• Keine Ergebnisse gefunden

Phänologische und symphänologische Artengruppen von Blütenpflanzen Mitteleuropas

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2023

Aktie "Phänologische und symphänologische Artengruppen von Blütenpflanzen Mitteleuropas"

Copied!
39
0
0

Wird geladen.... (Jetzt Volltext ansehen)

Volltext

(1)

The electronic publication

Phänologische und symphänologische Artengruppen von Blütenpflanzen Mitteleuropas

(Dierschke 1995)

has been archived at http://publikationen.ub.uni-frankfurt.de/ (repository of University Library Frankfurt, Germany).

Please include its persistent identifier urn:nbn:de:hebis:30:3-425536

whenever you cite this electronic publication.

(2)

Tuexenia 15: 523-560. G öttingen 1995.

P h ä n o lo g is c h e u n d sy m p h ä n o l o g is c h e A r t e n g r u p p e n v o n B lü te n p fla n z e n M itteleu rop as

- Hartmut Dierschk e -

Z usam m enfassung

Mit Hilfe blühphänologischer Merkmale von Waldpflanzen wird die Vegetationsperiode in Phäno- phasen nach phänologischen Artengruppen eingeteilt. Diesen Phasen werden 1577 Blütenpflanzen Mittel- europas, vorwiegend solche mit Hauptverbreitung im planaren bis montanen Bereich, zugeordnet, aufge­

teilt auf 12 grobe G esellschaftsgruppen (А-M ). Hieraus ergeben sich zwei Artenlisten mit phänologischen bzw. symphänologischen Angaben in gesellschaftsspezifischer Gliederung und alphabetischer Reihenfol­

ge (Anhang 1-2). Für die G esellschaftsgruppen werden symphänologische Gruppensp e k tr e n erstellt und kommentiert.

Abstract: Phenological and symphenological species groups of flowering plants of central Europe

By means of phenological characteristics (time from beginning to full development of flowering) of forest plant species, 9 phenological groups have been established which characterize phenophases 1-9 of the vegetation period. Afterwards, 1577 plant species of central Europe were classified into these phenolo­

gical groups, especially those growing in lower to montane areas (i.e. excluding alpine plants). These species belong to 12 groups of plant communities (А-M ; some with subgroups a-b). On this basis two species lists are prepared, one with symphenological groups related to the community groups A- M (appendix 1) and one in alphabetic sequence (appendix 2). Symphenological group spectra were estab­

lished and are discussed for the community groups.

1. E i n l e i t u n g

E rste V orstellun g en ü b er eine gruppenweise Zusam m enfassung von Pflanzen nach ihrem p h änologischen Ja h re srh y th m u s ergaben sich bereits in den 70er Jah ren hei phänologischen U n tersu ch u n gen einzelner Pflanzengesellschaften (z .B . D I E R S C H K E 1974). A nfang der 80er Ja h re begannen D auerun tersu ch un g en in artenreichen Laubw äldern bei G ö ttin g en . Sie zeigten bestim m te, nach ihrem Blühv erh altcn relativ einheitliche Artengruppen in sich teilweise ü b er­

lagernden Blü hw ellen vom F rü h ja h r bis zu m So m m e r. E n tsprechend den wechselnden W itte- ru ngsverhältnissen w aren diese Blühw ellen von Ja h r zu Ja h r zeitlich abw eichend, die ihnen z u ­ grunde liegenden Pflanzensippen blieben aber zusam m en, d.h. es ergab sich ein e regelhafte A b ­ folge von Blü haspekten im Jahresverlau f, aus denen sich entsprechende Phänophascn ableiten ließen ( D I E R S C H K E 1982). U m g ek e h rt k on n te n weitere A rten nach ihrem Blühv erhallen diesen Phasen zugeord net werden. E in e erste L iste mit 4 0 2 entsprechend klassifizierten A rten erschien 1983. Später wurden auch F reilandpflanzen mit eingestuft. D u rch viele eigene B e o b ­ achtungen, neben d irekten phän ologischen U n tersuch un gen auch aus Notizen von E x k u rs io ­ nen und W an derun g en, ergänzt durch solche aus Bo tan isch en G ä rte n in G ö ttin g en , aber auch durch m öglichst breite A u sw ertun g entsprechen der L ite ratu r und hiesiger Exam ensarbeiten , hat sich das Bild ph än olo gischer G ru p p en u n serer m itteleuropäischen Flora zun eh m en d e rw ei­

tert und gefestigt, die in be zu g auf b estim m te Pflanzengesellschaften als sy m ph äno log ische G ru p p en be zeich n e t werden.

Die jetzt vorgelegte Artenliste enthält 1577 Sippen, somit große Anteile unserer mittel­

europäischen Blütenpflanzen, bevorzugt solche tieferer Lagen (planare bis montane Stufe). Sie soll zunächst als Diskussionsgrundlage dienen, auch dazu, noch bestehende Lücken aulzufül­

len. Sicher bedarf es noch mancher Korrektur. Nachzugehen wäre z.B. auch gebietsspezi- 523

(3)

fischen oder gesellschaftseigenen A b w eichu ngen, die aber w ohl höchstens eine Stufe nach v o r ­ ne o d er hinten betragen dürften.

Ph änolog ische U n tersuch un gen sind eine reizvolle, ohn e je gliche Hilfsm ittel d u r c h fü h r b a ­ re Beschäftigung. Sie verstärken den B lic k für feine A bläufe in der N atu r, geben A n laß z u m N ach denk en ü b e r kausal-ökologisch e Zusam m enhänge und lassen b io zö n o lo g isch e B e z ü g e im rh y thm isch en V erhalten von Pflanzen und T ie re n hervortreten. So erhoffe ich durch diese A r ­ beit breite A n regungen zu eigenen B e ob ach tu ng en der L eser und daraus folgend b o ta n is c h e A n m erk u n g en und Ergän zu ngen zur vorgelegten Artenliste.

2. M a te r ia l u n d M e th o d e n

Als M aterial der vorliegenden A rten liste dient der gesamt Floren bestan d an B lü te n p fla n z e n Mitteleuropas, allerdings o h n e Sippen der alpinen Stufe, die anderen klim atischen und p h ä n o ­ logischen G esetzm äß ig k eiten folgen. A u fge n om m e n w erden von letzteren n u r solche, die a u c h häufiger in tieferen Lagen (z .B . auf F lu ß sch o tter der Alpenflüsse, in subalpinen W äld e rn ) z u finden sind. A ls grundlegende A rten liste wurde die Zeigerwertliste v on E L L E N B E R G ( z u ­ letzt E L L E N B E R G et al. 1992) b en utzt, ergänzt in einigen Fällen durch O B E R D O R F E R (1990). Sow eit bekann t, werden auch Kleinarten, in wenigen F ällen auch U n terarten b e r ü c k ­ sichtigt, die ein spezifisches phänologisches V erhalten erkennen lassen.

F ü r die A ufstellung von A rtengru ppen nach p h änologischen Kriterien (p h ä n o lo g isch e n G ru p p en ) haben sich B lü hm erk m ale als besonders geeignet erwiesen (s. auch D I E R S C H K E 1994, S. 3 7 7 ff.). Sie sind relativ klar definiert und beob ach tbar, lassen auch am deutlich sten r e ­ gelhafte Züge erkennen. A u ßerd em ergeben sie oft enge b io zö n o lo g isch e B e z ü g e und sind als landschaftsprägende A spekte bedeutsam , letztlich deshalb auch von h o h e m ästhetischem W e r t . D ie Blü hd auer ist allerdings seh r unterschiedlich. M an c he A rten blühen n u r wenige T a g e , a n ­ dere über M o n ate hin. D ag eg en hat sich der Z e itabsch n itt Blü hbegin n bis V o llb lü te (ü b er 5 0 % der Blüten geöffnet bzw . üb er 5 0 % der Individuen blühend) als geeignetes K riteriu m fü r e in e phänologische K lassifizierung erwiesen. P h ä n o lo g is c h e A r te n g r u p p e n beziehen sich au f d ie gesamte F lora eines G ebietes, sy m p h ä n o lo g is c h e A r te n g r u p p e n auf b e stim m te P fla n z e n g e ­ sellschaften. Je d e ph än olo gische G ru p p e ken n zeich n et eine P h ä n o p h a s e im Jah resablauf, l n j e ­ der Phänophase k ön n en noch Pflanzen der vorh ergehen den Phase(n) blü h en , so daß die A n ­ zahl jeweils blü h ender Sippen in der Regel g rö ßer ist als diejenige einer G ru p p e. Im F r ü h ja h r lösen sich die Phänophasen m eist im A b stan d von 2 - 3 W o ch e n ab. Bei sehr rascher E r w ä r m u n g kann aber eine Phase auch nur w enige T a g e dauern oder überhaupt schw er ab g ren zbar sein. I m S o m m e r sind die Phasen länger. D ie H o c h so m m erp h a se kann bis ü b e r zwei M o n a te d au ern.

Zw ar gibt es hier n och zeitlich gestaffelte U n te rg ru p p en , die aber wenig klar erk en n b ar sind.

F ü r die A ufstellung phän ologischer A rtengru ppen bzw . die D efin itio n von P h ä n o p h a sen waren verschiedene Schritte n otw en dig b zw . sinnvoll:

- Aufstellung eines Schlüssels gut faßbarer phänologischer Merkmale (Entwicklungs- oder Phänostu- fen; s. D IE R SC H K E 1972 ff.).

- Mehrjährige phänologische Untersuchungen, hier in Wäldern Südniedersachsens, zum Erkennen re- gelhafter phänologischer Abfolgen (Blühwellen, Phänophasen) bis zu einer ersten Gruppierung von Waldpflanzen nach blühphänologischen Kriterien (D IE R SC H K E 1982).

- Versuche der Zuordnung von Nichtwaldpflanzen (D IE R SC H K E 1983).

- Aufstellung eines Bestimmungsschlüssels zur Erkennung von Phänophasen (D IE R SC H K E 1989).

- Zuordnung möglichst vieler Arten der Flora Mitteleuropas zu einzelnen Phänophasen nach eigenen Notizen mit größerer zeitlicher und räumlicher Breite sowie nach Literaturangaben (Erstellung einer entsprechenden Bibliographie s. D IE R S C H K E 1990).

