REGNI PROCERIBUS,

1JNF0RMATI0 ^c

C E L S I S S I M T S A T Q U E I L L U S T R I S S I M I S

M I N I S T R I S S T A T U S ,

REGNI PROCERIBUS,

E T

D O M I N I S S E N A T O R I B U S ,

A

GENEROSIS CURh AN DI JE DELEGATIS

V A R S O V I A £ M e n s e O c t o b r i s A n n i c l a l a c c L x .

" — . v

f i X H 1 B I T A j . 1 •

\¹: ,

E T

Q U E R E L A S

O R D I N I S E Q U E S T R I S C U R L A N D I v E

I N F U C A T E A C V E R E E X P O N E N S .

A D D I T I S A N N O T A T I O N I B U S .

I 7 6 l.

^ Quinto Decembris 175g. Fraternus Conventus Mitaviae constitutus fuit, in quo a) de publico negotio a Delegato Generofo de Schoeppingk^

* A 2 Var«

a) Quam juste Generofus Ordo Equestris hoc indignatus fit, in- structione additionali, data Mitaviae, Decimo Tertio Septem- bris 1758. perfacile probari potest; haec enim articulis suis defideria Generosi Ordinis Equestris continet, uti ex sequerv tibus punctis instructionis facile apparet:

1) Dominus Delegatus S x . Rx. Mti. inviolatam invictamque fidem & venerationem fummam testificabitur, ac dementia?

ejus pat$jam commendabjt,

: o'-- • 2) Se-

2) Seenndum tenorem instructionis primaria S»m. Ram. Mtem»

& Serenissimam Rempublicam, pro Liberatione Serenissimi Nostri Ducis Eju§demque Sobolis devote implorabit.

z) Quamvis Ulustrissimus Regni Cancellarius Supremus, Co- mes de Malachowski per Litteras apperuerit, Serenissimi Du­

cis & Mafculae ejus Prolis Liberationem desperari, aec non Generosus Cancellarioe Consiliarius de Simoün, RuHorum Au­

guste in Aula Ducali Legatus Ordinarius, ad Mandatum spe­

ciale, & uitro, quum nempe a nobis non qusesitum fuit, idem indieaverit, addens: Caesaream Majestatem id circo praeopta- re, ut Serenissimus Regius Princeps Carolus, Dux constitue- retur, & propterea in Polonia &c. nihiio tarnen minus Dele- gatus noiter Illustrissimo Comiti &c. ' " r

4) Si vero eveniret, ut Feudum horum Ducatuum vaeuum judicaretur, Dominus Delegatus declarabit, ariimos totius Or- dinis Equestris non plane alienos eile, a Serenissimo Regio Principe Carolo, nihiJque illis feJicius eveniri posse, quam si Serenissimus Regius Princeps Augustanam Confessionem pro-

fiteretur, illique peroptata occasio inde daretur, humillime im- pforandi, ut hi Ducatus Serenissimo Principi in feudum con- ferantur, a

s) Cum secundum nostra Pacta Subjectionis, cautiones in fecuritatem'Religionis nobis datas, .& vigore reliquorum in- strumentörum, extra omnem dubicationis aleam positurri fit, hifee Ducatibus fem per conferendos esse Magistratus Teuto- nicos, tales nempe, quales habuerunt, qui Augustanam con­

fessionem professi sunt, nec vi con/irmation is Jure-jttrando re-

•'5 ligiofe

ligiofe.Srrriatse, ulla mutatio ut fiat, conccfium.Irl, iiqmdetn primus Curlandiae DUN. GottharJu?, integram tctius rei ccc'ic- ftqsticae administrationem, qualerh ipfe tanquam Magister or- dfnis & tunc temporis Imperii Princeps exercuit, ac per Pa­

cta Subjectionis, quae fecundum formam Regiminis in aeter- nüm falva & inviolabilia funto, confervavit: Dominus noster Delegatus indefinenter & fummo studio urgebit, ac fubmilTe declarabit, certa nos & indubitata fpeteneri, Sae. Rae. Mti.

& Sereniilimae Reipublicae cautiones istas, quas & Ipfa & San- ctac Memoriae Reges hifce terris dederunt, curae cordique fore,

& Magistratum Teutonicum, qualem tempore fubjectiotiis &

hactenus habuimus,. nempe Principem Augustanam ConfelBo- nem profitentem nobis concefluros elfe. *

6).Sicuti nos clientelam Sae. R. Mtis & Sereniflimae Reipu- blicse Polonorum, ufque ad finem Mundi, inviolata fide, &

debito- fecundum Pacta fubjectionis obfequio agnofcemus, nec unquam principem nobis efflagitabimus, qui Summo Princip!

minus probatus erir. Quod reliquum est, Domino noströ De- legato Mandatum hoc flbi commiffum ita commendatui-, ut summa cura, fummoque studio illud exequi, minime vero x

transgredi teneatur.

Quum Domini Consiliarii Supremi certiores fierent, de oratione Domini de Schoeppingk, coram S. R. Mtis Throno publice habita, et de digreffione a mandato ipsi injuncto,. non omifferunt, Celfiflimis Dominis, nempe lllustriffimo Domino Primati & fupremis Regni Cancellariis, nomine Generofae Or- dinis Equestris iniquitatem hu jus facti ob oculos ponere, si-

A 3 mul

Varfoviae curato, cognofceretur, et ratione b) violati pacti subjectionis neceffaria observarentur,

$ . IL

mul ostendentes, iniquo fe ferre änimo negotium Delegati ac fecundum pacta subjectionis et Formulam Regiminis horum Ducatuum nullo modo fieri posle, ut Princeps Romano Catho­

licus eligatur, justas suas querelas Iiis exprimentes terminis:

„Conjuramus & obsecramus S- R. Mtem et Ministros status per

„Deum immortalem, ne Ducatibus hisce invitis, & contra pa-

„cta Subjectionis Romano Catholicus obtrudatur Princeps.

Uti nunc haec instructio additionalis pro fundamento habet mandatum primarium, datum Mitaviae 14. Augusti, 17s6. ita etiam specialiter commendat, omnibus mediis uti, quo libera- tio Ducis efficiatur.

(bj Quo violatio pactorum subjectionis, si nempe Principes Ro­

mano Catholicus daretur, evidentius exponatur ex ipsis pactis subjectionis argumenta deducenda sunt, et prxcedentia, et se- quentia caute alleganda ac connectenda, uti res, [qua? agitur,

postulabit, quo verus sensus plenissime dilucidetur.

In prcemissis Instrument! pacti Subjectionis legitur: „IIIu-

„strissimus atque Reverendiilimus, Dominus Guilielmus, Ar-

„chiepifcopus Rigensis Marchio Brandenburgensis &c. ac Illu-

»striflimus Dominus Gotthardus Kettlerus, Equestris Ordinis

„Teutonici in Livonia Magister, nec non Universi Magistratus Civitates &c.& Univer/i Ordines, nempe, Ordo Equestris Indigense tarn ultra citraque Dünam habitantes, per certos

„nuntios

• " §- IL : Eo fere temporis momento adveniebat Magnificus Illu*

ftris Dominus, Generofus, Eberhardus Christophorus, LI- ber

„nuntlos plenipotentes fuos, & videlicet nobiles, Rempertum

»Gylcemium, Juris Doctorem, Gregorium Francken, Fabiamim

„ä Borch, Henricum Plater Sc Ioannem de Medem cum fufficiente

»Mandato, sigillis multorum Nobilium ex tota provincia Livo*

»niae confignato, apud nos comparuissent.

