ZUR KLASSIFIZIERUNG DER MENSCHLICHEN HANDLUNGEN NACH
TÜSI, DEM SAIH AL-TÄ'IFA (GEST. 460), UND SEINEN LEHREJRN
Von Erwin Gräf, Kölnj"
Die Klassifizierung menschlicher Handlungen im Sinne des islamischen
Rechts, das Hauptanliegen der fuqahä' , ist ein geeignetes Thema, um die
persönliche Bedeutung des äaih's al-Tä'ifa Tüsi und die Stellung der imämi¬
tischen Jurisprudenz im Rahmen des gesamten islamischen fiqh zu studie¬
ren. Dafür stehen uns zwei verschiedene Quellen zur Verfügung: Tüsi's furü'5-
Schriften (2) und sein u?üI-Werk (3). In den ersteren finden wir die Termini
für die Beurteilung der einzelnen Handlungen, im letzteren ein System mensch¬
lichen Tuns.
A. Die Termini für die Klassifikation einzelner Handlungen.
Wir haben das erste Kapitel aus Tüsi's Tahdib: Kitäb al-Tahära, mit einigen
Ergänzungen aus seinen anderen furü'^-Werken, ausgewählt (4) und zwar ein¬
mal, um zu zeigen, daß die "^ibädät ein fester Bestandteil der äari'^a sind und
genau zu strukturieren wie z.B. die mu^ämalät und zum anderen, weil gerade
sie auch heute noch voll praktiziert werden, was man von den anderen Teilen
der sari^a nicht sagen kann.
Bevor wir auf die klassifizierenden Leitwörter eingehen, sei noch bemerkt,
daß es eine einfache, von der Praxis ausgehende und für die Praxis bestimm¬
te Art des Entscheidens gibt, in der lediglich gesagt wird, was getan oder un¬
terlassen werden soll. Es gibt dabei hauptsächlich vier Möglichkeiten der For¬
mulierung:
1. Imperativ: Wasche!
2. Jussiv: Er soll waschen!
3. Konditionales Satzgefüge: Wenn es sich so und so verhält, wäscht er,
mag/darf er waschen.
4. Einfach: ja, und die entsprechenden Negationen.
Wer an der Fünfwerteskala: wägib-mandüb-mubäh-makrüh-haräm und ihren
Äquivalenten orientiert ist, wird erstaunt sein festzustellen, schon in einem
einzigen Kapitel die stattliche Anzahl von 109 klassifizierenden Leitwörtern zu
finden. Davon sind 59 koranisch; 35 kommen zwar im Koran vor, aber in an¬
derer Form und Bedeutung; 15 sind nichtkoranisch. Es ist interessant, unter
den letzteren ein paar recht bekannte Termini zu entdecken, z.B. lä ba's, lä
budd, mubäh, gä'iz, ruhsa, sä'ig, sanä^a, sahh/sahTh, '^iwad, mandüb, niya.
Fügen wir aus der Fünferskala noch wägib hinzu, das man vergeblich im Ko¬
ran suchen wird. Die semantische Verbindung zu wa|abat/ seitlich umfallen
(22,37), die die muslimischen Theologen aufzuzeigen versuchen, zeugt zwar
von ihrem außerordentlichen Scharfsinn, ist aber nicht sonderlich überzeugend.
Der leichteren Auffindbarkeit wegen sind die Termini ohne Zwischengliede¬
rung etwa nach dem Fünferschema nach dem arabischen Alphabet angeordnet.
Danach folgt ein Abschnitt über die Umschreibung von Urteilen, die besonders
alt zu sein scheint. Ausführungen über Prinzipien und Formen der Beweis-
führung beschließen dieses Thema.
Die Termini .
(In den Tahdlb-Zitaten wurde keine Abkürung für den Titel verwendet. -
1,154 : 1 = Band; 154 = fortlaufende HadTt-Nummer ).
'tm (koranisch)
l,p-24, bäb 3, Einleitung: fa-hädihi ädäb yustahabb an yasta'^milahä l-insän,
wa'in lam ya^malhä, fa-laisa bi-ma'tüm.
1,154 : s. bgy!
1,466: wa-man wati'imra'atahü, wa-hiya Ijä'id, ^alä "^ilm bi-hälihä, atim.
T:qad dakarnä mä warad fl hazr wat' al-hä'id, wa-man fa'^al mahzür^"^ fa-
qad atim bilä hiläf .
1,711: (T) fa-bayyan Alläh annahü lä itm^alä mutanSwil hädihi l-mah;jürät
•^inda 1-darüra.
Kafi 1, P- 28, § 1: in zäd °alaihi lam yügar wa-in naqas atim.
»gr (koranisch)
1,154: s. bgy!
1,212: s. frd!
Kafi 1, P- 21, Z. 5 v.u. : inna lil-wudü* hadd^: man ta^addähu lam yügar.
»mr (koranisch)
1,42: sa'altu 1-Ridä, '^alaihi 1-saIäm, '^an al-mady fa-amarani bil-wudü'
minhu ... (fihi 1-wudu).
1,125: muri nisä^ al-mu'mimn an yastanglna bil-mä'
1,184: (Gott nimmt 60 oder 70 Jahre kein Gebet an) li'annahü yagsil mä
amar Alläh bi-mashihT.
>nf X (nicht koranisch)
1,229: (lä yagüz al-tafriq bain al-wudü', sonst): ista'naf al-wudü' min aw-
walihT.
ba's (nicht koranisch)
1,99: idä asäbat al-ragul^ ganäba fa-adhal yadahü fi 1-inä' fa-lä ba's in lam
yakun a^äb yadahü sai' min al-minä.
1,102: wa-in lam yaf^al, fa-lä ba's.
1,198: sa'altu. °amman tawadda' wa-nasiya 1-madmada ... tumma dakar
ba'^d mä dahal fT salätihT, qäl:lä ba's.
1,481: lä ba's wa-ba^d al-gusl ahabb ilayya.
1,665: kull mä laisa lahü dam, fa-lä ba's bihT.
1,911: lä ba's bil-huff fT waqt al-darüra wal-taqlya.
1,43: qultu: fa-in lam yatawadda*? qäl: lä ba's bihT.
1,55: lä walläh, mä bi-dälika (Berührung) ba's.
1,66: (kanTf mustaqbil al-qibla) fa-mahmül °alä annahü idä buniya °alä
hädä 1-hadd wa-lam yakun °an ihtiyär fa-lä ba's bil-qu^üd "-^alaihi lil-darura ..
1,88: wa-lä ba's bihT (baul) fT 1-mä' al-|ärT wa-igtinäbuhü afdal (cf.
1,81: krh! )
1,150: innT abül, tumma atamassahbil-ahgär fa-ya|T' minnT 1-balal mä yufsid
saräwTlT. qäl: laisa bihi ba's.
1,480: wa-in fa^al fa-lä ba's bihT (seil. Verkehr nach Menstruation vor gusl)
wa-qäl: tamuss al-mä' ahabb ilayya.
1,522: sa'altu . .^an al-mar'a tahtadib wa-hiya hä'id? qäl : lä ba's bihl.
1,787: lä arä fihi bihT ba's^.
1,121: lä ba's an yabül al-ragul fi 1-mä' al-gärT.
1,541: lä ba's bi'an yutawadda' bihl wa-yuntafa° bihT.
bi'sa (koranisch)
1,137: bi'sa mä sana''. '^alaihi an yagsil dakarahü wa-yu^Td salätahü wa-lä
yu'^rd wudü'ahü.
bdd (nicht koranisch)
1,144: fa-lä budd min gaslihT.
1,217: fa-lä budd min al-nlya li'anna bil-nlya yatawaggah al-ff^l ila l-sal5t
düna gairihä.
1,369: man igtasal min ganäba wa-lam yagsil ra'sahü, tumma badä lahü an
yagsil ra'sahü, lam ya|id budd^ min i'^ädat al-gusl.
1,1182: wa-hädä mimmä lä yagidün minhu budd^.
bd"^ (im Koran Stamm; 46,8: bid'')
1,248: wa-laisa fT mash al-udnain sunna wa-lä fadTla wa-man masah zähir
udnaihi wa-bätinahumä fa-qad abda'^.
1,854: innama 1-kafn al-mafrüd talät atwäb au taub tämm — fa-mä zäd ffei-
huwa sunna ilä an yablug hamsa, fa-mä zäd, fa-mubtadi^.
1,171: fa-in qäl qä'il: qad madä fT kalämikum anna 1-mash '^alS l-riglsiin huwa
1-fard wa-mu{iälifükum yadfa^ünakum "an dälika wa-yaqülün: inna dälika bid'^a
wa-inna l-far(j huwa 1-gasl dün al-mash.
1,202: s. sunna!
1,395: al-wudü' ba^d al-gusl bid^a T: fa-idä ahljarahü ilä ba'^d al-gusl
kän mubdi'^^
bdl (kcr ani sch)
1,860: idä lam nagid nag^al badalahä gairahä ...
b{l (kor ani seh)
1,15: fa-idä batalat (al-tahära) al-kubrä fa-muhäl an tatbut ba^dahä 1-pugrä
Mabsut l,38,9v.o. : wa-man sallä ff taub fThi nagäsa ma°a l-'^ilm bi-dälika
batalat salätuhü.
1,35: fa-ammä an yuktir min al-si*^r al-bätil fa-huwa yanqud al-wudü*.
b°d (koraniseh)
1,928: emhäkum an tatruhü 1-turäb ^alä dawT 1-arhäm fa'inna dälika yürit
al-qaswa fi l-qalb wa-man qasä qalbuhü ba'^ud min rabbihT.
1,118: (T) wa-laisa hädä (l-qaul) bi-ba^Td.
bgy (koranisch)
1,217: s. qrb!
1,302: fa-mä yanbagT an na'ama! fThä ( = lailat al-qadr).
1,408: wa-lam yahdut hähunä mä yanqud al-wudü' fa-yanbagT an 15 ya|;ib
^alaihi ijädat al-tahära.
1,413: wa-yanba|T lil-gunub an lä yudhil yadahü fi 1-inä'.
1,415: (T) fa-yanbagT an yakün al-hukm läzim^" lahumä.
1,419: fa-ammä 1-nisä' al-än, fa-qad yanbagT lahunna Ein yubäligna fT 1-mä*.
1,432: fa-yanbagT lahä an ta°tazil al-salät wa-hädä mimmä la hiläf fThi bain
al-muslimTn.
1,900: wa-yanba^T li-man sayya* ganäza an yamsT halfahä wa-bain ganbaihä.
1,1093: (T) fa-innahü yanbagT an yatahammal hTna'i^ al-masaqqa al-yasTra,
1,1514: yanbagT li-sähib al-musTba an yadaC ridä'ahü hattä ya^lam al-nSs annahü sähib al-musTba.
1,66: wa-lä yanbagT lahü an yatakallam ''alä 1-gä'it illä an tad'^ühu darüra
ilä äälika.
1,154: fa-qäl : al-wa|h alladT amar Alläh .. bi-gaslih" lladT lä yanbagi li-ahad
an yazTd ^alaihi wa-13 yanqus minhu; in zäd lam yügar wa-in naqas minhu
atim.
bly (III nicht koranisch)
1,50: (ba°d al-baul wal-istingä') fa'in säl hattä yablug al-süq, fa-lä yubäll
(1,70).
bny (im Koran nur wörtlich)
1, 593: la-kän ''alaihi an yatatahhar wa-yabniya ^alämä madä min salätihT ( = 594).
bwh (nicht koranisch)
1,7'46: (T) fa-abähAllähäälikana?aran li-CjbädihT wa-ra>fatan bihim.
