Jest to kompleksowa metoda służąca zarówno badaniu otoczenia, np. sektora, jak i analizy jego wnętrza. Jest ona uznawana za jedną z metod rejestracji i klasyfikacji czynników warunkujących strategię analizowanego podmiotu. Nazwa SWOT jest akronimem słów Strengths – mocne strony podmiotu, Weakness – słabe strony podmiotu, Opportunities – szanse w otoczeniu, Threats – zagrożenia w otoczeniu.
Realizacja badań za pomocą tej metody polegała na: a) wyodrębnieniu zewnętrznych w stosunku do sektora czynników oraz tych, które mają charakter uwarunkowań wewnętrznych; b) wskazaniu czynników zewnętrznych i wewnętrznych, które wywierają negatywny wpływ na sektor oraz tych, które mają pozytywny wpływ na sektor.
Prowadzona analiza popytowych i podażowych uwarunkowań rozwoju produkcji bielizny na podstawie badań desk research pozwoliła sformułować przede wszystkim szanse i zagrożenia, jako czynniki zewnętrzne oddziałujące na ten rozwój. Były one również bazą do określenia mocnych i słabych stron. Także wnioski z analizy konkurencyjności sektora posłużyły do opracowania analizy SWOT. Ponadto bazuje ona na informacjach zebranych przy wykorzystaniu innych technik badawczych, w tym: indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI/ITI), zogniskowanego wywiadu grupowego (FGI), które zostały przeprowadzone z przedstawicielami badanych przedsiębiorstw i instytucji otoczenia.
Ostateczna wersja analizy SWOT została wypracowana podczas spotkań zespołu ekspertów.
Analiza SWOT sektora pozwoliła na określenie jego mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń czyhających na sektor (tabela 11.).
Do najważniejszych silnych stron sektora podlaskich producentów bielizny należy zaliczyć przede wszystkim wysoką jakość produktów, która przy względnie niskiej cenie stanowi o konkurencyjności produktów sektora, zwłaszcza na zachodzie Europy. Za tym stoi długa tradycja włókiennicza i bieliźniarska w regionie, a tym samym znaczne doświadczenie na rynku i doskonała znajomość branży przez właścicieli firm. Ponadto w wielu przedsiębiorstwach załogę w dużej mierze stanowi bardzo doświadczony i wykwalifikowany personel, w którym jest „skondensowane” tzw. know-how, niezbędne do wytwarzania na odpowiednim jakościowo poziomie produktów bieliźniarskich i gorseciarskich. W obu przypadkach jest to ogromna przewaga, zwłaszcza nad potencjalnymi nowymi graczami rynku bielizny. Fachowa kadra menedżerów, projektantów oraz doświadczonych technologów w połączeniu z nowoczesnością parku maszynowego i z wysokim poziomem technologicznym produkcji pozwala na wytwarzanie różnorodnych produktów bieliźniarskich pod względem wzornictwa, kolorystyki, rozmiarów. Jak podkreślali w wywiadach indywidualnych podlascy przedsiębiorcy, „nie należy wstydzić się parku maszynowego w kraju, ale też i za granicą”. W końcowym efekcie wpływa to na pozycję podlaskich producentów bielizny jako liderów w Polsce i znaczących graczy na rynku światowym.
Ponadto w trakcie wywiadów (IDI) oraz badania fokusowego (FGI) wskazywano, iż silną stroną sektora jest wewnętrzna konkurencja w regionie między podmiotami i jednocześnie duża wola współpracy. Wzajemna rywalizacja mobilizuje do ciągłego wysiłku w zakresie podnoszenia poziomu innowacyjności, rozwoju asortymentu i wzornictwa i innych elementów składających się na jakość oferowanej bielizny.
85
· Duże doświadczenie na rynku i doskonała znajomość branży przez właścicieli firm
· Doświadczony i wykwalifikowany personel
· Silna wewnętrzna konkurencja pomiędzy producentami bielizny
· Nowoczesny park maszynowy i wysoki poziom technologiczny produkcji
· Wysoki poziom zaufania w zakresie współpracy znacznej części producentów bielizny
w województwie podlaskim
· Niższe koszty pracy niż na zachodzie kraju, czy też w Europie Zachodniej
· Rodzinny charakter firm jako źródło kryzysów przywództwa
Uwarunkowania zewnętrzne
Szanse Zagrożenia
· Wzrost zamożności społeczeństwa
· Dalszy napływ środków pomocowych z UE
· Rozwój Podlaskiego Klastra Bielizny
· Rozwój własnych sieci sprzedaży
· Rozwój sieci sklepów z polską bielizną
· Promocja sektora jako wizytówki regionu
· Wprowadzenie własnych certyfikatów jakości
· Stworzenie ośrodka B+R na potrzeby sektora
· Stworzenie centrum sprzedażowego podlaskiej
· Rosnąca konkurencja ze strony sieci sklepów z bielizną i sklepów wielkopowierzchniowych
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań.