Quamvis quidem (uti ex sequentibus ]apparet,) inferci artn culi et reliquae res propositae ad humillimas preces univerfe no- bilitatis Livonicae confirmati, approbati, et ratificati fuerint:

Sana tarnen ratio fuppeditat, Ducem tanquam primariam per- fonam, quique in oblatione articulorum Doctorem Juris Gyhe*

mium, tanquam Coniiliarium suum, cum reliquis praefatis Ple- nipotentiariis delegavit, ex primo articulo non eximendum

eile ^ in quo inter alia haec verba leguntur;

„Ut nostra nobis religio, quam juxta evangelica apostolica-

„que scripta purioris ecclesiae, in Nycenae Synodo, et Augu-

„stana confessione hactenus coluimus, inviolabilis maneat, ne- ,?ve unquam ullis live ecclesiasticorum, five fecularium praescri-

„ptis, censuris, 5c inventionibus gravemur, turbemurque.

Hanc religionis cautionem tunc temporis ordinis magistrum cjusque fucceflores, imprimis ipectaile, ex provifione eviden­

ter apparet, quam beatiffimae memoriae Rex, Sigismundus Au- gußus, Vilnae, Anno iysi, 28. Novembris dedit, in qua prae- nomi­

ber Baro a Mirbach, S. R. Mtis,'Consiliarius Intimus, Capi- taneus Polangensis*, Eques Ordinis Sti. Alexander Ngvsky,

• > - •

tarn*

nominato ordinis magistro, Gotthardo Ksttlero, Ducis titulus

& refpectu religionis sequentes promiffiones dantur-: .

„Dedimus practerea fidem, ficuci & praesentibus lltteris fan-

„ctedamus, recipimus, atque promittimus, nos tarn Principi

„Tpsi, quam civitatibus, aliisque fubditis suis, cujuscunque

„ordinis vel flatus fuerint, liberum ufum. religionis, cultusque

„drvini^ et receptorum rituum fecundum Augustanam confes-

„sionem in suis ecclesiis: totiusque rei ecclesiasticae integram

„administrationem, sicutieam hactenus habuerunt, libere per-

„mifliiros, nequein ea ullam mutationem facturos, neque ut

„ab aliis fiat, permifluros.- - . , Hanc adeo fecuram über! religionis nostrae exercitii evictio- nem, uti fatis fuperque constat, celsislimus Dux Gotthwdus

Kettlerus, tanquam praestantiffimum thefaurum- sibi refetvavit,

& hanc religionem tarn sirmis fundamentis provifam et muni- tam allegat, tanquam certissimum et indubitatum fundamen- tum in ea cautione, quam Ducatibus hisce, pro fe, suis De- fcendentibus et Successoribus in Privilegio, de anno 1570. lar- gitus est his verbis:

„Prirno et potissimum nos et omnes nostri haeredes illis con-

„cedemus, continuum et liberum exercitium ä nobis copfefläe

„& profestae verae christianze religionis, cultus divini .et.rece-

;?ptorum rituum juxta Augustanam confesllonem, in omnibus

* „oc

tarn quam Plenipotentiarius Serenissimi Regii Principis Caro- li, Ducis nostri et Domini Clementissimi, exhibens Diploma

Pro-

* „& fingulis suis ecclefiis^c in omni, quod ad eas pertinet. In

„his omnibus nullam faciemus mutationem, neque ut ulla ra-

„tione a quovis fiat, nostra voluntate permittemus. Multo

„minus eos ab ea avellemus, aut arcebimus, fed cum iis summo 5,studio operam dabimus & curabimus, ut ecclesise reformatio

„6c ordo, quia in summ! numinis gioriam, 6c ad propagandum

„verbum divinum folum vivificans, communi fententia con-

„cessa & recepta est, sine ulla mora exerceatur, et christiano

„more servetur.

t Quod, itaque immutabilem Religionis professionem Ducis Curlandise actinet, 6c quo modo in Pactis primoevis ea stabilita fuerit, quoque ex formula Regiminis Z. 46. sqq. extra omne dubium pofitum est.

„Videlicet fecundum pacta primaeva subjectionis, folam

„Augustanam Confeflionem liberum exercitium obtinuisse, ro-

^mano catholicam autem religionem, refpectu tantum, 6c in

„gratiam privati, uti explicat, §. 47. confensu Serenissimi Du-

„eis Friderici 5c univerfi ordinis nobilium, impulfu 6c efflagita-

„tione S. R. Mtis, Privilegium exercitii aeeepiße.

Et ne verba §. 48. Form. Reg. ex quo Magistratus securita- tem liberi religionis exercitii ex officio praestare tenetur, ne in- quam verba haec: Qiidiscunque Magistratus fnturus fit, sinistre interpretentur, 5c ne quidam forfan sibi perfuadeant, Princi­

pen! Romano CathoJicum etiam Ducatum CurJandiae obtinere

ß poiTe,

i o K ( o ) M

Provisionale, Datum, Varfoviae d. i6ta Nov. 175g. in quo Rex Noster Clementissimus Gratiosissime fanxit, ut Serenissi­

mus Regius Princeps, et Dux ante investituram, cum Gene­

röse

ordine Equestri Ducatuum Curlandiae et Semigalliae, tarn in Ecclesiasticis, quam Secularibus conveniret. ' Quo fa­

cto präefatiis Generofus Plenipotentiarius j' litteras piiblicas, fidem ipsi facientes, et mandatum, quo ad ineunda pacta c) bilateralia instructus erat, exhibebat.

£111.

poffe, fciendum, haec verba in formula Jurisjurandi Nobilium explicari, qua Regi et I^eipublicae tarn mediate, quam imme- diäte et sie duplici Magistratui scdes datur: uti & nostra aetate, Duce Bironio in exilium deportato, Regimen in Curlandia S.

R. Mtis Nomine exercitum fuit. Sed nulla ratione, allegata effata ex Pactis subjectionis & Formula Regiminis dubia &anci- pitia reddi possunt, quippe quse fecundum §. 30. in aeternum rata & valida sunt ac manebunt, & contra quae in comitiis nil decerni, nil concludi potest. - •

Ea igitur, quae ex paragraphis diversis primeevorum pacto- rum allegavimus, fatis luculenter unieuique ostendunt, quid inde colligi poffit: & pacta subjectionis eo ipso, quod Roma­

no-Catholicus Princeps, Dux Curlandiae eligeretur violatafunt.

- c) Quum-vigore mandatorum, quibus Principes Legates fubs in- struunt, pacta 5c instrumenta pacis consiciantur, regnorum quoque & Rerumpublicarum falus constituatur; Generofus , Ordo Equestris ex mandato, quo Serenissimus Regius Princeps Ple-

§. III. „

Colonellus et Consiliarius belli

Dominus de Aloy ad erigendum Ordinis Equestris animos, litteras exhibebac. ab lllustris-

ac ingratum eventum suspicari non porerar, quo postea tan- topere commotus ac perturbatus fuic. Mandatum praedictum exhibet: Si Generofus Ordo Equestris,piura, quam pacta fub- - jectionis &'Formula Regiminis continent, postularet conce- detur, nil tarnen s quod his instrumentis adverfatur. Quanta contradictiol cum.pacta subjectionis & Form. Reg. jam violata,

& fundamenta eorum, eo ipso jam concuisa erant, quod Princeps Romano Catholicus, Dux Curlandiae eligi debebat.