Erstellung einer Gesamtliste in alphabetischer Folge mit phänologischen Angaben (Phänozahlcn) so ­ wie geordnet nach pflanzensoziologischen Kriterien (Anlage 1-2).

B e t o n t sei hier, d a ß alle A n g a b e n a u f gen au e n (m a n c h m a l allerdin gs n u r zufälligen) B e o b ­ a c h t u n g e n b e ru h e n , m ö glichst ü b e r m e h re re J ah r e v e rstre u t. F ü r viele A r t e n w e ite r V e r b r e i ­ t u n g ließ sich dies erfüllen, w o b e i im m e r w ie d e r k leinere K o r r e k t u r e n n o t w e n d i g w a re n . F ü r 524

(4)

etliche A rten liegen dagegen n u r einmalige D aten vor, im Extrem fall nur solche aus G ö ttin g er B o tanisch en G ärten. E in e allgemeinere Zuord nu ng von A rten ohne genaue G clän d cd atcn, wie sie z .B . fü r m an ch e öko log isch en Zeigerwerte m öglich ist, erscheint für phänologische Ein stu­

fungen unbrauchbar. Je d e Sippe muß an ihrem W u ch so rt in V erbindung mit m öglichst vielen weiteren gerade blühenden A rten unm ittelbar klassifiziert werden.

3. Phänologische und symphänologische Artengruppen

Im A nhang sind die erfaßten Sippen einmal alphabetisch (Anhang 2), einmal nach groben V egetationstypen (G csellschaftsgruppen, A nhang l) zusam m engestcllt. In der alphabetischen Liste sind die zugehörigen Phänophasen (Z iffer 1 - 9 ) sowie die Gesellschaftsgruppen (B u ch sta ­ ben А - M ) hinter jed er Sippe als „Ph änozah l“ aufgeführt. D ie Bezeichung der Phänophasen 1-9 erfolgt nach je einem G e h ö lz und einer krautigen W aldpflanze. D ie Phasen 10-11 ergänzen den Jah resablau f (in K lam m ern allgemeinere Bezeichnungen für p h änologische Jahreszeiten):

1C orylus-Leucojum -Phase (Vorfrühling)

2A cer platan oides-A n em on e n em orosa-Phase (Beginn Erstfrühling) 3Prunus avium -Ranunculus anricom us-Phase (Ende Erstfrühling) 4F agus-Lam iastrum -Phase (Beginn Vollfrühling)

5Sorbus au cuparia-G alium o doratum -P h ase(Ende Vollfrühling) 6Cornus sanguinea-M elica u niflora-P hase(Beginn Frühsommer) 7Ligustrum-Stachys sylvatica-Phase(Ende Frühsommer) 8Clem atis vitalba-G aliu m sylvaticum -Phase (Hochsommer) 9H ed era-S olid ag o-Phase (Frühherbst)

10 Herbstphase (Herbst) 11 Ruhephase (Winter)

Bei Sippen u nklarer Z u o rd nu n g sind die Z iffern eingeklam m ert. D ie alphabetische Liste ist m ehr zum allgemeinen N achschlagen gedacht; sic ergibt bei A n o rd nu ng nach den Ph än o p h a­

sen 1 - 9 die phänologischen G rupp en.

F ü r die A ufstellung sy m ph änolog isch er G ru p p en kann man V egetationstabellen einzelner Pflanzengesellschaften ben utzen , alle A rten (oder nur solch e bestim m ter Stetigkeit) nach der alphabetischen L iste einstufen und zu entsprechenden G ru p p en zusammenfassen. F ü r einen G esam tü b erb lick M itteleuropas sind hingegen nur grö bere G esellschaftsgruppen als B ezu g s­

basis m öglich. D esh alb werden die sym phänologischcn G ru p p en hier auf 12 g ro be V eg eta­

tio nsty p en bezog en, die folgend erm aßen zusam m engefaßt sind:

A Laubwälder und -gcbüsche (incl. Laubgehölze anderer Vegetationstypen)

Q u erco-Fageteas.l,,A ln etea glutinosae

,

Salicetca pu rpu reae

,

Q ucrcctea robori-p etraeae

,

R ham no-Pru- n etea

,

Franguletea

a) Phanerophyten; b) Übrige В Nadelwälder und-gcbüsche

V accinio-Piceetea, Erico-Pine tea, Pulsatillo-Pinetca, Vaccinici ea uliginosi a) Phanerophyten; b) Übrige

С Wirtschaftsgrünland, Fluirasen, Hochstaudenfluren

M olmio-ArrhenathereteUy A gr ostie tea stoloni/crac, M и Igedio-A conitet ea D Felsfluren, Magerrasen und Säume schwach saurer bis basischer Böden

K oelerio-C ory n epboretea, Festu co-B rom etea, V ioletea calam in ariae, T rifolio-G eran ictea a) vorwiegend in lückigcr Vegetation; b) Übrige

E Magerrasen, Säume und Zwergstrauchheiden basenarmer Böden C alluna-U lice tca

,

M elam pyro-H olcctca

,

L oiscleurio- Vaccinietca F Nieder- und Hochmoorvegetation

S cheu chzerio- C aricetea fusen e, O xycocco-Sphagnetea G Süßwasscr-, Quell-, Ufer- und Sumpfvegetation

Phragm iti-M agnocaricetea, M on tio-C ardam in etea, Potam oge tonet ea, LiltoreHetCd, U tricniarictea

,

(L em n etea)

H Salzwasser- und Salzbodcnvegetaiion

A steretea tripolii, Bolbosch oen etea m aritim i

,

S partinetea

,

Гb ero - Salicorniete a

,

Saginetea maritimi, Zoste retea, Ruppietea

(5)

I Kíistenspülsaum- und Weißdünenvegetation

Ca k iletea maritimae, A mmopbiletea, Honkenyo-Elymetea К Gesteinsschutt-, Gesteinsfugen- und Mauervegetation tieferer Lagen

Asplenietea trichomanis, Thlaspietea rotundifolii, Cymbalario-Parietarietea L Vorwiegend ausdauernde nitrophile Ruderal-, Schlag-, Tritt- und Saumgesellschaftcn

Artemisietea vulgaris, Agropyretea, Plantanginetea, Poetea annuae, Epilobietea angustifolii M Kurzlebige Pionier- und Dauergesellschaften nährstoffreicher Böden

a) auf feuchten Böden: Isoeto-Nanojuncetea, Bidentetea b) Übrige: Stellarietea m ediae

Bei den Gehölzgesellschaften (A, B) wird weiter zwischen Phanerophyten und den übrigen Lebensformen unterschieden, bei D und M gibt es Untergruppen (a-b).

D iesen G esellschaftsgruppen sind alle Sippen d er alphabetischen Liste nach ih ren V o r k o m ­ m en sschw erpu nk ten zugeordnet, n icht n u r im Sinne v on C harak terarten , eh er ähnlich w ie i n der F lo ra von O B E R D O R F E R (1 9 9 0 ). E in e grö ßere Zahl von Sippen wird zw ei (vereinzelt s o ­ gar drei) V eg etation sty pen nebeneinander zugeordnet, z.B . bei Sch w erpu nk ten im W ald u n d außerhalb im Freiland oder am W aldrand. B e i 1577 Sippen ergeben sich deshalb in sgesam t 1 8 0 0 N en nung en . Sippen mit M e hrfach nenn u ng sind du rch ein „x“ g ekennzeichnet. S o z io lo g is c h indifferente A r te n sind d o rt eingeordnet, w o sie verm utlich am besten zur B lü te gelangen.

D ie sy m ph äno log isch en G rupp en А - M sind im A nh an g 1 jeweils nach P h än o p hasen 1—9 zusam m engefaßt und ergeben som it auch die p hänologischen G ru p p en aller Sippen.

A b sch ließ en d sei n och kurz auf einige Prob lem e der phänologischen E instufu n g h i n g e ­ wiesen:

- E s kann für m anche Sippe gesellschaftsspezifischc A bw eichu ngen des B lü hen s geben (z .B . F A L I N S K A 1978: C alth ap alu stris). D iese bleiben aber gew öhnlich im Z eitbereich e i ­ ner Phänophase, o der die ganze A rtengru ppe ist etwas verschoben.

- U n te r verschiedenem M e so - bis M ak ro k lim a sind artspezifische A b w eich u n g e n d e n k b a r (s. auch n äch ster A b satz). G ebietsspezifische A bw eich u n gen v o n A rten oder T e ilg r u p p e n m üssen n o c h untersucht w erden (z.B . auch das V erhalten in verschiedenen H ö h e n s t u fe n ), ebenfalls die G ü ltig k e it der vorg e n om m e n e n E in stufu n gen in ganz M itteleuro pa und d a r ­ üb er hinaus.

- E s kann verschiedene Ö k o ty p e n einer Sippe geben, die sich ph änolo gisch u n te rsch ie d lich verhalten. D ies gilt sow o hl b ezog en au f Teilg ebiete (s.o.) als auch für verschiedene P f la n ­ zengesellschaften eines G ebie tes, w o rau f P A T Z K E (1990) hingew iesen hat.

- V o r allem neo ph y tisch e Sippen k ö n n e n im Zuge ihrer E in bü rg eru n g ihren p h ä n o lo g is c h e n R h y th m u s ändern, u m sich den neuen G eg eb en heiten anzupassen (s. O T T E 1991: C b e n o - p o d iu m fic ifo liu m , W E R N E R et al. 1991 : S en ecio in aequ iden s).

4. Z u s a m m e n f a s s e n d e A u s w e rtu n g s m ö g l ic h k e ite n n a c h s y m p h ä n o lo g is c h e n G r u p p e n

D ie phän olo gischen Ein stu fu n gen v on 1577 B lü ten pflan zen erm ög lich en m ancherlei A u s ­ w e rtu n g e n in be zu g zu P flanzenlisten od er V egetationstabellen. N ah eliegend ist die E r s te llu n g sy m p häno log isch er G ru p p en sp ek tren , welche die A n zah l von Sippen jed er Phän o p h ase fü r b e ­ stim m te Pflanzenbeständ e o d er -gesellschaften darstellen. Beispiele fü r W ald g ese llsc h aften sind bereits v orh and en ( D I E R S C H K E 1983, 1995). W eitere A u sw ertu n g sm ö g lich ke iten f i n ­ den sich bei D I E R S C H K E (1 9 9 4 , S. 3 7 0 ff.).