1,799: (T) fa-ubTh lahu 1-^alät fihi.
Mabsut 1,8,7 v.u. : yagüz isti^mäluhü li'anna 1-asl al-ibäha.
1,401: wa-aqwä mä yadull "alä dälika anna 1-wudü' farTda lä yagüz istibähat
al-salät min dünihä.
1,642: (T) istibähat su'rihT.
Mabsut 1,34,9 v.o. : man kän gunub^" wa-^adim al-mä' tayammam li-stibähat
al-salät.
1,711: (T) yadull '^alä stibähat surb hädihi 1-miyäh fT häl al-idtirär, anna
Iläh abäh kull muharram "inda darüra.
Hilaf 1,1,92: ff anna 1-tayammum mubllj wa-laisa bi-räfi", al-tayammum lä
yarfa"^ al-hadat, wa-innamä yustabäh bihT 1-duhül fi 1-salät.
trk (koranisch)
1,453: fa-idä ra'at al-mar»a al-dam fT ayyäm haidihä tarakat al-salät.
tmm (koranisch, außer II)
1,562: tammat salätuhü wa-lä i^äda "alaihi.
Hilaf 1,1,110: wa-tammam wudü'ahü.
1,293: inna Häh atamm salät al-farida bi-saiät al-näfila, wa-atamm siyäm al-
farTda bi-siyäm al-näfila wa-atamm wudü' al-näfila bi-gusl al-gum^a mä kän
min dälika min sahw au taqsTr au nuqsan.
1,1222: (al-mar'a tazunn annahä qad hädat "^inda I-§alät) fa-in ra'at sai*^
in^arafat wa-in lam tara sai'^ atammat salätahä.
1,235: wa-in nasiya äai*^ min al-wudü' al-mafrfld fa-'^alaihi an yabda* bi-mä
nasiya wa-yu'^id mä baqiya li-tamäm al-wudü'.
twb (koranisch)
1,244: salät fädila katirat al-tawäb.
gzy/|z' (versch. Orthographie; IV nicht koranisch)
1,31: fal-yagsil anfahü fa'inna dälika yugzThi wa-lä yu^id wudü'ahü.
1,92: wa-adnä mä yu|zThi li-tahäratihT min al-baul an yagsil maudT' hurügihi
bil-mä'.
1,195: al-mar'a yugzThä min mash al-ra*s an tamsah ...
1,236: wa-kadälika yugzThi fT mash riglaihi an yamsah — (mehr: afdal! )
1,245: wa-muhälafat al-amr 15 tu|zT.
1,579: yugzThi dälika ilä an ya|id al-mä'.
1,669: (T) fa-yagib an lä yakün mugziyan Cg^hu li'annahü hiläf al-ma»mür bihi.
1,686: yugzTka an tanzah minhä dilä'.
1,830: lä yu|zThi hattä yadlukahü bi-yadihT
1,846: aqall mä yugzT min al-käfür lil-mayyit mitqäl.
Mabsut 1,21,2 v.o. : fa-in Ijälaf wa-gasalahä fal-zähir annahü lä yugzihi wa-
fi ashäbinä man qäl: yugzihi li'annahü gäsil.
1,145: wa-in dakar wa-qad farag min salätihi agza'ahü dälika wa-lä i'iiäda
''alaihi.
1,279: idä gtasalta ba'^d tulü" al-fagr agza'sika gusluka dälika lil-ganäba wal-
gum'^awa-CArafawal-na^irwal-dabh wal-ziyära, fa-idä ^tama^at lilläh "alaika
huqüq agza'ahä "anka gusl wähid.
1,556: wa-qad agza'at salätuhü Hat! seillä
1, 1225: idä hädat al-mar'a wa-hiya gunub agza'ahä gusl wähid.
gfw (nicht koranisch)
1,74: al-istingä' bil-yamm min al-gafä'.
gnb (V und ganäba nicht, VIII koranisch)
1,708: (T) annahü nagäsa fa-yagib "alaihi 1-igtinäb min isti^mälihi.
Mabsut 1,7,2 v.u. : wa-tagannub maudi'^ al-nagäsa afdal.
1,607: wa-qad zäl "anhu hukm al-ganäba wa-hallat lahü I-salät.
gwz (nicht koranisch)
1,77: lä yagüz al-tagawwut "alä sutüt al-anhär.
1,88: wa-lä yagüz al-baul fr 1-mä' al-räkid.
1,90: wa-lä yagüz li-ahad an yastaqbil ...
1,167 (p. 61, Z. 2/3): wa-hädä "^abat la yagüz "alä Iläh.
1,187: fa-ammä ma"a 1-ihtiyär fa'innahü lä yagüz illä I-mash 'alaihimä.
1,229: lä yagüz al-tafriq bain al-wudü', sonst: ista'naf al-wudü' min awwalihi.
1,298: s. nsy (gäzat ^alätuhü).
1,538: wa-lä yagüz al-tayammum bi-gair al-ard.
1,559: wa-yu"rd al-salät am tagüz salätuhü?
bäb 10 (p. 214): bäb al-miyäh wa-ahkämihä wa-mä yagüz al-tatahhur bihl wa-
mä lä yagüz. 1,623: (T) idä tagayyar lä yagüz isti"mäluhü.
1,625: (T) hädän al-habarän yaduUän "alä anna 1-mä' idä tagayyar launuhü
au tu^muhü fa-innahü lä yagüz surbuhü wal-tatahhur bihT sawä' kän räkid^
au gäriy^ li'annahü mutlaq gair muqayyad.
1,626: (T) fa-lä yagüz isti"mäluhü "alä wagh al-batta
1,630: lä yagüz an yutawadda' minhu wa-asbähihT.
1,735: wagab "alaihi gusluhü wa-lam yaguz lahü 1-salät fThi.
1,981: wa-lä yagüz li-ahad min ahi al-Tmän an yagsil muhälif^ lil-haqq fT
1-wiläya ....
1,802: fal-saiät "alä l-maudi"^gäMz.
1,441: (T) wa-yagüz an takün waradat lil-taqTya.
Mabsut 1,56,4 v.u. : tumma taqtadi 1-saum li-gawäz an yakün gair tuhr.
hbb (im Koran nicht als Terminus)
1,272: qäl: uhibb li-man gassal al-mayyit an yaluff "alä yadihT 1-hirqa
hTn yugassiluhü ( = 1,875).
1,505: tumma yagsähä in ahabb.
1, 519: (al-gunub a-yahtadib?) lä uhibb lahü dälika.
1,637: al-mar'a al-tämit israb min fadl saräbihä wa-lä uhibb an tatawadda'
minhu
1,31: (T) wa-lau suUim annahü lä yahtamil fT 1-SarT^a illä I-wudü' al-mahsüs
la-hamalnähu "alä 1-istihbäb lil-ahbär allatT nadkuruhä.
1,35: ( + nadb), s. ndbi
1,42: (T) fa-'^ulim min dälika anna l-muräd bil-habar darb min al-istihbäb.
1^ p. 24, Mitte: s. '^im!
1,106: (T) fa-hädä l-habar mahmül "alä 1-istihbäb dün al-wugüb (74l).
1,270: wa-gusl duhül al-haram yustahabb an 15 yadhulahü illä bi-gusl
wa-gusl awwal laila min sahr Ramadän yustahabb wa-gusl lailat ihdä wa-
"isrm sunna, wa-gusl lailat talät wa-"isrln sunna lä yatrukuhä li'annahü
yargl (yurgä) fi ihdähunna lailat al-qadr wa-gusl yaum al-fitr wa-gusl yaum
al-adhä sunna lä uhibb tarkahä wa-gusl al-istiljära mustahabb.
1,300: gusl yaum al-gadTr sunna ( = mustahabb, mandüb ilaihi).
1, 536: wa-yustahabb al-tayammum min al-rubä.
1,636: (T) wa-yagüz an yakün al-muräd bihä darb^ min al-istihbäb.
1,298: s. nsy (fal-gusl ahabb ilayya).
1,480: wa'in fa°al fa-lä ba's bihi. wa-qäl: wa-tamuss al-mä' ahabb ilayya.
1,481: lä ba's wa-ba"d al-gusl ahabb ilayya.
hdd (koranisch)
1,387: innamä 1-wudü' hadd min hudüd Alläh li-ya"lam Alläh man yuti'^uhü wa-
man ya"?ihi.
1, 516: kam hadd nifäsihä? laisa lahä hadd. T: fa-laisa li-dälika hadd lä budd
minhu bal tahtalif "ädät al-nisä' fi dälika.
Nihaya 1,17,4: wa-laisa limä yasta"mil min al-mä' hadd mahdüd.
hrg (im Koran nur harag)
1,474: wa-laisa "alaihi fi dälika harag (s. fdl!).
1,752: (T) annahü (ta"älä) rafa" al-harag "an al-mukallafln wa-qad "alimnä
anna dam al-barägit mimmä lä yumkin al-taharruz minhu.
1,888: fa-lä harag ''alä l-insän fi tarkihi lil-idtirär.
1, 1316: fa'inna l-din laisa bi-madiq ...
1,746: (Koran 22,78, T) wa-nahnu na"lam annahü lau alzam (seil Gott) al-
mukallaf izälat al-dam min hädiM 1-aSyä' al-läzima bihl, la-harig bi-dälika
wa-la-lahiqathu bi-dälika kulfa wa-masaqqa .. fa-abäh AUäh dälika nazar^'^
li-"ibädihi wa-ra'fat^ bihim.
hrm (koranisch) (5)
1,711: (T) inna Häh abäh kull muharram ^inda darüra (Koran 5,4).
1,821: (T) Eil-muskir al-muharram.
Nihaya 1,19,5: allähumma! lä tuharrimm tayyibät al-ginän!
1,435: (wa-yahrum "alä zaugihä wat'uhä hattä tahrug min sil-ljaicj).
Mabsut 1,13,4 v.u. : wa-man akal au sarib fT äniyat dahab au fidda fa'innahü
yakün qad fa"al muharraman wa-lä yakün qad akal muharraman j^g gj_
ma'kül mubähan^ li'anna 1-nahy "an al-akl fihi lä yata"addä ilä 1-ma'kül.
Zu diesem Begriffskomplex bedarf es einiger Ausführungen. Im Koran wird
harram mit zwei Ausnahmen auf Personen und Sachen bezogen; diese werden
als tabu, unantastbar, unberührbar, ungenießbar, immun bezeiehnet. Nur
scheinbare Ausnahmen sind 2,276: ahalla Uähu 1-bai"^ wa-harrama 1-ribä
(ribä ist hier nicht das Wuchern, sondern der Wuchergewinn, s. 4,159: wa-
alj^ihimu I-ribä wa-qad nuhü "anhu); 9,37 (nasT' ist nieht das Interkalieren/
Schalten, sondern der Schaltmonat); 24,3 Ende: wa-hurrima dälika ''alä 1-
mu'minTn (dälika ist nach den muslimischen Exegeten gimä" oder nikäh; wahr¬
scheinlicher aber: "eine solche Person", vgl. 4,27; 66,1 und 60,10: äai'
min azwägihim). Die erste Ausnahme ist 2,79: wa-huwa muharram^''^ "alai-
kum ihräguhum; dieser Verstoß gegen den sonst herrschenden Sprachgebrauch
mag daher rühren, daß den Juden auch sonst in ähnlichen Situationen immer
etwas tabuiert wird (4,158; 6,147; 16,119), sodaß "den Juden tabuieren" ei¬
ne feste Phrase wird. Die zweite Ausnahme ist 7,31, wo die Formulierung
von 7,30 eingewirkt hat.