Modum, quo res pertractata erat, & quam arcte hocce nego­

tium Curlandiae cum Serenissimae Reipublicae statu politico co- haereat, dijudicare, Generofus Ordo Equestris sibi non fum- fit. Devotissima enim reverentia, & humillimum obfequium erga S. R. Mtem, Dominum fuum Clementisfimum, quod vi«

Judicium prohibuit; et per eximiae qualitates Serenissimi Regii Principis, quas lllustris Regius Consiliarius Intimus, fummo pro studio & voluntate, erga hunc Magnum Principem mira fa- cundia commendans, prsedicabat, Generofo Ordini Equestri omnia laeta ac jucunda ominabatur.

Interea Generofus Ordo Equestris, reiteratis vicibus, de- claravit; si negotium fua natura impoflibile, nihilo tarnen mi­

nus

fub

B 3 quam

Illufh'iflimo supremo Regni Cancellario Comite de Malacbows-

%

ki datas, ex quibus Ifta tantum recensemus: „praeter haec

»Ge-

quam sub illis, quae pactis bilateralibus infertae & litteris cautac

v. ! essent. Et quis est, quin meminerit, Generofum Ordinem Equestvem eo cafu, si postulationibus suis non annueretur, nego­

tium interrumpere & Principem Romano Catholicum eo modo .! deprecari voluisse, quo, tempore Serenissimi Ducis Friderici

deprecati sunt, cum Serenissimus Regius Princeps, Joannes Ca- simirus Ducatus Curlandiae ambiret.

Sanc! rebus ita positis, nullus Plenipotentiarius quid con- fecutus eilet, etiamfi tarn constanti fide pro Domino suo egisset, quantam lllustris Dominus Consiliarius Intimus Regius miran- da ficilitate & aequitate praestitit; hic enim gravissima impedi- menta & indignationem concivium fuorum superavit, quorum animi, uti antea, sie nunc imprimis, erga eum commori erant, cum ad primum articulum, in adumbratione pactorum bilatera- lium, ä Generoso Ordine Equestri oblata, videlicet, ut Sere­

nissimi Ducis conjux Augustance Consessioni addicta esse, &

Ducalis foboles ea quoque imbui & iailla educari debeat, non fatis pevfpicue & nimis late refponderetur, donec ad hoc re- medium confugeretur, ut res tarn ardua, et in qua futura fa- lus provinciae posita, quaeque in manibus non dimktenda> pro tempore & usque ad adventum ipsius Serenissimi Regii Princi- pis extra Controversiam ponenda sie. Nihilomiaus camen haec res felicem forfan eveneum habuistec, & haec conditio certe adimpleta fuisset, quia locos ex pactis subjectionis, pro vifion e ac

„Generosa Nobilitas Pacta Conventa cum Celfiffimi Ducis Ple-

„nipotente, hac proxima Fratevna Conferentia habebit.

.> 5. IV.

ac privilegio Gotthardt Kettleri et Form» Reg. allegatos, tanquam indubitatos respiciebamus, uti ex pacto inico probare licet,- in cujus §. gtio sequentia verba perspicue & clare leguntur:

„Nos vero, si in arce noflra Ducali Mitaviae Sacellum ex-

„ftrui Nobis placeret iftu'd Ducale Sacellum Aulicum, fi Dux

„Auguflanae Consessioni addictus in pofterum fucceffurus efiet,

„ceffabit.

Nihil ergo, quod dubium movere poterat, in hac re per- tractata metuendum erat, uti cuilibet constat, quum ea, ficuti noflra primaeva & subjectionis pacta, bona fide compofka erat, nec non axioma in.Jure Gentium receptum, et moribus aevi politifTimi conveniens accedebat, quod nempe ea, quaePleni- poteutiarius vigore publicarum litterarum et mandati sui acce- ptavit ac ratificavit, aequefirma&inviolabilia manere oporteant, ac ü persona principalis ipfa adfuiflet, et omnia pertractasset.

Quod dem um mutationem actinet, quae respectu Formulae Reg. in hac re facta (cujus folus finis est, ut, dum Princeps Ro­

mano Catholicus Ducatibus praeerit, nullus miniflrorum huic religioni addictus eise, nec ullus privatus catholicas ecclesias exflruere debeat:) fieri tarnen hoc poterit, ut in ea facilius, quam in Pactis subjectionis, tenore quorum, ne Dux quidem Curlandice Catholicae Religioni addictus fit, exceptio formetur.

Rex enim, Dominus noster deinentiMmus & SereniffimaRes- publica poteflate non carent, Formulam Reg. eo modo, ficuti communi confenfu Ducis & universi ordinis Equestris promul-

B 3 gata

1 4 # ( o . ) #

§. IV.

Auguftae Russorum Legatas Ordinarius Mitaviae red- dens, tunc temporis Cancellariae Consiliarius de Simolin, or- dini Equeftri non exiguam adferebac laetitiam, fequentia de*

clarans: Sacram Caefaream Majeftatem Totius Rufliaelmpe- ratricem, Clementissimam Dominam fiiam, Ordini Generö­

se Equeftri, omnem Clementiam, propensionem et cautio- nem'dare, ac promittere, seque religionem, Lcges, privi- legia, immünitates et pacta conventa tueri et defendere velle. d)

- • i , : , ;

. K . V .

gataest, in tantum mutandi, sin animus est, hisce Duäftibus

^ Principem praeficere Romano Cathvlicum.

• d)

pag. 240.

Notificatio, a Domino Cancellariae Consiliario et Legato de Simolin, iomo Decembris 1758- reddita, inter'alia continet:

„Mandatum sibi esse notisicare, Caefaream Majestatem ä

„Nuntio fuo, Domino de Groß ex Warfovia certiorem factam

„esse, Serenissimo Principi Carolo, ä Magno Regni Cancella-

»rio, Comite de Malachowski, Diploma Denominationis in

»Ducem

§. ; ⁷ -

Hisce omnibns consideratis, Generofus Ordo Equestris non dubitabat, cum Illustri Dno. Plenipotente bona fide pacta bilateralia constituere, et tria confona instrumenta confcribe- re e) quorum uni ad Interim Dominus Plenipotentiarius, fe- cundo

„Ducem Curlandis traditum die; quod cum facra Caesarea

^Majestas commendationibus suis in Gratiam Principis Caroli

„tribuerety Legatum hi tifandatis habere, Generofo Equeftri

„Ordini in Fraterna Conferentia congregato, beneplacitum &

„oblectationem Sacrae Caefareae Majestatis testificari, & clemen-

„tem ejus er amicum atiimum erga hos Ducatus optime decla-

„rare, quod videlicet Sacra Caesarea Majestas commendatissimam;

„sibi femper eise velit, inviolatam conservationem omnium his

„Dticatibus ä Duce quovis conceffarum immunitatum, privile-

„giorum libertatumque tarn in ecclefiasticis, quam secularibus,

•e) Haec pacta bilateralia, ficuti fupra dictis inevitabilibus circum«

stantiis nituntur, ita quoque fecundum abfolütam necessita- tem ante investituram in fraterna conferentia, & quidem ne uno, nec eorum quidem, qui abfuerunt, contradicente, eo modo, quo omnia publica nostra instrumenta communi con- fenfu composica sunt, uti postulant praerogativae liberi populij qui fuperioribus feculis a damno & detrimento omni sibi studio- fecavit. Omnes in iis adhibitaejcautiotves, praecustoditiones, Sc conditiones,qua?ad fecuritatem liberi exercitii religionis ipectant, cundem animum, eundemque tantum finem ostendunt, qualem, potentissimi Reges Poloniae, in primae vis Pactis reipecta religio-

. nis,

l6 M' ( o ) M.-

cutido Generofus Ordo Equeftris^nomina fua fubfcribebant, tertium vero a Serenissimo Regio Principe fubfcribendum re- ponebatur.

