „Normativer Hiat und Skripturalität. Die Problematik des Oralitätsprimats im Kontext der Standardisierung von Minderhei-tenidiomen, dargestellt an galloromanischen Beispielen“, in: Sinner (Hg.), 21-38.

Quarteu, Reis/Frías Conde, Xavier, 2002. „L mirandés: ua lhéngua minoritaira an Pertual“, in: Ianua. Revista Philologica Romanica 2, 89-105 (<http//www.romaniaminor.net/ianua>).

Schmidt-Radefeldt, Jürgen, 1995. „Zur Konstituierung der sprachlichen Norm – das Galicische und seine Orthographie“, in: Rostocker Beiträge zur Sprachwissenschaft, Heft 1: Sprachnormen und Sprachnormwandel in gegenwärtigen europäischen Sprachen. Rostock: Universitätsdruckerei Rostock, 217-226.

Sinner, Carsten, (Hg.), 2005. Norm und Normkonflikte in der Romania. München:

Gärtig Verlag.

Vasconcelos, José Leite de, 1882. „O dialecto mirandês, notas glottologicas“, in: O Penafidelense, Nr. 472, 473, 479, 482 und 483.

Vasconcelos, José Leite de, 1900. Estudos de Philologia Mirandesa. Vol. I. Lisboa:

Imprensa Nacional.

Vasconcelos, José Leite de, 1901. Estudos de Philologia Mirandesa. Vol. II. Lis-boa: Imprensa Nacional.

Viana, Aniceto R. Gonçalves, 1894. „O Evangelho de S. Lucas traduzido em língua mirandesa“, in: Revista de Educação e Ensino IX, 151-152 und 500.

VARIUM

Der Beitrag der rumänischen zur französischen Literatur