Was im Koran eine Ausnahme ist, ist in IJadTt und Fiqh beinahe die Regel
geworden: harram wird überwiegend mit Handlungen verbunden und bedeutet
dann "verbieten". Diese Beobachtung kann uns übrigens bei der Prüfung der
Echtheit von Haditen helfen: überall dort, wo 'harram an' mit der Bedeutung
"verbieten" steht, ist anzunehmen, daß es sich um nachprofetischen Sprach¬
gebrauch handelt. Wohlgemerkt, das betrifft nur die Formulierung, nicht
etwa die Tatsächlichkeit der überlieferten Begebenheit oder Entscheidung.
DieseWaindlung ist nicht zufällig, sondern hängt mit der systematischen
Entwicklung der islamischen Jurisprudenz zusammen. Wie in der Einleitung
der alten und neuen usül-Werke nachzulesen ist, beschäftigt sich das islami¬
sche Recht mit den Urteilen über die relevanten Handlungen der zurechnungs¬
fähigen Menschen/mukallafün. Von hier her werden die koranischen Aussa¬
gen über die Tabuisierung von maita, Wein etc. dahingehend interpretiert, sie
bedeuten das Verbot des Genusses von maita und Wein, das Verbot des Ge¬
schlechtsverkehrs mit den Frauen der Väter usw. Die Substanz dieser Per¬
sonen und Sachen gehe den Juristen nichts an (s. das Kapitel über mugmal
und mubayyan in den u§ül-Werken) . Diese Tendenz läßt sich sehr schön an
einigen tahära-Definitionen erkennen:
Mabsut 1,4, oben: al-tahära fr l-luga hiya 1-nafäfa wa-fT l-sari"a "ibära "an iqä" af"äl fT 1-badan mahsüsa "alä wagh mahsüs yustabäh bihä 1-duhül ff 1- salät.
Mabsut 1,5: al-mä' "alä darbain: tähir wa-nagis, fal-nagis kull mä' tagayyar
ahad ausäfihi min laun au tu"m au rä'iha bi-nagäsa .. wa-mä hädä hukmuhü,
lä yagüz isti"mäluhü illä ba"d tathlrihl.
Nihaya 1,6: al-tahära fr l-sarl"a ism limä yustabäh bihl 1-duhül ff 1-salät.
Wie man sieht, vermeidet man möglichst eine direkte Beschreibung, eine
Definition des Wesens und konzentriert sich auf die Beziehung der Stoffe zu
gesetzlichen Handlungen. Vielleicht ist der Unterschied zur koranischen Dik¬
tion aber nicht ganz so groß wie wir ihn empfinden, da nach islamischer Auf¬
fassung die Handlungen nicht bloß vergängliche Akzidenzien sind, sondern bis
zum Jüngsten Tag in irgendeiner Weise weiterexistieren und damit den Sub¬
stanzen irgendwie verwandt sind,
hsb (koranisch, aber VIII in anderer Bedeutung)
Kafi 1,22,7 v.o. : idä mass gildaka 1-mä'u fa-hasbuka!
Kafi 1,90,8 v.o. : lam taf"alhu mra'a qattu htisäb^''^ illä "üfiyat min dälika ( istihäda) .
hsn (koranisch)
1,68: inna Müsä, °alaihi 1- saläm, qäl: yä rabbi! tamurr bl hälät astahyT an
adkuraka fihä. fa-qäl: yä Müsä! dikrl "alä kull häl hasan.
1,728: fal-yagsil taubahü kullahü fa'innahü ahsan.
1,876: wa-^akar anna rass al-qabr bil-mä' hasan.
1,915: allähumma! in kän muhsin^"^ fa-zidfl hsänihl!
1,953: anna 1-garTda tanfa' al-muhsin wal-musl' (in 954: tanfa' al-mu'min
wal-käfir); 955 keine Strafe, solange der Zweig frisch.
1,842: (wenn Jemand nachts stirbt, nicht allein lassen, Koran rezitieren! )
wa-yatlü kitäbahü au mä yuljsinuhü minhu wa-yastafefir lahü!
hzr (koraniseh; mahzür 17,21)
i,'340: (T) zu Koran 56,78) fa-huzir mass al-kitäb ma^a rtifä' al-tahära.
1,435: (Koran 2,222) fa-hazar(Alläh) bi-hädä 1-lafz qurbahunna.
1,466: (T) qad dakarnä mä warad fi hazr waf al-hä'id wa-man fa^al mahzür^"
fa-qad atim bilä hiläf.
1,479: (T); s.fdl (nieht mahzür, aber"isyän).
1,521: (T) anna hädihi 1-ahbär haragat mahra| al-karäha, lä 1-hazr.
1,711: (T) fa-bayyan annahü lä itm "alä mutanäwil hädihi l-mah'zürät "inda
1-darüra (vorher statt mahzür: muharram).
1,912: (T) fal-wagh fT hädä l-habar raf" al-hazr ( = i486) "amman lam yahuU
izrärahü li'anna fi"l dälika min al-masnünät dün al-wägibät.
hqq (koraniseh)
1,511: (T) wa-lam taduU "alä anna mä fa"alat al-mar'a fT hädihT l-ayyäm kän
haqq^-
1,949: al-zaug ahaqq bi-imra'atihl hattä yada'^ahä fi qabrihä.
^11 (koraniseh)
1,432: (wa-lä yahill lahä 1-siyäm).
1,607: (wa-qad zäl "anhu hukm al-ganäba wa-hallat lahü 1-salät).
1,658: (rasül Alläh) kull sai> jjagtarr fa-su'ruhü haläl wa-lu"äbuhü haläl.
1,772: a-laisa luhümuhä haläl^?
1,820: fa'innahum (Juden, Christen) yastahillün surbahü.
1, 1253: fa-idä hallat lahä 1-salät hall li-zaügihä an yagsähä.
Istibsar, 1, p. 29, nr. 76: yubä" mimman yastahill aki al-maita.
hll ist im Koran das Gegenstück zu hrm, wird allerdings auch mit Handlungen
verbunden.
hwt (VIII nieht koranisch)
1,488: al-mustahäda taq'^ad ayyäm qur'ihä tumma tahtät bi-yaum au yaumain.
1, 785: lä ba's bi-Caraq al-hä'id ... wa-lä yagib gasl'al-taub minhu illä an
yakün al-ganäba min haräm fa-yagsil mä asäbahü min "araq sähibihä
wa-ya'^mal fT 1-tahära bil-ihtiyät.
Mabsut 1,8,6 v.u.: in.qulnä: ista "mal dälikawa-tayammam, kän ahwat.
hyy (koraniseh)
1,43: inna "Älly^^^ ''alaihi 1-saläm amar al-Miqdäd an yas'al rasül Alläh sallä
näh "alaihi wa-"alä älihT wa-istahyä an yas' alahü.
1,68: s. hsn!
1,655: wa-innT la-astahyT min Alläh an ada' ta'äm^ li'anna 1-hirr akal minhu.
ht' (koranisch)
1, 473: sa'altu .. "an wuqü" al-ragul "^alä imra'atihl wa-hiya tämit hata'^.
qäl: laisa "alaihi äai' wa-qad asä' rabbahü- hll (IV nicht koranisch)
1,196: wa-man tarak_al-madmada lam yuhill tarkuhO bi-tahäratihl illä
an yakün tärik^^ fadl^.
Nihaya 1,21,3: lä yuhill tarkuhü bil-tahära illä an yakün tärikuhü muhmil^
sunnat^ wa-mudayyi"^ fädila.
{iwf (koraniseh, außer V)
1, 1267: in häf "atas^n fa-lä yuhriq minhu qatra wal-yatayammam!
1,1315: (tahawwaf; hasiya).
Mabsut 1,13,2 v.o. : wa-yagüz surbuhü "inda 1-hauf min talaf al-nafs.
hyr (VIII im Koran nicht als Terminus)
1,66: s. b's!
1,187: fa-ammä ma°a l-ihtiyär, fa'innahü la yagüz illä 1-mash. ...
1,572: (wa'in agnab nafsahü muhtär^" wagab "alaihi 1-gusl, wa'in häf minhu
"alä nafsihi wa-lam yugzi'hu 1-tayammum).
1,711: (wa-lä ba's an yasrab al-mudtarr min al-miyäh al-nagisa .... wa-lä
yagüz surbuhä ma"a 1-ihtiyär ....
dmm (dimma; im Koran: Verwandtschaft)
1,122: (T) yadull "alä dälika anna 1-dimam barl'a min ahkäm tata°allaq "alaihä
wa-nahnu lä nu"alliq "alaihä illä mä qata" "alaihi dalTl sar"I. wa-laisa fT l-sar"
mä yadull "alä wugüb al-istingä' min al-naum wal-rTh ....
1,408: wa-lä ta"laq °alä dimmatihi 1-tahära illä bi-dalTl qäti".
1,498: (T) al-mu"tamad fT hädä annahü qad tabat anna dimmat al-mar'a mur=
tahina bil-salät wal-siyäm qabi nifäsihä bilä hiläf.
Mabsut 1,25,9 v.u. : wa-lä tabra' dimmatuhü bi-yaqTn.
r'f (koranisch)
1,746: (T) fa-abäh Alläh dälika nazar^n ü-CibädihT wa-ra'fat^n bihim.
rgs (koranisch)
1,819: lä tasalli fThi, fa'innahü rigs.
rjis (nicht koranisch)
1,193:* wa-murahhas wV/ • lil-mar'a fl mash # rsfsihä an tamsah ' ^
1,270: (gusl al-gum"a) wägib fT 1-safar wal-hadar illä annahu rahhas lil-
nisä' fT 1-safar li-qillat al-mä'.
1,1042: lam yurahhas fT 1-kanTf fT aktar min äyat al-kursT —
1,649: (T) fa-laisa fi hädä— l-habarV ruhsaV » fT mä walafc fihi 1-kalb.
r^y (III: so nicht im Koran)
Mabsut 1,37,7 v.o. : wa-lä yurä"ä fT gasl dälika l-^'adad" li'anna l-"adad yahtass al-wulüg.
rwd (aräd, koranisch)
1,95: wa-man agnab fa-aräd al-gusl ....
1,607: wa-in kän al-muhdit gunub^'^ yurTd al-tsihära istabra* qabi al-tayammum
bi-mä bayyannähu.
sqt (koranisch)
Hilaf 1,1,123: wal-tayammum "inda "adam al-mä' yasqut bihl 1-fard.
snn/sunna (koranisch, aber nicht so als Terminus)
1,129: gärat al-sunna fT atar al-gä'it bi-talätat ahgär an yamsah al-°igän
( = 130).
1,144: wa-bi-dälika gärat al-sunna min rasül Alläh (s. 605).
1, bäb 4: sifat al-wudü' wal-fard minhu wal-sunna wal-fadTla fihi.
