The electronic publication
Phänologische und symphänologische Artengruppen von Blütenpflanzen Mitteleuropas
(Dierschke 1995)
has been archived at http://publikationen.ub.uni-frankfurt.de/ (repository of University Library Frankfurt, Germany).
Please include its persistent identifier urn:nbn:de:hebis:30:3-425536
whenever you cite this electronic publication.
Tuexenia 15: 523-560. G öttingen 1995.
P h ä n o lo g is c h e u n d sy m p h ä n o l o g is c h e A r t e n g r u p p e n v o n B lü te n p fla n z e n M itteleu rop as
- Hartmut Dierschk e -
Z usam m enfassung
Mit Hilfe blühphänologischer Merkmale von Waldpflanzen wird die Vegetationsperiode in Phäno- phasen nach phänologischen Artengruppen eingeteilt. Diesen Phasen werden 1577 Blütenpflanzen Mittel- europas, vorwiegend solche mit Hauptverbreitung im planaren bis montanen Bereich, zugeordnet, aufge
teilt auf 12 grobe G esellschaftsgruppen (А-M ). Hieraus ergeben sich zwei Artenlisten mit phänologischen bzw. symphänologischen Angaben in gesellschaftsspezifischer Gliederung und alphabetischer Reihenfol
ge (Anhang 1-2). Für die G esellschaftsgruppen werden symphänologische Gruppensp e k tr e n erstellt und kommentiert.
Abstract: Phenological and symphenological species groups of flowering plants of central Europe
By means of phenological characteristics (time from beginning to full development of flowering) of forest plant species, 9 phenological groups have been established which characterize phenophases 1-9 of the vegetation period. Afterwards, 1577 plant species of central Europe were classified into these phenolo
gical groups, especially those growing in lower to montane areas (i.e. excluding alpine plants). These species belong to 12 groups of plant communities (А-M ; some with subgroups a-b). On this basis two species lists are prepared, one with symphenological groups related to the community groups A- M (appendix 1) and one in alphabetic sequence (appendix 2). Symphenological group spectra were estab
lished and are discussed for the community groups.
1. E i n l e i t u n g
E rste V orstellun g en ü b er eine gruppenweise Zusam m enfassung von Pflanzen nach ihrem p h änologischen Ja h re srh y th m u s ergaben sich bereits in den 70er Jah ren hei phänologischen U n tersu ch u n gen einzelner Pflanzengesellschaften (z .B . D I E R S C H K E 1974). A nfang der 80er Ja h re begannen D auerun tersu ch un g en in artenreichen Laubw äldern bei G ö ttin g en . Sie zeigten bestim m te, nach ihrem Blühv erh altcn relativ einheitliche Artengruppen in sich teilweise ü b er
lagernden Blü hw ellen vom F rü h ja h r bis zu m So m m e r. E n tsprechend den wechselnden W itte- ru ngsverhältnissen w aren diese Blühw ellen von Ja h r zu Ja h r zeitlich abw eichend, die ihnen z u grunde liegenden Pflanzensippen blieben aber zusam m en, d.h. es ergab sich ein e regelhafte A b folge von Blü haspekten im Jahresverlau f, aus denen sich entsprechende Phänophascn ableiten ließen ( D I E R S C H K E 1982). U m g ek e h rt k on n te n weitere A rten nach ihrem Blühv erhallen diesen Phasen zugeord net werden. E in e erste L iste mit 4 0 2 entsprechend klassifizierten A rten erschien 1983. Später wurden auch F reilandpflanzen mit eingestuft. D u rch viele eigene B e o b achtungen, neben d irekten phän ologischen U n tersuch un gen auch aus Notizen von E x k u rs io nen und W an derun g en, ergänzt durch solche aus Bo tan isch en G ä rte n in G ö ttin g en , aber auch durch m öglichst breite A u sw ertun g entsprechen der L ite ratu r und hiesiger Exam ensarbeiten , hat sich das Bild ph än olo gischer G ru p p en u n serer m itteleuropäischen Flora zun eh m en d e rw ei
tert und gefestigt, die in be zu g auf b estim m te Pflanzengesellschaften als sy m ph äno log ische G ru p p en be zeich n e t werden.
Die jetzt vorgelegte Artenliste enthält 1577 Sippen, somit große Anteile unserer mittel
europäischen Blütenpflanzen, bevorzugt solche tieferer Lagen (planare bis montane Stufe). Sie soll zunächst als Diskussionsgrundlage dienen, auch dazu, noch bestehende Lücken aulzufül
len. Sicher bedarf es noch mancher Korrektur. Nachzugehen wäre z.B. auch gebietsspezi- 523
fischen oder gesellschaftseigenen A b w eichu ngen, die aber w ohl höchstens eine Stufe nach v o r ne o d er hinten betragen dürften.
Ph änolog ische U n tersuch un gen sind eine reizvolle, ohn e je gliche Hilfsm ittel d u r c h fü h r b a re Beschäftigung. Sie verstärken den B lic k für feine A bläufe in der N atu r, geben A n laß z u m N ach denk en ü b e r kausal-ökologisch e Zusam m enhänge und lassen b io zö n o lo g isch e B e z ü g e im rh y thm isch en V erhalten von Pflanzen und T ie re n hervortreten. So erhoffe ich durch diese A r beit breite A n regungen zu eigenen B e ob ach tu ng en der L eser und daraus folgend b o ta n is c h e A n m erk u n g en und Ergän zu ngen zur vorgelegten Artenliste.
2. M a te r ia l u n d M e th o d e n
Als M aterial der vorliegenden A rten liste dient der gesamt Floren bestan d an B lü te n p fla n z e n Mitteleuropas, allerdings o h n e Sippen der alpinen Stufe, die anderen klim atischen und p h ä n o logischen G esetzm äß ig k eiten folgen. A u fge n om m e n w erden von letzteren n u r solche, die a u c h häufiger in tieferen Lagen (z .B . auf F lu ß sch o tter der Alpenflüsse, in subalpinen W äld e rn ) z u finden sind. A ls grundlegende A rten liste wurde die Zeigerwertliste v on E L L E N B E R G ( z u letzt E L L E N B E R G et al. 1992) b en utzt, ergänzt in einigen Fällen durch O B E R D O R F E R (1990). Sow eit bekann t, werden auch Kleinarten, in wenigen F ällen auch U n terarten b e r ü c k sichtigt, die ein spezifisches phänologisches V erhalten erkennen lassen.
F ü r die A ufstellung von A rtengru ppen nach p h änologischen Kriterien (p h ä n o lo g isch e n G ru p p en ) haben sich B lü hm erk m ale als besonders geeignet erwiesen (s. auch D I E R S C H K E 1994, S. 3 7 7 ff.). Sie sind relativ klar definiert und beob ach tbar, lassen auch am deutlich sten r e gelhafte Züge erkennen. A u ßerd em ergeben sie oft enge b io zö n o lo g isch e B e z ü g e und sind als landschaftsprägende A spekte bedeutsam , letztlich deshalb auch von h o h e m ästhetischem W e r t . D ie Blü hd auer ist allerdings seh r unterschiedlich. M an c he A rten blühen n u r wenige T a g e , a n dere über M o n ate hin. D ag eg en hat sich der Z e itabsch n itt Blü hbegin n bis V o llb lü te (ü b er 5 0 % der Blüten geöffnet bzw . üb er 5 0 % der Individuen blühend) als geeignetes K riteriu m fü r e in e phänologische K lassifizierung erwiesen. P h ä n o lo g is c h e A r te n g r u p p e n beziehen sich au f d ie gesamte F lora eines G ebietes, sy m p h ä n o lo g is c h e A r te n g r u p p e n auf b e stim m te P fla n z e n g e sellschaften. Je d e ph än olo gische G ru p p e ken n zeich n et eine P h ä n o p h a s e im Jah resablauf, l n j e der Phänophase k ön n en noch Pflanzen der vorh ergehen den Phase(n) blü h en , so daß die A n zahl jeweils blü h ender Sippen in der Regel g rö ßer ist als diejenige einer G ru p p e. Im F r ü h ja h r lösen sich die Phänophasen m eist im A b stan d von 2 - 3 W o ch e n ab. Bei sehr rascher E r w ä r m u n g kann aber eine Phase auch nur w enige T a g e dauern oder überhaupt schw er ab g ren zbar sein. I m S o m m e r sind die Phasen länger. D ie H o c h so m m erp h a se kann bis ü b e r zwei M o n a te d au ern.
Zw ar gibt es hier n och zeitlich gestaffelte U n te rg ru p p en , die aber wenig klar erk en n b ar sind.
F ü r die A ufstellung phän ologischer A rtengru ppen bzw . die D efin itio n von P h ä n o p h a sen waren verschiedene Schritte n otw en dig b zw . sinnvoll:
- Aufstellung eines Schlüssels gut faßbarer phänologischer Merkmale (Entwicklungs- oder Phänostu- fen; s. D IE R SC H K E 1972 ff.).
- Mehrjährige phänologische Untersuchungen, hier in Wäldern Südniedersachsens, zum Erkennen re- gelhafter phänologischer Abfolgen (Blühwellen, Phänophasen) bis zu einer ersten Gruppierung von Waldpflanzen nach blühphänologischen Kriterien (D IE R SC H K E 1982).
- Versuche der Zuordnung von Nichtwaldpflanzen (D IE R SC H K E 1983).
- Aufstellung eines Bestimmungsschlüssels zur Erkennung von Phänophasen (D IE R SC H K E 1989).
- Zuordnung möglichst vieler Arten der Flora Mitteleuropas zu einzelnen Phänophasen nach eigenen Notizen mit größerer zeitlicher und räumlicher Breite sowie nach Literaturangaben (Erstellung einer entsprechenden Bibliographie s. D IE R S C H K E 1990).