Quo facto Dnus Capitaneus dzKorfs cum Generofo de

cumdeterminato et exprelfo mandato, ficuti §. ztius Instrustio- nis Illorum his verbis indicat: „Curent, ut pactum cum Serenii-

„ßmi Regii Principis Caroli Plenipotente, Illuftri Magnifico

„Domino Barone a Mirbach, S. R. Mtis, Confiliario Intimo,

„Capitaneo Polangensi, Equite Ordinis Sti. Alexandra News- ab una, et cum Generofo Ordine Equeftri ab altera par­

kte confectum, ante inveftituram ä Serenissimo Principe ra-

^tificetur, propria manu fubfcribatur et signetur, ac ita fir-

„matum accipiant, videantque, ut Diplomati Inveftiturae in-

„feratur, nec juramento ä Serenissimo Principe, tanquam

„Duce Curlandiae et Semigalliae praeftando, quidquam huic

„pacto adverlans mifceatur.

Domini Delegati hoc neglexerunt, et demum aliquot hebdomades poft inveftituram Serenissimi Ducis, exceptio-

r

-K- • . ^ ; nes

nis, (quantum iis temporibus neceflarium fuit) bona fide con-

1 • ceslerunt, & Juramento confirmarunt, ac ita magni momenti res sunt,quae provincias noftras, cum Sereni/iimaRepublica ar- ctisliinexonjungunt, nec ideo infringendac nec vioJandae sunt.

" Ü, C O . ) K- 17

nes f) ab iis oppositae sunt, quod tarnen, si faciendum esse duxerint, ante inveftituram fieri'opportuislet, et delegati tunc observanda non praetermisissent.

Do-

ne liceat.

2.) Serenissimus Regius Princeps, Dux noster Clementifll- mus Ipfe exteris Principibus ne ferviat.

z.) UcdeDucatuum horum fecuritate futuro PacisCorigref- fn, ab omnibus Potentiis pacifcentibus caveatur.

Quemadmodum hac exceptiones, fecundum literas reverfa- les datas Varfoviae, d. izma Febr. 175-9, plus quam quatuor fe- pcimanas, poft inveftituram Serenissimi Ducis interpofitae sunt, haec tria puncta dubiis, & argutis terminis rejecta, certissime ominabantur, rejectionem ipsius pacti, quamvis Serenissimus Re-

; gius Princeps, amplam & eximiam fpem nobis ostendere non intermifit, fe in Comitiis provincialibus ad homagium prseftan- dum indictis, omnia impedimenta tollere, & claüfulis hanc promissionem & explicationem pactis addere & inferere velle.

Haec tria puncta pro tenore eorum non adeo magnum dolo­

rem nobis adferre potuerunt; primo enim puncto, fi> Caesarea aula omnes propositiones rejecisset, mutua promissione Sere­

nissimo Principi ä GenerofotOrdine Equeftri data remedium adferri potuifletj fecundum v^rp aparte involvit securitatem &

, C pro-

provincice &'Serenissimi Ducis, uti exempla Seremssimdrum Ducum, Ferdinandiy &' J-oannis Ernefli documento' sunt i prior enim, eo, quod contra Suecorum Regem Carolum XIL munere militari fungeretur, • pvovinciae calamitatem adferebat, ' multasque familias eo paupertatis redigebat, ut pofteri adhuc hodieneceflariis careant; posterior ex rationibus in Decläratjo- ne contra Eum publicata.allegatis, se fuamque Familiam infeli- cem reddidit. Tertiae tandem exceptionis Jinis, ad quietem patriaeperennem necessarius fuit, & quod ejus usus nec novus necinauditus fit, probant luculenter promissiones Aulae Russi- cae, quarum £Iib Lit. d. memoravimus, ac Maximi fmperii, imo Angustus Circulus Piltenfis tanquam exempla exstant; & cum hac cantione, religionis fecuritas omnino fulcita fit, quam, uti praefati fumus, omnes Poloniae Reges Jurejurando fanctissime confirmarunt, Generofus Ordo Equestris ä fententia non dece- det; nifi confcientiae labem fibi inferere velit.

Sane! Declaratio quam Serenissimus Princeps Dux in literis suis Re verfall bus dedit, omnibus & fingulis, fidem fuam fin- cere tuentibus, non nifi ingentem dolorem praebere potuit, i quod nempe in pacto convento, varia a Majoribus nunquam poftulata & concefia nova, defiderata fuerint. Serenissimo Principi vero perpendere non placuit, in pactis subjectionis, iftos tantum articulos contineri, quos ipfe Ducatus pro ea tem- porisratione obtulit, et ut confirmentur, fubmifle rogavit.

% Sed gloriofissimae & beatissimae memoriae Rex Sigismundm Augnstus eo fe offendi non arbitratus, omnia illa poftulata üc humiles Supplicationes ex dementia fua approbavit, et ratifi- cavit. Ordo Equeftris ab Ordinis Magiftris, & omnibus Du-

cibus

ciSus

* ra etiam a Regio Principe Carolo, Duce Serenissimo nunc non postulantur, 111$ enim in pacto nobis exprobratae novationes?

sunt tantum tales praecuftoditiones, quae fuperioribus tempori- bus fuperflux fuiflent, nunc vero tarn Princeps Serenissimus Romano-Catholicam fidem profitetur, necessariae sunt, 5c pro ejusfidei confeffione, in quibusdam tantummodo requirendis conditionibys difFerunt, revera tarnen solum adflmilem scopum tendere debent, quemantea habuerunt, nempe securitatem li­

beri exercitii religionis, 5c libertatem ipsam«

In privilegio Gotthardt, uti fupra jam notavimus memoratu dignum est, 'quod confeflionem fuae fidei expreffe alleget,. 5c quasi pro basi iJlius liberi exercitii religionis ponat, quod ordi- ni fuo Equeftri tarn firme 5c valide prseftare voluit, Nonne id- circo aequum 5c licitum erit, cum Duces noftri beatissimoe me­

moriae, sensu proprio defensores 5c protectores religionis fue- runt, ntnuncquoque nobis talibus praecautionibus profpicia- mus, quae ad temporis praesencis rationem, 5c Serenissimis Prin- cipis Caroli Religionem accommodatae, 5c ita certisfims sunt.

Sane de-longe gravioribus rationibps pluritnis cautelis concipi deberent, quam illae erant, quas ordo Equeftris pro religione Vigilanz in pactis cum Düce Joanne Ernesto 1737. sibi prospicie- Bat, qui, pro fe fuisque haeredibus Auguftanam Confes

/Ionem

profiteri promittebat.

20 fB C° ) S

i Domini Delegati redeüntes, pro pactis fubfcriptione fir- mandis, reverfales adferebant^) (in mandato Delegatorum rie vestigium exstat permiflae licentiae reverfales acceptandi) quae in dicto ad homagium praeftandum Die, 1759.

Di°

* Heeses ponderandae et acceptandae divulgabantur.

S. vi!.

Deputati comparuerunt in termino, mandato instructi, Sereniffimum Principen! Ducem lüpplices et enixe rogare, vellet fubfcribere Pactis bilateribus conventis,^ fed repulfam tulerunt, h) et Dominis Deputatis novum inftrumentum ac- ceptandum ofFerebatur, quod vero Deputati deprecabantur, dicentes

sibi non licere, contra tenorem instructionjim fua- rum agere, e contrario limitationem comitiorum flagitabant, quo de rebus gestis ad Dioecefes fuas referre pofTent. Hoc Serenissimus Princeps concedebat usque ad Diem primum Octobris ejusdem anni.