1, 192: wa-wudü'al-mar'a ka-wudü' al-ragul sawä' illä anna 1-sunna an tabtadi'
al-mar'a ...
1,197: humä min al-sunna, fa'in nasTtahumä lam takun "alaika i'^äda.
1,202: (T) laisa 1-madmada wal-istinsäq farTda wa-lä sunna innamä "alaika an
tagsil mä zahar. fal-wagh fi qaulihl "wa-lä sunna" huwa annahü laisa min
al-sunna allati lä yagüz tarkuhä. fa-ammä an yakün fiCluhü bid"a fa-lä.
1,210: (T) aräd bi-qaulihT "al-wudü' matnä matnä" al-sunna li'annahü la yagüz
an yakün al-farlda marratain wal-nabT ... yaf'^al marra wähida.
1,212; s. frd!
1,214: laisa fi 1-mash '^alä 1-ra's wal-riglain sunna aktar min marra wa-huwa
1-fard.
1,248": s. bd' (bid"a) = fadTla.
1,249: wa-yadull °alä wugüb al-tartTb min gihat al-sunna.
1, bäb 5 (p. 103): al-agsäl al-muftaridät wal-masnünat.
1,270: s. hbb gegen Ende (wägib = ta'kTd al-sunna).
1,286: idä gtama"at sunna wa-farTda, bada' bil-fard.
1,289: wa-ammä 1-agsäl al-masnüna, fa-gusl al-gum"a sunna mu'akkada "alä
1-rigäl wal-nisä' (nachträglich als wägib bezeichnet).
1,300: gusl yaum al-gadTr sunna (mustahabb, mandüb ilaihi).
1,845: al-sunna fT 1-ljunüt 13 dirham^.
(1,860: wa-bihi gärat al-riwäya).
1,893: (T) laisa min al-sunna an yug°al al-hunüt fl 1-fam.
1,952: (garTda) fa-särat sunna muttaba"a (indarasat fT 1-gähilTya) .
1,1010: qülü: häkadä 1-sunna.
1,1183: inna rasül Alläh sann fT 1-haid talät sunan bayyan fihä kull muäkil -
hädihT sunnat al-nabT.
1,1476: al-sunna an tahmil al-sarTr min gawänibihi al-arba", wa-mä kän
ba"d dälika min haml fa-huwa tatawwu".
Mabsut 1,20, 5 v.o. : sunna mu'akkada ... wa-yastansiq talätan sunnat^" wa-
"ibäda.
sw' (IV koranisch )
1,915: allähumma! in kän muhsin^'' fa-zid fi hsänihT wa-in kän mus"i*an fa-gfir
lahü wa-rhamhu wa-tagäwaz "anhu! )
swg (nicht koranisch)
Mabsut 1,12,7 v.u. : wa-in särat mubahliara kän sä'ig^ gair anna 1-awwal
ahwat.
sdd (koranisch, außer II)
1,730: dakar al-minä fa-saddadahü wa-|a"alahü asadd min al-baul.
Mabsut 1,36,7 v.o.: fa-lä ba's .. wa'in kän ba"duhü asadd karähiyat^ min
ba"d.
sqq (masaqqa nicht koranisch)
1,746: (T) wa-la-lahiqathu bi-dälika kulfa wa-masaqqa.
Mabsut 1,30,8 v.u. : yahäf ma'^ahü 1-talaf au yalhaquhü masaqqa '^azTma.
Sn" (nicht koranisch)
1,910: (Bei Betreten des Grabes) lä ba's bil-huff, fa'inna fT hai" al-huff
sanä"a.
shh (nicht koranisch)
1,853: (T) wal-sahTh ( =richtige Wortform) "indl Zufär.
Mabsut 1,13,2 v.u.: kän wudü'uhü sahTh^.
Mabsut 1,41,1 v.o. : idä aslam yagib minhu 1-gusl li'anngihC fi häl kufrihT
lä yasihh minhu 1-gusl li'annahü lä tasihh minhu 1-nTya.
sdq (koranisch)
1,467: yatasaddaq bi-dTnär wa-yastagfir Alläh.
1,468: fa-"alaihi nisf dTnär yatasaddaq bihT.
1,469: yatasaddaq "alä miskTn "alä qadr sab"ihT.
1,471: fa'in lam yakun "indahü mä yukaffir ? qäl: fal-yatasaddaq "alä miskTn
wähid wa-illä stagfar Alläh wa-lä ya"üd fa'inna 1-istigfär tauba wa-kaffära
li-kull man lam yagid al-sabU ilä sai' min al-kaffära.
slh (im Koran nicht in diesem Sinne)
1,709: a-yasluh al-wudü' minhu? lä ba's.
1,766: hai yasluh Iii-salät fThi?
1,803: hai tasluh al-salät "alaihä? na"am, lä ba's ( = 813).
1,1053: lä yasluh (al-istingä') bi-sai' min dälika.
1,1329: fa-lä ta^lulj al-$alät fihi hattä tagsilahü.
1,1391: hai yasluh bai°uhü ?
1,1503: al-binS' "alä 1-qabr wal-gulüs "alaihi hai yasluh?
1,830: a-yasluh (al-ibriq) an ygikün fihi mä'?
1,1244: lä yasluh li-zaugihä an yaqa" "alaihä hattä tagtasil.
1,1343: sa' altuhü "an al-ragul yasluh lahü an yasubb al-mä* min fihi yagsil
bihl 1-sai' yakün ff taubihi ... lä ba's.
1,1396: hai ya§luh an yukaffan ffhi 1-mautä?
Kafi 1,157,8 v.o. : sa'altu .. "an al-ragul a-yasluh lahü an yanzur ilä mra-
'atihi.
drr (koranisch, außer darüra)
1,81: (där qad buniya fihä maq"ad lil-gä'it "alä stiqbäl 8il-qibla) lam yadur=
ruhü dälika wa-innamä yakruh dälika ff 1-sahärä ...
1,392: fa'in kunta fl msikän nazif fa-lä yadurruka allä tagsil riglaika.
1, 565: au kän bihl marad yadurruhü ma"ahü sti "mäluhü 1-mä' dararan yahäf
"alä nafsihi minhu, tayammam.
1,615: au kän yadurr bihinna istiCmäluhü (seil. Wassers).
1,751: da"hu (seil.taubsika) fa-lä yadurruka in lä tagsilhu.
1,763: hai yagüz an yamuss al-ta°lab .. ? lä yadurruhü waläkin yagsil yadahü
(816).
1,66: darüra, s. ba's!
1,553: al-ragul yugnib fi 1-safar fa-lä yagid illä 1-talg au mä'^ gämid^:
huwa bi-manzilat al-(Jarürayatayammam.
1, 554: (wa-laisa "alaihi harag fi 1-salät bi-dälika li-maudi" al-idtirär wa¬
lä i"äda "alaihi).
1,711: (wa-lä ba's an yasrab al-mudtarr min ail-miyäh al-nagisa ... wa-lä
yagüz surbuhä ma"a 1-ihtiyär.
1,992: (wa-gäz dälika lil-idtirär).
1, bäb 8 (p. 183): Einleitung-Umschreibung für darüra ( — yahäf al-talaf ..
yahäf "alä nafsihi)
1, 528: lä ämuruhO an yugarrir bi-nafsihi fa-ya"rid lahü liss au sabu*.
1,585: — ma°a husül al-hauf lä yagib al-talab.
dy' (11 nicht koranisch)
1,1199: wa-harag "anhä waqt al-zuhr wa-hiya tähir fa-dayya"at ssilät al-zuhr
fa-wagab "alaihä qadä'uhä.
tw<^ (koranisch)
1,387: innamä 1-wudü' hadd min hudüd Alläh li-ya'^lam Alläh man yutl^'uhü
wa-man ya"sihi.
1, 1476: al-sunna an tahmil al-sarir min gawänibihi al-arba' wa-mä kän
ba"d dälika min haml fa-huwa tatawwu".
"bd ("ibäda im Koran nicht als Terminus)
Mabsut 1,16,14 v.o. : ista"mal al-taläta "ibäda
Mabsut 1,20,3 v.o. : wa-yastansiq taläfan sunnat^ wa-"ibäda.
Mabsut 1,26,2 v.o. : wa-hädä minhäg hädä 1-bäb yahtät abadan lil-Cibäda
hattä ya"lam bi-yaqTn annahü addähä ma"a 1-tahära.
Mabsut 1,28,3 v.u. : lam yugzihi asian ii> annahä "ibäda tahtäg ilä nTya.
Mabsut 1, 59, 5 v.o. : wal-awwal a^iwaf lil-"ibäda.
"br (Vlll koraniseh)
Nihaya 1,11,7: gair annahü lä yu"tabar gasluhä bil-turäb illä ff wulüg al-
kalb hässa.
Cdd (in dieser Bedeutung nichtkoranisch)
Hilaf 1,1.70: al-käfir idä tatahhar au igtasal min ganäba tumma aslam lam
yu^tadd bihimä. Grund: inna hätain al-tahäratain tahtägän ilä niyat al-qurba
wal-käfir lä tasuhh minhu niyat al-qurba fi häl kufrihT li'annahü gair "ärif
billäh.
"dw (koranisch)
1,883: hädä kitäb abi wa-lastu a"dü qaulahü.
Faqih 1, nr. 79: man ta"addä fl wudü'ihi kän ka-näqiijihl.
"dr (koranisch)
l7408: (T) wa-laisa hähunä dalTl yaqta" al-"udr.
1,498: (T) fa-yanbagi an lä tasTr ilaihi illä bi-mä yaqta" al-"udr .. fahiya ahbär
ähäd lä taqta" al-"udr.
1, 543: fa'inna Iläh aulä bil-"udr (tayammum! ).
1,955: (bei taqlya) fa-laisa "alaihi fT tarkihä (seil. al-garTda) sai' walläh
yaqbal "udrahü ma"a l-idtirär.
1^ 1518: annahü yakrah an yarkab al-ragul ma"a 1-ganäza fT bidäya illä min
"udr.
"zm (koranisch)
1,357: wa-idä "azam al-gunub "alä 1-tathTr bil-gusl fal-yastabri» bil-baul!
"sy (koranisch)
1^387: innamä 1-wudü' hadd min hudüd Alläh li-ya"lam Alläh man yutl"uhü
wa-man ya"sThi.
1,473: laisa "alaihi sai' wa-qad "a^ä rabbahü.
1,474: fa-bi-hädä 1-tafrTt kän "äsiy^"^ wa-wagab "alaihi 1-istigfär li'annahü
aqdam "alä mä lä ya'man an yakün qabTh^.
1,479: s. fdl!
Cfw (koranisch)
1,132: sami^'tuhumä yaqülän: "ufiya "ammä bain al-ulyatain wal-hasafa
wa-lä yumsah wa-lä yugsal.
Mabsut 1,7,2,3: v.o. : illä mä lä yumkin al-taharruz minhu ... fa'innahü
ma^fü "anhu.
"qb ("uqüba nicht im Koran)
1,738: yu"Td salätahü kai yahtamm bil-sai' idä kän fT taubihi "uqübat^'^ li-
nisyanihT.
cim (koranisch)
1,466: wa-man wati' imra^'atahü wa-hiya hä'id "alä "ilm bi-hälihä atim.
^ly (koranisch)
1,3: man nam ... fa-''alaihi 1-wudü' (l,7 + 8).