Erstellung einer Gesamtliste in alphabetischer Folge mit phänologischen Angaben (Phänozahlcn) so wie geordnet nach pflanzensoziologischen Kriterien (Anlage 1-2).
B e t o n t sei hier, d a ß alle A n g a b e n a u f gen au e n (m a n c h m a l allerdin gs n u r zufälligen) B e o b a c h t u n g e n b e ru h e n , m ö glichst ü b e r m e h re re J ah r e v e rstre u t. F ü r viele A r t e n w e ite r V e r b r e i t u n g ließ sich dies erfüllen, w o b e i im m e r w ie d e r k leinere K o r r e k t u r e n n o t w e n d i g w a re n . F ü r 524
etliche A rten liegen dagegen n u r einmalige D aten vor, im Extrem fall nur solche aus G ö ttin g er B o tanisch en G ärten. E in e allgemeinere Zuord nu ng von A rten ohne genaue G clän d cd atcn, wie sie z .B . fü r m an ch e öko log isch en Zeigerwerte m öglich ist, erscheint für phänologische Ein stu
fungen unbrauchbar. Je d e Sippe muß an ihrem W u ch so rt in V erbindung mit m öglichst vielen weiteren gerade blühenden A rten unm ittelbar klassifiziert werden.
3. Phänologische und symphänologische Artengruppen
Im A nhang sind die erfaßten Sippen einmal alphabetisch (Anhang 2), einmal nach groben V egetationstypen (G csellschaftsgruppen, A nhang l) zusam m engestcllt. In der alphabetischen Liste sind die zugehörigen Phänophasen (Z iffer 1 - 9 ) sowie die Gesellschaftsgruppen (B u ch sta ben А - M ) hinter jed er Sippe als „Ph änozah l“ aufgeführt. D ie Bezeichung der Phänophasen 1-9 erfolgt nach je einem G e h ö lz und einer krautigen W aldpflanze. D ie Phasen 10-11 ergänzen den Jah resablau f (in K lam m ern allgemeinere Bezeichnungen für p h änologische Jahreszeiten):
1C orylus-Leucojum -Phase (Vorfrühling)
2A cer platan oides-A n em on e n em orosa-Phase (Beginn Erstfrühling) 3Prunus avium -Ranunculus anricom us-Phase (Ende Erstfrühling) 4F agus-Lam iastrum -Phase (Beginn Vollfrühling)
5Sorbus au cuparia-G alium o doratum -P h ase(Ende Vollfrühling) 6Cornus sanguinea-M elica u niflora-P hase(Beginn Frühsommer) 7Ligustrum-Stachys sylvatica-Phase(Ende Frühsommer) 8Clem atis vitalba-G aliu m sylvaticum -Phase (Hochsommer) 9H ed era-S olid ag o-Phase (Frühherbst)
10 Herbstphase (Herbst) 11 Ruhephase (Winter)
Bei Sippen u nklarer Z u o rd nu n g sind die Z iffern eingeklam m ert. D ie alphabetische Liste ist m ehr zum allgemeinen N achschlagen gedacht; sic ergibt bei A n o rd nu ng nach den Ph än o p h a
sen 1 - 9 die phänologischen G rupp en.
F ü r die A ufstellung sy m ph änolog isch er G ru p p en kann man V egetationstabellen einzelner Pflanzengesellschaften ben utzen , alle A rten (oder nur solch e bestim m ter Stetigkeit) nach der alphabetischen L iste einstufen und zu entsprechenden G ru p p en zusammenfassen. F ü r einen G esam tü b erb lick M itteleuropas sind hingegen nur grö bere G esellschaftsgruppen als B ezu g s
basis m öglich. D esh alb werden die sym phänologischcn G ru p p en hier auf 12 g ro be V eg eta
tio nsty p en bezog en, die folgend erm aßen zusam m engefaßt sind:
A Laubwälder und -gcbüsche (incl. Laubgehölze anderer Vegetationstypen)
Q u erco-Fageteas.l,,A ln etea glutinosae
,
Salicetca pu rpu reae,
Q ucrcctea robori-p etraeae,
R ham no-Pru- n etea,
Franguleteaa) Phanerophyten; b) Übrige В Nadelwälder und-gcbüsche
V accinio-Piceetea, Erico-Pine tea, Pulsatillo-Pinetca, Vaccinici ea uliginosi a) Phanerophyten; b) Übrige
С Wirtschaftsgrünland, Fluirasen, Hochstaudenfluren
M olmio-ArrhenathereteUy A gr ostie tea stoloni/crac, M и Igedio-A conitet ea D Felsfluren, Magerrasen und Säume schwach saurer bis basischer Böden
K oelerio-C ory n epboretea, Festu co-B rom etea, V ioletea calam in ariae, T rifolio-G eran ictea a) vorwiegend in lückigcr Vegetation; b) Übrige
E Magerrasen, Säume und Zwergstrauchheiden basenarmer Böden C alluna-U lice tca
,
M elam pyro-H olcctca,
L oiscleurio- Vaccinietca F Nieder- und HochmoorvegetationS cheu chzerio- C aricetea fusen e, O xycocco-Sphagnetea G Süßwasscr-, Quell-, Ufer- und Sumpfvegetation
Phragm iti-M agnocaricetea, M on tio-C ardam in etea, Potam oge tonet ea, LiltoreHetCd, U tricniarictea
,
(L em n etea)
H Salzwasser- und Salzbodcnvegetaiion
A steretea tripolii, Bolbosch oen etea m aritim i
,
S partinetea,
Гb ero - Salicorniete a,
Saginetea maritimi, Zoste retea, RuppieteaI Kíistenspülsaum- und Weißdünenvegetation
Ca k iletea maritimae, A mmopbiletea, Honkenyo-Elymetea К Gesteinsschutt-, Gesteinsfugen- und Mauervegetation tieferer Lagen
Asplenietea trichomanis, Thlaspietea rotundifolii, Cymbalario-Parietarietea L Vorwiegend ausdauernde nitrophile Ruderal-, Schlag-, Tritt- und Saumgesellschaftcn
Artemisietea vulgaris, Agropyretea, Plantanginetea, Poetea annuae, Epilobietea angustifolii M Kurzlebige Pionier- und Dauergesellschaften nährstoffreicher Böden
a) auf feuchten Böden: Isoeto-Nanojuncetea, Bidentetea b) Übrige: Stellarietea m ediae
Bei den Gehölzgesellschaften (A, B) wird weiter zwischen Phanerophyten und den übrigen Lebensformen unterschieden, bei D und M gibt es Untergruppen (a-b).
D iesen G esellschaftsgruppen sind alle Sippen d er alphabetischen Liste nach ih ren V o r k o m m en sschw erpu nk ten zugeordnet, n icht n u r im Sinne v on C harak terarten , eh er ähnlich w ie i n der F lo ra von O B E R D O R F E R (1 9 9 0 ). E in e grö ßere Zahl von Sippen wird zw ei (vereinzelt s o gar drei) V eg etation sty pen nebeneinander zugeordnet, z.B . bei Sch w erpu nk ten im W ald u n d außerhalb im Freiland oder am W aldrand. B e i 1577 Sippen ergeben sich deshalb in sgesam t 1 8 0 0 N en nung en . Sippen mit M e hrfach nenn u ng sind du rch ein „x“ g ekennzeichnet. S o z io lo g is c h indifferente A r te n sind d o rt eingeordnet, w o sie verm utlich am besten zur B lü te gelangen.
D ie sy m ph äno log isch en G rupp en А - M sind im A nh an g 1 jeweils nach P h än o p hasen 1—9 zusam m engefaßt und ergeben som it auch die p hänologischen G ru p p en aller Sippen.
A b sch ließ en d sei n och kurz auf einige Prob lem e der phänologischen E instufu n g h i n g e wiesen:
- E s kann für m anche Sippe gesellschaftsspezifischc A bw eichu ngen des B lü hen s geben (z .B . F A L I N S K A 1978: C alth ap alu stris). D iese bleiben aber gew öhnlich im Z eitbereich e i ner Phänophase, o der die ganze A rtengru ppe ist etwas verschoben.
- U n te r verschiedenem M e so - bis M ak ro k lim a sind artspezifische A b w eich u n g e n d e n k b a r (s. auch n äch ster A b satz). G ebietsspezifische A bw eich u n gen v o n A rten oder T e ilg r u p p e n m üssen n o c h untersucht w erden (z.B . auch das V erhalten in verschiedenen H ö h e n s t u fe n ), ebenfalls die G ü ltig k e it der vorg e n om m e n e n E in stufu n gen in ganz M itteleuro pa und d a r üb er hinaus.
- E s kann verschiedene Ö k o ty p e n einer Sippe geben, die sich ph änolo gisch u n te rsch ie d lich verhalten. D ies gilt sow o hl b ezog en au f Teilg ebiete (s.o.) als auch für verschiedene P f la n zengesellschaften eines G ebie tes, w o rau f P A T Z K E (1990) hingew iesen hat.
- V o r allem neo ph y tisch e Sippen k ö n n e n im Zuge ihrer E in bü rg eru n g ihren p h ä n o lo g is c h e n R h y th m u s ändern, u m sich den neuen G eg eb en heiten anzupassen (s. O T T E 1991: C b e n o - p o d iu m fic ifo liu m , W E R N E R et al. 1991 : S en ecio in aequ iden s).
4. Z u s a m m e n f a s s e n d e A u s w e rtu n g s m ö g l ic h k e ite n n a c h s y m p h ä n o lo g is c h e n G r u p p e n
D ie phän olo gischen Ein stu fu n gen v on 1577 B lü ten pflan zen erm ög lich en m ancherlei A u s w e rtu n g e n in be zu g zu P flanzenlisten od er V egetationstabellen. N ah eliegend ist die E r s te llu n g sy m p häno log isch er G ru p p en sp ek tren , welche die A n zah l von Sippen jed er Phän o p h ase fü r b e stim m te Pflanzenbeständ e o d er -gesellschaften darstellen. Beispiele fü r W ald g ese llsc h aften sind bereits v orh and en ( D I E R S C H K E 1983, 1995). W eitere A u sw ertu n g sm ö g lich ke iten f i n den sich bei D I E R S C H K E (1 9 9 4 , S. 3 7 0 ff.).