§. VIII.

- g ) De harum reversalium tenore in praecedentibus jam quaedam memorata sunt, & in fequentibus ostendemus, nos eas ä i Principe non Indigena, tanquam ratas atque validas acceptare

I r non pofle. '

h) Animus erat, sequilibrium inter Ducem & Ordinem tollere,

& jus, quod über populus antea infractum obtinuic, delere, nobisque libertärem adimere, causam n oftram, ut confuevi- vus, in pactis pacifcendis'proponendi, tuendi, & defendendi.

H CO ) ü 21

- ; §. viii.

Deputati iterum in termino comparebarit, quorum qui- dam ä pa&o inito non discedebant, /) quaedam Dioecefes ve»

so desideriis Principis dantes et adfencientes, Deputates fuos inftruxerant, ut cum Serenissimo Duce reverfales compone- rent, ita tarnen, ut pro conditione rerum fuarum quid am articuli k) non levioris momenti adderentur. Hoc ä Deputa-

• tis

quae in praefatis pactis & in fundamenco primaevorum pacto­

rum impetrata sunt.

k) Qui articuli, uti ex quibusdam mandatis patet, conservatio­

nem termini, d. i£ta Dec. 17s8» praefixi, & ut omnia necefla- ria in fundomento pactorum bilateraüuns inferantur, deside- rarunt. Ubi quoque probasi pofitum fuit, ut omnes mutatio- nes in forma Regiminis vel pacta primaevis, communis con- senfu pertractarentur. Haec enim conditio fem per tacite prae- fumitur,

Sc

C 3 tuum. >

tis tentatum esse, ex Response»probari potest, ä Principe

Conftliarios fupremos ad petituni eorum iis dato, et quidem testante Diario, uti ex fequentibus. •

\ ' „Exem-

' tuum Ciirlahdiae, non aütem intimam ejus naturam noscunt,

^ tiffirmare queunt, "articulos, in pactis subjectionis, privilegiis ac Form. Reg. contentos, alia ac reeepti sunt ratione/& sic,^

votorum pluralitate commutari posse.

Hoc Jus eo tempore, quo inviolabiles illae ac civium cuique

r fanctirtlmae leges sanciebantur, omnino erat incognitum; nul- lum faltim hujus exstät vestigium, sed tan tum serie annorum,

4 uti anno 1617.6c 1742. haec Lex de Sussragiorum pluralitate con- stituebatur, quae in initio tantum ad aerarii publici dispositio«

nem, 6c ut recte scribam, ad tales spectabat casus, quibus Re­

giminis Forma fufficiebatur, 6c qui justae applicationes Legum fundamenttiium esse debebänt. In hoc Serenissimae Reipubli- cae Polonorum nos fuimus limiles, quia conftitutiones 'anni

1576. & 1736. non pluralitatem, sed ea tantum Vota rata afgno- verunt, quöe non contra Leges,- libertärem & Jura pugnant, 6c quae non a Jure aberrant. - . • •' • •

Et quum occasione prüfen tis notae incitenter probavimus, quod Lex de votorum pluralitate ad aeeeptionem Literarum reversalium minime sufficiat, haec tantum nobis notanda super- sunt, hancce votorum pluralitatem, ex neglecta"observatione instructionum, omissa relatione Dioecesibus his de rebus dan- da, omni rejectione, folidarum propositionum quorundam De-

>putatorum,*6c hac ratione, eo tempore, cum pactis subjectionis,

for-

„Exemplar novarum' reversalium formaliter ac plenarie

„delineatum, tarn fufficiens elfe, ut ne ulla postulatio conce*

„di posfit. Ultimatum itaque elfe, ne Generofus Ordo rem

„ad extrema perducy.

§. IX. ^ -

Quae, cum ita evenissent; Deputati ihoerore 1) afficie- bantur, et ex reverfatibus apparet, m) nihil ex eorum man- datis

/) Diarium iymi Octobris, 17^9. hunc mcerorem ita enarrat:

Ejusmodi declarationem Ordo Equestris vehementer commo- tus accipere cogebatur, & nihil aliud, quam maximam con- sternationem producere poterat, quia contra Formam Regi­

minis liberi populi acriter pugnabat.

m) Circumstantiae Sc argumenta fupra dicta, multa eaque gravis ostenderunt, dubia, quae cum fequentibus conjuncta, fatisfu- perque probabunt, literas reverfales minime eise validas, prae- fertim vero ex his argumentis

1) quia investitura jam peracta datae sunt, Sc ita nec justo termino, nec pramiflo pacto, quibus tarnen fefe fundare de- bebant. Serenissimi Duces ex stirpe Kettleriaria imperium adibant, cum jam existeret pactam Magistrorum cum ipso or- dine, Sc hac ratione, reverfales fua mte fuerunt val\dx uti Sc anno 1737* cum Serenissimo Diice jf-oatwe Er?2efioÜ2i£!tQ. con- feäa sunt.

2) Quia

'2)

negotium fummo peragere studio. .Quapropter Sc Deputati mandata fua transgredrentes> *fuo arbitrio transegerunt, in- fciis Supremis Consiliariis, qui tamen tanquam fratrum Senio- ites:, & uti'moris fuit, tanto negotio praeesse debebant.-

3) Quia fecundum omnes Leges, minae aeque ac vis violen- -ta interdictae sunt, Sc partes pacifcentes legitima gaudere de- beut libertate; omnium tamen temporum consuetudini con- trarium accidit, ut eodem tempore, quo libertas, Leges, 5c religio cuique curae cordique elfe debebant, ordo Equestris minis cogeretur inire, quae non coactus acceptare recufaflet.

Occurebat quoque probatio hujus rei, eo nimirum tempore, quo in conclavi Deputatorum vota dabantur, super quaestio- nem, an reverfales accipiendae effent, nec ne? multi quidem 'Deputati adstipuläbantur, commoti autem 5c indignantes pofce-

bant, ut NB. vota adnecteretur, quod Deputatorum Marefchal- lus facere cogebatur, uti ex Directorio SufFragiorum liquet.

4) Quoniam Serenissimus Princeps, Dux jam aliquoties fuo solum arbitrata egerat, ac multas legibus plane contrarias actio-

nes perpetravit, quas Generofus Ordo Equestris fuo tempo­

re Sc loco allegare potest,

r) Quia

f) Quia hae. reverfales dum noftram fufFodiunt Regiminis Formam, vinculum quoque folvunt, quod noftram provinciam cum Seren iflitna Republica in aeternum conjungit, hoc vero Sereniifima Polonorum Respublica non aequo ferre poteft ani- mo, sed potius fapiente & sideli vigilantia Illuftriflimorum fuo- rum Miniftrorum Status, .& Senatorum, laudanda etiam atten- tione, quam quisque bonus civis in confervando fuo Jure ad-

hibet, nos malo obtrui non finet.