86
Ponadto do silnych stron sektora w procesie badawczym zaliczono wysoką rozpoznawalność marek w branży (wśród producentów krajowych i zagranicznych, hurtowni, sklepów internetowych), wysoką elastyczność produkcji, dużą różnorodność produktową, wzorniczą, kolorystyczną, a także niższe koszty pracy niż na zachodzie kraju, czy też w Europie Zachodniej.
Główne bolączki sektora producentów bielizny dotyczą przede wszystkim niedostatku wykwalifikowanych kadr, w szczególności bezpośrednio produkcyjnych. O ile w wyniku osłabienia koniunktury na wszystkich rynkach problem uległ zmniejszeniu, o tyle w okresie prosperity było to tzw. „wąskie gardło” wykorzystania mocy produkcyjnych przedsiębiorstw w odpowiedzi na przyrost popytu na wszystkich obsługiwanych rynkach i rosnącą ofertą produktową. Drugą słabą stroną podlaskich producentów najbliższych ciału części odzieży jest niska rozpoznawalność podlaskich marek bielizny wśród klientów indywidualnych, w szczególności podlaskich nabywców bielizny. Bez wątpienia wynikać to może z kolejnej słabości sektora – niskiego potencjału finansowego przedsiębiorstw na działania marketingowe.
O słabości sektora świadczy także brak odpowiednich podwykonawców pod względem jakościowym. Producenci bielizny z Podlasia w niektórych przypadkach byli skłonni w okresie wysokiej koniunktury na rynku bielizny zlecać podwykonawstwo części procesu technologicznego. Jednak tego typu działania, a dokładniej efekt pracy zleconej podwykonawcy nie spełniał wymogów jakościowych zleceniodawcy. Ponadto brak jest w sektorze lidera pod względem wzorniczym, który by w tym względzie „ciągnął” sektor do przodu. Ponadto ze względu na konieczność sprowadzania surowców praktycznie z całego świata, firmy borykają się z problemami logistycznymi związanymi ze sprowadzaniem surowców na czas, w odpowiedniej jakości i kolorystyce.
Pewną słabością podlaskich firm jest ich rodzinny charakter, jako potencjalne źródło kryzysów przywództwa.
Za najważniejsze szanse dla sektora produkcji bielizny należy uznać wzrost zamożności społeczeństwa. Ponadto w umocnieniu dotychczasowej pozycji podlaskich przedsiębiorców na krajowym i światowym rynku bielizny pomocny będzie dalszy napływ środków pomocowych z UE. Nie bez znaczenia dla wszystkich podlaskich producentów bielizny będzie rozwój współpracy przedsiębiorstw w ramach funkcjonującej już od 3 lat inicjatywy klastrowej Podlaski Klaster Bielizny. Ponadto zdaniem przedsiębiorców ogromną szansą rozwojową będzie stworzenie własnych kanałów dystrybucji w postaci sieci sklepów.
Ponadto na podstawie badań ze źródeł wtórnych, wywiadów indywidualnych z przedsiębiorcami (IDI) oraz badania fokusowego (FGI) do szans rozwojowych sektora zaliczono: rozwój sieci sklepów z polską bielizną, promocję sektora jako wizytówki regionu, wprowadzenie własnych certyfikatów jakości, a także tworzenie ośrodka B+R na potrzeby sektora oraz stworzenie centrum sprzedażowego podlaskiej bielizny. Bez wątpienia rozwój społeczeństwa informacyjnego – wzrost sprzedaży internetowej – będzie stanowił szansę rozwoju sektora w sferze sprzedażowej, podobnie jak wzrost świadomości kobiet w zakresie użytkowania bielizny i jej aspektów zdrowotnych. Ponadto szersza ekspansja polskich firm bieliźniarskich na zachodzie i wschodzie Europy będzie gwarantowała dalszy rozwój podlaskich przedsiębiorstw, zajmujących się produkcją bielizny.
87 Do głównych zagrożeń czyhających na podlaskich producentów bielizny zaliczyć należy w kolejności: rozwój sieci sklepów z bielizną i sklepów wielkopowierzchniowych;
pogłębianie się wahań kursowych, wzrost kosztów pracy oraz napływ niskojakościowej bielizny z krajów azjatyckich, głównie z Chin. W szczególności połączenie się w negatywnym trendzie z punktu wiedzenia sektora dwóch zmiennych: rosnących kosztów pracy i rosnącej złotówki, może powodować poważne trudności dla poszczególnych podmiotów, zwłaszcza eksporterów. Dodatkowo do zagrożeń rozwoju sektora produkcji bielizny zaliczono wzrost cen surowców i energii, ekspansję zagranicznych producentów bielizny do Polski oraz pogłębienie się kryzysu gospodarczego w Europie.
Biorąc pod uwagę powyższe, należy przyjąć, iż w najbliższych kilku latach producenci bielizny wywodzący się z województwa podlaskiego winni obrać strategię maxi-maxi. Co oznacza oparcie swoich działań rozwojowych na silnych stronach sektora, tak by móc właściwie wykorzystywać pojawiające się w otoczeniu liczne szanse rozwojowe.
88