1, 57: laisa "alaihi sai', wa'in sä' gasal yadahü (seil, man mass farg imra'a=
tihT).
1,136: fa-"alaika i"ädat al-wu(Jü'.
1,411: lä sai' "alaihi inna dälika mimmä wada "ahü Iläh "anhu.
1,452: (T) fa-lä hiläf bain al-muslimTn annahü yalzamuhä 1-salät wal-saum
wa-"alaihä qadä' al-salät.
1,453: (laisa "alaihä idä tahurat qadä' sai' tarakathu min al-salät, läkin
"alaihä qadä' mä tarakathu min al-siyäm).
1,473: laisa "alaihi sai' wa-qad "a^ä rabbahü.
1,474: laisa "alaihi sai', yastagfir Alläh wa-lä ya"üd.
1,123: a-"alaihi an yastangiya? lä.
1,466: (wa-"alaihi an yukaffir .. wa'in ... kaffar).
"md (im Koran V)
1,27: laisa fThi wu(Jü' wa'in taqayya'ta muta"ammid^.
1,137: (bäl) wa-lam yagsil dakarahü muta"ammid^n ... bi'sa mä sana''....
(1,200: humä min al-wudü' fa'in nasTtahumä fa-lä tu'^id; 1,298 s.nsy ).
1,373: mantarak sa"rat3^ min al-|anäba muta"ammidan fa-huwa fl 1-när.
1,597: (fa'in ahdat dälika muta"ammidan kän "alaihi an yatatahhar wa-yasta»- nif al-§alät min awwalihä).
Mabsut 1,24, fa§l fi dikr man tarak al-tahära muta"ammidan (später: "ämid^n)
au näsiyä.
1,498: al-muCtamad fr hädä annahü qad tabat bilä hiläf (s. dimma! ).
"wd (koranisch)
1,471: wa-illä stagfar Alläh wa-lä ya"üd (tut es nicht wieder).
1,4: idä dahab al-naum bil-"aql, fal-yu"id al-wudü'.
1,8: fa-"alaihi i"ädat al-salät.
1,31: fa'inna dälika yugzThi wa-lä yu"rd wudü'ahü.
1,127: wa'in mass bätin ihinihT fa"alaihi an yu"Td al-wudü', wa'in kän fi
1-salät qata" al-salät wa-yatawadda* wa-yu"Td al-salät.
1,200: humä min al-wudü', fa'in nasTtahumä, fa-lä tu"id!
1,264: (ba"d mä farag min al-salät) yamdl "alä salätihi wa-lä yu'^Td.
1,266: man nasiya .. au sai'an uiin al-wudü' alladl dakarahü Iläh fT 1-Qur*än
kän "alaihi i"ädat al-wudü' wal-salät.
"wd (nicht koranisch)
1,858: fa'in lam yügad al-haJäf yu"awwad minhu bil-sidr ...
gfr (koranisch)
1,884: ayyumä mu'min gassal mu'minan illä gafar Alläh lahü dunüb sana
illä 1-kabä'ir.
1,1479: man hamal ganäza min arba' |awänibihä gafar Alläh lahü arba^Tn
kablra.
1,298: in kän näsiyä fa-qad tammat falätuhü wa-in kän muta"ammid^ feil-
gusl ahabb ilayya wa'in huwa fa"al fal-yastagfir Alläh wa-lä ya"üd.
1,467: yatasaddaq bi-dTnär wa-yastagfir Alläh (s. 1,471 + 472).
1,842: (jemand stirbt nachts; nicht allein lassen! ) wa-yatlü kitäbahü au
mä yuhsinuhü minhu wa-yastagfir lahü.
1,915: ("allähumma! in kän muhsinan fa-zid ff ihsänihi, wa'in kän musT"an
fa-gfir lahü wa-rhamhu wa-tagäwaz "anhu!") wa-stagfir lahü mä stata"ta!
frd (koranisch, außer VIII)
1,193: farad Alläh "alä 1-nisä' ff I-wudü' an yabda'na .
1, bab 4: sifat al-wudü' wal-fard fihi wal-sunna wal-fadlla ffhi.
1,171: s.b'd"!
1,212: al-wudü' wähida fard wa-itnatain lä yu'gar wal-tälita bid"a. (T)
qauluhü "wa-itnatain lä yu'gar" ya"nT idä i"taqad annahumä fard lä yu'gar
"alaihimä fa-ammä idä "taqad annahumä sunna fa'innahü yu'gar "alä
dälika.
1,214: s.sunna!
1,271: al-gusl fi 17 mautin^ minhä 1-fard taläta ... (T) wa-ammä qauluhü
"wal-gusl lil-ihräm" wa'in kän "indanä annahü laisa bi-fard fa-ma"nähu
anna tawäbahü tawäb gusl al-farida.
1,977: (T) fa'inna 1-fard hina'id al-tayammum.
1,199: al-madmada wal-istinsäq laisä min al-wudü'. (T) ya"ril laisä min
farä'i^ al-wudü'.
1,202: laisa 1-madmada wal-istinsäq farTda wa-lä sunna, innamä "alaika an tagsil mS zahar.
1, 286: idä igtama'^at sunna wa-farTda bada* bil-fard.
1,293: inna Iläh atamm salät al-farTda bi-salät al-näfila wa-atamm siyäm
al-farTda bi-siyäm al-näfila wa-atamm wudü' al-näfila bi-gusl al-gum"a
mä kän min dälika min sahw au taq^Tr au nuq^än.
1,401: (T) wa-aqwä mä yadull "alä dälika anna 1-wudü' farTda la yagüz isti=
bähat al-salät min dünihä illä bi-dalTl sar"T.
1,186: lau annaka tawaddaHa fa-ga'alta mash al-riglain gasl^-n tumma admarta
anna dälika min al-mafrü(?, lam yakun dälika bi-wudü'. tumma qäl: ibda' bil-
mash "alä 1-riglain, fa'in badä laka gasl fa-gasaltahü fa-msah ba"dahü li¬
yakün ähir dälika 1-mafrüd! ( a 1,247).
1,235: wa'in nasiya sai'an al-wudü' al-mafrüd fa-"alaihi an yabda' bi-mä
nasiya wa-yu"id mä baqiya li-tamäm al-wudü' (cf! 1,260).
Mabsut 1,40,5 v.o. : al-agsäl "alä darbain: mafrüd wa-masnün.
1, bäb 5 (p. 103): al-agsäl al-muftaradät wal-masnünät.
frt (koranisch)
1,412: (T) fa-ammä ma"a 1-tafrTt fa'innahü yalzam i"ädat al-gusl.
1,474: (T) fa-bi-hädä 1-tafrTt kän "äsiy^-" wa-wagab "alaihi 1-istigfär li-
annahü aqdam "alä mä lä ya'man an yakün qablh^.
fsd (koranisch)
1,97: (T) fa-lau adhal yadahü fT 1-inä' qabi an yagsilahä lam yafsud al-mä'
idä känat tähira.
1,260: ... li-salämat al-wudü' min al-fasäd / ... hädit yufsid al-tahära ..
1,626: fa'innahü (seil, mä') yafsud bi-sä'ir mä yamüt fThi min dawät al-
anfus al-sä'ila.
1,106: wa'in kän kurr^ ... lam yufsidhu, wa'in kän räkid^.
1,150: innT abül, tumma atamassah bil-ah|är fa-yagT' minijl 1-balal mä
yufsid saräwTlT. qäl: laisa bihl ba's.
1,668: lä yufsid al-mä'a illä mä känat lahü nafs sä'ila.
1,1224: qad fä'ahä mä yufsid al-salät.
fdl (im Koran nur fadl).
1,196: wa-man tarak al-madmada ..., lam yuhill tarkuhü bi-tahäratihl illä
an yakün tärik^^ fadl^. 1, 1247: (T) fa-mahmül""alä 1-istihbäb wal-fadl dün
al-fard wal-Tgäb.
1, bab 4: bäb sifat al-wudü' wal-fard minhu wal-sunna wal-fadila fihi.
1,248: s. bid"a!
1,951: (wal-garTda tug"al ma'^a gamT" al-amwät ... sunnatan wa-fadTla.
1,244: salät fadila katirat al-tawäb.
1,88: wa-15 ba's bihT (seil, al-baul) fi 1-mä' al-gärT wa-igtinäbuhü afdal.
1,236: wa'in masah ... kän qad asbag wa-fa"al al-afdal ... wa'idä ma'sahahuml
kän afdal.
1,239: wa-qad madä anna 1-mash bi-talät asäbi" afdal fa-lä wa|h li-i"ädatihT.
1,474: (ba"d inqijä" dam al-haid) fal-afdal lahü an'yatrukahä Ijattä tagtasil ...
fa'in galabathü 1-lahwa ... fal-ya'murhä bi-gasl fargihä ... wa-laisa "alaihi
fl dälika harag).
1,479: (T) fa-mahmüla '^alä anna 1-aulä an lä yaqrubahä wal-afdal an yatru=
kahä hattä tagtasil dün an yakün dälika mahzüran hattä lau gäma'ahä qabi an
tagtasil kän "äsiyä.
1,806: (wa-lä ba's bil-salat fil-huff ... wal-tanazzuh "an dälika afdal).
fwt (koranisch)
1,1265: fa-idä tayammam al-ragul fal-yakun ^älika fi ähir waqt fa'idä fätahü
1-mä* fa-lan tafütahü l-ard.
qbh (koranisch nur maqbüh)
1,303: fa'innahü (seil.Gott) lä yakrah illä l-qablh wal-qabih da"hu li-ahlihT
fa'inna li-kullin ahi*.
qrb (koraniseh, außer V)
1,217: al-wudü' qurba ilä Iläh fa-yanbagT lil-"abd an yuhli^ al-nTya fThi wa-
yag'^alahü li-wagh Alläh.
1,218: (das bekannte niya-HadTt) T: "alimnä anna l-murad bil-ljabar
annahä (seil. al-a"mäl) lä takün qurba wa-^ar"Tya mugziya illä bil-nTyät.
1,711: li'anna 1-tatahhur qurba ilä Häh wal-taqarrub ilaihi lä yakün bil-naa
gäsät.
q§d (koranisch)
Mabsut (1,9,12 v.o. : wal-mä' al-musammas yakruh al-tawaddu' bihl gair
annahü mugzT sawä' qa§ad dälika au lam yaqsid.
qdy (im Koran nicht in dieser Bedeutung)
1,452: (T) annahü yalzamuhä 1-salät wal-saum wa-"alaihä qadä' al-salät.
1,453: fa-yagib an taqdiya mä tarakat min al-salat fT l-yaum wal-yaumain
( + "alä).
qt" (im Koran nicht in dieser Bedeutung)
Mabsut 1,42,12 v.o. : wa'in ra'at aqall min dälika qata"at "alä annahü lam
yakun dam haid.
1, 55,10 v.o. : li'annahü tuhr maqtü" bihT.
ktb (koraniseh, aber maktüb nicht in gleicher Bedeutung)
1, 1470: wa-yuktab lil-mayyit al-istigfär.
l,lol4: al-salät al-maktüba.
krh (koranisch)
1,303: wa-s'alhu (seil. Gott) al-tauba min kull mä yakrah fa'innahü lä yakrah
illä 1-qabTh. .. .
