• Keine Ergebnisse gefunden

Auf dem langen Marsch zum Kraftwerk

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Aktie "Auf dem langen Marsch zum Kraftwerk"

Copied!
29
0
0

Wird geladen.... (Jetzt Volltext ansehen)

Volltext

(1)

Auf dem langen Marsch zum Kraftwerk

3.15

(2)

Heating

Fuel Injection

Plasma

Divertor

Pump Isotope

Separation Plant

Blanket

Steam Generator

Turbine

Generator

Magnets Cryo-

System

Ein schematischer Blick ins Fusionskraftwerk

(3)

ITER

12 m

(4)

Stand und Aussichten der Kernfusion: Zeitplan

JET ITER

Advanced ITER-Prototypen TOKAMAK ITER-FDR

Materialentwicklung IFMIF DEMO

Asdex-Upgrade

Wendelstein 7 AS Wendelstein 7 X ...

heute heute + 15 heute + 30

Sicherheitsforschung

Sozi-Ökonomiche Forschung

(5)

Einige technologische Brennpunkte

3.16

(6)

Stand der Technologie

* Magnete

* Divertor

* Blanket

* Materialien

* Pumpen, ...

(7)

Stand der Technologie.Magnete

Die „herkömmlichen“ NbTi- Supraleiter reichen nicht aus ein hinreichend starkes Magnetfeld zu erzeugen.

Neue Ansätze mußten beschritten werden mit Nb3Zn.

Prototypen für die ITER Magneten wurden entwickelt, gebaut und

erfolgreich in Japan und Deutschland getestet.

(8)

Stand der Technologie

* Magnete

* Divertor

* Blanket

* Materialien

* Pumpen, ...

(9)

Stand der Plasmaphysik

In einem Fusionskraftwerk werden etwa 3000 MW

thermisch Leistung produziert, 600 MW fallen als Heizleistung im Plasma an.

Diese Leistung muß kontrolliert abgeführt werden. Mit der

Divertor Konfiguration ist dies möglich geworden.

Trotzdem müssen Wärme-

flüsse bis 10 MW/m2 beherrscht werden.

Stichworte: H-Mode, Detached-Plasma

(10)

Stand der Technologie: Divertor

0 5 10 15 20 25

Heat Flux, MW/m2

100 1000 10000

Number of cycles

Monoblock - JA Saddle - JA Flat - EU

Monoblock - EU

ITER Divertor

Transient Goal ITER Divertor Steady State Goal

F = Failed F

F

Als Materialien kommen CFC, Wolfram und Beryllium in Frage.

Am erfolgreichsten sind zur Zeit CFC mit Kupfer und Wasser als Kühlmittel.

Ganz neue Verbindungstechniken mußten entwickelt werden, um

Kohlenstoff und Kupfer zu verbinden.

(11)

Stand der Technologie

* Magnete

* Divertor

* Blanket

* Materialien

* Pumpen, ...

(12)

Stand der Technik: Das Blanket

Das Blanket erfüllt drei Aufgaben:

* Wandlung der Neutronenenergie in wertvolle Wärme

* Brüten von Tritium

* Abschirmung

Von dem Temperaturniveau und dem Kühlmedium des Blanket hängt der Gesamtwirkungsgrad der zukünftigen Kraftwerke ab.

Die Brutrate muß größer als eins sein.

Die Materialwahl ist kritisch.

Konzepte sind entwickelt.

Prototypen werden in ITER getestet.

(13)

Stand der Technologie

* Magnete

* Divertor

* Blanket

* Materialien

* Pumpen, Remote Handling usw ...

(14)

Stand der Technologie: Materialien

10-3 10-2 10-1 100 101 102 103 104 105 106 10-7

10-6 10-5 10-4 10-3 10-2 10-1 100 101 102 103 104 105

Remote Recycling Level

Hands-on Level Low Level Waste Medium Level Waste High Level Waste

MANET-II OPTIFER EUROFER-97 F82H-mod EUROFER ref.

FE

Surface Gamma Dose Rate [Sv/h]

Time after Irradiation [y]

Kandidaten für das Material sind schon identifiziert und werden laufend verbessert.

Insbesondere zwei Anforderungen müssen erfüllt sein:

* mechanische Stabilität bleibt auch nach langer Neutronen- bestrahlung erhalten

* niedrige Aktivierung der Materialien zur Vermeidung großer und langlebiger Abfallmengen.