S ollten sich die hier vorg e n om m e ne n E in stu fu n gen als großräum ig gültig erw eisen, k ö n n ­ ten sic die m eist n ur sehr gro ben A n g aben zu r B lü teze it in F lo ren w erk en ersetzen.

D ie folgend e A u sw ertun g bezieht sich n ur auf die g ro b zusam m engefaßten G e s e lls c h a fts ­ gruppen А - M und die ihnen zuo rd enbaren Sippen pro Phänophase 1 - 9 . A b b . 1 zeigt s y m p h ä ­ n olo g ische G ru p p en sp ek tren v on 11 V eg etationsty p en (die Küstenv eg etation H , 1 ist z u s a m ­ m en gefaßt), sow o h l m it abso luten Z ah len (unten) als auch in P ro ze n tw erten (ob en ). B e i d e n 526

(6)

Gehölz-Gesellschaften ist der Anteil der Phanerophyten dunkel abgehoben. Kinzelwcrte erge­

ben sich aus Tabelle 1.

Tabelle 1: Anzahl der Sippen der Phänophasen 1-9 und der Vegetationstypen А -M, G esam tartenzahl der Phänophasen (AZ) und Zahl der Nennungen (N) für Arten einer Phänophase

Aa Ab Ba Bb С Da Db E F G H I К L Ma Mb AZ N

1 16 7 1 1 2 3 - - - 1 - - 2 - 6 39 39

2 6 33 1 3 6 8 9 2 1 2 1 1 6 - 5 70 84

3 27 22 3 8 12 10 14 5 9 4 - - 2 6 1 В 115 131

4 16 20 3 3 20 12 18 4 9 16 - - 1 9 - 9 123 140

5 13 46 3 7 37 4 35 19 15 10 5 1 6 17 3 9 200 230

6 19 37 3 12 72 9 92 27 7 25 5 1 3 31 4 50 339 397

7 6 26 2 13 62 11 70 11 14 16 3 4 5 36 2 53 294 334

8 3 38 - 9 50 11 63 14 8 42 14 9 12 77 23 49 376 422

9 1 4 - - 1 - 3 3 - 1 1 - - 0 - 1 21 23

AZ 107 23 3 16 56 262 68 304 85 63 117 29 15 30 192 33 190 157 7 18 00

D ie G esam tarten zahlen der V egetation stypen haben cinc Spanne von 30 bis 372. Auch wenn sch on wenige A rten bei D o m in an z sehr auffällige Blühaspckte bilden können, ist die A r ­ cenzahl doch ein gewisses M aß fü r die räum liche und zeitliche V ielfalt blühender Pflanzen.

Besonders reichhaltig sind demnach T rockenrasen/Saum (D ), L au bg ehö lze (A) und G rünland (C ). B e son d e rs arm an Blühaspekten sind dagegen Pflanzengesellschaften auf S c h o tte r und in G esteinsspalten (K ) (oh n e alpine A rten !) sow ie die K üstenvegetation der 1 )ü n e n und M arschen (H , I). Allerdings d ifferenziert sich dieses Bild teilweise stark bei Betrachtung einzelner G e ­ sellschaften, z.B . zw isch en artenreichen L au bw äldern basenreicher Stan dorte imcl artenarmen W äldern saurer B ö d e n (s. D I E R S C H K E 1993).

Allgem ein ere Züge zeigt die V erteilung der A rten nul die verschiedenen Phänophasen. Aus T ab elle 1 ergibt sich ein M axim um von 376 A rten im H o c h s o m m e r (Phase 8). Fast ein Viertel k o m m t also erst hier zur Blüte. D ie Phasen 6 - 8 enthalten sogar 6 4 % aller erfaßten Sippen. Im F rü h lin g (P h ase 1 - 5 ) steigert sich der Anteil von Phase zu Phase : 2/4/7/8/13%. Im Frü hh erbst (P h ase 9) beginnen n u r noch 2 1 A rten (gut 1 % ) mit der Blüte.

A b b . 1 läßt etwas genauer den gesellschaftsbczogcn unterschiedlichen phänologischen R h y th m u s erkennen. In sbeson d ere gibt es deutlichere U nterschiede zw ischen Frühling und So m m e r. E in recht breites Spektrum haben unsere Laubw älder. D ie H o lzp flan zcn blühen v o r­

wiegend im Frü hlin g , bei den Krautigen ist auch Phase 8 n och stärk er vertreten. Betrachtet man allerdings die zugehörigen Sippen der G ru p p e 8 A b (A nh an g 1 ), handelt es sich vorwiegend um solche basen arm er Standorte, d.h. die anspruchsvolleren l.aubw aldgcscllschalten sind kaum noch vertreten. D ie prozentualen Bezieh un gen der Phasen 1 —3/ 1 —5/6—8 ergeben bezüglich der G esam tarten zah l der Lau bw älder (340) 33/61/38 % . D ie N adelw äld er haben nur 72 eigene A r ­ ten, m it höh eren A n teilen im Som m er: 24/ 46/54% . Allgem ein verschiebt sich das Blühgesche- hen bei schlechterer N äh rstoffv ersorg u n g zunehm end zu m So m m e r hin ( D I H R S C I I K E 1995).

Im F reiland ist der A nteil der F rü h b lü h er (Ph änophase 1-3) gering, am höchsten n o c h im offe n en M agerrasen (D a ) mit 3 1 % (D insgesamt 1 2 % ). Auch die Phasen I - 5 erreichen n ur bei den M o o r e n üb er 50 % ; sehr niedrige A nteile haben die K ü sten bereich e (H + I: 1 6 % ) und die k urzlebigen Pioniergesellschaften (M : 1 8 % ). U m g ek e h rt sieht es ini I lo c h so m m e r (Phase 8) aus: H o h e A n te ile blühender A rten gibt es an der K ü ste (H + 1 : 5 2 % ) sow ie bei Kuderalvegeta- tion und Schotter/Spalten mit 4 0 % . Ü b e r den ganzen So m m e r hin (Phase 6 - 8 ) erreichen Vege-

527

(7)

40-1 % (340 Arten)

■ Jt tT

ж.

10- _ -

lili

L Verlichtung/Rudera! 2 4 6

С Grünland D Trockenrasen/Saum (44)

JtL

n - r m гЧ -П

Ж

r - m

E Heiden, Rasen h Pionierges.

j ä JI.

J T C _ - п - Г Ь г П

К Spalten, Schotter

A b b .l: Symphänologische Gruppenspektren mit Anteilen der Arten nach Phänophasen (1-9) (unten:

absolut, oben: prozentual). Bei den Gehölzgesellschaften sind Bäume und Sträucher dunkel abgesetzt.

ta tio n stypen m it häufigen Stö run g en (H , I, L , M ) A n te ile v on ü b er 7 5 % . B e tra c h te t m an d ie abso luten Zahlen, erscheinen M agerrasen/Säume (D : 2 5 6 Sippen), G rü n lan d (C : 184) u n d kurzlebige G esellsch aften (M : 181), w eiter die R u deralvegetation (L : 144) im S o m m e r b e s o n ­ ders vielfältig.

D ies e k urzen , sehr w enig detaillierten A u sw ertun g en lassen bereits erkennen, daß sich aus den P hän o zah len der Pflan zen sipp en interessante, n och zu vertiefende E rgebn isse ableiten las­

sen. In bezug zu G esellschaftsausprägungen einzelner G eb ie te sollten aber diese E in stu fu n g e n der A r te n v o r ihrer A n w en d u n g kritisch üb erp rü ft werden.

528

(8)

Literatur

DIE RSC H K E, H. (1972): Zur Aufnahme und Darstellung phänologischer Erscheinungen in Pflanzen gcsellschaftcn. - In: Van der Maarcl, E. & Tüxcn, R. (Red.): Grundfragen und Methoden in der Pflanzcn- soziologic. Ber. Int. Symp. Int. Vereinig. Vegctationsk. Rinteln 1970: 291-311. Den I laag.

-(1 9 7 4 ): Saumgesellschaften im Vegetations- und Standortsgefälle an Waldrändern. - Scripta Geobot. (»:

1-246. Göttingen.

-(1982): Pflanzensoziologische und ökologische Untersuchungen in Wäldern Südniedersachsens, I. Phä- nologischer Jahresrhythmus sommergrüner Laubwälder. - Tuexenia 2: 173-194. Göttingen.

- (1983): Symphänologische Artengruppen sommergrüner Laubwälder und verwandter Gesellschaften Mitteleuropas. - Verh. Ges. Ökol. 11: 71-87. Göttingen.

-(1 9 8 9 ): Symphänologischer Aufnahme- und Bestimmungsschlüsscl für Hlütenpflan/en und ihre Gesell­

schaften in Mitteleuropa. - Tuexenia 9: 477-484. Göttingen.

- (1990): BibliographiaSymphacnologica.-Excerpta Bot. Sect. В .:Soc. 28 (I): 49-87. Stuttgart, New York.

- (1994): Pflanzcnsoziologic. Grundlagen und Methoden. - U T B Große Reihe. Stuttgart: 683 S.

-(1995): Symphänologische Artengruppen und Gruppenspektren nordwestdeutscher Waldgcsellsehaften.

- Forstarchiv 66 (4): 145-150. Alfeld.

E L L E N B E R G , H., W EB ER , H.E., DÜ LL, R., W1RTI ], V., W ERN ER , W., PAULISSEN, D. (1992): Zei­

gerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa. 2. Aufl. - Scripta Gebot. 18: 1-258. Göttingen.

FALIN SKA, K. (1978): Behaviour of Caltha palustris L. populations in forest and meadow ecosystems »»Г the Bialowicza National Park. - Ekol. Polska 26 (1): 85-109. Warszawa.

O B E R D O R F E R , E. (1990): Pflanzensoziologische Exkursionsflora. 6. Aufl. - Stuttgart: 1050 S.