6 ) Quia hae obfervationes fatis abunde oftendunt, Ducem Curlandiae quam diu Generofus ordo Equeftris Liber Populus eft, (quablanda voce calamitatibus licet oppreslus, femper ta­

men compellatur) Ducem inquam exiftere non posse, nifi pactis ante inveftituram initis; ipfae reverfales erunt inquirenda: & ex vero earum valore ac fubftantia oftendendum, non elfe validas, etiamfi aliis careant. vitiis, quia totum hoc inftrumentum re­

vera ea non promictit, quae promittere debebat, fed incerta solum & dubia continet, uti §. I. qui toti inftrumento pro fundamento elfe deberet, aperte docet, concipientem, tarn Ducem, quam Ordinem Equeftrem decipere, & bona fide pertractanda ancipiti fenfui & arbirrariae interpretationi expo- nere voluisle, uti ex promissio'ne in eo contenta apertum elici poteft dubium, quod hisce verbis exprimitur. "

„Pacta publica

Sc

„niae

Sc

„quam flatus fundamenta, Formulam Reg. ac omnes reli-

„quas Legibus fundamentalibus non contradicentes

Sc

fun-

„damento primaevorum pactorum conftitutas,

CommifforraJes

„Decisiones

Sc

Sc

„indubita collocamus

Sc

D Man-

Mandatum ä Serenifllmo Principe Illustri Domino Confiüa- rio Intimo Regio, Baroni a Mirbach injunctumj aeque ac lite«

rae reverfales d. 12. Febr. 1759. datae, tarn multa docent, ut Or­

do Equestris propria experientia nofle pollit, quantulum ema- net falutis ex promissis, quse verbis fucatis & bonam -& sini- stram praebent interpretationem. Praeter haec in tertio articu­

lo

„Exgratia nostra concedemus, tit Supremi Confiliarii, nec

„non Conliliawi Augustanam Confeffionem prositentes- si ne-

„ceste fuerit, jus vocandi concionatores eosque examinandi,

„ordinandi& introducendinostra Principisauctoriate exerceant;

„his tarnen reservatio utNos Ipsi in conferendis muneribirs ec-

„cleliasticis, idonea fubjecta.denominemus, & Ac.

In quarto articulo, tenore paragraphi Imi. cautiones pro- mittuntur.

In quinto articulo Jus indigenatus fecundum normam Le­

gn m fundamentalium exercendum conceditur, at formula Reg»

reiiquae Leges cardinales, ac Lauda Publica ßlentio praetermit- tuntur, fortasle quia in materia Juris indigenatus plus indul- gent & inde refervatione in primo articulo facta. Legibus fun- damentalTbus contradicunt. In fexto articulo praedia Ducalia nobili indigenae ex Serenissimi Regii Principis dementia & ar- bitrio prae aliis promittuntur.

Septimus articulus Curlandiae ea donat tanquam in signum dementia, quae de anno 1727. tanquam poena festinatae ele- ctionis Mauritii constituebantur, ast 1756. rurfus irrita daban- tur, unum videlicet, fupremum Consiliarium, unum majorem Capicaneum, & binos Capitaneos, Romano-Catholicae Reli-

" gioni

gioni addictos esse posse. Denique octavi articuli explicatio maxhne dubia & incerta est, licet, Generosi Ordinis Eque- str-is maxime interfit, ne Serenissimus Princeps Nobilium pra?- dia & possetfiones emat* Eo autem instrumentum, quod omni tempore justum verumque sensum habere debet, magnopere violatur, & valorem amittit, quo gaudere debebat, ac Ordo Equestris, eodem instrumento, quo Religio, Leges, & Liber-

tas, fecundum Pacta primaeva & privitegia communienda sunt, in dubia & difcrimina abducitur. Nec ex causis, nisi gravibus, ni literis reverfalibus, Sacella & oratoria silentio praetermiÜa sunt. Fingamus enim, non fuisse animum, quem fufpicari Jicet, dissidentiae tarnen & suspicioni aperuit fenestram quam tarnen Dux imperium adiens soJlicite evitare oportet. Ex se- quelis infra allegatis emanet, quam neceslaria praecustoditio illa specialis 1k, nulla sacella & oratoria exstruendi, aut, ut exstruantur cpncedendi, regnante Principe Catholicam sidem prositente, & quam male haec praccautio mutari aut plane omitti posiit. Cui enim usui essent, omnes inanes, a

mplx Sc

verborum copia adornatae promissiones, templa, concionato- res, ecclefix famulos, Pastoratus 6cc. confervandi, si Duci concessum esset, in pnediis suis cediculas , sacella & 'oratoria*

aut quocunque apelles nomine, exstruere. Subditus, qui fcholarum defectu, Sc ratione conditionis, in qua Curlandise rusticus vitam agit, religionum difcrimen ignorat, eamque, quam Dominus sidem prositetur, sequi, sidei regulam credit, Lutheranas ecclesias relinquens, sacella frequentaret, Pastoris vero, si coetus non adest, munus sacrum dcsinit, &

coramo-

cessat,

concione

D s templa

28 M (o ) K

datis ob metum ») esse insertum, .quid quod Diarium aperte ostendit, quanta eorum

fuit confternatio.-o) Nam, cum fu- premi Consiliarii Serenissimi Principis iis indicabant volun- tatem, de Laudo Publico, ä Consiliario Ziegenhormo fub- fcribendo;

deputati fequentia declarabant; per semet ipfos

con-

Hoc fole clarius est; exstat igitur nullum dubium & prsecusto- dicio absolute fuit neceflaria.

nj

o)

Diarium d. 23 tise Nov. haec refert:

• Dolor Deputatorum hoc cafu renovatus, adeo erat acer- ,,bus, ut eum nullo modo celare possent, praecipue cum signi-

„ficaretur, confuetudinem veterem, respectu ceremoniarum,

?,in conventu publico Delegatorum obfervatarum, in dubium ' „vocari, ac mutari. Sane! omni egissent consolatione, nisi

„freti fuißent justitia, favore & dementia Principis omni rem-

„pore venerandi, & fufpicarentur, has novationes originem

„trahere ex sinistra relatione in deterius omnia vertentium.

pj Declaratio hujus in fequentibus verbis Diarii continetur:

„Sen-

( o ) ® 29

eonccdere hoc quidem velle, at ne Dioecesibus suis vertatur praejudicio. Verum, quanta promanatcontradittio! exftat quoque in Decisione Commifforiali anni 1642. §. 47• S

"

vamen haec Lex Luce clarior".

„Omnia, quaeDeputatus contra mandata sibicommifla#)

„sivemetu, sive alia ratione impulfus agit, fub vitio nyllita-

9

,tis fünto irrita,'

.

§- x.

Leges pofcunt, ut gravamina ante homagium tollantur.

Vide Laudum PubL de Anno, 1692 et Co mm iL Decif. Anni 1642. §- 48. ne una controversia composita est, ' Ted potius ad-

huc plures accesser unt.r) >

§. XI-

„Sententiam neutiquam fe mutare velle> &.Confiliarium .»Ziegenhomium fublcriptionem Laudi Publid non tanto ardore

„postulare, quam Jpsum Serenissimum instare, _ >

q) In Commisloriali conventione,* anni 1642. §. 48' haec leguntur:

„Deputati mandata ne transgrediantur fub vitio nullitatis. „J rj Hoc probat inaudita ac infolita actio, contra Generofum ab

Oßen dictum Sacken7 Capitaneum Durbensem, qui religibnis amore & inaeftimabilis libertatis munere adductus, ex rationi-' bus fupradictis, (quia nihil eum fugiebat) fe ab homagio remo- vit7 iisque-dum causa principalis compösita esset; at ex manda- to d. 2ima Aug. 1760. dato., fub poena remotionis usque"ad d.

20.