1,772: ... ft abwäl al-dawäbb tusTb al-taub ? fa-karahahü. fa-qultu a-laisa
luhümuhä halälä? qäl: balä, läkin laisa mimmä ga"alahü Häh lil-akl T: darb
min al-karäha.
1,820: Eikrah an äkulahO idä qatar (al-fuqqä") fT sai' min ta"ämT.
1,865: wa-kän yakrah an yuttaba" al-mayyit bil-migmara ( = 890).
1,81: lä ba's bi'an yabül al-ragul fi 1-mä' al-gärT wa-karuh an yabül fT 1-mä'
al-räkid ( + 2. Abschnitt = 1,121).
1,924: wa-yakruh lil-insän an yahtü "alä bnihT 1-turäb wa-kadälika yakruh
lil-ibn an yahtü "alä abThi 1-turäb li'anna dälika yuqassT l-qalb min dawT
1-arhäm.
Mabsut 1,9,12 v. o. : wal-mä' al-musammas yakruh al-tawaddu' bihT gair
annahü mugzi sawä' qasad dälika au lam yaqsid.
1,521: (T) anna hädihT 1-ahbär haragat mahrag al-karäha lä l-ha:fr.
1,427: (T) qauluhü "lä tawadda' min mit! hädä illä min darüra ilaihi" yadull
"alä karähiyat al-nuzül fThi li'annahü lau lam yakun makrühan la-mä qayyad
al-wudü' wal-gusl minhu bi-häl al-darüra.
Mabsut 1,28, uit.: wa-tata"allaq bil-ganäba ahkäm mahzüra wa-makrüha
kfr (koranisch)
1,466: (wa-"alaihi an yukaffir in kän wat'uhä fi awwal al-haid, bi-dTnär .
wa'in kän ff wasatihT, kaffar bi-nisf dTnär wa'in kän ff ähirihi, kaffar bi-rub'
dinar ).
1,472: fa'in fa"al a-^alaihi kaffära ? qäl: lä allani fihi 5ai'^, yastagfir Alläh.
kfy (koranisch)
1,675: fa-yakfika hams dilä'.
Mabsut 1,12,9 v.u. : yakfi gasl talät marrät.
1,369: (T) wa-fThi (seil, der Darstellung) kifäya in Sä'Alläh.
klf (koranisch V, nicht kulfa)
Mabsut 1,21,8 v.u. : fa'in masah gami^^ahü takallaf mä lä yaljtäg ilaihi.
1, 746 : la-^Larig bi-dälika wa-la-lahiqathu bi-dälika kulfa wa-masaqqa.
kml (koranisch)
Mabsut 1,25,8 v.o. : ayy al-tahäratain känat kämila, sahhat al-salät li-
sihhatihä.
Izm (koranisch)
1,412: (T) fa-ammä ma"a 1-tafrTt fa'innahü yalzam i"ädat al-gusl.
1,415: (T) qad bayyannä bi-mä taqaddam anna hädihT l-ahkäm talzam al-
gunub wal-gunub yaqa" "alä 1-ragul wal-mar'a fa-yanbagT an yakün al-hukm
läzim^n lahumä.
1,452: (T) fa-lä hiläf bain al-muslimTn annahü yalzamuhä 1-salät wal-saum
wa-"alaihä qa^ä' al-salät.
1,498: (T) fa-idä tara' "alaihä 1-nifäs yagib an lä yasqut "anhä mä lazimahä illä bi-daläla.
1,669: wa-lazimahü i"ädat al-salät.
1,746: (T) wa-nahnu na"lam annahü lau alzam al-mukallaf izälat al-dam min
hädihT 1-asyä' al-läzima bihT, la-harig bi-dälika.
Ift (im Koran nicht in der Bedeutung)
Mabsut 1,17 uit. : wa'in ra'ä ba"d dälika balaian iam yaltafit ilaihi.
1ms (im Koran nicht in genau der gleichen Bedeutung)
1, 472: sa'altu .. "an ragul wäqa" imra'atahü wa-hiya tämit ? qäl: lä yaltamis
fici dälika fa-qad nahä Iläh an yaqrubahä.
laisa (koranisch)
1, 54: laisa ff 1-qubla wa-lä l-mubäsara wa-lä mass al-farg wudü'.
1,786: hädä kuUuhü laisa bi-sai'.
1,1231: wa'in kän ba"d al-haid bi-yaumain fa-laisa min al-haid.
1,199 : al-madmacJawal-istinSäq laisa min al-wudü', (T) ya"nT laisa min farä'id
al-wudü'.
mask (mit "an nicht im Koran, s. trk, wd") 1, 1193 + 1194: tumsik "an al-salät.
mdy (so nicht im Koran)
1,264: (ba"d mä farag min al-salät) yamdl "alä salätihi wa-lä yu°id ( = 267).
1,298: s. nsy!
1, 563: qad madat ^alätuhü wal-yatatahhar !
1, 564: .. yamdl "alä salätihi fa'inna rabb al-mä' huwa rabb al-turäb.
1, 580: fa'in kän qad raka" fal-yamdi fT salätihi fa'inna 1-tayammum ahad al-
tahürain.
1,736: fa-mdi fl salätika wa-lä i"äda "alaika.
1, 1345: lä yu"Td wa-qad madat al-salät wa-kutibat lahü.
mn" (koranisch)
Mabsut 1,19,9 v.o. : (duhül al-masgid) fa'innahü mamnü" minhu illä ba"d
al-gusl.
ngs (koranisch, außer II)
1,107, 108, 109: .. lam yunag|ishu sai'
1,228: a-yunaggis dalika taubahü ? fa-qäl: lä.
1,263: (al-gärl min al-mä' lä yunaggisuhü sai'....).
ndb (nicht koranisch)
1,35: (T) la-ljamalnähu "alä l-istihbab wal-nadb bi-dalälat mä aljbarani ...
1,284 s. wgb!
1,300: gusl yaum al-gadlr sunna ( = mustaljabb, mandüb ilaihi).
1,393: (T) qauluhü "tawadda' wudü'al-salät" fa'innamä aräd bihi 1-nadb wal-
istihbäb, lä 1-wugüb bi-dalälat mä taqaddam min al-ahbär.
Mabsut 1,18,4 v.u. : fa'innahü mandüb ilaihi, gair wägib, wa-lä ba's bihT
lil-sä'im (seil. Gebrauch des siwäk).
nsy (koranisch)
1,298: sa'altu ... "an al-ragul yansä 1-gusl yaum al-gum"a hattä sallä? qäl:
in kän fr waqt fa-"alaihi an yagtasil wa-yu"ld al-salät wa'in madä 1-waqt, fa-
qad gäzat salätuhü.
1,2982: in kän näsiyS'" fa-qad tammat salätuhü, wa'in kän muta"ammidan fal-
gusl ahabb ilayya, wa'in huwa fa"al, fal-yastagfir Alläh wa-lä ya"üd.
1,738: sa'altu .. "an al-ragul yarä bi-taubihi 1-dam fa-yansä an yagsilahü
Ijattä yusallT. qäl: yu"id salätahü kai yahtamm bil-sai'idä kän fi taubihi "uqü=
bat^n li-nisyänihT.
nzr (so nicht im Koran)
1,75: (nach istingä') al-rih lä yun^ar ilaihi.
1,746: (T) nazaran ii-"ibädihr wa-ra"fatan bihim.
nfl (koranisch)
Hilaf 1,1,85: man tayammam li-salät, gäz lahü an yu'addiya 1-nawäfil wal-
farä'id bihT.
nqd (koranisch)
1,1: lä yanqud al-wudü'^ illä mä harag min tarafaihi au al-naum.
1,5: lä yanqud al-wudü'^ illä hadat, wal-naum hadat ( = 1,9, 11,34,35).
1,35: (Rezitation von nichtigem Gedicht, zulm und kidb) tanqud al-wudü'.
1,45: sa'altu Abä 1-Hasan "alaihi 1-saläm "an al-mady a-yanqud al-wudü'?
qäl: in kän min sahwa, naqad.
1,127: (Mann) qad naqad wudü'ahü.
1,577: yanqud al-tahära.
1,595: fa-tayammam wa-sallä raJc"atain tumma asäb al-mä': a-yanqud al-
rak'atain an yaqta"ahumä wa-yatawadda' tumma yusallT ? qäl: lä, waJäkinnahü
yamdT fi salätihT li-makän annahü dahalahä wa-huwa "alä tuhür bi-tayammum.
/ **
nql (nicht koranisch)
1,617: (T) wa'inna man faqad al-mä' intaqal farduhü ilä 1-tayammum.
nkr (koranisch)
1,1519 : wal-nabT sähid wa-lam yunkir dälika.
nhy (koranisch)
1,69: nahä rasül Alläh sallä Iläh "alaihi wa-älihT an yuglb al-ragul ähar wa-
huwa "alä gä'it.
1,472: fa-qad nahä Häh an yaqrubahä.
1,829: nahä rasül Alläh "an al-dubä .. .
1,928: fa-qäl: anhäkum an tatruhü 1-turäb "alä dawT 1-arhäm yürit al-qaswa
fr l-qalb wa-man qasä qalbuhü baCud min rabbihT.
1, 1504: nahä rasül Alläh an yusallä "alä qabr
Mabsut 1,13, uit. : wal-nabT nahä "an idä"at al-mäl gair annahü idä fa"al
dälika saqat "anhu zakätuhü.
1,17, 5 v.o. : innahü lä yugzT Ii'annahü manhi "anhu, wal-nahy yadull "alä fasäd
al-manhT "anhu.
nwy (nicht koranisch)
1,217: wal-wudü' qurba ilä Iläh fa-yanba^Ilil-Cabd an yuhlis al-nTya fThi wa-
ya|"alahü li-wagh Alläh. (T) alladT yadull "alä wugüb al-nTya qauluhü taCälä
. .. fa-lä budd min al-nTya li'anna bil-nTya yatawaggah al-fi"l ilä 1-salät dün
gairihä wa-yadull aidan c^iä wugüb al-nTya.
1,218: (Gesandter Gottes) innamä 1-aCmäl bil-nTyät wa-innamä li-imri' mä
nawä .. "alimnä anna l-muräd bil-habar annahä lä takün qurba wa-sar"Iya
mugziya illä bil-nTyät.
1,1075: (T) fal-wagh fT hädä l-habar an tuhmal al-tasmiya ffhi "alä 1-nTya
allatT qaddamnä wugübaha.
Mabsut 1,_19,2 v.o. : al-nTya wägiba "inda kull tahära ... wa-hiya l-maf"üla
bil-qalb dun al-qaul. .. .
1,13,12 v.o. : wa'in nawä bihT gusl al-gum"a lam yugzi'hu li'anna gusl al-
gum"a lä yuqsad bihT raf" al-hadat bal al-maqsüd bihT 1-tanzTf.
Mabsut 1,19,3 v.u. : wa-mattä nawä bi-tahäratihT raf"al-hadat wal-tabarrud,
kängä'izan li'annahü fi "1 al-wägib wa-ziyäda lä tunäfThä. "
wgb (so nicht im Koran)
1,11: fa-qad wagab al-wudü'.
1,15: annahä tügib al-gusl.
1,453: fa-yagib an^taqdiya mä tarakat min al-salät ff l-yaum wal-yaumain.
1, p. 24 oben: al-gasl lil-amwät min al-näs wägib, wal-gusl min massihim ..
aidan wägib.