S ollten sich die hier vorg e n om m e ne n E in stu fu n gen als großräum ig gültig erw eisen, k ö n n ten sic die m eist n ur sehr gro ben A n g aben zu r B lü teze it in F lo ren w erk en ersetzen.
D ie folgend e A u sw ertun g bezieht sich n ur auf die g ro b zusam m engefaßten G e s e lls c h a fts gruppen А - M und die ihnen zuo rd enbaren Sippen pro Phänophase 1 - 9 . A b b . 1 zeigt s y m p h ä n olo g ische G ru p p en sp ek tren v on 11 V eg etationsty p en (die Küstenv eg etation H , 1 ist z u s a m m en gefaßt), sow o h l m it abso luten Z ah len (unten) als auch in P ro ze n tw erten (ob en ). B e i d e n 526
Gehölz-Gesellschaften ist der Anteil der Phanerophyten dunkel abgehoben. Kinzelwcrte erge
ben sich aus Tabelle 1.
Tabelle 1: Anzahl der Sippen der Phänophasen 1-9 und der Vegetationstypen А -M, G esam tartenzahl der Phänophasen (AZ) und Zahl der Nennungen (N) für Arten einer Phänophase
Aa Ab Ba Bb С Da Db E F G H I К L Ma Mb AZ N
1 16 7 1 1 2 3 - - - 1 - - 2 - 6 39 39
2 6 33 1 3 6 8 9 2 1 2 1 1 6 - 5 70 84
3 27 22 3 8 12 10 14 5 9 4 - - 2 6 1 В 115 131
4 16 20 3 3 20 12 18 4 9 16 - - 1 9 - 9 123 140
5 13 46 3 7 37 4 35 19 15 10 5 1 6 17 3 9 200 230
6 19 37 3 12 72 9 92 27 7 25 5 1 3 31 4 50 339 397
7 6 26 2 13 62 11 70 11 14 16 3 4 5 36 2 53 294 334
8 3 38 - 9 50 11 63 14 8 42 14 9 12 77 23 49 376 422
9 1 4 - - 1 - 3 3 - 1 1 - - 0 - 1 21 23
AZ 107 23 3 16 56 262 68 304 85 63 117 29 15 30 192 33 190 157 7 18 00
D ie G esam tarten zahlen der V egetation stypen haben cinc Spanne von 30 bis 372. Auch wenn sch on wenige A rten bei D o m in an z sehr auffällige Blühaspckte bilden können, ist die A r cenzahl doch ein gewisses M aß fü r die räum liche und zeitliche V ielfalt blühender Pflanzen.
Besonders reichhaltig sind demnach T rockenrasen/Saum (D ), L au bg ehö lze (A) und G rünland (C ). B e son d e rs arm an Blühaspekten sind dagegen Pflanzengesellschaften auf S c h o tte r und in G esteinsspalten (K ) (oh n e alpine A rten !) sow ie die K üstenvegetation der 1 )ü n e n und M arschen (H , I). Allerdings d ifferenziert sich dieses Bild teilweise stark bei Betrachtung einzelner G e sellschaften, z.B . zw isch en artenreichen L au bw äldern basenreicher Stan dorte imcl artenarmen W äldern saurer B ö d e n (s. D I E R S C H K E 1993).
Allgem ein ere Züge zeigt die V erteilung der A rten nul die verschiedenen Phänophasen. Aus T ab elle 1 ergibt sich ein M axim um von 376 A rten im H o c h s o m m e r (Phase 8). Fast ein Viertel k o m m t also erst hier zur Blüte. D ie Phasen 6 - 8 enthalten sogar 6 4 % aller erfaßten Sippen. Im F rü h lin g (P h ase 1 - 5 ) steigert sich der Anteil von Phase zu Phase : 2/4/7/8/13%. Im Frü hh erbst (P h ase 9) beginnen n u r noch 2 1 A rten (gut 1 % ) mit der Blüte.
A b b . 1 läßt etwas genauer den gesellschaftsbczogcn unterschiedlichen phänologischen R h y th m u s erkennen. In sbeson d ere gibt es deutlichere U nterschiede zw ischen Frühling und So m m e r. E in recht breites Spektrum haben unsere Laubw älder. D ie H o lzp flan zcn blühen v o r
wiegend im Frü hlin g , bei den Krautigen ist auch Phase 8 n och stärk er vertreten. Betrachtet man allerdings die zugehörigen Sippen der G ru p p e 8 A b (A nh an g 1 ), handelt es sich vorwiegend um solche basen arm er Standorte, d.h. die anspruchsvolleren l.aubw aldgcscllschalten sind kaum noch vertreten. D ie prozentualen Bezieh un gen der Phasen 1 —3/ 1 —5/6—8 ergeben bezüglich der G esam tarten zah l der Lau bw älder (340) 33/61/38 % . D ie N adelw äld er haben nur 72 eigene A r ten, m it höh eren A n teilen im Som m er: 24/ 46/54% . Allgem ein verschiebt sich das Blühgesche- hen bei schlechterer N äh rstoffv ersorg u n g zunehm end zu m So m m e r hin ( D I H R S C I I K E 1995).
Im F reiland ist der A nteil der F rü h b lü h er (Ph änophase 1-3) gering, am höchsten n o c h im offe n en M agerrasen (D a ) mit 3 1 % (D insgesamt 1 2 % ). Auch die Phasen I - 5 erreichen n ur bei den M o o r e n üb er 50 % ; sehr niedrige A nteile haben die K ü sten bereich e (H + I: 1 6 % ) und die k urzlebigen Pioniergesellschaften (M : 1 8 % ). U m g ek e h rt sieht es ini I lo c h so m m e r (Phase 8) aus: H o h e A n te ile blühender A rten gibt es an der K ü ste (H + 1 : 5 2 % ) sow ie bei Kuderalvegeta- tion und Schotter/Spalten mit 4 0 % . Ü b e r den ganzen So m m e r hin (Phase 6 - 8 ) erreichen Vege-
527
40-1 % (340 Arten)
■ Jt tT
ж.
10- _ -
lili
L Verlichtung/Rudera! 2 4 6
С Grünland D Trockenrasen/Saum (44)
JtL
n - r m гЧ -ПЖ
r - m
E Heiden, Rasen h Pionierges.
j ä JI.
J T C _ - п - Г Ь г ПК Spalten, Schotter
A b b .l: Symphänologische Gruppenspektren mit Anteilen der Arten nach Phänophasen (1-9) (unten:
absolut, oben: prozentual). Bei den Gehölzgesellschaften sind Bäume und Sträucher dunkel abgesetzt.
ta tio n stypen m it häufigen Stö run g en (H , I, L , M ) A n te ile v on ü b er 7 5 % . B e tra c h te t m an d ie abso luten Zahlen, erscheinen M agerrasen/Säume (D : 2 5 6 Sippen), G rü n lan d (C : 184) u n d kurzlebige G esellsch aften (M : 181), w eiter die R u deralvegetation (L : 144) im S o m m e r b e s o n ders vielfältig.
D ies e k urzen , sehr w enig detaillierten A u sw ertun g en lassen bereits erkennen, daß sich aus den P hän o zah len der Pflan zen sipp en interessante, n och zu vertiefende E rgebn isse ableiten las
sen. In bezug zu G esellschaftsausprägungen einzelner G eb ie te sollten aber diese E in stu fu n g e n der A r te n v o r ihrer A n w en d u n g kritisch üb erp rü ft werden.
528
Literatur
DIE RSC H K E, H. (1972): Zur Aufnahme und Darstellung phänologischer Erscheinungen in Pflanzen gcsellschaftcn. - In: Van der Maarcl, E. & Tüxcn, R. (Red.): Grundfragen und Methoden in der Pflanzcn- soziologic. Ber. Int. Symp. Int. Vereinig. Vegctationsk. Rinteln 1970: 291-311. Den I laag.
-(1 9 7 4 ): Saumgesellschaften im Vegetations- und Standortsgefälle an Waldrändern. - Scripta Geobot. (»:
1-246. Göttingen.
-(1982): Pflanzensoziologische und ökologische Untersuchungen in Wäldern Südniedersachsens, I. Phä- nologischer Jahresrhythmus sommergrüner Laubwälder. - Tuexenia 2: 173-194. Göttingen.
- (1983): Symphänologische Artengruppen sommergrüner Laubwälder und verwandter Gesellschaften Mitteleuropas. - Verh. Ges. Ökol. 11: 71-87. Göttingen.
-(1 9 8 9 ): Symphänologischer Aufnahme- und Bestimmungsschlüsscl für Hlütenpflan/en und ihre Gesell
schaften in Mitteleuropa. - Tuexenia 9: 477-484. Göttingen.
- (1990): BibliographiaSymphacnologica.-Excerpta Bot. Sect. В .:Soc. 28 (I): 49-87. Stuttgart, New York.
- (1994): Pflanzcnsoziologic. Grundlagen und Methoden. - U T B Große Reihe. Stuttgart: 683 S.
-(1995): Symphänologische Artengruppen und Gruppenspektren nordwestdeutscher Waldgcsellsehaften.
- Forstarchiv 66 (4): 145-150. Alfeld.
E L L E N B E R G , H., W EB ER , H.E., DÜ LL, R., W1RTI ], V., W ERN ER , W., PAULISSEN, D. (1992): Zei
gerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa. 2. Aufl. - Scripta Gebot. 18: 1-258. Göttingen.
FALIN SKA, K. (1978): Behaviour of Caltha palustris L. populations in forest and meadow ecosystems »»Г the Bialowicza National Park. - Ekol. Polska 26 (1): 85-109. Warszawa.