O T T E , A. (1991): Veränderungen im Keimungs- und Auflaufverhalten hei Chenopodium ficifolium im Vergleich von 1950zu 1 9 8 5 -8 8 ,-In: MAHN, E.-G.,T1ETZE, F.(I lrsg.); Agio-Ökosysteme lind 1 labitat- inseln in der Agrarlandschaft. Wiss. Beitr. Martin-Luthcr-Universität I lalle-Wiuenberg 1991 ((>) | 1*46):

38-48. Halle (Saale).

PATZKE, E. (1990): Das Problem der Identität. Was kartieren wir eigentlich? - Florist. Rundbr. 23 (2):

135-140. Bochum.

W ERN ER , D.J., R O C K E N B A C H , T., H Ö L SC H E R , M.-L. (1991): Herkunft, Ausbreitung, Vergesell­

schaftung und Ökologie von Senecio inaequidens DC. unter besonderer Berücksichtigung des Köln Aachener Raumes.-Tuexenia 11: 73-107. Göttingen.

Prof. Dr. Hartmut Dierschke Systematisch-Geobotanisches Institut Untere Karspüle 2

D-37073 Göttingen

529

(9)

A nhang 1: Symphänologische Artengruppen (А- M ) in Reihenfolge der Phänophasen (1-9 )

(x = in mehreren A rten gru ppen; ( ) = alternative Phase; s. auch Kapitel 3) 1 Aa Ainus glutinosa

Alnus incana Cornus mas Corylus avellana Daphne laureola Daphne mezereum Populus alba Populus x canadensis Populus x canescens Populus nigra Populus tremula Salix caprea Taxus baccata (2) Ulmus glabra Ulmus laevis Ulmus minor 1 Ab Eranthis hyemalis

Galanthus nivalis Helleborus niger Hepatica nobilis Leucojum vernum Primula vulgaris Scilla bifolia IB a Juniperus communis 1 Bb Erica herbacea 1C Вellis perennis Crocus albiflorus ID a Arabis recta

Erophila verna Gagea bohemica IE

IF

1G Montia fontana IH

l i IK

IL Tussilago farfara Viola alba IM a -

1Mb Capsella bursa-pastoris Lamium purpureum (2) Senecio vulgaris Stellaria media (2)

Thlaspi arvense (2) Veronica persica

2Aa Acer platanoides Fraxinus excelsior Ribes uva-crispa (3) Salix cinerea Salix eleagnus Salix viminalis 2Ab Adoxa moschatellina

x Anemone nemorosa Anemone ranunculoides Asarum europaeum Carex alba Carex digitata Carex montana Carex pilosa

x Chrysosplenium alternifolium x Chrysosplenium oppositifolium

Corydalis cava Corydalis intermedia Corydalis solida Dentaria kitaibeliana Gagea lutea Gagea spathacea Helleborus foetidus Helleborus viridis (1) Hierochloe australis Luzula pilosa Mercurialis perennis Omphalodes verna x Petasites albus

Potentilla sterilis x Primula elatior x Primula veris

Pulmonaria mollis Pulmonaria obscura Pulmonaria officinalis x Ranunculus ficaria x Sesleria varia x Veronica sublobata x Viola hirta 2Ba Larix decidua 2Bb Pulsatilla patens

Soldanella montana x Viola collina 2C x Anemone nemorosa

x Museali botryoides x Petasites albus x Primula elatior x Ranunculus ficaria

Veronica filiformis 530

(10)

2Da Holosteum umbellatum Hornungia petraea Myosotis ramosissima Myosotis stricta Poa bulbosa x Valerianella carinata

Veronica praecox Veronica verna 2Db Adonis vernalis

Carex humilis x Muscari botryoides x Primula veris

Pulsatilla pratensis Pulsatilla vulgaris x Sesleria varia x Viola collina x Viola hirta 2E Empetrum nigrum (1)

Narcissus pseudonarcissus 2 F Eriophorum vaginatum 2G x Chrysosplenium alternifolium

x Chrysosplenium oppositifolium 2 H Cochlcaria anglica

21

2 К Petasites paradoxus 2L Nonea lutea

Petasites hybridus Poa annua x Ranunculus ficaria x Veronica sublobata

Viola odorata 2Ma

2Mb Cardamine hirsuta Gagea villosa Gagea pratensis x Valerianclla carinata

Veronica hederifolia (3)

3Aa Acer monspessulanum Amelanchier ovalis (4) Betula carpatica Betula pendula Betula pubescens Buxus sempervirens Cotoneaster integerrimus Hippophae rhamnoides x Lonicera nigra

Malus sylvestris

Prunus avium Prunus fruticosa Prunus padus (4) Prunus spinosa Pyrus communis Q uercus pubesccns Ribes alpinum Ribes nigrum Ribes rubrum Salix alba x Salix arenaria

Salix aurita Salix bicolor Salix purpurea x Salix repens

Sambucus racemosa Viscum album 3Ab Allium paradoxum

x C altha palustris x Cardamine pratensis

Cardamine trifolia Carex elongata (4) Carex umbrosa Dentaria enneaphyllos Dentaria glandulosa Dentaria hcptaphyllos Dentaria pentaphyllos (2) Euphorbia amygdaloides Lathraea squamaria Lathyrus vernus x Luzula sylvatica x Oxalis acetosella x Ranunculus auricomus

Vinca minor x Viola biflora Viola mirabilis x Viola palustris

Viola reichenbachiana Viola riviniana 3Ba Clematis alpina

x Lonicera caerulea x Lonicera nigra 3Bb x Arctostaphylos uva-ursi

Carex ericetorum Carex ornithopoda Luzula luzulina x Luzula sylvatica x Oxalis acetosella Thlaspi montanum x Viola rupestris 3C x Caltha palustris

x Cardamine pratensis Fritillaria meleagris x Glechoma hederacea x Myosotis sylvatica (4)

Myosurus minimus

(11)

З с -4В а

x Ranunculus auricomus agg.

Saxifraga granulata Taraxacum officinale Thlaspi alpestre x Veronica arvensis x Viola biflora

3Da Androsace septentrionalis Arabidopsis thaliana Cerastium pumilum Cerastium semidecandrum Cerastium diffusum Erodium cicutarium Saxifraga tridactylites Thlaspi perfoliatum x Valerianella locusta x Veronica arvensis 3Db Alyssum montanum

Alyssum saxatile Carex caryophyllea Carex sempervirens (4) Carex supina Dactylorhiza sambucina Orchis morio Potentilla arenaria (4) Potentilla neumanniana (4) Taraxacum laevigatum Thlaspi alp. calaminare Viola calaminaria Viola guestphalica x Viola rupestris 3E x Arctostaphylos uva-ursi

Luzula campestris x Salix arenaria x Salix repens

Viola canina 3F Carex dioica

Carex hostiana Carex pulicaris Eriophorum angustifolium Eriophorum latifolium Taraxacum palustre Trichophorum cespitosum Trichophorum germanicum x Viola palustris

3G Carex appropinquata Carex cespitosa (4) Carex davalliana Cochlearia pyrenaica 3H

31

3K. Cheiranthus cheiri Cymbalaria muralis

3L Barbarea vulgaris Cruciata laevipes x Glechoma hederacea

Lamium maculatum x Myosotis sylvatica (4)

Scrophularia vernalis 3 Ma Centunculus minimus 3 Mb Euphorbia helioscopia

Lamium amplexicaule Thlaspi alliaceum x Valerianella locusta x Veronica arvensis

Veronica polita Veronica triphyllos Viola arvensis

4 Aa Acer campestre Acer pseudoplatanus Aesculus hippocastanum A lnus viridis

Carpinus betulus Fagus sylvatica Lonicera alpigena Lonicera xylosteum Myrica gale Ostrya carpinifolia Prunus mahaleb Quercus petraea Quercus robur Salix fragilis Salix triandra Viburnum lantana

4Ab Buglossoides purpurocaerulea x Carex acutiformis

Carex strigosa Carex sylvatica x Cytisus scoparius

Dentaria bulbifera x Geum rivale

Lamiastrum galeobolon Lamiastrum montanum Lunaria rediviva x Moehringia trinervia x Orchis mascula

Orchis pallens Paris quadrifolia Potentilla alba x Ranunculus aconitifolius

Ranunculus lanuginosus Stellaria holostea (3) x Trientalis europaea x Vaccinium myrtillus(3) 4Ba Daphne cneorum

Picea abies

Sorbus chamae-mespilus 532

(12)

4 l ib - 5 An 4Bb Chamaecytisus ratisbonensis

x Trientalis curopaea x Vaccinium myrtillus (3) 4C Ajuga reptans

Alopecurus pratensis Anthoxanthum odoratum x Cardaminopsis halleri x Carex disticha

Carex hirta C a r e x t o m e n t o s a x Carex vulpina

Cerastium holosteoides x Euphorbia palustris x Geum rivale x Hierochloe odorata

Narcissus radiiflorus x Ornithogalum umbellatum (3)

Plantago lanceolata x Ranunculus aconitifolius

Ranunculus montanus Veronica chamaedrys Veronica serpyllifolia Viola tricolor 4Da Aira caryophyllea

Aira praecox Alyssum alyssoides Arenaria serpyllifolia Cerastium brachypetalum Cerastium glutinosum Scleranthus perennis Spergula morisonii Spergula pentandra Teesdalia nudicaulis Veronica dillenii Vicia lathyroides 4Db Anacamptis pyramidalis

Anemone sylvestris Arabis hirsuta Armeria halleri x Cardaminopsis halleri

Carex ligerica к Carex fiacca

Carex praecox Cerastium arvense Euphorbia cyparissias Euphorbia polychroma Fragaria viridis Globularia punctata Helianthemum apenninum x Orchis mascula

Potentilla heptaphylla (3) Ranunculus bulbosus (5) Sileno rupestris 4E Carex pilulifera

x Cytisus scoparius Genista anglica x Vaccinium myrtillus (3)

4P Andromeda polifolia Carex canescens x Carex flacca

Carex limosa Carex nigra Carex panicea Eriophorum gracile x Hierochloe odorata Menyanthes trifoliata 4G Cardamine flexuosa

x Carex acutiformis Carex aquatilis Carex buekii x Carex disticha

Carex elata Carex gracilis Carex paniculata Carex riparia Carex rostrata Carex vesicaria x Carex vulpina x Euphorbia palustris

Ranunculus aquatilis Ranunculus peltatus Ranunculus trichophyllus 4H

41

4K Corydalis lutea 4L Alliaria petiolata

Carex muricata agg.