(15)

Sicherheit der Fusion

* Tritium

* Unfälle

* Radiotoxische Abfälle

3.17

(16)

TRITIUM

Halbwertszeit: 1/2 = 12,3 JAHRE ß-STRAHLER (18,6 KV) H3 () He3

BIOLOGISCHE HALBWERTSZEIT IM MENSCHLICHEN KÖRPER FÜR:

KÖRPERWASSER (CA. 92 %) 10 TAGE IMMOBILES KÖRPERWASSER (CA. 4 %) 1 MONATE FESTE ORGANISCHE BINDUNG (CA. 4 %) 1 JAHR

INTERNER DOSIS-KONVERSIONSFAKTOR: 65 REM / Curie

( zum Vergleich: PLUTONIUM 50 M REM / Curie )

Radioaktivität: 1 g Tritium ~ 104 Cl

EIN VERLETZLICHES INVENTAR VON WENIGEN HUNDERT GRAMM TRITIUM WIRD ANGESTREBT .

/Pinkau,K.:“Stand und Perspektiven der Fusionsforschung“, DPG-AKE-1996, p.183-227 ; Fig.27 +p.196 /

(17)

Zwei Worte zur Sicherheit

Selbst schwere Unfälle führen nicht zu einem Bruch des

Confinements: keine

Reaktivitätsexkursion, kein Schmelzen des Kerns bei

Kühlmittelverlust, alle anderen Energieinventare sind hinreichend klein.

Aber selbst, wenn alles Tritium das Kraftwerk verläßt, wäre eine

Evakuierung nur in einem Bereich von 2-3 km2 notwendig.

(18)

Zwei Worte zur Sicherheit

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

PDW CRM (RHR) SRM (RHR) SRM (HOR) NAW

Protion of Waste in percent Plant Model 1 Plant Model 2 Plant Model 3

Die Radiotoxizität des Abfalles fällt nach hundert Jahren um etwa 3-4 Größen- ordnungen ab.

Im Prinzip läßt sich fast der gesamte

Abfall wiederverwerten.

(19)

Der Zwischenspurt zum ITER

3.18

(20)

Wie muß der nächste Schritt aussehen?

BB B B BB B BB B B B B B B BB B B B

BB BBB B B B B BB BB B

B B B BB B

B B

B B B BB

B B BB B

B B

B BB

B B B

B B

B B

B BB B BB

B B B

B B

B BBBB BB B

BB B BBBBB B

BB B B BB

B B BB BB B

B B B BB BB BBBBB

BB B B B B

BBB BB BB B B B BB B

B B

B B BB BB BB BB B BB

BB B BBB BB

BBB B BB B BB BB BBBBBB BBBB BBBBB

BB BBB BB BB B

BB B BB BB BB

BB B

BB BB B B BB BBB BBB BBBB BBB

BB BBB BB BBBB

B B B BB BB

BB BB BB

B BBBB

B B

BB BB BB

BB B

B B B

B B

B B

B BB BB BB BBB BB

BB B B BB

BB B B B

JJ J

J J

J J J J JJ

J J

JJ J JJ

J JJJJ JJ JJ

J J J J

JJJJ JJJ J J

J J JJJJJ JJ

J J

J J

J

JJ JJ J JJ J

JJ

J J

JJ J J J J

J JJ J

J J JJJJ

J J J JJ JJ JJJJ JJJ JJ

J JJJ J JJ JJJJ

J JJ J J JJJ

JJJ J J J JJ JJ J

J JJ JJ J

J J J JJ JJ

J J JJ JJ J

J JJ JJ JJ

J J J J

J J J JJ JJ

J J

HHH H HHH

HHH HH HHHH

H HHHHH

HH

HH H HH HHHHH

HH

HHH HH HHH H H

HH

H HH HH

H HH

H HHH H

HH H H H

HHHH HH

HH H HH

A A

AA AA

A A A AA AA AA AAAAAAAAAAAAA

AA AA AA

AAAAAA AA AAAA AAA AAA AA AA AA A

Ñ ÑÑ

Ñ ÑÑÑ ÑÑ ÑÑÑ

ÑÑ ÑÑ ÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑ

ÑÑÑ Ñ ÑÑÑ Ñ Ñ

Ñ ÑÑ

Ñ ÑÑÑ Ñ

ÑÑÑÑ Ñ

ÑÑÑÑ ÑÑ Ñ Ñ ÉÉ ÉÉ É

É ÉÉÉÉ

É

É É ÉÉ ÉÉÉÉ ÉÉÉÉ

ÉÉÉ ÉÉÉÉ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉ É ÉÉ ÉÉ

É ÉÉÉ É

ÉÉ ÉÉ ÉÉÉÉ ÉÉ ÉÉ É É

É É ÉÉ

É

É É

É É ÉÉ É ÉÉ

ÉÉÉ É

É É É ÉÉ

É ÉÉ

É ÉÉ ÉÉ ÉÉÉ

P

P PP

P

SS SSS B ASDEX

J DIII-D H JET A JFT2M Ñ PBXM É PDX

P DIII-D rho* and kappa studies S JET rho* study

ELMy data

(withTAUC93) ITER

10

1.0

0.1

0.01

0.01 0.1 1.0 10.0

(Skalierung,85 * ITERH93P) [sec]