D 3 ra

( o ) G

ra nobis non exhibebunt exempla, indicta causa quem fuisse condemnatum; Hic tarnen contigit, & uti Diarium posterio- rum comitiorum provincialium sto Septembris narrat, Serenif-

" flmus, quemadmodum rumor fert, per unum ex fupremis Con- iiliaiiis, binos majores Capitaneos & Confiliarium Ziegcnhor- iiium, (qui vero uti §. II. hu jus informationis jam probatum est, ad hunc actum minime adhibendus) hanc magni momenti rem patravit, post habitis omnibus rationibus ä reliquis Confiliariis fupremis, majoribusque Capitaneis allatis.

In Formula Regiminis §. ymo haec quidem occurrunt; Ne­

mo praedictorum fupremorum Confiliariorum feu Capitaneo- rum, non nifi gravibus & justis rationibus, quas Principem, adhibitis Lupremis Confiliariis,

Sc

neis cognofcere oportet, munere fuo privetur, facta >ero co- gnitione removeri potest. Facile autem intelligitur, Principem, hoc cafu existente non pofle accufatorem agere, fed hominem publico munere fungentem crimen laefoe Majeftatis admifiile oportuit, alias hxc Lex, & nostras Leges fundamentales

Sc

omnes Regni constitutiones loderet. Nam Pacta Subjectionis

§. ig- haec exhibent: Quia imperantis Majestatem non dedecet confiteri, Imperium legibus esse obnoxium, ut nec Princeps, nec fuperior vel inferior Magistratus, nec alius quisquam, in­

dicta causa nobilitatem, Vafallos, aut alios bonis suis frivole privet« Sed si quis forfan in opinione esset, fe contra quem causam habere legitimam, coram tribunali, Regis Senatoribus, feu comitiis causam agat; est enim nefas, ut quis in propria causa judex fit.

In

" »»Rex,

— m ( o ) i t 1 1

„Rex, si quem crimine Lsefae Mvijestatis fpfe accufaverit, nec Judex elfe, nec chrono infidere potest, fed causa cognofcenda

„erit ä Senatoribus & nuntiis Regni in Comitiis,

Regius Princeps, Dux Noster Serenissimus, uti fub Lit. m.

annotavimus, pacta Subjectionis, haec Reipublicae fundamenta, tanto valore agnovit, ut Formulam Reg. caeteraque omnia Le­

gibus fundamentalibus non contraria instrumenta tantummodo, uti res in pactis subjectionis fundatas aeeepit, eaque pro bafi indubitata reversilium ponere voluit; contra tarnen falfae illac de provincia relationes, & ä Dominis Supremis Confiliariis, contra juramentum fancte praestitum neglecta, gravis ac feria

admonitio, & omiflum refugium ad S. R. Majestatem id effece=- runt, ut Serenissimus Regius Princeps, confervationem privi-

legiorum Nobilium, quam Jurejurando, tanquam Curlandiae Dux praestito, fancte confervare promifit, licet invitus postha- buerit, & eo hanc minantem suspicionem praebuerit, ut prae­

stito homagio ea plane ex animo delenda essent, quaeDeo & pa­

triae debentur.

Serenissimus Dux, Fridericus Cafimirus beatisfimae memoria?, anno 1684.tam afperis non usus est, nec uti potuit, remediis, ad versus majorem Capitaneum Districtus Tuckumensis, Ma- thiam de Altenbockum, quamvis homagium tunc non ea ex causa reeufatum fuerit, quia pacta, tanquam Reipublicae constitutio- nes fundamentales, prius aeeeptanda fuerint, fed folum uti praenominatus Princeps in Laudo publico, dato d. 29. Martii ej. anni, Ipfe indicat, quia mos introductus fuit querendi.

Annis ab aetate nostra Jongius remotis invenitur quidem, Seremffimum Jacokum pi$ memoria Ducem, anno 154,-. hanc Legem conficiendam curalTe, vide §. 1%

„Ho-

„Homagium recufantes, ä Fifco tanquam inobedientes &

„Legum contemtores, tenore hujus Laudi Publici in Jus vo-

„cantur.

Verum haec Lex, postquam praefatus Dux Regi Polonorum Uladislao, Anno i638-Sacramentum Ipfe dixiflet, & ideo, jam dimissp feptem annorum fpatio fancita, denique vero anno 1648- reassumta fuit (quum quidam*4ecem annos homagium praestare abnuerint) tarnen aeque minus in ufu sufcepta fuit, ac illa refervato bonorum publicatio, in privilegio Gotthardt, de . anno 1570. quia utraque contra citatum §. 18. pactorum subje­

ctionis evidenter pugnant, & per fe ipfa non valent.

Gravaminibus, quibus femper major acceflit cumulus, etiam literae moratoriae accenfendae sunt, quae Libaviensi Praetori Grund, de dato Mitavise, d. 2. Aug. 176s. conceiTae sunt.

In bis inter alia haec leguntür verbat

„Contra fupplicans intra quinquennium ä Dato hujus, nec

„exigi ob debita fua'neque in Jus vocari potest a creditoribus

„suis, uti & quod vis forum horum Ducatuum.prohibetur, con-

„tra Supplicantem in causa debici fui ex Jure statuere.

Hae Literae moratoriae fidem noftram tam in patria, quam apud exteros diminuent, & contra §. 45. ceteraque loca pro- vinciae statutorum, nec non contra cuiusvis obligationis natu- ram pugnant, cui fecundum praedicta statuta §. iso. nihil op- .poni poteft, nifi latae fententiae, quae jam vim Legis obtinue-

runt, Pacta conventa, & juramenta praestita.

Indictio sicdictarum[Recognitions-Gelder, qua aedes haeredi- tarix Nobilum Mitaviae onerantur, aliquid plane novi est, &

contra Privilegium Ducis Gotthardt, % 12. in quo legimus:

„No-

§ XI. ;

Nulla exftat Lex permittens, ut 'Ztegenhorntus Consilia-' eil vices fubire possiit, in Form. Reg. A. i. occurrit quidem.

Dolores Juris Duos ex statu civico muneri huic

posse, annexa tarnen conditione si ex Indigenis Nobilibus idoneum non inveniretur fubjectum, (non autem indige- narum merita exploravit Serenissimus) neminem vero ex ci- vili ordine muko minus exterum nobilem, Consiliarii mune­

re fungi polTe, luculentius patet ex Actu compositionis, Com- missorialis Decisionis, Anno 1642. uterque Consiliarius ex Ordine Equestri et praefentes, et qui futuri sunt etc. His verbis commissio distincte explieavit et abrogavit §. I. in Form.

Reg.

„Novis oneribus, exactionibus, tributis, & ejusmodi ordi-

„nem equestrem nec hoc tempore nec unquam onerabimus.

Quam acerbum dolorem ineusserint res huc usque ita caden- tes, ipfi animo Serenissimi, si quando Formae Regiminis acqui- siverit cognitionem, quxilli, tanquam Principi peregrino in- cognita fuit, quantum quoque jam inde fentiat dolorem Gene- rofus Ordo Equestris, neminem fugere potest 5 Nam cum exi- rnise facultates'animi ä majoribus ingeneratae, optimae indoles,

& praestantissimum ingenii acumen Serenissimi Nostri Ducis omnia nobis fecunda, & quietem ominarentur inaestimabilem, fuafores, fui Ipfius commodi, gloriaeque folum cupidi, patriae- que inimici, inimicis consiliis nos ita opprimunt, ut necessita- te coacti ad remedia duca & nobis femper ingrata defeendere

debcamus.