Chelidonium majus Fragaria vesca Geranium lucidum (5) Lamium album x Moehringia trinervia

Myrrhis odorata (5) x Spergularia rubra 4Мд

4Mb Buglossoides arvensis Cardaria draba Cerastium glomeratum Chenopodium bonus-henricus Lepidium campestre x Ornithogalum umbellatum (3)

Senecio vernalis x Spergularia rubra

Tulipa sylvestris

5Aa Berberis vulgaris Coronilla emerus Crataegus laevigata Crataegus x macrocarpa Crataegus monogyna Ilex aquifolium

(13)

5Aa-5Db Juglans regia Rosa pendulina Sorbus aria Sorbus aucuparia Sorbus domestica Sorbus torminalis Staphylea pinnata 5Ab Actaca spicata

A llium ursinum x Anthriscus nitida

Aposeris foetida Aquilegia vulgaris Arabis pauciflora Arabis turrita Arum maculatum Asperula taurina x Calla palustris x Cardamine amara

Carex brizoides Carex depauperata Carex laevigata Carex pendula x Carex otrubae x Centaurea montana (6)

Cephalanthera longifolia Convallaria majalis Cruciata glabra Cypripedium calceolus Euphorbia dulcis Fragaria moschata Galium odoratum x Geranium robertianum

Hieracium glaucinum Lamiastrum flavidum x Lathyrus linifolius

Listera ovata

Lysimachia nemorum (6) Maianthemum bifolium Melica nutans Melica picta Neottia nidus-avis Omphalodes scorpioides Orchis purpurea Polygonatum multiflorum Polygonatum verticillatum (6) x Rubus saxatilis

x Saxifraga rotundifolia Scilla non-scripta Stellaria nemorum Symphytum tuberosum x Vaccinium vitis-idaea

Veronica montana x Vicia sepium 5Ba Abies alba (6)

Rhamnus saxatilis (6) x Rubus saxatilis

5Bb Aquilegia atrata x Coronilla vaginalis

Homogyne alpina Polygala chamaebuxus Pyrola rotundifolia x Vaccinium uliginosum x Vaccinium vitis-idaea 5C Alchemilla vulgaris agg.

Alopecurus geniculatus x Anthriscus sylvestris (4)

Carex hartmannii x Carex otrubae

Carex buxbaumii Carum carvi x Centaurea montana (6)

Chaerophyllum hirsutum Chaerophyllum villarsii Cortusa matthioli Crepis aurea

x Dactylorhiza incarnata (6) Dactylorhiza majalis Geranium palustre Geranium sylvaticum x Lathyrus linifolius

Luzula desvauxii x Meum athamanticum

Potentilla anserina (6) Ranunculus acris (4) Ranunculus repens x Ranunculus sardous

Rumex acetosa x Saxifraga rotundifolia

Senecio helenites x Silene dioica x Symphytum officinale

Tragopogon pratensis Tragopogon orientalis Trifolium badium Trifolium dubium (6) Trifolium spadiceum (6) Trollius europaeus Valeriana dioica x Vicia sepium

Viola elatior 5Da Hemiaria glabra

Minuartia fastigiata Minuartia verna hercynica Rumex acetosella 5Db Aceras anthropophorum (6)

Ajuga genevensis Anemone narcissiflora Anthyllis vulneraria Armeria elongata Astragalus danicus Biscutella laevigata Carex arenaria x Coronilla vaginalis 534

(14)

5l)b-5Ml>

Euphorbia stricta Euphorbia verrucosa Festuca pallens Geranium phaeum Helianthemum canum (6) x Hieracium cymosum

Lathyrus pannonicus (6) x Linum austriacum

Linum leonii Medicago lupulina (6) Minuartia verna x Nonea pulla

Ophrys holosericea Ophrys insectifera Orchis militaris Orchis tridentata Polygala comosa Polygala amarclla Polygonatum odoratum Potentilla rupestris Potentilla thuringiaca Sanguisorba minor Scorzonera purpurea Senecio integrifolius Veronica austriaca (6) Veronica prostrata (6) 5E Alchemilla hybrida

Antennaria dioica Carex binervis Carex pallescens Chamaecytisus supinus Genista pilosa Gentiana acaulis Geum montanum x Lathyrus linifolius

Luzula congesta Luzula multiflora x Meum athamanticum

Nardus stricta (4) Pedicularis sylvatica Plantago alpina Polygala serpyllifolia Polygala vulgaris x Potentilla erecta x Vaccinium vitis-idaea 5F Carex diandra

Carex echinata Carex flava Carex tumidicarpa x Dactylorhiza incarnata

Dactylorhiza sphagnicola Pedicularis palustris Pinguicula vulgaris x Potentilla erecta

Primula farinosa Ranunculus flammula Schoenus fcrrugineus (6) Triglochin palustre

Vaccinium oxycoccus x Vaccinium uliginosum 5G x Calla palustris

x Cardamine amara Carex atherodcs x Carex distane x Carex otrubae

Elocharis palustris Elocliaris uniglumis Potamogetón erispus x Stellaria alsine

Veronica beccabunga 511 Armeria maritima

x Carex distans Carex secalina Glaux maritima Triglochin maritimum 51 Honkeiiya pcploidcs 5К Moehriiigia muscosa

Rhodiola rosea Saxifraga dccipiens Saxifraga sphonhemica Valeriana montana Valeriana tripteris (4) 51. x Anthriscus nitida

x Anthriscus sylvestris Barbarea stricta Bryonia alba Bryonia dioica Bu nias oriental is Carex hordeistichos Claymnia perfoliata Corydalis clavicúlala x Fumaria capreolata

Geranium pyrenaicum x Geranium robertiaiium

Isatis tinctoria x Linum austriacum x Silene dioica x Symphytum officinale x Vicia sepium 5 Ma Alopecurus acquai is

x Ranunculus sardous x Stellaria alsine 5 Mb Alopecurus myosuroides

Descurainia sophia Diplotaxis muralis x Fumaria capreolata I -'umana officinalis Myosotis arvensis x Nonea pulla

Shcrardia arvensis Sisymbrium austriacum

535

(15)

6A a-6 C

6Аа Colutea arborcscens (5) Cornus sanguinea Cotinus coggygria Euonymus europaea Frangula alnus Prunus serotina Rhamnus catharticus Ribes petraeum Robinia pseudacacia Rosa canina Rosa corymbifera Rosa glauca Rosa micrantha Rosa rubiginosa Rosa villosa Rubus caesius Rubus idaeus Sambucus nigra Viburnum opulus 6Ab Aconitum vulparia

Allium scorodoprasum x Aremonia agrimonoides

Aruncus dioicus x Bupleurum longifolium

Cardamine impatiens Carex remota

Cephalanthera damasonium x Epilobium montanum x Galium elongatum (7) x Geum urbanum x Hesperis matronalis

Hieracium sylvaticum x Impatiens parviflora

Knautia drymeia x Lathyrus niger

Luzula luzuloides Luzula nivea Melica uniflora Melittis melissophyllum Milium effusum x Phyteuma nigrum x Phyteuma spicatum x Poa chaixii

Poa nemoralis x Poa trivialis

x Ranunculus platanifolius x Ranunculus nemorosus x Ranunculus polyanthemos

Ranunculus serpens Sanícula europaea x Solanum dulcamara (7) x Streptopus amplexifolius x Thalictrum aquilegiifolium x Veronica officinalis

Veronica urticifolia x Vincetoxicum hirundinaria

6Ba Pinus mugo Pinus nigra Pinus sylvestris 6Bb x Astragalus arenarius

x Cirsium erisithales Crepis alpestris Dracocephalum ruyschiana Festuca amethystina Monotropa hypopitys x Platanthera bifolia x Platanthera chlorantha x Rhododendron ferrugineum

Rhododendron hirsutum Saponaria ocymoides x Vincetoxicum hirundinaria 6C Allium angulosum

x Allium schoenoprasum Arrhenatherum elatius Astrantia major Avenochloa pubescens Campanula patula x Campanula rotundifolia x Campanula scheuchzcri x Carex leporina

Conopodium majus Crepis biennis (7) Crepis capillaris Crepis mollis Dactylis glomerata Doronicum austriacum Euphorbia lucida Euphrasia rostkoviana agg.

Festuca rubra x Glyceria fluitans

Heracleum sphondylium x Hieracium caespitosum x Hypochocris radicata

Iris sibirica Juncus effusus x Juncus filiformis

Lathyrus palustris Leontod on autumnalis x Leontodon hispidus

Leucanthemum ircutianum x Linum catharticum x Lotus corniculatus

Lychnis flos-cuculi Mimulus moschatus Myosotis alpestris Myosotis palustris agg.

Peucedanum ostruthium Phleum alpinum x Phyteuma nigrum

Phyteuma orbiculare x Phyteuma spicatum

Pimpinella major x Plantago media 536

(16)

Platanthera bifolia Platanthera chlorantha Poa alpina

Poa chaixii Poa compressa Poa pratensis Poa trivialis

Polemonium caeruleum Polygonum bistorta Ranunculus platanifolius Ranunculus nemorosus Ranunculus polyanthemos Rhinanthus alectorolophus Rhinanthus glacialis Rhinanthus minor Rhinanthus serotinus agg.

Rorippa austriaca Rorippa sylvestris Rumex alpestris Scorzonera humilis Senecio aquaticus Senecio subalpinus (7) Silene vulgaris Stellaria graminea Streptopus amplexifolius Tetragonolobus maritimus Thalictrum aquilegiifolium Trifolium pratense Trifolium repcns Viola persicifolia Acinos arvensis Cardaminopsis arenosa Cardaminopsis petraea Gypsophila fastigiata Hypochoeris glabra Medicago minima Ornithopus perpusillus Sedum acre Valerianella rimosa Achillea collina Achillea setacea Allium schoenoprasum Anthericum liliago Asparagus officinalis Asperula tinctoria Aster alpinus Astragalus arenarius Avenochloa pratensis Bromus erectus Buphthalmum salicifolium Bupleurum longifolium Campanula rotundifolia Carduus defloratus Centaurea triumfetti Crepis praemorsa Dianthus carthusianorum Dianthus gratianopolitanus Dictamnus albus

Erysimum odoratum Euphorbia seguierana x Festuca ovina agg.