1,83: .. "alä anna mä qaddamnähu, min adab al-tahära wa-laisa min wägibä=
tihä.
1, p. 103: alladf yadull "alä anna gasl al-ganäba wägib, qauluhü (Koran) 5,7,
( = frd).
1,270: (gusl al-gum"a) wägib ff 1-safar wal-hadar illä annahü rahhas lil-
nisä' ff 1-safar li-qillat al-mä'. ..
1,291: (al-gusl) wägib "alä kull dakar wa-untä min "abd wa-hurr ( = 292).
1,294: fa'in qäl qä'il: kaifa tastadillün bi-hädihT 1-ahbär wa-hiya tatadamman
anna gusl al-gum<a wägib wa-<indakum annahü sunna," laisa bi-farlda qulnä:
mä yatadamman hädihT 1-ahbär min lafz al-wugüb fal-muräd bihT anna 1-aulä
"alä l-insän an yaf"alahü. wa-qad yusammä l-sai> wägiban idä kän al-aulä
fiCluhü ... (Belege, daß betreffender gusl sunna, nicht farTda).
1,1228: gusl al-ganäba "alaihi wägib.
1,217: (T) walladT yadull "alä wugüb al-nTya, qauluhü ta"älä ...
1,249: (T) wa-yadull "alä wugüb al-tartTb min gihat al-sunna.
1,270: (T) dies hadit enthält wugüb al-agsäl al-sitta ... andere ahbär: sie
sind nicht wägiba. fa'idä tabatat hädihT 1-ahbär hamalnä mä yatadamman
hädä l-habar min lafz al-wugüb "alä anna l-muräd bihl ta'kTd al-sunna.
1,284: (T) fa-mä tatadamman hädihi 1-ahbär min lafz al-amr bil-gusl ...
yadull "alä 1-wugüb li'anna 1-amr yaqtadi bi-zähirihl 1-wugüb wa-lä yu"dal
"an al-wugüb ilä 1-nadb illä bi-daläla.
1,435: (T) betr. Koran 2,222: fa-hazar (Gott) bi-hädä 1-lafz qurbahunna wa-
augab i"tizälahunna
1,1016: lä yügib al-wu(Jü'illä gä'it ...
wd' (koranisch)
1,1178/9: tada" al-§alat.
wly (koranisch; 47,22)
1,479: (T) fa-mahmüla °alä anna 1-aulä an lä yaqrubahä wal-afdal an yatru=
kahä .. (s. fdl! )."
1,992: wa-huwa aulä bil-"udr fT häl al-idtirär.
1,1414: (T) wa-ammä 1-mar'a faUnna 1-aulä aid^n an tagsil al-ragul min
fauq al-tiyäb.
Wir wollen nun versuchen, einige Charakteristika der eben angeführten Ter¬
mini zusammenfassend anzudeuten:
a) Die sehiitischen Juristen haben sieh ebenso wie die Sunniten nicht auf den
koranischen und den prophetischen Sprachschatz beschränkt, weil er offenbar
für eine immer notwendiger werdende feinere Analyse menschlicher Handlun¬
gen nicht ausreichte; sie haben diesen Sprachschatz allerdings auch nicht voll
ausgeschöpft (s.z.B. "älim für muta"ammid). Sie haben sich bei der Schöp¬
fung ihrer Diktion nach den allgemeinen Direktiven des Koran und der prophe¬
tischen sunna gerichtet, haben also im wesentlichen interpretiert; es soll ih¬
nen demnach hier keine bid"a vorgeworfen werden.
b) Die Urteile enthalten noch relativ viele rein religiöse Wertungen und Hin¬
weise auf das Jüngste Gericht (z.B. itm, agr, bi'sa, tawäb, asä', ''asä, fadl,
qurba, istahayy etc. ).
c) Es gibt eine ganze Reihe von Termini, deren Verhältnis zueinander noch
nicht festliegt oder abgegrenzt ist.
d) Ein besonderer Teil der Reichhaltigkeit an Wertbegriffen verdankt seine
Einführung in die Jurisprudenz dem Bemühen, scheinbare Widersprüche in
Koran und Tradition wegzuräumen, bzw. die Bedeutung von amr und nahy zu
"klären". Besonders nützlich sind dabei die Begriffe mustahabb, mandüb ilaihi,
makrüh, sunna, fadl.
e) Es sei hier angedeutet, daß ein Vergleich mit der Terminologie der alten
sunnitischen furü"-Werke Aufschluß über das relative Alter verschiedener Aus¬
drücke geben könnte. Es wäre z.B. möglich zu zeigen, wo Schiiten und Sunni¬
ten aus einer gemeinsamen, bereits vor dem Schisma bestehenden Quelle ge¬
schöpft haben. In diesem Zusammenhang sei auch darauf hingewiesen, daß ei¬
ne Untersuchung der Reihenfolge der Kapitel und der einzelnen masäH/Fälle
in den Kapiteln uns Hinweise auf etwaige alte Corpora von fiqh-Themen geben
könnten.
Nun gibt es eine ganze Reihe von Fällen, in denen die Entscheidung nicht in
einem der erwähnten Termini, sondern in einer wertenden Umschreibung aus¬
gesprochen wird. Diese Art scheint alt zu sein und verschwindet in der späte¬
ren Jurisprudenz. Da diese Umschreibungen aber charakteristisch für den
Geist des alten Fiqh zu sein scheinen, lassen wir einige Beispiele folgen:
1,110: lä tatawadda' minhu wa-lä tasrab minhu!
1,184: (Abü "Abdalläh) innahü ya'ti "alä 1-ragul sittün wa-sab"ün sana, mä
qabilAlläh minhu salätan. qultu: wa-kaifa dälika ? qäl: li-annahü yagsil
mä amar Alläh bi-mashihi (cf. 1,246).
1,186: s. frd!
1,203: wa'idä gasal hädihi l-ab"äd marratain, häz bihT agr^ wa-asäb fadl^
wa-asbag wudü'ahü .. wa-man gasal waghahü ... marra wähida fa-qad dahal
fr imtitäl mä yaqtadihi 1-zähir (cf. 1,214: fa-qad dahal taht al-zähir), cf. 1,236.
1,244: (rasül Alläh) lä falät li-gär al-masgid illä ffmasgidihT - wa-innamS
aräd: lä salät fädila katirat al-tawäb, dün an yakün aräd: nafy al-igzä' "alä kull wagh.
1,245: wa-mein masah mä amarahü Iläh bil-gasl au gasal mä amarahü Iläh
bil-mash lam yakun mumtatil^lil-amr wa-muhälafat al-amr lä tugzT (cf. 247).
1,302: inna 1-näs yaqülün: inna 1-magfira tanzil "alä man §äm sahr Ramadän
lailat al-qadr? fa-qäl .. innal-qäriqär( = kärTgar = "ämil) innamä yu'tä a|rahü
Cinda farägihl, wa-ka^ä l-"abd.
1,303: (jemand hört Sängerinnen des Nachbarn zu, Koran 17,36) innT astagfir
Alläh. al-Sädiq: qum fa-gtasil wa-salli mä badä laka fa-la-qad kunta muqTm^
Calä amr "azTm. mä kän aswa' hälaJca lau mitta "alä dälika! istagfir Alläh wa-
s'alhu 1-tauba min kull mä yakrah, fa'innahü lä yakrah illä 1-qabTh, wal-qabTh
da^hu li-ahlihT, fa'inna li-kull ahl^.
1,336: fa-idä agnab al-insän ... fa-lä yaqrub al-masägid illä "äbir sabTl. wa¬
lä yaglis fT §ai' minhä illä li-cjarüra (cf. 337).
1,373: man tarak Sa"rat^ min al-ganäba muta "ammid^" fa-huwa fT 1-när.
1,392: fa-dahal wa-qäl: ayy wu^ü' anqä min al-gusl wa-ablag!
1,399: wa-ayy wudü' athar min al-gusl!
1,459: inna awwal man qäs IblTs (contra qiyäs! ), cf. Koran 38,77.
1,496: al-salät "imäd dTnikum .
1, 520: (al-hä'id hai tahtadib?) lä, yuhäf "alaihä 1-saitän "inda dälika.
1, 553: huwa bi-manzilat al-darüra yatayammam wa-lä arä an ya"üd ilä hä=
dihT l-ard allatT tübiq dinahü.
1,578: yakfTka l-sa"id "aär sinin.
1,624: in kän al-natn al-gälib "alä 1-mä' fa-lä yütawaijda' wa-lä yusrab!
1,627: (T) li-duhülihT fi-l-salät wa-li-munägät rabbihT (Parfümierung mit Ro¬
senwasser).
1,634: su'r al-hä'id tasrib minhu wa-lä tawadda' ( = 635).
1,759: (Berührung mit Hund erfordert Reinigung) li'anna 1-nabT amar bi-
qatlihT.
1,817: lä tusalli fi bait ßhi hamr wa-lä muskir li'anna 1-malä'ika lä tadhu-
luhü .. »<
1,844: Igusa min mayyit yamüt wa-yutrak wahdahü illä la'ib al-saitän fT |au-
fihl.
1,905: "(bei ganäza) in kan muhälif^ fa-lä tamsi amamahü fa'inna malä=
'ikat al-"adäb yastaqbilünsihü bi-anwä" al-"adäb.
1,906: (rasul Allah) innT la-akrah an arkub wal-malä'ika yamsün!
1,955: li-ayy sai' yakün ma"a 1-mayyit ail-garTda? innahü yatagafä "anhu
l-"adäb mä dämat ratiba.
1, 1353: li'anna 1-hadTd nagis. qäl: inna 1-hadTd libäs ahi al-när wal-dahab libäs
ahi al-ganna.
Kafi 1,72, nr. 8: al-wudü' satr al-Tmän.
Faqih 1, nr. 70: wal-täbit "alä sunnatT ma"r ff hazirat al-quds.
Wir wollen nun einiges zur Begründung der Urteile sagen. Grundsätzlich
beruhen adle Urteile auf Koran und HadTten. Da der Kanon begrenzt ist, muß
man ihn durch logische Operationen auf neue Fälle ausdehnen. Ein erstes Mit¬
tel ist die Definition der Grundbegriffe, damit man möglichst viele sekundäre
Begriffe subsumieren kann. Nur ein Beispiel: Tahdib 1,15: li'anna 1-tahära
1-sugrä dähila fi 1-kubrä.
Das häufigste Mittel ist die Feststellung der Gleichheit oder Ähnlichkeit
zweier Tatbestände in den für das Urteil relevanten Faktoren, eine Art pri-
mitiven qiyäs ohne besondere Bezeichnung und ohne besondere Regeln, die
erst später von der philosophischen Logik übernommen wurden,
hukm (koranisch)
1,242: (T) fal-wagh fThi anna 1-gunub ljukmuhü hukm al-nagis IIS an yag=
tasil.
1,677: fa-hukmuhü hukm al-äbär.
1,708: (T) fa-huwa "alä hukm al-tahara.
1,831: (T) fa-ammä idä l'am yakun galläl^"^ kän hukmuhü hukm sä'ir mä
yu'kal lahmuhü.
Mabsut 1,15,4 v.o. : wa-mä walag fihi 1-hinzTr hukmuhü hukm al-kalb sawä'
li'annahü yusammä kalbä.
sabTl (koranisch)
Nihaya 1,10,16: wa-mä' al-hammäm sabTluhü ka-sabTl al-mä' al-gärT idä
känat lahü mädda min al-magrä.
sawä' (koranisch)
1,192: wa-wudü' al-mar'a ka-wudü' al-ragul sawä' illä anna 1-sunna an
tabtadi' al-mar a ...