34 & C'o ) • ü

Reg. Juris nempe Do&ores ex statu Civico eligi pofTe. Ju­

ris vero Doctori, videlicet Nobili*. Consiliarii Ducalis titu- lum competere, fancitur in eadem Decisione data, quum no- bilitas tum temporis quereretur, et Nobilium gravamina hoc imprimis desiderarent: quod alter Consiliariorum nobilis qui- dem, non autem indigena, nomine Onus de Ahnen fuerit, hac ratione Commislio §. gtio decrevit: praefatum Dnum de

rum, non vero sit exemplo, exterus nunquam admittatur et indigena ab muneribus ne arceatur. Ex isto vero Die publi- cis confultationibus ne amplius intersit.

§. XII.

Allegatae Leges, quamvis aperte doceant, ex Civico statu Consiliarius eligi non poffe; Ztegenhornius tarnen omnia iibi sumsit, quin plura, quae Legibus conformiter, Consilia- rio nobili indigenae competunt.

1.) Arbitrato fuo ac propria authoritate jus feflionis sibi arrogavit in judicio Criminali nobilium, licet in Form. Reg,

§. 17. legatur:

„Quatuor Supremos Consiliarios et quatuor Majores Ca-

„pitaneos in Judiciis Criminalibus nobilium decernere oportet.

2.) Omnes fubfcriptione signat Decisiones ad Libellos fupplices, quamvis in a£tu Compositionis Anno 1727. haec occurrant:

„Ex-

„Expeditiones in Cancellaria Supremorum Consiliario-:

„riorum fubfcriptione folum fignentur.,,

3.) Laudo Publico Anno 1759. nomen fuum appofuit;

haec autem prxrogativa est nobilis, Jure indigenatus gau- dentis, non vero hominis ex Civico statu, etiamsi fummum honoris teneret gradum, & hoc eo minus tolerandum est, quia fecundum Legum normam Consiliarii munere fungji nequit.

4.) Denique Ziegenhornius per* Refcriptum in gratiam fui fed minus dextere 6to Julii

176a. curatum, demonstrat^

Leges violare fe non nefas habuisse, quia infatiabili hono, rum cupidine agitatus fuit, in hoc enim Refcripto & For»

mula Reg. Ixditur, & Commiss. Dec. de anno 1642. & 1717.

tolluntur.

§. XIII.

Ex Commissoriali Decisione, de anno 1717. ad Grava- men 19. aperte liquet, Ducalia Ediära, quae contra Jura pu- gnant, neque in comitiis provincialibus recognita sunt, non

elfe publicanda. Edictum tarnen Mitavhe, d. 20. Sept. 1760.

hujus tenoris promulgatum est.

„Sed quoque jubemus, ut quilibet Judaeos in his terris

^habitantes, & merces circumvehentes ubique & in viis pu-

„blicis & in aliis locis capiat, & cum equis & mercibus Mita-

„viam deducat, ut pcena adficiantur, & merces publicentur:

>

(Sub his quoque intelligendum elfe ultra fines habitantem

E 2

„Ju-

z6 (" o ) gg

„Judaeum, si merces gerit, edicti Senfus aperte ostendit:)

„Nos mandamus atque jubemus, exteris Judaeis cum Poloni-

„cis & Lithuanicis bonis mercatoriis mercaturam facientibus, ,jsi ob hanc, iis non interdistam, mercaturam, Mitaviam fre-

5

,quentare vellent, concedentes. &c.

Hoc adverfatur Laudo Publico auctoritate S. R. Mtis, an­

no 1746. constituto, §. cujus 65. hsec verba:

„At haec circumstantia Judseis non anfam dabit, longius

„temporis spatium in Curlandia commorandi, fed omnes &

„singuli eorum, nemine epccepto, praeter, pretiofa & mev-

„ces circumvehentes mercatores, (quibus tarnen fub nullo

„praetextu, federn sigere licebit) ex Curlandix finibus difcede-

„re jubentur & relegantur, ita ut ne quis Jud^eorum tres heb-

„domades, post terminum Joannis Baptifbe anno 1746. in

„Curlandia inveniatur, si vero forfan quis edicto inobediens

„esset, & Judaeus in his terris habitans, Sc quilibet eum tuens,

„& fufcipiens &c. s)

§. XIV.

Legibus praefatis contrarium edictum, quod nummos adulterinos vetat, publicatum est, licet Generofus Ordo Eque-

actionem & mulctam centum thalerorum, edictum vero mul­

ctam conftituit arbitrariam, hoc vero legem tollit, Sc quisque tali modo errans imoeriofze obnoxius est animadverfioni.

m ( o ) m 3 7 .

Equestris nihil eorum in deliberatoriis habuerit; hoc vero edicto riobilitati magnum adfertur detrimentum, mercatores enim in urbibus maritimis iis monetis annonam folverunt, Sc hac ratione rure viventes, hoc tantum ferunt incommodum

§. xv.

Commifilo de 1717. fupremis Confiliariis, et iis, qui publico munere funguntur, formulam praefcripfit. Jam ve­

ro infcio Generofo ordine Equestri hoc Juramentum reje£tum

& illud, de anno 1642. receptum, Sc ab recentioribus Mini- stris praestitum est; prsefunt itaqueRebus publicis,qui duabus diversis fe obstrinxerunt Jurisjurandi formulis: cuique vero oblucet ratio, ob quamfacramentum, de 1717. recenfioribus dicendum non datum fit, quod, quando priores munere de- functi fuerint, fecundum juramentum anno 1642. constitu-

E 3 tum,

tj

§. Ztio hoc legitur:

„Receptos nummos non nisi per Laudum Publicum reduce-

„mus, monetas vero adulterinas, quae trans mare & plaustsis

„advehuntur, nostri Magistratus publicare jubentur. „ Ast pu- blicatio nummorum adeo non obfervata, ut potius Libaviensis quidam mercatores, (quorum nomina indicare facile est,) ali­

quot dolia Saxonicis Tymphonibus repleta adferri curaverint.

Cum vero Thalerum Albertinum, novem Floreni hujus num- mi, si internus valor consideretur impleant, lucrum per ma­

gnum fecerunt, Remquepublicam improbe defraudarunt.

zK i ( o) §

tum, exoticis & peregrinis, (id quodillud, de 1717. exacte vetat) via patet omnibus confultationibus Publicis lese immi- fcendi; quin haec mutatio prodit, & Commiirorialem Deci- fionem & Lauda Publica posse posthaberi. Jam hacde re di- ceptatum fuit ä Regimine & Generofo Ordine Equestri. Re^

gimen, quoque illegitimam actionem mutare. cogebatur, uti ex A£tu compositionis, de anno 1746. §. 48. patet. Hac occasione Juramentum de anno 1717. fervatum Sc ä Rege Clementissime confirmatum est.

K. XVI.

Circularibus in Dicecesibus divulgändis ad haec Comitia Provincialia, Serenissimus Regius Princeps, Dux noster, manu propria, de Dato Mitaviae 9. Julii 1760. fubfcripfit, licet eodem tempore in Ducatibus Curlandiae nondum ades- let, fed feptimo Decimo ejusdem Mensis demum Mitaviain advenerit. Hoc vero §. 5. Form. Reg. contradicit.

§. XVII.

Deliberatoria, quae Regius Princeps, Dux noster Sere­

nissimus, ä Generofo Ordine Equestri in Comitiis provincia- libus 1759. habitis accepit & rata habuit, sunt quidem ad hxc 1760. celebranda comitia ad Deliberandum in Dioecefes expedita, ast partim mutata, partim omissa inveniuntur.

Verum enim vero hoc omnibus confuetudinibus, jam ante

fecu-