Festuca cinerea Festuca rupicola x Festuca tenuifolia

Festuca valesiaca Galium glaucum x Galium pumilum

Geranium sanguineum Helianthemum nummularium H elianthemum ovatum x H ieracium caespitosum x Hieracium cymosum

Hieracium peletieranum x Hieracium pilosella

Hieracium piloselloides Himantoglossum hircinum Hippocrcpis comosa Koeleria macrantha Laser trilobum Laserpitium siler Lathyrus heterophyllus x Lathyrus uiger x Leontodon hispidus

Leontodon incanus Leucanthemum adusimi»

x Linum catharticum Linum tenuifolium Linum perenne Lithospermum officinale x Lotus corniculatus

Lychnis visearía x Muscari comosum

Museal i tenuifolium Onobrychis viciifolia Ophrys sphecodes Orchis simia Orchis ustulata Orobanche arenaria Orobanche caryophyllacea (7) Orobanche lutea

Oxytropis pilosa Phyteuma tenerum x Pian lago media

Poa badensis Poa angustifolia Polygala calcarea Potentilla argentea Potentilla recta

Ranunculus polyanthemophyll Rosa pimpinellifolia Salvia pratensis Scorzonera austriaca Silene nutans Silene otites x Silene vulgaris

Stachys alopecuros Stipa dasyphylla Stipa joannis

(17)

6D b -6 M a

Thesium bavarum Thesium linophyllon Thymus praecox Thymus pulegioides (7) Trifolium campestre Trinia glauca Valeriana wallrothii Verbascum phoeniceum Veronica teucrium x Vicia angustifolia

Vicia cassubica Vicia tenuifolia x Vincetoxicum hirundinaria 6E Arnica montana

Campanula barbata x Campanula rotundifolia x Campanula scheuchzeri x Carex leporina

Chamaespartium sagittale Coeloglossum viride Dianthus seguieri x Festuca ovina agg.

x Festuca tenuifolia x Galium pumiJum Genista germanica Hieracium alpinum Hieracium aurantiacum Hieracium lactucella x Hieracium pilosella x Hypochoeris radicata

Hypochoeris uniflora Juncus squarrosus Leontodon helveticus Ligusticum mutellina Phyteuma betonicifolium Polygonum viviparum x Rhododendron ferrugineum x Scorzonera humilis

Thesium pyrenaicum x Veronica officinalis 6F Dactylorhiza fuchsii

Dactylorhiza maculata x Juncus filiformis

Potentilla palustris Schoenus nigricans Stellaria palustris Tofieldia calyculata 6G Carex pseudocyperus

Cladium mariscus Eleocharis multicaulis x Galium elongatum (7) Galium palustre (7) x Glyceria fluitans

Glyceria plicata Hippuris vulgaris Hottonia palustris Iris pseudacorus Juncus bulbosus

Lobelia dortmanna (7) Luronium natans Lysimachia thyrsiflora x Mimulus guttarus

Nasturtium officinale Nymphaea alba Polygonum amphibium Potamogeton lucens Potamogeton natans Potamogeton polygonifolius Rorippa amphibia x Solanum dulcamara (7)

Stratiotes aloides Utricularia australis 6H Plantago coronopus

Puccinellia distans Sagina maritima Spergularia marina Spergularia media 61 Crambe maritima 6K Gypsophila repens

Saxifraga paniculata x Vincetoxicum hirundinaria 6L Arabis glabra

Angelica archangelica x Aremonia agrimonoides

Armoracia rusticana Bromus commutatus Carduus personata Chaerophyllum temulum x Cirsium erisithales

Conium maculatum Coronopus squamatus Diplotaxis tenuifolia Echium vulgare x Epilobium montanum

Erysimum hieraciifolium x Galium aparine

Geranium divaricatum x Geum urbanum x Hesperis matronalis

Hyoscyamus niger x Impatiens parviflora

Juncus compressus Lupinus polyphyllus Melilotus officinalis Myosoton aquaticum Reseda lutea Reseda luteola x Sagina procumbens

Sclerochloa dura Silene alba x Silene vulgaris

Symphytum asperum 6Ma x Mimulus guttatus

Ranunculus sceleratus 538

(18)

6M a-7c Rorippa palustris

x Sagina procumbens 6Mb Adonis aestivalis

Adonis flammea Ajuga chamaepitys Allium vineale Aphanes arvensis Aphanes microcarpa Aristolochia clematitis Asperugo procumbens Asperula arvensis Bunium bulbocastanum (7) Bupleurum rotundifolium (7) Camelina microcarpa Caucalis platycarpos Centaurea cyanus Chaenarrhinum minus Crepis taraxacifolia Cynoglossum officinale Euphorbia exigua x Galium aparine

Galium spurium Galium tricornutum Geranium columbinum Geranium dissectum Geranium molle Geranium pusillum Geranium rotundifolium x Hypochoeris glabra

Lappula deflexa Lathyrus aphaca Legousia hybrida Legousia speculum-veneris Lepidium ruderale Matricaria chamomilla Matricaria discoidea x Muscari comosum

Nigella arvensis Orlaya grandiflora Oxalis fontana Papaver argemone Papaver dubium Papaver rhoeas Ranunculus arvensis Scandix pecten-veneris Smapis arvensis Sisymbrium altissimum Sisymbrium loeselii Sisymbrium officinale Spergula arvensis x Valerianella rimosa x Vicia angustifolia

7Aa Ligustrum vulgare Lonicera periclymenum Rosa arvensis Rosa gallica

Tilia platyphyllos Vitis sylvestris 7Ab Aconitum variegatum (S)

x Aegopodium podagraria (6) x Adenostyles glabra x Agropyron caninum x Avenella flexuosa x Campanula persiciiolia

Cephalanthera rubra x Crepis paludosa

Dactylis polygama Festuca altissima Galium rotundifolium Galium schu l t esii x Hieracium laevigatum

Hоrdelymus europaeus x Impatiens noli-tangere

Lilium martagón x Melampyrum nemorosum x Melampyrum pratense x Platanthera bifolia

Poa remota Scrophul aria nodosa x Senecio nemorensis Stachys sylvatica x Tanacetum corymbosum x Thalictrum minus x Urtica dioica 7Ba Ledum palustre

Pinus cembra 7Bb x Adenostyles glabra

x Avenella flexuosa Calamagrostis villosa (К) x Epipactis atrorubens x Galium harcynicum

Gymnadenia odoratissima Listera cordata Melampyrum sylvaticum Moneses uniflora x Onosma arenarium

О rthilia secunda Senecio abrotanifolius x Thalictrum saxatilis 7C Achillea millefolium

Aconitum napellus Aconitum paniculaium Adenostyles alliariae Agrostis stolonifera Agrostis gigantea x Вriza media x Bromus hordeaceus

Campanula rhomboidalis Cicerbita alpina x Cirsium dissectum

Cirsium heterophyllum Cirsium palust re

539

(19)

7C-7Db

Cirsium rivulare Cirsium tuberosum x Crepis paludosa

Cynosurus cristatus Delphinium elatum Dianthus superbus Festuca arundinacea Festuca pratensis Galium album Galium boreale Galium uliginosum x Genista tinctoria

Geranium pratense Gladiolus palustris Gratiola officinalis Gymnadenia conopsea Holcus lanatus Hordeum secalinum x Juncus acutiflorus

Juncus conglomeratus Knautia arvensis Laserpitium prutenicum Lathyrus pratensis x Lolium multiflorum

Lolium perenne Lysimachia nummularia Lysimachia punctata Malva moschata Phleum bertolonii Phleum pratense Potentilla reptans Rumcx crispus x Rumex obtusifolius

Scirpus sylvaticus (6) Scutellaria hastifolia Selinum carvifolia Senecio jacobaea x Senecio nemorensis

Silaum silaus Thalictrum flavum Thalictrum lucidum Trifolium hybridum Trifolium thalii Trisetum flavescens Valeriana officinalis (8) Valeriana pratensis Valeriana procurrens Vicia cracca 7Da x B romus hordeaceus

Petrorhagia prolifera (8) Sedum forsteranum Sedum sexangulare Sempervivum arachnoideum Sempervivum montanum Sempervivum tectorum Trifolium arvense Trifolium striatum x Valerianella dentata

Vulpia myuros

7Db Achillea pannonica Alyssum mont, gmelinii x Anthemis tinctoria

Armeria serpentini Asperula cynanchica Astragalus onobrychis x Briza media

Campanula bononiensis (8) Campanula glomerata x Campanula persicifolia

Campanula rapunculus Clematis recta Coronilla coronata Coronilla varia x Dianthus deltoides x Epipactis atrorubens

Filipendula vulgaris Fumana procumbens Galium lucidum x Genista tinctoria Hypericum elcgans Hypericum perforatum Hypochoeris maculata Inula hirta

Inula germanica Jasione montana Koeleria glauca Koeleria pyramidata Koeleria vallesiana (6) Lactuca perennis (6) Laserpitium latifolium Lilium bulbiferum x Melampyrum arvense

Melampyrum cristatum x Melampyrum nemorosum

Melica ciliata Melica transsilvanica Minuartia setacea Onobrychis arenaria Ononis arvensis x Onosma arenarium

Ophrys apifera Orobanche coerulescens Orobanche teucrii Phleum phleoides x Rapistrum perenne x Salvia nemorosa x Salvia verticillata

Scorzonera hispanica Seseli annuum Seseli libanotis Silene armeria Stachys recta Stipa pennata Stipa pulcherrima Stipa tirsa

x Tanacetum corymbosum Teucrium montanum x Thalictrum minus 540

(20)