1,265: (T) s. gwz!
1,711: (wa-hukm mä zäd "alä 1-inä'ain .. hukm al-inä'ain sawä').
1,712: (T) wal-guläm wal-gäriya sar" sawä'.
1,745: fa-inna qalTlahü ( = dam al-haid) wa-katirahü ff 1-taub in ra'^ähu wa'in
lam yaraliü sawä'.
1,1403: hunüt al-ragul wal-mar'a sawä'.
Mabsut 1,58,7 v.o. : hädä fai< dakarahü 1-MarwazT ff Kitäb al-haid wa-huwa
muwäfiq li-madhabinä sawä'.
1,69,1 v.o. : wa-yata"allaq bil-nifäs gamT" mä yata"allaq bil-haid "alä
1-sawä' min al-muharramät wal-makrühät.
sbh (koranisch, außer IV)
1,111: wa'in lam tugayyirhu abwäluhä fa-tawadda' minhu, wa-kadälika 1-dam
idä säl fr l-mä-* wa-asbähihT.
1,663: wa-mä asbah dälika mimmä laisa lahü nafs sä'ila.
ka- (koranisch)
1,192: wa-wudü' al-mar'a ka-wudü'al-ragul sawä' illä anna 1-sunna an
tabtadi' al-mar'a....
1,951: (wa-gäsl al-tifl ka-gasl al-bälig).
1,1367: laisa hädä kal-insän.
kadälika (koranisch)
1,7: wa-kadälika sä'ir al-ahbär allatT waradat ....
1,111: s. sbh!
1,232: wa-kadälika gasl al-ganäba? qäl: huwa bi-tilka 1-manzila.
1,236: wa-kadälika yugzThi fi maslj riglaihi an yamsah ...
1,279: wa-kadälika l-mar»a yugzThä gusl wähid li-ganäbatihä wa-ihrämiha
wa-gum"atihä wa-guslihä min haidihä wa-"Idihä.
1,711: wa-laisa kadälika 1-wudO' li'anna "inda "adam al-mä' intaqal fartjluhO ilä 1-tayammum.
1,827: wa-kadälika hukm al-fuqqä"?
Mabsut 1,27,6 v.o. : wa-kadälika lä yanqud al-wudü'^ sai'"" min al-kabä'ir allatT tustaljaqq bihä 1-när.
mit! (koranisch)
1,27: gusl al-ganäba wal-haid wähid .. wa-sa'altu .. "an al-haid "alaihä
gusl mitl gusl al-gunub? na"am.
1,1447: gasl al-mayyit mitl gasl al-gunub.
manzila (im Koran nicht in dieser Bedeutung).
1,232: qultu: wa-kadälika gasl_al-ganäba ? qäl huwa bi-tilka 1-manzila.
1, 553: huwa bi-manzilat al-darura.
1, 581: a-yatayammam li-kull salät? lä, huwa bi manzilat al-mä\
1,820: wal-fuqqä" huwa bi-tilka 1-manzila?
1,863: fa'inna 1-mayyit bi-manzilat al-muljrim.
1,978: wal-muqtass minhu bi-manzilat dälika
1,1179: fa-hiya bi-manzilat al-mustahäda.
1,1414: wal-mar'a laisat bi-manzilat al-rigäl, al-mar'a aswa' manzar^i^
idä mätat.
wähid (koranisch)
1,2*74: gusl al-ganäba wal-haid wähid .. wa-sa'altu .. "an al-hä'id, "alaihä gusl mitl gusl al-gunub? na"am.
1,697: al-dam wal-hamr wal-mait wa-lahm al-hinzTr fi dälika kullihT wähid
1, 1223: gusl al-ganäba wal-haid wähid.
Selbstverständlich wird auch nach dem Unterschied zwischen zwei Tatbe¬
ständen gefragt:
1,420: qultu: mä J-farq bainahum ? qäl: li'anna mä yahrug min al-mar'a
innamä huwa min mä' al-ragul.
1,711: wa-laisa 1-surb minhu ma"a l-idtirär kal-tatahhur bihä li'anna 1-
tatahhur qurba ilä Häh wal-taqarrub ilaihi lä yakün bil-nagäsät.
Selten erhebt sich die Frage nach dem qiyäs, dem-wohlgemerkt-juristi-
schen Analogieschluß:
1,754: .. katabtu ilä 1-ragul: hai yagri dam al-baqq "alaihi magrä dam al-
baräglt fa-yusalli fihi ? wa-an yaqTs "alä nahw hädä fa-ya"mal bihT? fa-waqqa",
"alaihi 1-saläm: tagüz al-salät wal-tuhr minhu afdal. ( = Kafi 1,60, nr. 9).
Klar abgelehnt wird der qiyäs Kafi 1,104, 5 v.u.' : qultu li-AbT "Abdalläh
"alaihi 1-saläm: al-lia'id taq^i 1-salät? qäl: lä. qultu: taqtji 1-saum ? qäl: na-
"am. qultu: min aina gä' hädä? qäl: awwal man qäs IblTs. - Es braucht wohl
nicht besonders betont zu werden, daß vom Standpunkt der Logik aus die eben
angeführten Gleichsetzungen und auch der juristische qiyäs bedenklich sind
und keine sicheren Resultate ergeben, weil sie allzusehr subjektiver Meinung
entspringen. Diese, als ra'y bezeichnet, wird abgelehnt:
ra'y (im Koran nicht als Terminus).
1,828: fa-qultu lahü (Yünus): hädä ra'y ra'aitahü au sai' tarwThi ?
1,1089: fa-qäl (Abü Öa"far) inna 1-qaum känü yaqülün bi-ra'yihim fa-yuhti'ün
wa-yusTbün wa-kän ab! lä yaqül bi-ra'yihi.
1,1183: inna rasül Alläh sann fT 1-haid talät sunan bayyan fThä kull muskil
hattä lä yada" li-ahad maqäian fihi bil-ra'y.
Natürlich gibt es auch beim Thema der tahära, Ansätze zu logischer Be¬
weisführung und mehr als das, wie die folgenden Beispiele zeigen. Die Ur¬
teile werden sicherer und einsichtiger und können mehr Tatbestände umfassen.
1,214: ( zu Koran 5,8) wa-man masah daf"a wähida, fa-qad dahal taht
al-zähir wa-mä zäd "alä 1-marra al-wähida yahtäg ilä daläla sar"rya ....
1,426: fa-tayammam bil-sa"Id fa'inna rabb al-mä' wa-rabb al-sa'^Td wähid
(ähnlich 1,527).
1,539: (al-tayammum bil-ramäd?) lä. innahü laisa yalirug min al-ard, innamä
yahrug min al-sagar.
1,626: (T) fa'idä känat hädihT 1-miyäh lä yutlaq "alaihä ism al-mä' illä bil-
taqyTd, yagib an lä yagüz al-wudü' bihä.
1,627: (T) fa-hädä l-habar sadd sadld al-sudüd wa'in takarrar fi 1-kutub
wal-u§ül.
1,642: (T) qauluhü "kull mä ukil lahmuhü yutawadda' bi-su'rihT wa-yusrab"
yadull "alä anna kull mä lä yu'kal lahmuhü lä yagüz al-tawaddu' bihT wal-
surb minhu, li'annahü idä surit fT stibähat su'rihT an yu'kal lahmuhü dall
"alä anna mä "adähu bi-hiläfihT (ebenso 643).
1,693: (T) fa-qad nagis al-mä' bilä hiläf fa-yagib an lä yuhkam "alaihä
bil-tahära illä bi-dalTl qäti" wa-lä dalTl yuqta" bihT fT l-sarT"a "alä sai*
muqaddar.
1,775: ammä abwäluhä fa-gsil mä asäbaka, wa-ammä arwätuhä fa-hiya aktar
min dälika.
1,796: inna l-"araq laisa min al-haida.
1,822: in asäb taubT sai'un min al-hamr usalll fihi qabi Ein agsilEihü ? fa-qäl:
lä ba's, inna 1-taub lä yaskar,
1,844: wa-lä yutrak "alä batnihl hadlda kamä taf'al dälika l-"ämma (Sunniten).
1,914: tumma yasuU al-mayyit min qibal riglaihi fl qabrihl li-yasbuq ilaihi
ra'suhü kamä sabaq ilä l-dunyä fl hurügihi ilaihä min batn ummihl.
1,987: (evtl. Scheintoter) wa-lä yuntazar bihl aktar min talätat ayyäm fa-
innahü lä subha fl mautihl ba"d talätat ayyäm.
1,992: (T) fa-mattä zäl al-tamakkun wEil-qudra saqat ail-wugüb li'anna Hah
lä yukallif nafs^''^ illä wus"ahä, wa-huwa aulä bil-"udr fl häl al-idtirär.
1,1013: hai yanqud dälika (qalm al-azfär, gazz al-särib) wudü'ahü? kull
hädä sunna, wal-wudü' farTda, wa-laisa sai' min al-sunna yanqud Eil-farTda,
wa-inna dälika li-yazTdahü tathlr^.
1,1015: (mass dakarihT) lä ba's bi-dälika innamä huwa min gasadihT.
1,1053: (istingä'bil-"azm wal-ba"r .. ) ammä l-"azm wal-raut fa-ta"äm al-ginn.
1, 1409: fT ragul yamüt wa-lsdsa ma"ahü illä nisä': tugassiluhü mra'atuhü
li'annahä minhu fT "idda. wa-idä mätat, lam yagsilhä li'annahü laisa minhä
fr "idda.
Mabsut 1,7,4 v.u. : al-kurr min al-mä' idä waqa"at fihi nagäsa lam yugayyar
ahad ausäfihi gäz isti"mäl gamT" dälika 1-mä' wa'in "ulim anna fihä nagäsa li'einnahä särat mustahlaka.
1,41,3 v.u. : wa-°umüm al-ahbär yaqtadi an ysikün "alaihi bi-kull daf"a
kaffära,wa'in qulnä: innahü lä yatakarrar li'Einnahü lä dalil "Edaihi wa-asl
barä'at al-dimma kän qawTy^.
Hilaf 1,1,74: man wagab "alaihi 1-wudü' wa-gusl al-ganäba, agza'Eihü "anhumä
1-gusl.
Man kennt auch schon gewisse Prinzipien, nach denen man vor Edlem im In¬
teresse der Rechtssicherheit arbeitet, d.h. der Mensch soll nicht überfor¬
dert werden, und eine vollständig oder größtenteils vollzogene Rechtshandlung
soll gültig bleiben, auch wenn nachträglich Zweifel auftauchen. Einige Beispie¬
le (die Belege für sakk und yaqln mußten ihrer großen Zahl wegen ausgelassen
werden ):
Mabsut 1,8,3 v.u. : li'anna 1-asl tahärat Eil-mä' wa-lä dalTI "alä wugüb al-
qabül minhu (seil, dem Mann, der sagt, das Wasser sei unrein).
Mabsut 1,28,3 v.o. : ... fa-lä nass fihi fa-yanbagl an yakün al-madhab allä
yata'allaq bihT gasl li-"adam al-dalTl al-sarT "alaihi, wal-asi barä'at al-dimms