O B E R D O R F E R , E. (1990): Pflanzensoziologische Exkursionsflora. 6. Aufl. - Stuttgart: 1050 S.
O T T E , A. (1991): Veränderungen im Keimungs- und Auflaufverhalten hei Chenopodium ficifolium im Vergleich von 1950zu 1 9 8 5 -8 8 ,-In: MAHN, E.-G.,T1ETZE, F.(I lrsg.); Agio-Ökosysteme lind 1 labitat- inseln in der Agrarlandschaft. Wiss. Beitr. Martin-Luthcr-Universität I lalle-Wiuenberg 1991 ((>) | 1*46):
38-48. Halle (Saale).
PATZKE, E. (1990): Das Problem der Identität. Was kartieren wir eigentlich? - Florist. Rundbr. 23 (2):
135-140. Bochum.
W ERN ER , D.J., R O C K E N B A C H , T., H Ö L SC H E R , M.-L. (1991): Herkunft, Ausbreitung, Vergesell
schaftung und Ökologie von Senecio inaequidens DC. unter besonderer Berücksichtigung des Köln Aachener Raumes.-Tuexenia 11: 73-107. Göttingen.
Prof. Dr. Hartmut Dierschke Systematisch-Geobotanisches Institut Untere Karspüle 2
D-37073 Göttingen
529
A nhang 1: Symphänologische Artengruppen (А- M ) in Reihenfolge der Phänophasen (1-9 )
(x = in mehreren A rten gru ppen; ( ) = alternative Phase; s. auch Kapitel 3) 1 Aa Ainus glutinosa
Alnus incana Cornus mas Corylus avellana Daphne laureola Daphne mezereum Populus alba Populus x canadensis Populus x canescens Populus nigra Populus tremula Salix caprea Taxus baccata (2) Ulmus glabra Ulmus laevis Ulmus minor 1 Ab Eranthis hyemalis
Galanthus nivalis Helleborus niger Hepatica nobilis Leucojum vernum Primula vulgaris Scilla bifolia IB a Juniperus communis 1 Bb Erica herbacea 1C Вellis perennis Crocus albiflorus ID a Arabis recta
Erophila verna Gagea bohemica IE
IF
1G Montia fontana IH
l i IK
IL Tussilago farfara Viola alba IM a -
1Mb Capsella bursa-pastoris Lamium purpureum (2) Senecio vulgaris Stellaria media (2)
Thlaspi arvense (2) Veronica persica
2Aa Acer platanoides Fraxinus excelsior Ribes uva-crispa (3) Salix cinerea Salix eleagnus Salix viminalis 2Ab Adoxa moschatellina
x Anemone nemorosa Anemone ranunculoides Asarum europaeum Carex alba Carex digitata Carex montana Carex pilosa
x Chrysosplenium alternifolium x Chrysosplenium oppositifolium
Corydalis cava Corydalis intermedia Corydalis solida Dentaria kitaibeliana Gagea lutea Gagea spathacea Helleborus foetidus Helleborus viridis (1) Hierochloe australis Luzula pilosa Mercurialis perennis Omphalodes verna x Petasites albus
Potentilla sterilis x Primula elatior x Primula veris
Pulmonaria mollis Pulmonaria obscura Pulmonaria officinalis x Ranunculus ficaria x Sesleria varia x Veronica sublobata x Viola hirta 2Ba Larix decidua 2Bb Pulsatilla patens
Soldanella montana x Viola collina 2C x Anemone nemorosa
x Museali botryoides x Petasites albus x Primula elatior x Ranunculus ficaria
Veronica filiformis 530
2Da Holosteum umbellatum Hornungia petraea Myosotis ramosissima Myosotis stricta Poa bulbosa x Valerianella carinata
Veronica praecox Veronica verna 2Db Adonis vernalis
Carex humilis x Muscari botryoides x Primula veris
Pulsatilla pratensis Pulsatilla vulgaris x Sesleria varia x Viola collina x Viola hirta 2E Empetrum nigrum (1)
Narcissus pseudonarcissus 2 F Eriophorum vaginatum 2G x Chrysosplenium alternifolium
x Chrysosplenium oppositifolium 2 H Cochlcaria anglica
21
2 К Petasites paradoxus 2L Nonea lutea
Petasites hybridus Poa annua x Ranunculus ficaria x Veronica sublobata
Viola odorata 2Ma
2Mb Cardamine hirsuta Gagea villosa Gagea pratensis x Valerianclla carinata
Veronica hederifolia (3)
3Aa Acer monspessulanum Amelanchier ovalis (4) Betula carpatica Betula pendula Betula pubescens Buxus sempervirens Cotoneaster integerrimus Hippophae rhamnoides x Lonicera nigra
Malus sylvestris
Prunus avium Prunus fruticosa Prunus padus (4) Prunus spinosa Pyrus communis Q uercus pubesccns Ribes alpinum Ribes nigrum Ribes rubrum Salix alba x Salix arenaria
Salix aurita Salix bicolor Salix purpurea x Salix repens
Sambucus racemosa Viscum album 3Ab Allium paradoxum
x C altha palustris x Cardamine pratensis
Cardamine trifolia Carex elongata (4) Carex umbrosa Dentaria enneaphyllos Dentaria glandulosa Dentaria hcptaphyllos Dentaria pentaphyllos (2) Euphorbia amygdaloides Lathraea squamaria Lathyrus vernus x Luzula sylvatica x Oxalis acetosella x Ranunculus auricomus
Vinca minor x Viola biflora Viola mirabilis x Viola palustris
Viola reichenbachiana Viola riviniana 3Ba Clematis alpina
x Lonicera caerulea x Lonicera nigra 3Bb x Arctostaphylos uva-ursi
Carex ericetorum Carex ornithopoda Luzula luzulina x Luzula sylvatica x Oxalis acetosella Thlaspi montanum x Viola rupestris 3C x Caltha palustris
x Cardamine pratensis Fritillaria meleagris x Glechoma hederacea x Myosotis sylvatica (4)
Myosurus minimus
З с -4В а
x Ranunculus auricomus agg.
Saxifraga granulata Taraxacum officinale Thlaspi alpestre x Veronica arvensis x Viola biflora
3Da Androsace septentrionalis Arabidopsis thaliana Cerastium pumilum Cerastium semidecandrum Cerastium diffusum Erodium cicutarium Saxifraga tridactylites Thlaspi perfoliatum x Valerianella locusta x Veronica arvensis 3Db Alyssum montanum
Alyssum saxatile Carex caryophyllea Carex sempervirens (4) Carex supina Dactylorhiza sambucina Orchis morio Potentilla arenaria (4) Potentilla neumanniana (4) Taraxacum laevigatum Thlaspi alp. calaminare Viola calaminaria Viola guestphalica x Viola rupestris 3E x Arctostaphylos uva-ursi
Luzula campestris x Salix arenaria x Salix repens
Viola canina 3F Carex dioica
Carex hostiana Carex pulicaris Eriophorum angustifolium Eriophorum latifolium Taraxacum palustre Trichophorum cespitosum Trichophorum germanicum x Viola palustris
3G Carex appropinquata Carex cespitosa (4) Carex davalliana Cochlearia pyrenaica 3H
31
3K. Cheiranthus cheiri Cymbalaria muralis
3L Barbarea vulgaris Cruciata laevipes x Glechoma hederacea
Lamium maculatum x Myosotis sylvatica (4)
Scrophularia vernalis 3 Ma Centunculus minimus 3 Mb Euphorbia helioscopia
Lamium amplexicaule Thlaspi alliaceum x Valerianella locusta x Veronica arvensis
Veronica polita Veronica triphyllos Viola arvensis
4 Aa Acer campestre Acer pseudoplatanus Aesculus hippocastanum A lnus viridis
Carpinus betulus Fagus sylvatica Lonicera alpigena Lonicera xylosteum Myrica gale Ostrya carpinifolia Prunus mahaleb Quercus petraea Quercus robur Salix fragilis Salix triandra Viburnum lantana
4Ab Buglossoides purpurocaerulea x Carex acutiformis
Carex strigosa Carex sylvatica x Cytisus scoparius
Dentaria bulbifera x Geum rivale
Lamiastrum galeobolon Lamiastrum montanum Lunaria rediviva x Moehringia trinervia x Orchis mascula
Orchis pallens Paris quadrifolia Potentilla alba x Ranunculus aconitifolius
Ranunculus lanuginosus Stellaria holostea (3) x Trientalis europaea x Vaccinium myrtillus(3) 4Ba Daphne cneorum
Picea abies
Sorbus chamae-mespilus 532
4 l ib - 5 An 4Bb Chamaecytisus ratisbonensis
x Trientalis curopaea x Vaccinium myrtillus (3) 4C Ajuga reptans
Alopecurus pratensis Anthoxanthum odoratum x Cardaminopsis halleri x Carex disticha
Carex hirta C a r e x t o m e n t o s a x Carex vulpina
Cerastium holosteoides x Euphorbia palustris x Geum rivale x Hierochloe odorata
Narcissus radiiflorus x Ornithogalum umbellatum (3)
Plantago lanceolata x Ranunculus aconitifolius
Ranunculus montanus Veronica chamaedrys Veronica serpyllifolia Viola tricolor 4Da Aira caryophyllea
Aira praecox Alyssum alyssoides Arenaria serpyllifolia Cerastium brachypetalum Cerastium glutinosum Scleranthus perennis Spergula morisonii Spergula pentandra Teesdalia nudicaulis Veronica dillenii Vicia lathyroides 4Db Anacamptis pyramidalis
Anemone sylvestris Arabis hirsuta Armeria halleri x Cardaminopsis halleri
Carex ligerica к Carex fiacca
Carex praecox Cerastium arvense Euphorbia cyparissias Euphorbia polychroma Fragaria viridis Globularia punctata Helianthemum apenninum x Orchis mascula
Potentilla heptaphylla (3) Ranunculus bulbosus (5) Sileno rupestris 4E Carex pilulifera
x Cytisus scoparius Genista anglica x Vaccinium myrtillus (3)
4P Andromeda polifolia Carex canescens x Carex flacca
Carex limosa Carex nigra Carex panicea Eriophorum gracile x Hierochloe odorata Menyanthes trifoliata 4G Cardamine flexuosa
x Carex acutiformis Carex aquatilis Carex buekii x Carex disticha
Carex elata Carex gracilis Carex paniculata Carex riparia Carex rostrata Carex vesicaria x Carex vulpina x Euphorbia palustris
Ranunculus aquatilis Ranunculus peltatus Ranunculus trichophyllus 4H
41
4K Corydalis lutea 4L Alliaria petiolata
Carex muricata agg.