7 l ) b - 7 M h x Thalictrum saxatilis

Thymus serpyllum (8) Trifolium alpestre (6) Trifolium medium (8) Trifolium montanum Trifolium ochroleucon Trifolium rubens Verbascum lychnitis Vicia du meto rum Vicia pisiformis Vicia sylvatica 7E x Avenella flexuosa

x Erica tetralix x Dianthus deltoides x Galium harcynicum x Genista tinctoria

Gentiana lutea x Hieracium laevigatum x Melampyrum pratense

Pseudorchis albida Solidago virg. minuta Trifolium aureum 7F Agrostis canina

Carex pauciflora x Cirsium dissectum

Drosera anglica (8) Drosera intermedia (8) Drosera rotundifolia (8) Epilobium palustre x Erica tetralix

Hydrocotylc vulgaris (8) x Juncus acutiflorus

Juncus articulatus Liparis loeselii Rhynchospora fusca Veronica scutellata 7G Acorus calamus

Eleocharis acicularis (8) lsolepis fluitans lsolepis setacea Myriophyllum spicatum Myriophyllum verticillatum Nuphar lutea

Poa palustris Potamogeton alpinus Ranunculus ololeucos Ranunculus lingua Sagittaria sagittifolia Scutellaria galericulata (6) Sparganium cmersum Spargan i um erectum Veronica anagallis-aquatica 7H Juncus gerardii

x Samolus valerandi Trifolium fragiferum

71 Elymus arenarius Glaucium flavum Lathyrus maritimus Tripleurospcrmum mnntimum 7K Epilobium lanceolatum

Hieracium amplexicaule Parictaria judaica Parictaria offici na lis Sedum dasyphyllum 7L x Aegopodium podagrai'ia (6)

Acthusa cynapium x Agropyron ca il in um x Anchusa arvensis x Anchusa officinalis x Anthemis tinctoria Atropa belladonna Bericroa inca na Brassica nigra x Bromus squarrosus

Ccrinthe glabra

Chaerophyllum aromaticum Chaerophyllum aurcum (6) Chaerophyllum bulbosum Convolvulus arvensis Digitalis grandiflora Digitalis lut ea Digitalis purpurea Erigcron annuus

Hcracleum mantega/'/.ianum x Impatiens noli-tangere

Juncus tenuis Lapsana communis Malva sylvestris Marrubium vulgare Plantago major x Polygonum avicularc agg.

Potentilla intermedia x Rumex obtusifoliiis x Salvia nemorosa x Salvia verticillata

Senecio alpinus Sisymbrium strictissimuni Stachys alpina x Unica dioica

Verbascum nigrum (H) 7M.1 Radiola linoides

x Samolus valerandi 7Mb Agrostemma githago

Anagallis arvensis Anagallis foemina x Anchusa arvensis

Anthémis austriaca Anthoxaiithum puelii Arnoseris mínima Bromus steri lis x Bromus squarrosus

4 1

(21)

7Mb-8C

Bromus sccalinus Bromus tectorum Calendula arvensis Chrysanthemum segetum (8) Conringia orientalis Consolida regalis Crepis tectorum Epilobium adenocaulon Erysimum cheiranthoides Fallopia convolvulus Galinsoga ciliata Galinsoga parviflora Hordeum jubatum Hordeum murinum Lappula squarrosa Lathyrus hirsutus Lathyrus nissolia Lathyrus tuberosus x Lolium multiflorum

Lolium remotum Malva pusilla (8) x Melampyrum arvense

Mercurialis annua Misopates orontium Neslia paniculata Phleum paniculatum (8) x Polygonum aviculare agg.

Potentilla norvegica x Rapistrum perenne

Setaria glauca Setaria viridis Silene linicola Silene noctíflora Sonchus arvensis Sonchus asper Sonchus oleraceus Stachvs arvensis

Tripleurospermum inodorum Turgenia latifolia

Urtica urens x Valerianella dentata

Vicia hirsuta Vicia tetrasperma Vicia villosa

8Aa Castanea sativa Clematis vitalba Tilia cordata

8Ab Brachypodium sylvaticum Bromus benekenii Calamagrostis arundinacea x Calamagrostis canescens x Campanula latifolia

Campanula trachelium Circaca alpina Circaea x intermedia Circaea lutetiana

Cyclamen purpurascens x Deschampsia cespitosa

Epipactis helleborine Epipactis microphylla Epipactis leptochila Festuca gigantea Festuca hetcrophylla Galium aristatum Galium sylvaticum x Hieracium lachenalii x Hieracium pallidum x Hieracium umbellatum x Holcus mollis

Hypericum montanum x Hypericum pulchrum x Knautia dipsacifolia x Lactuca quercina x Lembrotropis nigricans x Lycopus europaeus x Molinia caerulea x Mycelis muralis

Prenanthes purpurea Rumex sanguineus Salvia glutinosa x Senecio fuchsii Tamus communis x Teucrium chamaedrys x Teucrium scorodonia x Veratrum album 8Ba

8Bb Calamagrostis varia Corallorhiza trifida Epipogium aphyllum x Lembrotropis nigricans

Linnaea borealis x Molinia arundinacea (9) x Molinia caerulea

Pyrola chlorantha x Teucrium chamaedrys 8C Achillea ptarmica

Agrostis tenuis Althaea officinalis Angelica sylvestris Betonica officinalis Bromus racemosus Centaurea jacea Centaurea pseudophrygia Cirsium canum Cirsium oleraceum Cnidium dubium x Daucus carota x Deschampsia cespitosa

Epilobium hirsutum Filipendula ulmaria Gaudinia fragilis Gentiana asclepiadea 542

(22)

КС.

x Gentiana pneumonanthe Hieracium prenanthoides x Hypericum maculatum

Hypericum tetrapterum Inula britannica x Inula salicina

Juncus inflexus x Juncus subnodulosus x Knautia dipsacifolia (7) x Lepidium latifolium

Lotus uliginosus Lysimachia vulgaris Lythrum salicaria x Medicago sativo x Melilotus dentata x Mentha arvensis

Mentha longifolia Mentha pulegium x Molinia arundinacea (9) x Molinia caerulea

Odontites rubra x Pastinaca sativa

Peucedanum carvifolia Prunella vulgaris Pulicaria dysenteries x Rumcx conglomerates x Rumex thyrsiflorus

Sanguisorba officinalis Serratula tinctoria Stachys palustris x Succisa pratensis x Veratrum album Veronica longifolia 8Da Agrostis stricta

Bothriochloa ischacmum Corynephorus cancscens Filago minima Filago vulgaris agg.

Jovibarba sobolifera Micropus erectus Petrorhagia saxífraga Sedum album Sedum reflexum (7) Teucrium botrys 8Db Achillea nobilis

Agrimonia eupatori a Agrimonia procera Allium montanum Allium olcraccum Allium sphaerocephalon Anthericum ramosum Artemisia campestris Aster amcllus Aster linosyris Astragalus cicer Astragalus glycyphyllos Brachypodium pinnatum Bupleurum falcatum

Campanula rapunculoides Carlina acaulis Carlina vulgaris Centaurea scabiosa Centaurea stoebc x Centaurium erytbraca

Cirsium acaule Clinopodium vulgare x Daucus carota

Dianthus armeria Dorycnium herbaceum Erigeron acris Eryngium campestre Euphrasia stricta Galium verum Gentiana cruciata Helichrysum arenarium Inula con y za Inula germanica x Inula salicina

Inula spiracifolia Jurinea cyanoides x Knautia dipsacifolia (7) x Lactuca quercina

Lathyrus sylvestris x Lembrotropis nigricans

Linum flavum Medicago falcata Odontites lutea Ononis repens Ononis spinosa Origanum vulgare Peucedanum alsaticum Peu ced a n u m cerva ri a Peucedanum officinale Peu cedan u m o reosc 1 i nu m Pimpinella saxífraga Prunella grandiflora Prunella laciniata Scabiosa can esce ns Scabiosa columbaria Scabiosa ochroleuca x Senecio erucifolius

Scseli hippo ma rat bru m Seseli montanum Stipa capillata x Teucrium chamaedrys

Tordylium maximum Veronica spicata 8E Centaurea nigra

Cuscuta epithymum Danthonia decumbens x Gentiana pneumonanthe

Gen ti a nel I a ca mp es t ri s Gnaphalium norvegicum x I lieracium lachenalii x I lieracium umbellatum x Holcus mollis x Hypericum maculatum

(23)

8E-8L

x Hypericum pulchrum x Molinia caerulea x Succisa pratensis x Teucrium scorodonia 8F Calamagrostis stricta Epipactis palustris x Juncus subnodulosus x Molinia caerulea

Narthecium ossifragum Parnassia palustris Rhynchospora alba Swertia perennis 8G Alisma gramineum

Alisma lanceolatum Alisma plantago-aquatica Apium inundatum Apium nodiflorum Baldcllia ranunculoides (7) Bernia erecta

x Bolboschoenus maritimus Butomus umbellatus x Calamagrostis canescens

Ceratophyllum demersum Ceratophyllum submersum Cicuta virosa

Deschampsia media Glyceria maxima Hypericum elodes Leersia oryzoides Littorella uniflora x Lycopus europaeus

Mentha aquatica Nymphaea candida Nymphoides peltata Oenanthe aquatica Oenanthe fistulosa Peucedanum palustre Phalaris arundinacea Potamogeton gramineus Potamogeton perfoliatus Ranunculus fluitans Rumex aquaticus Rumcx hydrolapathum Schoenoplectus lacustris Schoenoplcctus tabernaemontani Schoenoplectus triqueter x Scrophularia umbrosa

Senecio paludosus Sium latifolium Sparganium minimum Typha angustifolia Tvpha latifolia Utricularia minor Utricularia vulgaris 8H Apium graveolens Artemisia maritima

Aster tripolium x Bolboschoenus maritimus

Halimione pedunculata Halimione portulacoides Juncus anceps Limonium vulgare Parapholis strigosa Plantago maritima Puccinellia maritima Salicornia dolichostachya Salicornia europaea Suaeda maritima 81 Ammocalamagrostis baltica

Ammophila arenaria Atriplex littoralis Blysmus rufus Cakile maritima Eryngium maritimum Lactuca tatarica Salsola kali