 E [sec]

(21)

ITER

12 m

(22)

Geschichte von ITER

1985 Erster Vorschlag der UDSSR zum Bau eines neuen großen TOKAMAKS

1986 Erste Vorschläge der USA zur Implementierung eines

„globalen“ Forschungsprozesses

1988-1990 ITER Conceptual Design Activity (CDA)

1992 ITER Engineering Design Activity wird gestartet 1994 ein outline design report liegt vor

1998 der Final Design Report (FDR) wird akzeptiert

eine Kostenreduktion um 50 % wird gefordert, die USA verlassen den ITER Prozeß vorläufig

2000 erweiterte EDA legt outline design für kleinere Maschine vor

2001 Abschluß der erweiterten EDA

2001- Beginn der Verhandlungen zur Schaffung einer ITER Legal Entity und zur Festsetzung eines Standortes Coordinated Technical Activity (CTA)

(23)

ITER: Standorte

* Kanada hat einen offiziellen ITER-Standort angeboten

* Frankreich führt umfangreiche Untersuchungen über den Standort Cadarache in der Provence durch

* Spanien mach Untersuchungen für einen Standort in Tarragona

* Japan hat zwei Standorte identifiziert

(24)

ITER: Politik

* im 6. EU Forschungsrahmenprogramm sind schon 200 Mio. Euro für den Bau von ITER vorgesehen

* die USA denkt laut darüber nach, wieder an ITER teilzunehmen

(25)

Europäische Forschungspolitik

(26)

Zusammenfassung

* erhebliche Fortschritte wurde gemacht mit den JET D-T Experimenten als Höhepunkten

* die notwendigen Schritte auf dem Weg zu einem Fusionskraftwerk sind identifiziert

* die physikalische Datenbasis ist ausreichend, um den nächsten Schritt zu planen und mit

Zuversicht umzusetzen

* viele Schlüsseltechnologien sind bereits entwickelt, ein Test im Verbund steht aus

(27)

Literatur

Hamacher, Thomas: Vortrag AKE_2002F (von ihm stammen die meisten Original Folien)

Hamacher,T. und Bradshaw.A.M.:“ Fusion as a future power source: recent achievements and prospects“, proceedings of the 18th World Energy Congress, 2001

Pinkau, K.: “Stand und Perspektiven der Fusionsforschung“, DPG-AKE-1996, p.183-227

Sehr gute Einführung:

IPP 1995 : Kernfusion- Berichte aus der Forschung ; (IPP= MPI für Plasmaphysik, Garching)

IPP : http://www.ipp.mpg.de/

Milch,I.: “Die Sonne auf die Erde holen“, PhiuZ 26 (1995),Heft 2;,p.69-74;

(28)

Thomas Hamacher

Stand und Aussichten der Kernfusion

Magnetische Fusion Sicherheit

Physik Forschungs- politik

Entwicklung der Technologie

Einbindung in die

Energiewirtschaft (Kosten) Umwelt-

eigenschaften

ITER, der nächste Schritt

Ressourcen

(29)

Stand der Plasmaphysik

(60 %)

(50 %) (75 %)

(92 %) (0 %) 13

12

11

10

0 1 2

P (MW) T e(0) (keV)

Referenzen

ÄHNLICHE DOKUMENTE

Инструкции за поддръжка с цел подобряване на свойствата на повърхност GROHE Antislip:. - След всяка употреба почиствайте повърхността с мека, ненадраскваща кърпа

These questions relate both to the Professional Development needs relating to International student programmes in the tertiary sector, and to issues relating to the mandatory Code

Für verschiedene andere Disziplinen kooperiere ich mit Partnern – die meisten davon direkt vor Ort – an deren Leistungen ich dieselben Massstäbe setze, wie an meine

The soft X-ray SASE FEL line Athos will be driven by the main linac and the Athos linac to cover the energy photon range 250 – 1900 eV (6.5 - 49 Å).. The Athos undulator period is 38

As figure 1.5.1.2 above shows, the Bragg angle becomes large at lower photon energies, making it impossible to fit a detector into the setup—it would need to be placed in

(in %)...160 Table 6-23: Respondents by time of involvement in the selected e-infrastructure ...161 Table 6-24: Respondents by intensity of involvement in the selected

(1) assess the potential current and future distribution of the disease in Europe considering climate change and to define vine growing areas of high risk (WP1) (2)

After identifying the items it was felt that it would be most useful if each one was examined for fit into the following dimensions, which the Jump@School intervention will