Chelidonium majus Fragaria vesca Geranium lucidum (5) Lamium album x Moehringia trinervia
Myrrhis odorata (5) x Spergularia rubra 4Мд
4Mb Buglossoides arvensis Cardaria draba Cerastium glomeratum Chenopodium bonus-henricus Lepidium campestre x Ornithogalum umbellatum (3)
Senecio vernalis x Spergularia rubra
Tulipa sylvestris
5Aa Berberis vulgaris Coronilla emerus Crataegus laevigata Crataegus x macrocarpa Crataegus monogyna Ilex aquifolium
5Aa-5Db Juglans regia Rosa pendulina Sorbus aria Sorbus aucuparia Sorbus domestica Sorbus torminalis Staphylea pinnata 5Ab Actaca spicata
A llium ursinum x Anthriscus nitida
Aposeris foetida Aquilegia vulgaris Arabis pauciflora Arabis turrita Arum maculatum Asperula taurina x Calla palustris x Cardamine amara
Carex brizoides Carex depauperata Carex laevigata Carex pendula x Carex otrubae x Centaurea montana (6)
Cephalanthera longifolia Convallaria majalis Cruciata glabra Cypripedium calceolus Euphorbia dulcis Fragaria moschata Galium odoratum x Geranium robertianum
Hieracium glaucinum Lamiastrum flavidum x Lathyrus linifolius
Listera ovata
Lysimachia nemorum (6) Maianthemum bifolium Melica nutans Melica picta Neottia nidus-avis Omphalodes scorpioides Orchis purpurea Polygonatum multiflorum Polygonatum verticillatum (6) x Rubus saxatilis
x Saxifraga rotundifolia Scilla non-scripta Stellaria nemorum Symphytum tuberosum x Vaccinium vitis-idaea
Veronica montana x Vicia sepium 5Ba Abies alba (6)
Rhamnus saxatilis (6) x Rubus saxatilis
5Bb Aquilegia atrata x Coronilla vaginalis
Homogyne alpina Polygala chamaebuxus Pyrola rotundifolia x Vaccinium uliginosum x Vaccinium vitis-idaea 5C Alchemilla vulgaris agg.
Alopecurus geniculatus x Anthriscus sylvestris (4)
Carex hartmannii x Carex otrubae
Carex buxbaumii Carum carvi x Centaurea montana (6)
Chaerophyllum hirsutum Chaerophyllum villarsii Cortusa matthioli Crepis aurea
x Dactylorhiza incarnata (6) Dactylorhiza majalis Geranium palustre Geranium sylvaticum x Lathyrus linifolius
Luzula desvauxii x Meum athamanticum
Potentilla anserina (6) Ranunculus acris (4) Ranunculus repens x Ranunculus sardous
Rumex acetosa x Saxifraga rotundifolia
Senecio helenites x Silene dioica x Symphytum officinale
Tragopogon pratensis Tragopogon orientalis Trifolium badium Trifolium dubium (6) Trifolium spadiceum (6) Trollius europaeus Valeriana dioica x Vicia sepium
Viola elatior 5Da Hemiaria glabra
Minuartia fastigiata Minuartia verna hercynica Rumex acetosella 5Db Aceras anthropophorum (6)
Ajuga genevensis Anemone narcissiflora Anthyllis vulneraria Armeria elongata Astragalus danicus Biscutella laevigata Carex arenaria x Coronilla vaginalis 534
5l)b-5Ml>
Euphorbia stricta Euphorbia verrucosa Festuca pallens Geranium phaeum Helianthemum canum (6) x Hieracium cymosum
Lathyrus pannonicus (6) x Linum austriacum
Linum leonii Medicago lupulina (6) Minuartia verna x Nonea pulla
Ophrys holosericea Ophrys insectifera Orchis militaris Orchis tridentata Polygala comosa Polygala amarclla Polygonatum odoratum Potentilla rupestris Potentilla thuringiaca Sanguisorba minor Scorzonera purpurea Senecio integrifolius Veronica austriaca (6) Veronica prostrata (6) 5E Alchemilla hybrida
Antennaria dioica Carex binervis Carex pallescens Chamaecytisus supinus Genista pilosa Gentiana acaulis Geum montanum x Lathyrus linifolius
Luzula congesta Luzula multiflora x Meum athamanticum
Nardus stricta (4) Pedicularis sylvatica Plantago alpina Polygala serpyllifolia Polygala vulgaris x Potentilla erecta x Vaccinium vitis-idaea 5F Carex diandra
Carex echinata Carex flava Carex tumidicarpa x Dactylorhiza incarnata
Dactylorhiza sphagnicola Pedicularis palustris Pinguicula vulgaris x Potentilla erecta
Primula farinosa Ranunculus flammula Schoenus fcrrugineus (6) Triglochin palustre
Vaccinium oxycoccus x Vaccinium uliginosum 5G x Calla palustris
x Cardamine amara Carex atherodcs x Carex distane x Carex otrubae
Elocharis palustris Elocliaris uniglumis Potamogetón erispus x Stellaria alsine
Veronica beccabunga 511 Armeria maritima
x Carex distans Carex secalina Glaux maritima Triglochin maritimum 51 Honkeiiya pcploidcs 5К Moehriiigia muscosa
Rhodiola rosea Saxifraga dccipiens Saxifraga sphonhemica Valeriana montana Valeriana tripteris (4) 51. x Anthriscus nitida
x Anthriscus sylvestris Barbarea stricta Bryonia alba Bryonia dioica Bu nias oriental is Carex hordeistichos Claymnia perfoliata Corydalis clavicúlala x Fumaria capreolata
Geranium pyrenaicum x Geranium robertiaiium
Isatis tinctoria x Linum austriacum x Silene dioica x Symphytum officinale x Vicia sepium 5 Ma Alopecurus acquai is
x Ranunculus sardous x Stellaria alsine 5 Mb Alopecurus myosuroides
Descurainia sophia Diplotaxis muralis x Fumaria capreolata I -'umana officinalis Myosotis arvensis x Nonea pulla
Shcrardia arvensis Sisymbrium austriacum
535
6A a-6 C
6Аа Colutea arborcscens (5) Cornus sanguinea Cotinus coggygria Euonymus europaea Frangula alnus Prunus serotina Rhamnus catharticus Ribes petraeum Robinia pseudacacia Rosa canina Rosa corymbifera Rosa glauca Rosa micrantha Rosa rubiginosa Rosa villosa Rubus caesius Rubus idaeus Sambucus nigra Viburnum opulus 6Ab Aconitum vulparia
Allium scorodoprasum x Aremonia agrimonoides
Aruncus dioicus x Bupleurum longifolium
Cardamine impatiens Carex remota
Cephalanthera damasonium x Epilobium montanum x Galium elongatum (7) x Geum urbanum x Hesperis matronalis
Hieracium sylvaticum x Impatiens parviflora
Knautia drymeia x Lathyrus niger
Luzula luzuloides Luzula nivea Melica uniflora Melittis melissophyllum Milium effusum x Phyteuma nigrum x Phyteuma spicatum x Poa chaixii
Poa nemoralis x Poa trivialis
x Ranunculus platanifolius x Ranunculus nemorosus x Ranunculus polyanthemos
Ranunculus serpens Sanícula europaea x Solanum dulcamara (7) x Streptopus amplexifolius x Thalictrum aquilegiifolium x Veronica officinalis
Veronica urticifolia x Vincetoxicum hirundinaria
6Ba Pinus mugo Pinus nigra Pinus sylvestris 6Bb x Astragalus arenarius
x Cirsium erisithales Crepis alpestris Dracocephalum ruyschiana Festuca amethystina Monotropa hypopitys x Platanthera bifolia x Platanthera chlorantha x Rhododendron ferrugineum
Rhododendron hirsutum Saponaria ocymoides x Vincetoxicum hirundinaria 6C Allium angulosum
x Allium schoenoprasum Arrhenatherum elatius Astrantia major Avenochloa pubescens Campanula patula x Campanula rotundifolia x Campanula scheuchzcri x Carex leporina
Conopodium majus Crepis biennis (7) Crepis capillaris Crepis mollis Dactylis glomerata Doronicum austriacum Euphorbia lucida Euphrasia rostkoviana agg.
Festuca rubra x Glyceria fluitans
Heracleum sphondylium x Hieracium caespitosum x Hypochocris radicata
Iris sibirica Juncus effusus x Juncus filiformis
Lathyrus palustris Leontod on autumnalis x Leontodon hispidus
Leucanthemum ircutianum x Linum catharticum x Lotus corniculatus
Lychnis flos-cuculi Mimulus moschatus Myosotis alpestris Myosotis palustris agg.
Peucedanum ostruthium Phleum alpinum x Phyteuma nigrum
Phyteuma orbiculare x Phyteuma spicatum
Pimpinella major x Plantago media 536
Platanthera bifolia Platanthera chlorantha Poa alpina
Poa chaixii Poa compressa Poa pratensis Poa trivialis
Polemonium caeruleum Polygonum bistorta Ranunculus platanifolius Ranunculus nemorosus Ranunculus polyanthemos Rhinanthus alectorolophus Rhinanthus glacialis Rhinanthus minor Rhinanthus serotinus agg.
Rorippa austriaca Rorippa sylvestris Rumex alpestris Scorzonera humilis Senecio aquaticus Senecio subalpinus (7) Silene vulgaris Stellaria graminea Streptopus amplexifolius Tetragonolobus maritimus Thalictrum aquilegiifolium Trifolium pratense Trifolium repcns Viola persicifolia Acinos arvensis Cardaminopsis arenosa Cardaminopsis petraea Gypsophila fastigiata Hypochoeris glabra Medicago minima Ornithopus perpusillus Sedum acre Valerianella rimosa Achillea collina Achillea setacea Allium schoenoprasum Anthericum liliago Asparagus officinalis Asperula tinctoria Aster alpinus Astragalus arenarius Avenochloa pratensis Bromus erectus Buphthalmum salicifolium Bupleurum longifolium Campanula rotundifolia Carduus defloratus Centaurea triumfetti Crepis praemorsa Dianthus carthusianorum Dianthus gratianopolitanus Dictamnus albus
Erysimum odoratum Euphorbia seguierana x Festuca ovina agg.
Festuca cinerea Festuca rupicola x Festuca tenuifolia
Festuca valesiaca Galium glaucum x Galium pumilum
Geranium sanguineum Helianthemum nummularium H elianthemum ovatum x H ieracium caespitosum x Hieracium cymosum
Hieracium peletieranum x Hieracium pilosella
Hieracium piloselloides Himantoglossum hircinum Hippocrcpis comosa Koeleria macrantha Laser trilobum Laserpitium siler Lathyrus heterophyllus x Lathyrus uiger x Leontodon hispidus
Leontodon incanus Leucanthemum adusimi»
x Linum catharticum Linum tenuifolium Linum perenne Lithospermum officinale x Lotus corniculatus
Lychnis visearía x Muscari comosum
Museal i tenuifolium Onobrychis viciifolia Ophrys sphecodes Orchis simia Orchis ustulata Orobanche arenaria Orobanche caryophyllacea (7) Orobanche lutea
Oxytropis pilosa Phyteuma tenerum x Pian lago media
Poa badensis Poa angustifolia Polygala calcarea Potentilla argentea Potentilla recta
Ranunculus polyanthemophyll Rosa pimpinellifolia Salvia pratensis Scorzonera austriaca Silene nutans Silene otites x Silene vulgaris
Stachys alopecuros Stipa dasyphylla Stipa joannis
6D b -6 M a
Thesium bavarum Thesium linophyllon Thymus praecox Thymus pulegioides (7) Trifolium campestre Trinia glauca Valeriana wallrothii Verbascum phoeniceum Veronica teucrium x Vicia angustifolia
Vicia cassubica Vicia tenuifolia x Vincetoxicum hirundinaria 6E Arnica montana
Campanula barbata x Campanula rotundifolia x Campanula scheuchzeri x Carex leporina
Chamaespartium sagittale Coeloglossum viride Dianthus seguieri x Festuca ovina agg.
x Festuca tenuifolia x Galium pumiJum Genista germanica Hieracium alpinum Hieracium aurantiacum Hieracium lactucella x Hieracium pilosella x Hypochoeris radicata
Hypochoeris uniflora Juncus squarrosus Leontodon helveticus Ligusticum mutellina Phyteuma betonicifolium Polygonum viviparum x Rhododendron ferrugineum x Scorzonera humilis
Thesium pyrenaicum x Veronica officinalis 6F Dactylorhiza fuchsii
Dactylorhiza maculata x Juncus filiformis
Potentilla palustris Schoenus nigricans Stellaria palustris Tofieldia calyculata 6G Carex pseudocyperus
Cladium mariscus Eleocharis multicaulis x Galium elongatum (7) Galium palustre (7) x Glyceria fluitans
Glyceria plicata Hippuris vulgaris Hottonia palustris Iris pseudacorus Juncus bulbosus
Lobelia dortmanna (7) Luronium natans Lysimachia thyrsiflora x Mimulus guttarus
Nasturtium officinale Nymphaea alba Polygonum amphibium Potamogeton lucens Potamogeton natans Potamogeton polygonifolius Rorippa amphibia x Solanum dulcamara (7)
Stratiotes aloides Utricularia australis 6H Plantago coronopus
Puccinellia distans Sagina maritima Spergularia marina Spergularia media 61 Crambe maritima 6K Gypsophila repens
Saxifraga paniculata x Vincetoxicum hirundinaria 6L Arabis glabra
Angelica archangelica x Aremonia agrimonoides
Armoracia rusticana Bromus commutatus Carduus personata Chaerophyllum temulum x Cirsium erisithales
Conium maculatum Coronopus squamatus Diplotaxis tenuifolia Echium vulgare x Epilobium montanum
Erysimum hieraciifolium x Galium aparine
Geranium divaricatum x Geum urbanum x Hesperis matronalis
Hyoscyamus niger x Impatiens parviflora
Juncus compressus Lupinus polyphyllus Melilotus officinalis Myosoton aquaticum Reseda lutea Reseda luteola x Sagina procumbens
Sclerochloa dura Silene alba x Silene vulgaris
Symphytum asperum 6Ma x Mimulus guttatus
Ranunculus sceleratus 538
6M a-7c Rorippa palustris
x Sagina procumbens 6Mb Adonis aestivalis
Adonis flammea Ajuga chamaepitys Allium vineale Aphanes arvensis Aphanes microcarpa Aristolochia clematitis Asperugo procumbens Asperula arvensis Bunium bulbocastanum (7) Bupleurum rotundifolium (7) Camelina microcarpa Caucalis platycarpos Centaurea cyanus Chaenarrhinum minus Crepis taraxacifolia Cynoglossum officinale Euphorbia exigua x Galium aparine
Galium spurium Galium tricornutum Geranium columbinum Geranium dissectum Geranium molle Geranium pusillum Geranium rotundifolium x Hypochoeris glabra
Lappula deflexa Lathyrus aphaca Legousia hybrida Legousia speculum-veneris Lepidium ruderale Matricaria chamomilla Matricaria discoidea x Muscari comosum
Nigella arvensis Orlaya grandiflora Oxalis fontana Papaver argemone Papaver dubium Papaver rhoeas Ranunculus arvensis Scandix pecten-veneris Smapis arvensis Sisymbrium altissimum Sisymbrium loeselii Sisymbrium officinale Spergula arvensis x Valerianella rimosa x Vicia angustifolia
7Aa Ligustrum vulgare Lonicera periclymenum Rosa arvensis Rosa gallica
Tilia platyphyllos Vitis sylvestris 7Ab Aconitum variegatum (S)
x Aegopodium podagraria (6) x Adenostyles glabra x Agropyron caninum x Avenella flexuosa x Campanula persiciiolia
Cephalanthera rubra x Crepis paludosa
Dactylis polygama Festuca altissima Galium rotundifolium Galium schu l t esii x Hieracium laevigatum
Hоrdelymus europaeus x Impatiens noli-tangere
Lilium martagón x Melampyrum nemorosum x Melampyrum pratense x Platanthera bifolia
Poa remota Scrophul aria nodosa x Senecio nemorensis Stachys sylvatica x Tanacetum corymbosum x Thalictrum minus x Urtica dioica 7Ba Ledum palustre
Pinus cembra 7Bb x Adenostyles glabra
x Avenella flexuosa Calamagrostis villosa (К) x Epipactis atrorubens x Galium harcynicum
Gymnadenia odoratissima Listera cordata Melampyrum sylvaticum Moneses uniflora x Onosma arenarium
О rthilia secunda Senecio abrotanifolius x Thalictrum saxatilis 7C Achillea millefolium
Aconitum napellus Aconitum paniculaium Adenostyles alliariae Agrostis stolonifera Agrostis gigantea x Вriza media x Bromus hordeaceus
Campanula rhomboidalis Cicerbita alpina x Cirsium dissectum
Cirsium heterophyllum Cirsium palust re
539
7C-7Db
Cirsium rivulare Cirsium tuberosum x Crepis paludosa
Cynosurus cristatus Delphinium elatum Dianthus superbus Festuca arundinacea Festuca pratensis Galium album Galium boreale Galium uliginosum x Genista tinctoria
Geranium pratense Gladiolus palustris Gratiola officinalis Gymnadenia conopsea Holcus lanatus Hordeum secalinum x Juncus acutiflorus
Juncus conglomeratus Knautia arvensis Laserpitium prutenicum Lathyrus pratensis x Lolium multiflorum
Lolium perenne Lysimachia nummularia Lysimachia punctata Malva moschata Phleum bertolonii Phleum pratense Potentilla reptans Rumcx crispus x Rumex obtusifolius
Scirpus sylvaticus (6) Scutellaria hastifolia Selinum carvifolia Senecio jacobaea x Senecio nemorensis
Silaum silaus Thalictrum flavum Thalictrum lucidum Trifolium hybridum Trifolium thalii Trisetum flavescens Valeriana officinalis (8) Valeriana pratensis Valeriana procurrens Vicia cracca 7Da x B romus hordeaceus
Petrorhagia prolifera (8) Sedum forsteranum Sedum sexangulare Sempervivum arachnoideum Sempervivum montanum Sempervivum tectorum Trifolium arvense Trifolium striatum x Valerianella dentata
Vulpia myuros
7Db Achillea pannonica Alyssum mont, gmelinii x Anthemis tinctoria
Armeria serpentini Asperula cynanchica Astragalus onobrychis x Briza media
Campanula bononiensis (8) Campanula glomerata x Campanula persicifolia
Campanula rapunculus Clematis recta Coronilla coronata Coronilla varia x Dianthus deltoides x Epipactis atrorubens
Filipendula vulgaris Fumana procumbens Galium lucidum x Genista tinctoria Hypericum elcgans Hypericum perforatum Hypochoeris maculata Inula hirta
Inula germanica Jasione montana Koeleria glauca Koeleria pyramidata Koeleria vallesiana (6) Lactuca perennis (6) Laserpitium latifolium Lilium bulbiferum x Melampyrum arvense
Melampyrum cristatum x Melampyrum nemorosum
Melica ciliata Melica transsilvanica Minuartia setacea Onobrychis arenaria Ononis arvensis x Onosma arenarium
Ophrys apifera Orobanche coerulescens Orobanche teucrii Phleum phleoides x Rapistrum perenne x Salvia nemorosa x Salvia verticillata
Scorzonera hispanica Seseli annuum Seseli libanotis Silene armeria Stachys recta Stipa pennata Stipa pulcherrima Stipa tirsa
x Tanacetum corymbosum Teucrium montanum x Thalictrum minus 540
7 l ) b - 7 M h x Thalictrum saxatilis
Thymus serpyllum (8) Trifolium alpestre (6) Trifolium medium (8) Trifolium montanum Trifolium ochroleucon Trifolium rubens Verbascum lychnitis Vicia du meto rum Vicia pisiformis Vicia sylvatica 7E x Avenella flexuosa
x Erica tetralix x Dianthus deltoides x Galium harcynicum x Genista tinctoria
Gentiana lutea x Hieracium laevigatum x Melampyrum pratense
Pseudorchis albida Solidago virg. minuta Trifolium aureum 7F Agrostis canina
Carex pauciflora x Cirsium dissectum
Drosera anglica (8) Drosera intermedia (8) Drosera rotundifolia (8) Epilobium palustre x Erica tetralix
Hydrocotylc vulgaris (8) x Juncus acutiflorus
Juncus articulatus Liparis loeselii Rhynchospora fusca Veronica scutellata 7G Acorus calamus
Eleocharis acicularis (8) lsolepis fluitans lsolepis setacea Myriophyllum spicatum Myriophyllum verticillatum Nuphar lutea
Poa palustris Potamogeton alpinus Ranunculus ololeucos Ranunculus lingua Sagittaria sagittifolia Scutellaria galericulata (6) Sparganium cmersum Spargan i um erectum Veronica anagallis-aquatica 7H Juncus gerardii
x Samolus valerandi Trifolium fragiferum
71 Elymus arenarius Glaucium flavum Lathyrus maritimus Tripleurospcrmum mnntimum 7K Epilobium lanceolatum
Hieracium amplexicaule Parictaria judaica Parictaria offici na lis Sedum dasyphyllum 7L x Aegopodium podagrai'ia (6)
Acthusa cynapium x Agropyron ca il in um x Anchusa arvensis x Anchusa officinalis x Anthemis tinctoria Atropa belladonna Bericroa inca na Brassica nigra x Bromus squarrosus
Ccrinthe glabra
Chaerophyllum aromaticum Chaerophyllum aurcum (6) Chaerophyllum bulbosum Convolvulus arvensis Digitalis grandiflora Digitalis lut ea Digitalis purpurea Erigcron annuus
Hcracleum mantega/'/.ianum x Impatiens noli-tangere
Juncus tenuis Lapsana communis Malva sylvestris Marrubium vulgare Plantago major x Polygonum avicularc agg.
Potentilla intermedia x Rumex obtusifoliiis x Salvia nemorosa x Salvia verticillata
Senecio alpinus Sisymbrium strictissimuni Stachys alpina x Unica dioica
Verbascum nigrum (H) 7M.1 Radiola linoides
x Samolus valerandi 7Mb Agrostemma githago
Anagallis arvensis Anagallis foemina x Anchusa arvensis
Anthémis austriaca Anthoxaiithum puelii Arnoseris mínima Bromus steri lis x Bromus squarrosus
4 1
7Mb-8C
Bromus sccalinus Bromus tectorum Calendula arvensis Chrysanthemum segetum (8) Conringia orientalis Consolida regalis Crepis tectorum Epilobium adenocaulon Erysimum cheiranthoides Fallopia convolvulus Galinsoga ciliata Galinsoga parviflora Hordeum jubatum Hordeum murinum Lappula squarrosa Lathyrus hirsutus Lathyrus nissolia Lathyrus tuberosus x Lolium multiflorum
Lolium remotum Malva pusilla (8) x Melampyrum arvense
Mercurialis annua Misopates orontium Neslia paniculata Phleum paniculatum (8) x Polygonum aviculare agg.
Potentilla norvegica x Rapistrum perenne
Setaria glauca Setaria viridis Silene linicola Silene noctíflora Sonchus arvensis Sonchus asper Sonchus oleraceus Stachvs arvensis
Tripleurospermum inodorum Turgenia latifolia
Urtica urens x Valerianella dentata
Vicia hirsuta Vicia tetrasperma Vicia villosa
8Aa Castanea sativa Clematis vitalba Tilia cordata
8Ab Brachypodium sylvaticum Bromus benekenii Calamagrostis arundinacea x Calamagrostis canescens x Campanula latifolia
Campanula trachelium Circaca alpina Circaea x intermedia Circaea lutetiana
Cyclamen purpurascens x Deschampsia cespitosa
Epipactis helleborine Epipactis microphylla Epipactis leptochila Festuca gigantea Festuca hetcrophylla Galium aristatum Galium sylvaticum x Hieracium lachenalii x Hieracium pallidum x Hieracium umbellatum x Holcus mollis
Hypericum montanum x Hypericum pulchrum x Knautia dipsacifolia x Lactuca quercina x Lembrotropis nigricans x Lycopus europaeus x Molinia caerulea x Mycelis muralis
Prenanthes purpurea Rumex sanguineus Salvia glutinosa x Senecio fuchsii Tamus communis x Teucrium chamaedrys x Teucrium scorodonia x Veratrum album 8Ba
8Bb Calamagrostis varia Corallorhiza trifida Epipogium aphyllum x Lembrotropis nigricans
Linnaea borealis x Molinia arundinacea (9) x Molinia caerulea
Pyrola chlorantha x Teucrium chamaedrys 8C Achillea ptarmica
Agrostis tenuis Althaea officinalis Angelica sylvestris Betonica officinalis Bromus racemosus Centaurea jacea Centaurea pseudophrygia Cirsium canum Cirsium oleraceum Cnidium dubium x Daucus carota x Deschampsia cespitosa
Epilobium hirsutum Filipendula ulmaria Gaudinia fragilis Gentiana asclepiadea 542
КС.
x Gentiana pneumonanthe Hieracium prenanthoides x Hypericum maculatum
Hypericum tetrapterum Inula britannica x Inula salicina
Juncus inflexus x Juncus subnodulosus x Knautia dipsacifolia (7) x Lepidium latifolium
Lotus uliginosus Lysimachia vulgaris Lythrum salicaria x Medicago sativo x Melilotus dentata x Mentha arvensis
Mentha longifolia Mentha pulegium x Molinia arundinacea (9) x Molinia caerulea
Odontites rubra x Pastinaca sativa
Peucedanum carvifolia Prunella vulgaris Pulicaria dysenteries x Rumcx conglomerates x Rumex thyrsiflorus
Sanguisorba officinalis Serratula tinctoria Stachys palustris x Succisa pratensis x Veratrum album Veronica longifolia 8Da Agrostis stricta
Bothriochloa ischacmum Corynephorus cancscens Filago minima Filago vulgaris agg.
Jovibarba sobolifera Micropus erectus Petrorhagia saxífraga Sedum album Sedum reflexum (7) Teucrium botrys 8Db Achillea nobilis
Agrimonia eupatori a Agrimonia procera Allium montanum Allium olcraccum Allium sphaerocephalon Anthericum ramosum Artemisia campestris Aster amcllus Aster linosyris Astragalus cicer Astragalus glycyphyllos Brachypodium pinnatum Bupleurum falcatum
Campanula rapunculoides Carlina acaulis Carlina vulgaris Centaurea scabiosa Centaurea stoebc x Centaurium erytbraca
Cirsium acaule Clinopodium vulgare x Daucus carota
Dianthus armeria Dorycnium herbaceum Erigeron acris Eryngium campestre Euphrasia stricta Galium verum Gentiana cruciata Helichrysum arenarium Inula con y za Inula germanica x Inula salicina
Inula spiracifolia Jurinea cyanoides x Knautia dipsacifolia (7) x Lactuca quercina
Lathyrus sylvestris x Lembrotropis nigricans
Linum flavum Medicago falcata Odontites lutea Ononis repens Ononis spinosa Origanum vulgare Peucedanum alsaticum Peu ced a n u m cerva ri a Peucedanum officinale Peu cedan u m o reosc 1 i nu m Pimpinella saxífraga Prunella grandiflora Prunella laciniata Scabiosa can esce ns Scabiosa columbaria Scabiosa ochroleuca x Senecio erucifolius
Scseli hippo ma rat bru m Seseli montanum Stipa capillata x Teucrium chamaedrys
Tordylium maximum Veronica spicata 8E Centaurea nigra
Cuscuta epithymum Danthonia decumbens x Gentiana pneumonanthe
Gen ti a nel I a ca mp es t ri s Gnaphalium norvegicum x I lieracium lachenalii x I lieracium umbellatum x Holcus mollis x Hypericum maculatum
8E-8L
x Hypericum pulchrum x Molinia caerulea x Succisa pratensis x Teucrium scorodonia 8F Calamagrostis stricta Epipactis palustris x Juncus subnodulosus x Molinia caerulea
Narthecium ossifragum Parnassia palustris Rhynchospora alba Swertia perennis 8G Alisma gramineum
Alisma lanceolatum Alisma plantago-aquatica Apium inundatum Apium nodiflorum Baldcllia ranunculoides (7) Bernia erecta
x Bolboschoenus maritimus Butomus umbellatus x Calamagrostis canescens
Ceratophyllum demersum Ceratophyllum submersum Cicuta virosa
Deschampsia media Glyceria maxima Hypericum elodes Leersia oryzoides Littorella uniflora x Lycopus europaeus
Mentha aquatica Nymphaea candida Nymphoides peltata Oenanthe aquatica Oenanthe fistulosa Peucedanum palustre Phalaris arundinacea Potamogeton gramineus Potamogeton perfoliatus Ranunculus fluitans Rumex aquaticus Rumcx hydrolapathum Schoenoplectus lacustris Schoenoplcctus tabernaemontani Schoenoplectus triqueter x Scrophularia umbrosa
Senecio paludosus Sium latifolium Sparganium minimum Typha angustifolia Tvpha latifolia Utricularia minor Utricularia vulgaris 8H Apium graveolens Artemisia maritima
Aster tripolium x Bolboschoenus maritimus
Halimione pedunculata Halimione portulacoides Juncus anceps Limonium vulgare Parapholis strigosa Plantago maritima Puccinellia maritima Salicornia dolichostachya Salicornia europaea Suaeda maritima 81 Ammocalamagrostis baltica
Ammophila arenaria Atriplex littoralis Blysmus rufus Cakile maritima Eryngium maritimum Lactuca tatarica Salsola kali
Sonchus arvensis uliginosus 8K Achnatherum calamagrostis
Calamagrostis pseudophragmites Epilobium dodonaei
Epilobium fleischeri Galeopsis angustifolia Galeopsis ladanum Hieracium glaucum x Hieracium pallidum x Galeopsis segetum
Sedum maximum x Sedum telephium Senecio viscosus 8L Agropyron intermedium
Agropyron repens Anthriscus caucalis Arctium lappa Arctium minus Arctium nemorosum Arctium tomentosum Artemisia absinthium Artemisia vulgaris Ballota nigra Blysmus comprcssus Bromus ramosus Calamagrostis epigeios Calystegia sepium x Campanula latifolia
Carduus acanthoidcs Carduus crispus Carduus nutans x Centaurium erythraea
Chondrilla juncca Cichorium intybus Cirsium arvense Cirsium eriophorum 544
1
Cirsium vulgare Cucubalus baccifcr Cuscuta europaea x Daucus caroca
Dipsacus fullonum Dipsacus pilosus Echinops sphaeroccphalus Epilobium angustifolium Epilobium tetragonum Eupatorium cannabinum Falcaría vulgaris Fallopia dumetorum Galeopsis bifida Galeopsis pubesccns x Galeopsis tetrahit
Gnaphalium sylvaticum Helianthus tuberosus Hypericum hirsutum Impatiens glandulifera Inula helenium x Lactuca serriola
Lavatera thuringiaca Leonurus cardiaca Linaria vulgaris Malva alcea x Medicago sativa
Melilotus alba Melilotus altissima x Melilotus dentata x Mentha arvensis x Mycelis muralis Ncpcta cataria Oenothera biennis Onopordum acanthium x Pastinaca sativa
Picris hieracioides Rudbeckia laciniata Rumex alpinus x Rumex thyrsiflorus
Ruta graveo lens Sambucus ebulus Saponaria officinalis x Scrophularia umbrosa x Senecio erucifolius x Senecio fuchsii
Senecio inacquidens Senecio sylvaticus Sonchus palustris Stachys germanica Tanacetum vulgare Torilis japónica Verbascum densiflorum Verbascum thapsus Verbena officinalis 8 Ma Bidens ccrnua
Bidens connata Bidens frondosa Bidens radiata Bidens tripartita
HL-HMb Centaurium pulchellum (7)
Chenopodium glaucum Chcnopodium rubrum Corrigiola litoralis ]'Ialine hexandra Eleocharis ovata Gnaphalium lutco-album Gnaphalium uliginosuni Hypericum humifusum Juncus bufonius Lythrum hyssopifolia Polygonum hydropiper Polygonum lapathifolium Po I y go n u m d an u b i a I e Polygonum minus Polygonum mite x Rumex conglomerates
Rumex maritimus 8 Mb Allium rotund uni Amaranthus alhus Amaran thus retroflcxus Anthcmis arvensis Anthémis conila Apera incorrupta Apera spica-venti Atriplcx bastata A triplex oblongifolia Atriplcx paiula A triplex nitons Atriplcx latarica Avena fatua Bifora radians Bromus inermis Chenopodium album Chenopodium opulilolium Chenopodium botrys Chenopodium ficifolium Chenopodium hybridum Chenopodium múrale Chenopodium poi y sperimi m Chenopodium vulvaria Cony za canadensis Corispermum Icpiopterum Cuscuta epilinum Digitaria ischaemum Digii aria sanguinai is Ec h inoch loa с ru s -ga 11 i Eragrostis minor x Galeopsis segetum
Galeopsis speciosa x Galeopsis tetrahit
Iva xanthiifolia Kickxia elatine Kickxia spuria x Lactuca serriola x Lepidium laiifolium
Lolium tcmulentum x Mentha arvensis
Odontites verna
545
8Mb-9Mb
Plantago indica 9E
Polygonum persicaria Portulaca oleracea (?) Salsola kali ruthenica
Scleranthus annuus 9F
x Sedum telephium
Solanum nigrum 9G
Stachys annua
9H
9Aa Hederá helix 91
9Ab Epipactis pupurata 9K
x Hieracium sabaudum
Humulus lupulus 9L
x Solidago virgaurea 9B
9C Colchicum autumnale 9Da -
9Db Gentianella ciliata 9Ma
Gentianella germanica
Spiranthes spiralis 9Mb
Calluna vulgaris Hieracium sabaudum Solidago virgaurea
Phragmites australis Salicornia ramosissima
Aster novae-angliae Aster novi-belgii agg.
Reynoutria japónica Reynoutria sachalinensis Senecio fluviatilis Solidago canadensis Solidago gigantea Solidago graminifolia
Inula graveolens
546
Anhang 2: Alphabetische Liste aller Sippen mit Angaben der Phänoph;
und der Vegetationstypen (A -M ) (s. auch Kapitel 3)
Abies alba 5BA Acer campestre 4Aa Acer monspessulanum 3Aa Acer platanoides 2Aa Acer pseudoplatanus 4Aa Aceras anthropophorum 5Db Achillea collina 6Db Achillea millefolium 7C Achillea nobilis 8Db Achillea pannonica 7Db Achillea ptarmica 8C Achillea setacea 6Db Achnatherum calamagrostis 8 К Acinos arvensis 6Da Aconitum napellus 7С Aconitum paniculatum 7С Aconitum variegatum 7Ab Aconitum vulparia 6Ab Acorus calamus 7G Actaea spicata 5Ab Adenostyles alliariac 7C Adenostyles glabra 7Ab, 7Bb Adonis aestivalis 6Mb Adonis flammea 6Mb Adonis vernalis 2Db Adoxa moschatellina 2Ab Aegopodium podagraria 7 Ab, 7L Aesculus hippocastanum 4Aa Aethusa cynapium 7L Agrimonia eupatoria 8Db Agrimonia procera 8Db Agropyron caninum 7Ab, 7L Agropyron intermedium 8L Agropyron repens 8L Agrostemma githago 7Mb Agrostis canina 7F Agrostis gigantea 7C Agrostis stolonifera 7C Agrostis stricta 8Da Agrostis tenuis 8C Aira caryophyllea 4Da Aira praecox 4Da Ajuga chamaepitys 6Mb Ajuga genevensis 5Db Ajuga reptans 4C Alchemilla hybrida 5E Alchemilla vulgaris agg. (5C) Alisma gramineum 8G Alisma lanceolatum 8G Alisma plantago-aquatica 8G Alliaria pctiolata 4L Allium angulosum 6C Allium montanum 8Db Allium oleraceuin 8Db Allium paradoxum 3Ab Allium rotundum 6C, 6Db Allium schoenoprasum 6Ab
Allium scorodoprasum 6Ab Allium sphaeroccphalon 8 Db Allium ursinum 5Ab Allium vincale 6Mb Ainus glutinosa lAa Ainus incana lAa Ainus viridis 4Aa Alopccurus acqualis 5 Ma Alopecurus gcniculatus 5C Alopccurus myosuroidcs 5 Mb Alopccurus pratensis 4C Althaea officinalis 8C Alyssum alyssoides 4Da Alyssum mont, gmclinii 7Db Alyssum montanum 3Db Alyssum saxatile 3Db Amaranthus albus 8 Mb Amaramhus retroflexus 8 Mb Amelanchicr ovalis 3Aa Ammocalamagrostis baltica 81 Ammophila arenaria 81 Anacamptis pyramidalis 4Db Anagallis arvensis 7Mb Anagallis foemina 7Mb Anchusa arvensis 7L, 7Mb Anchusa officinalis 7L Andromeda polifolia 4F Androsace septentrionalis 3Da Anemone narcissiflora 5Db Anemone nemorosa 2Ab, 2C Anemone ranunculoides 2Ab Anemone sylvestris 4Db Angelica archangelica 6L Angelica sylvestris 8C Antcnnaria dioica 5E Anthemis arvensis 8 Mb Anthemis austriaca 7Mb Anthemis cotula 8L Anthemis tinctoria 7Db, 7L.
Anthericum liliago 6Db Anthericum ramosum 8 Db Anthoxanthum odorat um 4 С Anthoxanthum puelii 7Mb Anthriscus caucalis 8L Anthriscus nitida 5Ab, 5L Anthriscus sylvestris 5C, 5L Anthyllis vulneraria 5Db Apera interrupta 8 Mb Apera spica-vcnii 8 Mb Aphanes arvensis 6Mb Aphanes microcarpa 6Mb Apium graveolens 8H Apium inundatum 8G Apium nodiflorum 8G Aposcris foctida 5Ab Aquilegia atrata 5Bb Aquilegia vulgaris 5Ab Arabidopsis thaliana 3Da