Sonchus arvensis uliginosus 8K Achnatherum calamagrostis

Calamagrostis pseudophragmites Epilobium dodonaei

Epilobium fleischeri Galeopsis angustifolia Galeopsis ladanum Hieracium glaucum x Hieracium pallidum x Galeopsis segetum

Sedum maximum x Sedum telephium Senecio viscosus 8L Agropyron intermedium

Agropyron repens Anthriscus caucalis Arctium lappa Arctium minus Arctium nemorosum Arctium tomentosum Artemisia absinthium Artemisia vulgaris Ballota nigra Blysmus comprcssus Bromus ramosus Calamagrostis epigeios Calystegia sepium x Campanula latifolia

Carduus acanthoidcs Carduus crispus Carduus nutans x Centaurium erythraea

Chondrilla juncca Cichorium intybus Cirsium arvense Cirsium eriophorum 544

(24)

1

Cirsium vulgare Cucubalus baccifcr Cuscuta europaea x Daucus caroca

Dipsacus fullonum Dipsacus pilosus Echinops sphaeroccphalus Epilobium angustifolium Epilobium tetragonum Eupatorium cannabinum Falcaría vulgaris Fallopia dumetorum Galeopsis bifida Galeopsis pubesccns x Galeopsis tetrahit

Gnaphalium sylvaticum Helianthus tuberosus Hypericum hirsutum Impatiens glandulifera Inula helenium x Lactuca serriola

Lavatera thuringiaca Leonurus cardiaca Linaria vulgaris Malva alcea x Medicago sativa

Melilotus alba Melilotus altissima x Melilotus dentata x Mentha arvensis x Mycelis muralis Ncpcta cataria Oenothera biennis Onopordum acanthium x Pastinaca sativa

Picris hieracioides Rudbeckia laciniata Rumex alpinus x Rumex thyrsiflorus

Ruta graveo lens Sambucus ebulus Saponaria officinalis x Scrophularia umbrosa x Senecio erucifolius x Senecio fuchsii

Senecio inacquidens Senecio sylvaticus Sonchus palustris Stachys germanica Tanacetum vulgare Torilis japónica Verbascum densiflorum Verbascum thapsus Verbena officinalis 8 Ma Bidens ccrnua

Bidens connata Bidens frondosa Bidens radiata Bidens tripartita

HL-HMb Centaurium pulchellum (7)

Chenopodium glaucum Chcnopodium rubrum Corrigiola litoralis ]'Ialine hexandra Eleocharis ovata Gnaphalium lutco-album Gnaphalium uliginosuni Hypericum humifusum Juncus bufonius Lythrum hyssopifolia Polygonum hydropiper Polygonum lapathifolium Po I y go n u m d an u b i a I e Polygonum minus Polygonum mite x Rumex conglomerates

Rumex maritimus 8 Mb Allium rotund uni Amaranthus alhus Amaran thus retroflcxus Anthcmis arvensis Anthémis conila Apera incorrupta Apera spica-venti Atriplcx bastata A triplex oblongifolia Atriplcx paiula A triplex nitons Atriplcx latarica Avena fatua Bifora radians Bromus inermis Chenopodium album Chenopodium opulilolium Chenopodium botrys Chenopodium ficifolium Chenopodium hybridum Chenopodium múrale Chenopodium poi y sperimi m Chenopodium vulvaria Cony za canadensis Corispermum Icpiopterum Cuscuta epilinum Digitaria ischaemum Digii aria sanguinai is Ec h inoch loa с ru s -ga 11 i Eragrostis minor x Galeopsis segetum

Galeopsis speciosa x Galeopsis tetrahit

Iva xanthiifolia Kickxia elatine Kickxia spuria x Lactuca serriola x Lepidium laiifolium

Lolium tcmulentum x Mentha arvensis

Odontites verna

545

(25)

8Mb-9Mb

Plantago indica 9E

Polygonum persicaria Portulaca oleracea (?) Salsola kali ruthenica

Scleranthus annuus 9F

x Sedum telephium

Solanum nigrum 9G

Stachys annua

9H

9Aa Hederá helix 91

9Ab Epipactis pupurata 9K

x Hieracium sabaudum

Humulus lupulus 9L

x Solidago virgaurea 9B

9C Colchicum autumnale 9Da -

9Db Gentianella ciliata 9Ma

Gentianella germanica

Spiranthes spiralis 9Mb

Calluna vulgaris Hieracium sabaudum Solidago virgaurea

Phragmites australis Salicornia ramosissima

Aster novae-angliae Aster novi-belgii agg.

Reynoutria japónica Reynoutria sachalinensis Senecio fluviatilis Solidago canadensis Solidago gigantea Solidago graminifolia

Inula graveolens

546

(26)

Anhang 2: Alphabetische Liste aller Sippen mit Angaben der Phänoph;

und der Vegetationstypen (A -M ) (s. auch Kapitel 3)

Abies alba 5BA Acer campestre 4Aa Acer monspessulanum 3Aa Acer platanoides 2Aa Acer pseudoplatanus 4Aa Aceras anthropophorum 5Db Achillea collina 6Db Achillea millefolium 7C Achillea nobilis 8Db Achillea pannonica 7Db Achillea ptarmica 8C Achillea setacea 6Db Achnatherum calamagrostis 8 К Acinos arvensis 6Da Aconitum napellus 7С Aconitum paniculatum 7С Aconitum variegatum 7Ab Aconitum vulparia 6Ab Acorus calamus 7G Actaea spicata 5Ab Adenostyles alliariac 7C Adenostyles glabra 7Ab, 7Bb Adonis aestivalis 6Mb Adonis flammea 6Mb Adonis vernalis 2Db Adoxa moschatellina 2Ab Aegopodium podagraria 7 Ab, 7L Aesculus hippocastanum 4Aa Aethusa cynapium 7L Agrimonia eupatoria 8Db Agrimonia procera 8Db Agropyron caninum 7Ab, 7L Agropyron intermedium 8L Agropyron repens 8L Agrostemma githago 7Mb Agrostis canina 7F Agrostis gigantea 7C Agrostis stolonifera 7C Agrostis stricta 8Da Agrostis tenuis 8C Aira caryophyllea 4Da Aira praecox 4Da Ajuga chamaepitys 6Mb Ajuga genevensis 5Db Ajuga reptans 4C Alchemilla hybrida 5E Alchemilla vulgaris agg. (5C) Alisma gramineum 8G Alisma lanceolatum 8G Alisma plantago-aquatica 8G Alliaria pctiolata 4L Allium angulosum 6C Allium montanum 8Db Allium oleraceuin 8Db Allium paradoxum 3Ab Allium rotundum 6C, 6Db Allium schoenoprasum 6Ab

Allium scorodoprasum 6Ab Allium sphaeroccphalon 8 Db Allium ursinum 5Ab Allium vincale 6Mb Ainus glutinosa lAa Ainus incana lAa Ainus viridis 4Aa Alopccurus acqualis 5 Ma Alopecurus gcniculatus 5C Alopccurus myosuroidcs 5 Mb Alopccurus pratensis 4C Althaea officinalis 8C Alyssum alyssoides 4Da Alyssum mont, gmclinii 7Db Alyssum montanum 3Db Alyssum saxatile 3Db Amaranthus albus 8 Mb Amaramhus retroflexus 8 Mb Amelanchicr ovalis 3Aa Ammocalamagrostis baltica 81 Ammophila arenaria 81 Anacamptis pyramidalis 4Db Anagallis arvensis 7Mb Anagallis foemina 7Mb Anchusa arvensis 7L, 7Mb Anchusa officinalis 7L Andromeda polifolia 4F Androsace septentrionalis 3Da Anemone narcissiflora 5Db Anemone nemorosa 2Ab, 2C Anemone ranunculoides 2Ab Anemone sylvestris 4Db Angelica archangelica 6L Angelica sylvestris 8C Antcnnaria dioica 5E Anthemis arvensis 8 Mb Anthemis austriaca 7Mb Anthemis cotula 8L Anthemis tinctoria 7Db, 7L.

Anthericum liliago 6Db Anthericum ramosum 8 Db Anthoxanthum odorat um 4 С Anthoxanthum puelii 7Mb Anthriscus caucalis 8L Anthriscus nitida 5Ab, 5L Anthriscus sylvestris 5C, 5L Anthyllis vulneraria 5Db Apera interrupta 8 Mb Apera spica-vcnii 8 Mb Aphanes arvensis 6Mb Aphanes microcarpa 6Mb Apium graveolens 8H Apium inundatum 8G Apium nodiflorum 8G Aposcris foctida 5Ab Aquilegia atrata 5Bb Aquilegia vulgaris 5Ab Arabidopsis thaliana 3Da

Referenzen

ÄHNLICHE DOKUMENTE

The direct management effect on the species diversity was essential for bryophyte species growing on wood; in both forest types the richness of bryophyte species is higher

COSWIG MERSEBURG BARBY DORNBURG POTSDAM BERLIN KOBLENZ FRANKFURT AACHEN-KORNELIMÜNSTER ERSCHLIESSEN BEREITSTELLEN RESTAURIEREN KONSERVIEREN DIGITALISIEREN PUBLIZIEREN EDIEREN..

Spinnenweibchen mit stark aberranten Epi- gynen wurden bislang nur von Arten der Pardosa monticola-Gruppe (Lycosidae) bekannt (Bergthaler 1997, Samu nach Jocqué

D a sich aber ve rschiedene ö ko log ische Ans prüche am lei ch tes ten durch eine unterschiedli che Verge- se llschaftung erkennen lassen, habe ich diese an allen 21

In der artenarmen Krautschicht dominiert zumeist das Buntreitgras (Calamagrostis varia), doch zum Teil auch die Waldrebe (Clematis vitalba), welche sich als

Durch eine Nutzungsaufgabe setzen Sukzessionspro- zesse ein, der verstärkte Aufwuchs von Hochstauden und Gehölzen und die sich akkumulie- rende Streudecke unterdrücken die

However, the organism did utilize taurine as a sole source of nitrogen for growth in the presence of an added source of carbon, although the sulfonate sulfur was not released as

DS: Datura stramonium, HN: Hyoscyamus niger, CS: Calystegia sepium, Die Werte sind Mittelwerte aus 3 unabhängigen Messungen.. A: Michaelis-Menten-Kinetik B: