Die erhaltenen Werke
des Ibn AbT d-Dunyä.
Eine vorläufige Bestandsaufnahme
Von Reinhard Weipert und Stefan Weninger, München
Seit den 80er Jahren ist im Vorderen Orient ein wachsendes In¬
teresse an den Schriften Ibn AbT d-Dunyäs (gest. 281/894) zu
verzeichnen, das sicherlich mit der immer größer werdenden An¬
ziehungskraft fundamentalistischen Gedankenguts auf viele Mus¬
lime in der arabischen Welt in direktem Zusammenhang steht.
Die , Wiederentdeckung' dieses Protagonisten der islamischen
Ethik und Paränese, dem als Sammler wertvollen Materials in
vielen Teilbereichen der erwähnten Gebiete der ,fadl as-sabq' ge¬
bührt, äußert sich in einer Flut von Editionen seiner Werke, die
in den letzten Jahren den Buchmarkt geradezu überschwemmt
haben'. Leider genügen manche nicht im entferntesten den wis¬
senschaftlichen Ansprüchen, die in der europäischen Arabistik
inzwischen selbstverständlich sind, und wirken daher eher wie
bösartige Karikaturen des taqlid, ganz zu schweigen von vielen
überflüssigen Sekundär- und Tertiäreditionen, deren Existenz
ein Zeichen mangelnder Kooperation über Ländergrenzen hin¬
weg ist oder die schlicht und einfach wegen des zu erwartenden
finanziellen Profits übereilt zusammengeschustert wurden. Den¬
noch findet sich darunter auch so manch sorgfälfig edierter Text,
der dem Herausgeber alle Ehre macht, oder zumindest die eine
oder andere Ausgabe, die zwar mit gewissen Mängeln behaftet,
aber dennoch wertvoll ist, da sie uns den Zugriff auf ansonsten
unzugängliches Material ermöglicht.
Den Anstoß zu der vorliegenden Arbeit erhielt einer der Auto¬
ren [R. Weipert] während eines Aufenthalts in Saudi-Arabien um
' Andere Publikationen, die dieser Beschäftigung entspringen, sind M.H.R.
Yüsufs Fihris al-ahädit allatT rawähä b. a. d-Dunyä oder N.'A. Halafs Mu'gam suyüh b. a. d-Dunyä, angekündigt in A:. at-Tawädu'. Ed. L. as-SagTr, S.276 (of¬
fenbar noch nicht erschienen).
die Jahreswende 1993/94, als ihm beim Besuch einiger Buch¬
handlungen in ar-Riyäd bewußt wurde, wie wenig bekannt ara¬
bische Publikationen hierzulande oft bleiben. Da mit dem Er¬
scheinen der beiden Adab-Bände der GAS in absehbarer Zeit
wohl kaum zu rechnen ist, haben wir uns entschlossen, Ibn AbT
d-Dunyä als einen der für diesen GAS-Teil fruchtbarsten Autor
herauszugreifen und sämtliche uns zur Verfügung stehenden In¬
formationen über seine erhaltenen Werke, d.h. die Handschrif¬
ten, Drucke, Editionen einschließlich kurzer Angaben bezüglich
deren Qualität sowie Sekundär- und weiterführende Literatur in
dieser Monographie zusammenzustellen. Manch einer wird die¬
ses Unternehmen für verfrüht halten, doch kann man es mit der
Tatsache rechtfertigen, daß über zwei Drittel der erhaltenen
Schriften auf irgendeine Weise veröffentlicht sind und unser Jih-
rist' in den kommenden Jahren nur geringfügige Ergänzungen
erfahren wird.
Mit Bedauern ist allerdings festzustellen, daß sich unser Ver¬
zeichnis recht bescheiden ausnimmt, vergleicht man es mit den
aus dem Mittelalter überlieferten Werklisten. Hervorzuheben ist
etwa dasjenige in Ibn an-NadTms Fihrist, das aus ad-DahabTs
Biographie Ibn abT d-Dunyäs^ oder die anonyme Liste Asmä'
musannafät b. a. d-Dunyä^. Neuzeitliche Werklisten sind in Wie¬
ner: Farag, S.41 3-419, GAL I 153 f., S I 247 f., S. al-Munaggids
Mu'gam musannafät b. a. d-Dunyä oder in der Einleitung zu N.
'A. Halafs Edition des K. as-Samt (S. 87-110). Auch andere
orientalische Ausgaben von Werken Ibn AbT d-Dunyäs enthalten
öfter Werklisten in der Einleitung, doch sind diese meist das Pa¬
pier nicht wert, auf dem sie gedruckt sind, aber selbst die er¬
wähnten, wertvolleren Listen enthalten manches, was nicht hin¬
eingehört. Aus den Werklisten sind in jedem Fall die folgenden
Titel zu streichen:
a) al-Ahädit al-arba'üna (Munaggid: Mu'gam, Nr. 1). Hier wur¬
de ein Titel, den Brockelmann in GAL S I 248, Nr. 33 auf¬
grund einer fehlerhaft beschriebenen Sammelhs. in die Liste
von b. a. d-Dunyäs Werken aufnahm, übernommen''.
^ ad-Dahabi: Siyar aläm an-nubalä'. Ed. S. al-Arna'Ct. Beirut: Mu'assasat ar-Risäla, 1402/1982-1409/1988, XIII, S.401 ff
' Hs. Damaskus, Zähiriya 3779 'ämm (magmü' 42) / 4, fol. 56-59.
Bellamy in seiner Ag. von b. a. d-Dunyä: Makärim (Intr), S.7, Anm.l.
Die erhaltenen Werke des Ibn AbT d-Dunyä 417
b) Ahbar al-qubür (Halaf 89 [Nr. 30]) dürfte identisch mit dem
K. al-Qubür (Munaggid: Mu'gam, Nr. 148 = Halaf 88
[Nr. 15]) sein.
c) 'Atä' as-sä'il „Das Geschenk des Bittenden" (Munaggid:
Mu'gam, Nr. 122 = Halaf 97 [Nr. 95]) ist sicher Verschreibung
aus I'tä'as-sä'il „Das Beschenken des Bittenden" (Munaggid:
Mu'gam, Nr.24 = Halaf 90 [Nr. 34]).
d) Damm al-giba (Munaggid: Mu'gam, Nr. 82 = Halaf 95
[Nr. 75]) ist identisch mit al-Giba wa-n-namTma. Dieses Werk
ist handschriftlich erhalten, doch es zeigt sich, daß es sich hier
nur um einen separat tradierten Teil aus dem K. as-Samt han¬
delt (Nr. 139-302 in der Ausgabe von Halaf)^. Es sind also
zwei Nummern zu streichen.
e) al-Infiräd (Munaggid: Mu'gam, Nr. 33 = Halaf 90 [Nr. 38]).
Hier wurde der zweite Teil des Buchtitels al-'Uzla wa-l-infiräd
(Nr. 55) als eigenes Werk verbucht
0 Inzäl al-häga bi-lläh (Munaggid: Mu'gam, Nr.32 = Halaf 90
[Nr. 37]) ist ein Kapitel aus K. al-Qanä'a wa-t-ta'affuf.
g) I'tä' as-sä'd (Munaggid: Mu'gam, Nr.24 = Halaf 90
[Nr. 34]). Es handelt sich hier um einen Teil der Makärim al-
ahläq (letztes Kapitel: al-Güd wa-i'tä'as-sä'il, S.91 -142 in der
Ag. von Bellamy).
h) K. as-Sahäb wa-r-ra'd wa-l-barq (Munaggid: Mu'gam, Nr. 99
= Halaf 109 [Nr. 204]) ist sicher identisch mit dem K. al-Ma-
ta/ilh. (Nr.31).
i) Tahrigät ahi al-hadlt (Munaggid: Mu'gam, Nr. 41 = Halaf 87
[Nr. 5]). Hier wurde ein Titel, den Brockelmann in GAL S I
248, Nr. 34 aufgrund einer fehlerhaft beschriebenen Sam¬
melhs. in diese Liste von b. a. d-Dunyäs Werken aufnahm,
übernommen*.
Möglicherweise zu streichen ist:
j) Damm al-fuhs (Munaggid: Mu'gam, Nr. 83 = Halaf 95
[Nr. 76]). Hier könnte es sich auch um einen separat tradierten
' Warum Halaf, dem dieser Umstand besser als jedem anderen bekannt ist, das Buch noch einmal separat ediert hat, ist nach philologischen Gesichtspunkten völlig unverständlich. Bezeichnend ist, daß es ihm drei weitere Editoren nachge¬
tan haben!
* Bellamy in seiner Ag. von b. a. d-Dunyä: Makärim (Intr.), S.7, Anm. 1.
Teil des K. as-Samt handeln (Nr. 319 ff. in der Ausgabe von Halaf).
Sicherlich müßte nach genauer Durchforschung der b. a. d-Dun-
yä-Überlieferung noch so mancher andere Titel gestrichen wer¬
den. Doch das hier vorgelegte Verzeichnis hat ein bescheideneres
Ziel. Es soll die vorhandenen Handschriften, Drucke und Editio¬
nen und die dazu erschienene Sekundärliteratur übersichtlich zu¬
sammenstellen. Die bibliographischen Angaben zu den Textedi¬
tionen werden durch Informationen wie die Textgrundlage oder
das Vorhandensein von Indices ergänzt Auf nicht erhaltene Wer¬
ke wird nur verwiesen, sofern Sekundärliteratur mit Hinweisen
auf Fragmente vorhanden ist So entsteht ein Katalog der erhalte¬
nen Werke und der b. a. d-Dunyä betreffenden Sekundärliteratur
nach dem derzeitigen Stand.
Im folgenden wird zumeist nicht eigens auf die Handschriften¬
kataloge verwiesen, die in GAS VI 311-466 und in G. Ropers
World Survey of Islamic Manuscripts bibliographiert sind. Nur in
einigen Zweifelsfallen wird die Quelle explizit genannt Ge¬
druckte Ausgaben, die den Autoren nicht zugänglich waren, sind
mit einem Asterisk gekennzeichnet; die bibliographische Quelle
ist stets angegeben.
I. Sammelausgaben
A. K. al-'Aql wa-fadlihi wa-yalThi Damm al-malähl Edd. as-Sa'Td
B. BasyünT Zaglül und YusrT 'AbdalganT 'Abdallah (ediert
das K. Damm ...). Beirut: Mu'assasat al-Kutub at-taqäfTya,
1413/1993. 87 S. - Enth. nos. 3 und 8 = E, Bd. I.
B. al-'Aql wa-fadluhü wa-l-Yaqin. Ed. MagdT as-Saiyid IbrähTm.
Kairo: Maktaisat al-Qur'än, 1988. 126 S. - Enth. nos. 3 und 58.
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.474, Nr.314.
C. Damm al-muskir wa-ma'ahü Damm al-bagy. Ed. Mus'ad
'AbdalhamTd as-Sa'danl Kairo: Maktabat al-Qur'än, 1992.
112 S. - Enth. nos. 9 und 6.
D. Magmü'at rasä'd [auf dem Schmutztitel: Magmü'at ar-rasä¬
'il], Bd.l. Kairo: Gam'Tyat an-nasr wa-t-ta'lTf al-azharTya,
1354/1935. 138 S. [mehr nicht ersch.]. - 2. Aufl. [Titel hier:
Magmü'at ar-rasä'il]. Kairo: Maktabat al-KullTyät al-azha¬
rTya, Beirut: an-Nadwa al-islämTya, 1987-1988. 149 S. [Neu
Die erhaltenen Werke des Ibn AbT d-Dunyä 419
gesetzt; ohne Bandbezeichnung]. - Enth. nos. 53, 16, 18, 37
und 4; ohne Angabe der handschriftlichen Grundlage, doch
ergibt der Textvergleich eindeutig, daß die Grundlage die un¬
numerierte Sammelhs. der Madrasa Nür AhmadTya in Akko
ist'.
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.476, Nr. 320.
E. Mausü'at rasä'il b. a. d-Dunyä. Beirut: Mu'assasat al-Kutub
at-taqäfTya, 1404/1993. 5 Bde., nicht durchpaginiert. - Enth.
nos. 58, 18, 53, 38, 3, 8, 7, 13 a), 21, 37, 41, 44, 16, 12, 27, 33,
4, 15, 28, 46. Die in dieser Sammlung publizierten Werke sind
auch separat erhältlich.
II. Werkkatalog
1. al-Ahwäl
Hs.:
a) Damaskus, Zähirlya 3868 'ämm (magmü' 132) / 6, fol. 79-
102. - In 3 Teilen, Teil 2 ist am Ende beschädigt.
Agg. :
a) Ed. MagdT FathT as-Saiyid (sie!). Gize: Maktabat Äl Yä¬
sir, 1413/1993. 319 S. - Nach der Hs. a); Indd. (Q, H, A,
G, P).
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 22 (1995), S.360, Nr. 143.
b) Ist jetzt wahrscheinlich in Bombay erschienen^.
Lit.:
- Kinberg in K. al-Maut (Einl.), S. 9, Anm. 10. - Zitate.
' z.T. fehlerhafte Erstbeschreibung von 'Abdallah Muhlis: Magmü' nädir.
In: Magallat al-Magma' al-'ilml al-'arabl bi-Dimasq 10 (1349/1930), S. 577-583, vgl. dazu Bellamy in Makärim (Intr.), S. 5-8. Von der Hs. existiert ein Photo in Kairo, Där al-kutub, mit der Signatur magärnf 781, das oft als eigene Hs. zitiert wird (!). Dieses Photo, bzw. Tochterkopien davon, ist meist die Textgrundlage für Ausgaben aus der Akko-Hs. Nebenbei bemerkt ist die Hs. auch im neuen Katalog der Ahmadlya-Bibliothek in Akko nicht erwähnt (Mahmüd 'AlT 'Atä'alläh: Fih¬
ris mahtütät al-Maktaba al-Ahmadiyaß 'Akkä. Amman: Magma' al-luga al-'ara- biya ar-urdunm, 1403/1983. 94 S.).
* Vgl. K. ar-Ridä. Bombay, S. \ 52 : yasduru qartban.
1 a. Ähir az-zaman^
Lit.:
- GAL S I 248(40- - Zitat.
2. al-Amr bi-l-ma'rüf Hss.:
a) Damaskus, Zähiriya magmü' 578 / 5, fol. 54a-61 a.
b) Damaskus, Zähiriya 3779 (magmü' 42) / 7, fol. 96-152.
c) Rampur, Ridä, Sammelhs. 297, 12 foil. - Kat. HÄN I,
S.358.
3. al-'Aql wa-fadluhü Hss.:
a) Damaskus, Zähirlya 3752 'ämm (magmü' 15)/3, fol.
16a-27b.
b) Istanbul, Laleli 3664 / 5, fol. 65 a-71 a.
Agg.:
a) Ed. Muhammad Zähid b. al-Hasan al-KauiarT. Kairo:
'Izzat al-'Attär al-Husaim, 1365/1946, 32 S. - Nach der
Hs. a).
b) In B, S. 19-71. - Textgrundlage ist die Ag. a).
c) In A, S. 1-57. - Keine Angabe zum Text; nach Ag. a) (?).
Indd. (H, P); = E, Bd.l.
d) Ed. LutfT Muhammad as-SagTr in Verb, mit Nagm 'Abd¬
arrahmän Halaf. ar-Riyäd: Där ar-Räya, 1409/1989. 96
S. - Nach den Hss. a) und b); Indd. (Q, H, A, P, V, G).
Lit:
- Dietrich: Oberlieferung, S. 37-38. - Zur Überlieferung
des Werkes, aufgrund der Hs. a).
- VAN Ess : Gedankenwelt, S. 73 u. 75.
4. al-Auliyä' Hss.:
a) Unnumerierte Sammelhs. Akko, Nür AhmadTya (vgl. D),
Nr. 8.
' Literaturhinweisen bei nicht erhaltenen Werken wurden keine eigenen Nummern gegeben.
Die erhaltenen Werke des Ibn Abi d-Dunya 421
b) Damaskus, Zähirlya 'ämm 4570, 19 foil.
c) Istanbul, Laieh 3664 / 14, fol. 195a-211 b.
Agg.:
a) In D, S. 100-137. - 2. Aufl. S. 111-147.
b) Ed. A. Hägir Muhammad as-Sa'Td b. BasyünT Zaglül. Bei¬
rut: Mu'assasat al-Kutub at-taqäfTya, 1413/1993. 56 S. -
Keine Angabe zum Text, wohl nach Ag. a); = E, Bd. IV.
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 22 (1995), S.360 f., Nr. 144.
c) Ed. MagdT as-Saiyid IbrähTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
[1987]. ms. - Nach Ag. a).
Rez. : GiLLiOT, in: MIDEO 20 (1991), S.474, Nr. 315.
d) Ausgabe vorbereitet von Muhammad ar-Raiyis'°.
5. al- 'Azama
Hss.:
a) Prineeton, Garret 764. - 80 foil.
b) Istanbul, CaruUah 4000.
c) Wien, Akademie, Kat. Krafft 422. - 51 foil.
Lit:
- Rosenthal: Tale of Anthony, S.40 u. - Zur Frage der
Echtheit.
5 a. al-Ba't wa-n-nusür
Lit:
- Kinberg in K. al-Maut (Einl.), S.90, Anm. 6. - Zitate.
5b. ad-Du'ä'
Lit:
Salähaddin HalTl b. Aibak as-Safadl: at-Tadkira as-Salähiya.
Hs. Kairo, Där al-kutub, adab 420, fol.96bf = Kairo, Där
al-kutub, adab 9796, fol. 97 a f - Zitate".
Vgl. M. M. AL-QupÄT in seiner Ag. des K. Isläh al-mäl, S.38, Anm. 140.
" Für den Hinweis auf diese Quelle und für Kopien der betreffenden Partien sei Herrn Prof Dr. Fuat Sezgin herzlich gedankL
6. Damm al-bagy Hs.:
a) Damaskus, Zähiriya 3786 'ämm (magmü' 50) / 3, fol.
31 a-36a.
Agg. :
a) Ed. Nagm 'Abdarrahmän Halaf. ar-Riyäd: Där ar-Räya,
1409/1988. 128 S. - Nach der Hs. a); Indd. (Q, H, A, V,
G, O, P).
b) In C, S. 67-109. - Nach der Hs. a); Indd. (Q, H, A, P).
7. Damm ad-dunyä
Hss.:
a) Kairo, Där al-kutub, tasauwuf 1387, 72 foil. - Unvollstän¬
dig.
b) Damaskus, Zähirlya 3782 'ämm (magmü' 46) / 1, fol. 1-
54 b.
c) Istanbul, Laleli 3664 / 16, fol.233a-238b. - Enth. nur
den von al-LunbänT separat tradierten Teil mit dem Titel
Kaläm al-layält wa-l-aiyäm (Nr. 25).
Agg.:
a) Ed. Ella Almagor. Jerusalem: Magnes Press, 1984. 42,
267, 39 S. (= Max Schloessinger Memorial Series. 6). -
Ursprünglich Diss, an der Univ. of California 1973. -
Nach den Hss. a), b) und c); aufschlußreiche Einl.; Indd.
(Q, P, O, V).
Rezz.: JRAS (1986), S. 100-101 (H.T. Norris); Studia
Iranica 16 (1987), S.292 (Y. Rägib); Bulletin eritique des
Annales islamologiques 4 (1987), S. 79-81 (A. Arazi); Bi¬
bliotheca Orientalis 45 (1988), S. 206-207 (G.H.A. Juyn¬
boll); OLZ 84 (1989), S. 440-442 (E. Serauky).
b) Ed. MagdT as-Saiyid IbrähTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
1988. 192 S. - Nach der Hs. a); Indd. (Q, H, P).
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S. 474-475, Nr.316.
c) Ed. Muhammad 'Abdalqädir Ahmad 'Atä. Beirut: Mu'as¬
sasat al-kutub at-taqäfTya, 1413/1993. 192 S. - Nach der
Hs. a); = E, Bd.II.
Lit.:
- Dietrich: Überlieferung, S.38. - Zur Überlieferung des
Werkes, aufgrund der Hs. b).
-» Damm al-giba wa-n-namTma s. al-Giba wa-n-namTma.
Die erhaltenen Werke des Ibn Abi d-Dunyä 423
8. Damm al-malähi
Hss.:
a) Berlin, Lbg. 1019 (Ahlw. 5504), fol. 52b-61. - Auszug aus
dem Originalwerk, ohne Isnade, Kapitelgliederung, Text
gekürzt.
b) Istanbul, Laleli 3664 / 1, fol. 3 a-15 a.
c) Damaskus, ZähirTya 3795 (magmü' 59) / 14, fol. 152-169.
- Lücke in der Mitte.
Agg.:
a) Ed. & transi. James Robson. In: Tracts on listening to mu¬
sie, being Dhamm al-malähJ by Ibn abi 'l-Dunyä and Ba-
wäriq al-ilmä' by Majd al-DTn al-TüsTal-Ghazäll London:
Royal Asiatie Soc, 1938 (= Oriental Translation Fund.
New Series. 34.), S. 14-62. - Nach der Hs. a).
Rez.: ZDMG 92 (1938), S. 270-271 (A.S. Atiya); OLZ 43
(1940), S. 36-39 (H. Wehr).
b) Ed. Häsim Muhammad ar-Ragab. In: al-Maurid 13/4
(1405/1984), S. 111-116. - Nach der Ag. a).
c) Ed. Muhammad 'Abdalqädir 'Atä. Kairo: Där al-I'tisäm,
1987.95 's. - Nach der Ag. a) ; Indd. (Q, H, A, P, maläht).
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 19 (1989), S.371-372, Nr.91.
d) In A, S. 59-87. - Nach der Ag. b) und Hs. c); = E, Bd.l.
Lit:
- Franz Rosenthal: Gambling in Islam. Leiden: Brill,
1975, S. 90-92 und öfter. - b. a. d-Dunyäs Standpunkt in
bezug auf Glücksspiele und andere Arten des Zeitver¬
treibs.
- Bellamy: Pro-Umayyad Propaganda, S.77.
- Stefan Leder: Ibn al-GauzT und seine Kompilation wider
die Leidenschaft. Der Traditionalist in gelehrter Überliefe¬
rung und originärer Lehre. Beirut - Wiesbaden: Steiner,
1984 (= Beiruter Texte und Studien. 32.), S.93. - Zitate.
9. Damm al-muskir
Hss.:
a) Damaskus, ZähirTya 3796 'ämm (magmü' 60)/ 1, fol. 1 a-
17a.
b) Istanbul, Feyzullah 507, fol.44a-47b^^
§e§en: Nawadir 1, S.23.
Agg.:
a) Ed. YasTn Muhammad as-Sauwäs. Damaskus: Dar al-Basä¬
'ir, 1412/1992. 88 S. - Nach der Hs. a) ; Indices (P, O, V, H).
b) In C, S.3-66. - Nach der Hs. a); Indd. (Q, H, A, P).
Rez: Gilliot, in: MIDEO 22 (1995), S.360f., Nr. 144.
c) Ed. Nagm 'Abdarrahmän Halaf. ar-Riyäd: Där ar-Räya,
1409/1989. 119 S." - Nach der Hs. a) und dem Auszug;
Indd. (Q, H, A, V, O, P). - Laut S.24 wird der Ausz. in
der Ed. von Muhammad 'Umar Zaidän gerade gedruckt.
Lit.:
- Dietrich: Überlieferung, S.39. - Zur Überlieferung des
Werkes, aufgrund der Hs. a).
Ausz. :
- 'Abdal'aziz b. Muhammad b. Gamä'a (gest. 767/1366):
Muntaqä min K. Damm al-muskir (Hs. Bagdad, Maktabat
ad-diräsät al-'ulyä bi-KullIyat al-ädäb min Gämi'at Bag¬
dad, 242/9).
9a.. (1) ad-Dikr - Laut al-Fihris as-sämd, S.793 verzeichnet ein
1383/1963 erschienener Katalog Fihrist al-kutub al-mahtüta
an-nädira al-maugüdaßMaktabat Där al-'ulüm al-almänlya
(nicht bei Roper) eine Hs. mit diesem Titel in der UB Leipzig,
die entweder von b. a. d-Dunyä oder al-Faryäbl stammen soll.
Allerdings ist eine solche Hs. in Leipzig nicht bekannt (frdl.
Mitteilung von Holger Preissler vom 5.1.1995).
10. Fadä'ü 'asr Dl l-Higga Hss.'^:
a) Leiden, Or. 998 / 1, fol. 1-4 a'^
b) Leiden, Or. 2431, 7 S.'*
" Yüsuf: Fihris, S. 12 und LOC: Accessions-List 31/2 (1993), S.260.
Bei der Angabe „Kairo' VII, 6, 153, 330." in GAL S I 247(5 handelt es sich um einen Irrläufer. Das Zitat bezieht sich auf drei Hss. von as-Suyütls al-Aragß ntizär al-farag. Mustafä 'Abdalqädir 'Atä gibt in der Einleitung zu seiner Ag.
des K. at-Tawakkul, S.31, unter Nr 151 an, von dem Werk gäbe es eine Hs. in Berlin mit der Nr 10213. Hier liegt eine Verwechslung vor: Die Hs. Berlin, Ahlw.
10213 ist der Fihrist marwiyät des b. Hagar al-'Asqaläni. Die Angabe in GAL S I 247 (5 "noch Berl. 10213, 29 b, 208, 72b" bezieht sich auf Erwähnungen des Werkes im Fihrist desb. Hagar und ar-RüdänIs Verzeichnis seiner Lehrer (Ahlw. 208).
Nr. im alten Kat. 1732.
" Sammlung Brill (Amin al-Madanl), KaL Landberg Nr. 55.
Die erhaltenen Werke des Ibn AbT d-Dunya 425
lOa. Fadä'il al-Qur'an Lit.:
- Etan Kohlberg : A Medieval Muslim Scholar at Work: Ibn
Täwüs and his Library. Leiden: Brill, 1992 (= Islamic Phi¬
losophy, Theology, and Science. 12.), S. 156. - Zitat
11. Fadä 'd sahr Ramadän
Hs.:
a) Istanbul, LaleH 3664 / 12, fol. 148 a-154b.
Ag.:
a) Ed. 'Abdallah b. Hamad al-Mansur. ar-Riyäd: Där as-
Salaf, 1415/1995. 120S. - Nach der Hs. a); Indd. (Q, H,
P, rigäl).
12. al-Farag ba'd as-sidda Hss.'':
a) Damaskus, ZähirTya 3757 'ämm (magmü' 20)/9, fol. 130-
171. - In 2 Teilen.
b) Berlin, Spr. 911 (Ahlw. 8731), fol. 1-43.
c) Mossul, Madrasa Yahyä Bäsä 150'*.
d) Zagreb, Nacionalna i Sveucilisna Knjiznica, ohne Nr."
Weitere Hss. nach al-Fihris as-sämd, S. 1189:
e) Istanbul, Süleymaniye, Sammlung izmirli ismail Hakki
22 [130]
0 „al-MahmüdTya99 [73]-(48w)".
Agg.:
a) Lith. Allähäbäd: Anwär AhmadT, 1314. 40 S. - *2.Aufl.
Allähäbäd: Matba'at Anwär AhmadT, 1323. 40 S.^"
b) Kairo: al-Matba'a al-Mahmüdlya at-tigärTya, 1354/1935.
34 S. - Ohne Angabe der Textgrundlage. Ist nur ein
" GAL I 154 führt noch eine Hs. „Brill M. 173" an. Es handelt sich hier aller¬
dings um einen Irrläufer Laut GAL I 4 wird mit genannter Abkürzung der Ver¬
kaufskatalog der Sammlung Dahdäh zitiert (MThäTl Yüsuf BTtär: Catalogue des manuscrits precieux et livres rares arabes composant la bibliotheque de M. le Comte Rochai'd Dahdah Paris: Fointaine, 1912). Dieser enthält al-Farag ba'd as-sidda nicht.
Kat. DÄWÜD CalabT, S.236.
" Roper: World Survey \, S.\60.
^° Harvard University. Catalogue of the Arabic Collection. - Offensichtlich war es dieser Druck, der A. Wiener vorgelegen hat (Wiener: Farag, S.289f.).
schlampiger Nachdruck der Ag. a), wie die wortwörtlich
abgeschriebene Biographie b. a. d-Dunyäs zeigt.
c) Kairo: Maktabat an-Nagäh, o.J. 32 S.^' - Nachdruck von
a) oder b), wie das all diesen Drucken gemeinsam falsche
Todesdatum 282 zeigt.
d) Edd. Hasan 'Abdal'äl und Tmäd Farah. Tantä: Makta¬
bat as-Sahäba, 1405/1985. 54 S. (= Silsilat turät b. a. d-
Dunyä. 1.). - Ohne Angabe der Textgrundlage.
Rez.: MIDEO 18 (1988), S.258, Nr. 18 (G.C. Anawati).
e) Ed. A. Hudaifa 'Ubaidalläh b. 'Aliya. Kairo: Där al-
Masriq al-'arabl, 1407/1987. 96 S. - Ohne Angabe der
Textgrundlage.
f) Edd. YäsTn Muhammad as-Sauwäs und 'Abdalqädir al-
Arnä'Ot. Damaskus: Där al-Basä'ir, 1412/1992. 151 S. -
Nach den Hss. a) und b), der Ag. c) (?)^^ und dem Aus¬
zug von as-SuyütT; Indd. (Q, H, V, P, qabä'ilwa-gamä'ät, O).
g) Ed. Mustafä 'Abdalqädir 'Atä. Beirut: Mu'assasat al-
Kutub at-taqäfTya, 1413/1993." S. 1-72. - Keine Angabe
zur Textgrundlage; Anhang S. 73-112: Zitate aus diesem
Werk bei as-SuyütT: al-Aragßl-farag; = E, Bd.III.
h) *Ed. MagdT FathT as-Saiyid. Kairo: Där as-Saläm".
Übs.:
- In: *MTr WalTaddTn: 'Iläg-i häuf o huzn. Deoband: Mak¬
taba dTmya [ca. 1963]^^
Ausz. :
- GaläladdTn as-SuyütT: al-Arag ß {ntizär) al-farag. - Aus
anderen Quellen vermehrt (GAL I 154, S I 274, G II
158(298, SII 197(298)''.
^' Nach al-Giba wa-n-namima. Ed. 'A.'A. 'Umar (Einl.), S. 13 soll noch ein weiterer undaderter Kairener Druck existieren (wa-tubi'a tab'atain fl l-Qähira bi¬
lä ta'rih). Wiener erwähnt einen Druck Kairo, o.J. 40 S.
Die Hsgg. schreiben tubi'a fl Misra tab'atan qadlmatan bi-lä la'rThin wa-hiya gairu muhaqqaqatin (S. 37).
" So nach seiner Ag. des K. al-Ahwäl (Einl.), S. 12.
Nach NUC.
Weitere Hss. bei Wagner: Arab. Handschriften 1, Nr. 436, weiter Bagdad,
al-Mathaf al-'iräql 3744 und 9223/2; Prineeton, GarretL Yahuda 2992 (Kat.
Mach 2095); vgl. noch hier Fußnote 14. Neuere Agg.: Ed. Mustafä 'Abdalqädir 'Atä. Beirut: Där al-Kutub al-'ilmTya, 1408/1988. 87 S. (= Min rasä'il as-SuyütL 8.); *edd. 'Abdalläh Badrän und Zähir a. Däwüd. Damaskus: Där al-Hair, 1988.
134 S. (nach NUC); ed. a. Hägir Muhammad as-Sa'Td b. BasyünT Zaglül. Kairo:
Die erhaltenen Werke des Ibn AbT d-Dunyä 427
Lit.:
- Wiener: Farag, passim.
- RoucHDi Fakkar: At-Tanühi et son livre: La delivrance
apres l'angoisse. Le Caire: Institut Fran9ais, 1955 (= Re¬
cherches d'archeologie, de philologie et d'histoire. 24.),
S. 43-46.
- Marin: Ibn Baskuwäl (Estudio), S.31 und 47. - Zitate.
12 a. (?) al-Fitr. - al-Fihris as-sämd, S. 1200 führt eine Hs. dieses
ansonsten unbekannten Werkes nach einem handschriftli¬
chen Verzeichnis der Sammlung Veliyüddin/Carullah auf.
12 b. al-Gihäd
Hiervon ist eine anonymer Auszug u.d. T. al-Muntaqä min
K. al-Gihäd erhalten in der Hs. Rampur, Ridä, Kat. 'ArshT
IV 4.
13. al-Gü' Hss.:
a) Bagdad, Maktabat ad-diräsät al-'ulyä bi-KullTyat al-ädäb
min Gämi'at Bagdäd, 242 / 8^^.
b) Damaskus, ZähirTya 3825 'ämm (magmü' 89) /1, fol. 1-19.
c) Leiden^ Or. 6125 (3, 105 S.). - Moderne Kopie einer alten
Hs. in Gudda.
13 a. al-Giba wa-n-namTma^^
Hs.:
a) Unnumerierte Sammelhs. Akko, Nür AhmadTya (vgl. D),
Nr.9. - Titel ist hier al-Giba wa-n-namima.
Agg. :
a) Ed. Nagm 'Abdarrahmän Halaf, u.d.T. Damm al-gTba
wa-n-namima. Kairo: Där al-I'tisäm, 1989. 224 S. - Das
Buch ist eigentlich ein Teil des K. as-Samt (= Nr. 139-
302 in der Ag. von Halaf) und wurde schon früher als ei¬
genständiges Werk tradiert^*. Nach der Hs. a) und den
Maktabat at-Taqäfa ad-dmiya, 1407/1986. 88 S. - Text nach der Ag. Damaskus, 1350. - Weitere Hs. London, Bridsh Library Or. 11024/2 (nach Kat. Vassie Nr. 427).
Nr. nach 'Auwäd: Min nawädir, S. 157, vgl. jedoch Fußnote 35.
Da es sich hier nicht um ein selbständiges Werk handeU, wurde keine eige¬
ne Nummer vergeben.
Vgl. Munaggid: Mu'gam, S.587, Nr 82 und Häggi Halifa: Kasf az-zunün I, edd. §. Yaltkaya und R. Bilge. Istanbul: Maarif Matbaasi, 1941, Sp.827 ulL
entsprechenden Abschnitten der beiden Hss. des K. as-
Samt (s.d.); Indd. {Q, H, P).
h) Ed. Mahmüd Muhammad Mahmüd Nassär. Kairo: Mak¬
tabat at-Turät al-isläml, 1989. 131 S. - Ohne Angabe der
Textgrundlage, wohl Plagiat von a); Ind. (H).
c) Ed. Mustafä 'Abdalqädir 'Atä. Beirut: Mu'assasat al-
Kutub at-taqäfTya, 1993. 136 S. - Ist Plagiat von Ag. a); =
E, Bd.II.
d) Ed. 'Amr 'AlT 'Umar. Bombay: ad-Där as-salafTya, 1409/
1988. 168 S. - Nach der Hs. a); Indd. (Q, H, A, P).
14. al-Hamm wa-l-huzn
Hss.2':
a) Istanbul, Laleli 3664 / 6, fol.72a-86a.
b) Damaskus, ZähirTya 3812 'ämm (magmü' 76) / 3, fol. 62-83.
Agg-
a) Ed. MagdT Fathi as-Saivid^ . Kairo: Dar as-Saläm, 1412/
1991. 130 S. - Nach der Hs. b); Indd. (Q, H, A, P).
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 22 (1995), S.36i, Nr. 145.
15. al-Hawätif Hss.^':
a) Kairo, Där al-kutub, hadTt m 159,45 foil. - Kat. Kairo' 1, 449.
^' Im Katalog der Mikrofilme des Handschrifteninstituts in Kairo (Saiyid:
Fihris al-mahtütät al-musauwara I, S. 186) ist ein Mikrofilm des K. al-Hamm wa-l- huzn angegeben. Es soll sich dabei um eine Kopie des Fotos der unnumerierten Sammelhs. der Madrasa al-Ahmadiya in Akko handeln, das im Besitz von Där al- kutub ist (781 magämf ). Die Angabe kann nicht zutreffen, da besagte Sammelhs.
al-Hamm wa-l-huzn nicht enthäh. Höchstwahrscheinlich liegt eine Verwechslung mit der Sammelhs. Laleli 3664 vor, die ebenfalls vom Handschrifteninstitut ver¬
filmt wurde. Die falsche Angabe des Kataloges wurde u.a. von Munaggid: Mu'¬
gam, S. 594 und in der Ag. von MagdI FathT as-Saiyid reproduziert.
^° So auf dem Titelblatt. Das Vorwort ist unterschrieben mit MagdT as-Saiyid IbrähTm, die Einleitung mit MagdT FathT as-Saiyid IbrähTm. Der Hsg. ist also identisch mit dem bekannten MagdT as-Saiyid IbrähTm.
^' Bei dieser Gelegenheit ist noch eine falsche Katalogisierung richdgzustel¬
len: Bei der Hs. Prineeton, Garrett 1391, fol. 62a-67a (nicht wie im Katalog 63 b- 68a!), die in R. Mach: Catalogue, Nr. 2093 unter dem Titel Risälat al-hawätif &\s Werk b. a. d-Dunyäs verbucht ist, handelt es sich nicht um ein Werk b. a. d-Dun¬
yäs. Auf dem Titelblatt steht: min Risälat al-Hawätif min musannafät al-imäm al- humäm al-bahr al-qamqäm al-'älim ar-rabbäni qutb al-milla wa-l-'ilm wa-l-ma'ärif wa-t-taqwä wa-d-din Muhammadasbaga Alläh ta'älä zilälahü 'alä l-'älamin. Ibn a.
d-Dunyä ist nirgends erwähnt, und der Text hat nichts mit seinem K. al-Hawätif
Die erhaltenen Werke des Ibn Abi d-Dunyä 429
b) Basra, al-Maktaba al-'AbbäsTya, d 88, Titel ist hier al-Ha¬
wätiffl sulük al-'awärif 200 foil.
Agg.:
a) Ed. MagdT as-Saiyid IbrahTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
1988. 160 S. - Nach der Hs. a); Indd. (Q, H, V, P).
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.475, Nr.317.
b) Ed. Mustafä 'Abdalqädir 'Atä. Beirut: Mu'assasat al-
Kutub at-taqäfTya, 1413/1993. 112 S. - Nach Hs. a); = E,
Bd. IV.
c) Ed. Muhammad az-ZaglT u.d.T. Hawätif al-ginän. Beirut:
al-Maktab al-islämT, 1416/1995. 144 S.
16. al-Ifilm Hs.:
a) Unnumerierte Sammelhs. Akko, Nür AhmadTya (vgl. D),
Nr. 14.
Agg.:
a) In D, S. 17-38. - 2. Aun. S. 23-46.
h) Ed. MagdT as-Saiyid IbrähTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
1986. 80 S. - Ohne Angabe der Textgrundlage, reprodu¬
ziert die Ag. a).
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.475, Nr. 318.
c) Ed. Muhammad 'Abdalqädir Ahmad 'Atä. Beirut: Mu'as¬
sasat al-kutub at-taqäfTya, 1413/1993. 77 S. - Keine Anga¬
be zur Textherkunft, wohl nach der Ag. a) ; = E, Bd. III.
Lit:
- Bellamy : Pro-Umayyad Propaganda, S. 79.
17. Hilm Mu'äwiya Hs.:
a) Damaskus, ZähirTya 3249 'ämm / 8, fol. 186-189. - Teile
des 1. und 2. Teils.
Lit:
- Bellamy : Pro-Umayyad Propaganda, S. 79-80 und 83.
18. Husn az-zann bi-lläh
Hss.:
a) Unnumerierte Sammelhs. Akko, Nür AhmadTya (vgl. D),
Nr. 10.
zu tun. Es ist also kein Schaden, daß M. as-S. Ibrahim diese Hs. nicht zur Kennt¬
nis genommen hat.
b) Damaskus, ZähirTya 9595 / 1, fol. 1-18.
c) Medina, al-Maktaba al-MahmüdTya 124 magmü'^^. - In
zwei Teilen, sehr jung, fehlerhaft^''.
Weitere Hss. nach al-Fihris as-sämil, S.730:
d) Haidarabad, Sa'TdTya 1/118 (249 Hadith [233]), 22 foil.
e) ebenda, 1/232 (Hadith [455]), 15 foil.
Agg.:
a) In D, S. 39-72. - 2. Aufl. S. 47-79.
b) Ed. Muhlis Muhammad. 2. Aufl. ar-Riyäd: Där Taiyiba,
1408/1988. 149 S. - Nach den Hss. b) und c); Indd. (Q,
H, P). ^
c) Ed. Magdi as-Saiyid IbrahTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
1988. 128 S. - Nach der Hs. a); Indd. (Q, H, V).
Rez. : Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.475, Nr. 391.
d) *Ed. 'AbdalhamTd Sänüha. Mekka: Där at-Tiqa, 1990,
107 S. - Indd.^"*
e) Ed. 'AbdalhamId Sänüha. Beirut: Mu'assasat al-Kutub
at-taqäfTya, 1413/1993. ill S. - Keine Angabe über Hs.
etc., wohl nach der Ag. a); Indd. (H, Q, V, A, P); = E,
Bd.I.
Lit:
- Bellamy : Pro-Umayyad Propaganda, S. 75.
Ausz. :
- al-Muntaqä min K. Husn az-zann bi-lläh. Hs. Rampur, Ri¬
dä, Kat. 'ArshT IV 4.
18 a. K. al-HäHflnv *-' Lit:
- Brockelmann: Ta'rTh III 133. - Zitate.
- Kinberg in K. al-Maut (Einl.), S. 9, Anm. 11. - Zitate.
18 b. al-Ihläs wa-n-nTya Ag.:
a) Ed. Iyad Hälid at-Tabbä'. Damaskus: Där al-Basä'ir,
1413/1992.^95 S. (= Matbü'ät Markaz Gum'a al-Mägid
li-t-taqäfa wa-t-turät bi-Dubaiy. 12.). - Indd. (Q, A, P).
Nach Munaggid; Mu'gam, S.586.
" Nach Muhlis Muhammad, Vorwort der Ag. b).
" Nach LOC: Accessions-List il/l (1993), S.261.
Die erhaltenen Werke des Ibn AbT d-Dunyä 431
Der Hrsg. hatte keine Hs. des Werkes selbst zur Verfü¬
gung; er ediert das K. al-Ihläs nach der ZähirTya-Hs. des
K. al-Kawäkib ad-darärlß tartTb Musnad al-imäm Ahmad
'alä abwäb al-BuhärT von Ibn 'Urwa al-HanbalT (gest.
837/1434, Vgl. GAS I 506), in dem es sich befindet. Am
Schluß der Ed. Zitate aus dem K. al-Ihläs bei 1) b. Ragab
al-HanbalT: Gämi' al-'ulüm wa-l-hikam. ./ß sarh . hamsTna,^
haditan min Gawämi' al-kalim (GAL II 109 und S II
125(141) und 2) az-ZabTdT: Ithäf as-säda.
19. al-Ihwän Hss.:
a) Bagdad, Maktabat ad-diräsät al-'ulyä bi-KullTyat al-ädäb
min Gämi'at Bagdäd, 242 / 7, fol.252-282^^
b) Rampur, Ridä, Sammelhs. 297, 8 foil. - Kat. Hän I,
S.358; wohl nur ein Fragment oder ein Auszug.
Agg.:
a) Edd. Muhammad 'Abdarrahmän Tawäliba und Nagm
'Abdarrahmän Halaf. Kairo: Där al-I'tisäm, 1988. 301 S.
- Nach der Hs. a) ; Indd. (Q, H, V, P).
Rez. : Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.477, Nr.323.
b) Ed. Mustafä 'Abdalqädir 'Atä. Beirut: Där al-Kutub al-
'ilmTya, 1409/1988. 269 S. - Nach der Hs. a); Ind. (P).
Lit:
- Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.477. - Der Text ist in
Teilen id. mit Damm al-gTba (vgl. Nr. 13 a) und mit K. at-
Tawädu' (Nr. 52).
20. al-Isräf 'alä manäzd al-asräf
Hss.:
a) Dublin, Chester Beatty 4427^^ 96 foil.
b) Damaskus, ZähirTya 3868 'ämm (magmü' 132)/5, fol. 71-
77. - Enthält nur den zweiten Teil incl. des letzten Blattes
des ersten Teils.
In 'Auwäd: Min nawädir, S. 157 trägt die magmü^a die Nr. 242. In der Ag.
von Tawäliba wird sie mit der Nr. 1142 zitiert.
In den Agg. a), b) und d) anhand eines Fotos davon in Kairo, Där al-kutub, adab 8770 benutzt.
Agg.:
a) Textproben nach der Hs. a) in: Muhammad Kurd 'AlT: al-
Isräf'alä manäzil al-asräf li-b. a. d-Dunyä. In: Magallat
al-Magma' al-'ilmT al-'arabT bi-Dimasq 13 (1351-1354/
1933-1935), S. 193-204.
b) Ed. MagdT as-Saiyid IbrähTm, u.d.T. al-Isräf ß manäzd
ilh. Kairo: Maktabat al-Qur'än, 1990. 240 S. - Nach der
Hs. a)"; Indd. (H, V, P).
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 21 (1993), S. 515-516, Nr. 203.
c) Ed. Nagm 'Abdarrahmän Halaf, u.d.T. al-Isräfß ilh. ar-
Riyäd: Maktabat ar-Rusd, "l 990/1411. 454 S. - Nach den
Hss. a) und b); Indd. (Q, H, A, V, G, O, P).
Rezz.: WalTd Qassäb: Nazarät ß Kitäb al-Isräfß manäzd
al-asräf li-b. a. d-Dunyä tahqiq Nagm 'Abdarrahmän Ha¬
laf In: 'Älam al-kutub 14 (1412-1413/1992), s'.201-205;
Muhammad Ahmad ad-DälI: Nazarät ß Kitäb al-Isräf ß
manäzd al-asräf. In: Magallat Magma' al-luga al-'arablya
bi-Dimasq 68 (1413/1993), S. 317-345.
d) Ed. WalTd Qassäb u.d.T. al-Asräf. ad-Dauha: Där at-Ta¬
qäfa 1413/1993. 352 S. - Nach den Hss. a) und b); Indd.
(Q, H, V, P, G, O, aiyäm).
e) Ed. Mustafä 'Abdalqädir 'Atä, u.d.T. al-Isräf'alä ma¬
näqib al-asräf. Beirut: Där al-Kutub al-'ilmTya, 1412/
1992^1 231 S. - Nach den Hss. a) und b).
Lit:
- Dietrich: Überlieferung, S. 39-40. - Zur Überlieferung
des Werkes, aufgrund der Hs. c).
- Brockelmann: Ta'rTh III 132. - Zitate.
- Bellamy : Pro-Umayyad Propaganda, S. 76-77.
21. Isläh al-mäl
Hs.:
a) Bagdad, Maktabat ad-diräsät al-'ulyä bi-KullTyat al-ädäb
min Gämi'at Bagdäd, 242 / 6^^
Der Hrsg. benutzt die Hs. anhand des Fotos in Där al-kutub, weist auch auf die Chester Beatty-Hs. hin, da er diese aber nicht eingesehen haL kann er die Identität nicht feststellen.
Nach dem Verlagskatalog.
^' Nr der Sammelhs. nach 'Auwäd: Min nawädir, S. 157, in der Ag. von al- Qudät wird sie mit der Nr 1142 zitiert.
Die erhaltenen Werke des Ibn AbT d-Dunyä 433
Agg.:
a) Ed. Mustafä Muflih al-Qudät. al-Mansüra: Där al-Wa-
fä\ I41Ö/I990. 483 S. (= Adwä' 'alä I-iqtisäd al-islämL
10.). - Nach der Hs. a); Indd. (Q, H, A, V, Ö, mustalahät
iqtisädiya, hiraf wa-sanä'i', G, P). - War ursprünglich
Diss, an der Univ. Tunis.
Rez. : Gilliot, in: MIDEO 21 (1993), S.516-518, Nr.204.
b) Ed. Muhammad 'Abdalqädir 'Atä. Beirut: Mu'assasat al-
Kutub at-taqäfTya, 1414/1993. 135 S. - Nach Hs. a); = E,
Bd. II.
22. Istinä ' al-ma 'rüf
Hss.:
a) Istanbul, Laleli 3664 / 15, fol.213a-222a. - In zwei Tei¬
len.
b) Unnumerierte Sammelhs. Akko, Nür AhmadTya (vgl. D),
„pp. 454-488'"*°. - Ist hier Teil der Makärim al-ahläq
(Nr. 26).
Lit:
- Bellamy in Makärim (Intr.), S. 32-33. - Überschneidet
sich inhaltlich mit Qadä' al-hawä'igi Nr. 37). Es handelt
sich ursprünglich wohl nicht um einen Teil der Makärim
al-ahläq.
- Bellamy : Pro-Umayyad Propaganda, S. 77-79.
23. al-I'tibar wa-a'qab as-surür wa-l-ahzän
Hs.:
a) Prineeton, Garret, Yahuda, 1891 (Kat Mach 2094).
.
a) Ed. Nagm 'Abdarrahmän Halaf. Amman: Dar al-Basir,
1413/1993. 140 S. - Nach Hs. a); Indd. (Q, H, A, V, O,
P).
Lit:
- GAL S I 247(41. - Zitate.
So Bellamy, der hier nach Seiten statt Folio zählL
24. al-'Iyäl Hs.:
a) Bagdad, Maktabat ad-diräsät al-'ulyä bi-KuIlTyat al-ädäb
min Gämi'at Bagdäd, 242 / 4^', 54 foil.
Agg.:
a) Ed. Nagm 'Abdarrahmän Halaf. 2 Bde. ad-Dammäm:
Där Ibn al-Qaiyim, 1410/1990. 1032 S.'*^ - Nach der Hs.
a);Indd. (Q, H, A, V, O, P).
b) Ed. Mus'AD 'AbdalhamTd as-Sa'danT. Kairo: Maktabat al-
Qur'än, 1994. - Nach der Hs. a); Indd. (H, A, P).
25. Kaläm al-layäli wa-l-aiyäm li-bariiÄdam
Hs.:
a) Istanbul, LaleH 3664/ 16, fol.233a-238b.
Ag.:
a) Als Teil von Nr. 7.
Lit:
- Almagor in Damm ad-dunyä (Intr.), S. 35-37. - Der Text
wird von al-Barda'T als Teil von Damm ad-dunyä (Nr.7)
überliefert.
25 a. MakäHdas-saitän Ag.:
a) Ed. MagdT as-Saiyid IbrahTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
1991. 112 S. - Sammlung von Zitaten aus der Literatur,
willkürliche Zusammenstellung mit eigenen Überschriften
etc.; Indd. (H, A, P).
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 21 (1993), S.519, Nr.207.
26. Makärim al-ahläq
Hss.^^:
a) Berlin, Spr. 910 (Ahlw. 5388), 66 foil.
Nr. der Sammelhs. nach 'Auwäd: Min nawädir, S. 157, vgl. jedoch Fußnote 35.
"2 Nach NUC.
Bei der Hs. Bridsh Museum Or. 7595, die in GAL S I 247 als Hs. von b. a.
d-Dunyä: Makärim verbucht isL handelt es sich um eine Hs. von Radiaddin at- TabarsI: Makärim al-ahläq, vgl. Bellamy in Makärim (Intr), S.5.
Die erhaltenen Werke des Ibn AbT d-Dunyä 435
b) Unnumerierte Sammelhs. Akko, Nür AhmadTya (vgl. D),
Nr. 13.
c) Aleppo, Privatbesitz der Erben von Rizq Alläh Basile
(Stand 1938)'*''.
Agg.:
a) Ed. James A. Bellamy. Wiesbaden: Steiner, 1973. XII, 16,
174, 110 S. (= Bibliotheca Islamica. 25.). Nachdruck Kai¬
ro: Där Ibn TaimTya, 1410/1990. - Nach den Hss. a) und
b); ausführliche Einleitung; Kommentar; Indd. (P, Q, V).
Rezz.: Arabica 22 (1975), S.327 (G. Lecomte); Bibliotheca
Orientalis 32 (1975), S.407 (J.N. Mattock); JRAS 97
(1977), S. 42-44 (M. Zwettler); OLZ 75 (1980), S.561-
562 (H. Daiber); Acta Orientalia 42 (1981), S. 115-121 (T.
Krön holm).
b) Ed. Muhammad 'Abdalqädir Ahmad 'Atä, zus. mit at-Ta-
baränT: Makärim al-ahläq. Beirut: Där al-Kutub al-'il¬
mTya, 1409/1989. S. 3-307. - Angeblich nach den Hss. a)
und b), de facto handelt es sich trotz der ausladenden ha-
wäsT nur um ein Plagiat der Ausgabe a), wie sich anhand
übernommener Druckfehler und ähnlichem leicht nach¬
weisen läßt
c) Ed. MagdT as-Saiyid IbrähTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än
[1990]. 192 S. - Nach der Ausgabe a); Indd. (Q, H, V, P).
Lit:
- J. A. Bellamy : The Makärim al-akhläq by Ibn Abi 'l-Dun-
yä {A Preliminary Study). In: Muslim World 53 (1963),
S. 106-119.
- \d.: Pro-Umayyad Propaganda, S.ll .
11. Man 'asa ba'd al-maut
a) Unnumerierte Sammelhs. Akko, Nur AhmadTya (vgl. D),
Nr.7.
P. Sbath: al-Fihris (Catalogue de manuscrits arabes). Le Caire: Imprimerie al-Chark, 1938-40. I, S.75, Nr. 610. Es gelang J. Bellamy bei der Vorbereitung seiner Ag. nicht, die Hs. aufzufinden, so daß fraglich ist, ob sie überhaupt noch existiert.
GAL S I 247 zidert noch eine Hs. „Kairo' VII, 260." Dort ist aber nicht die¬
ses Werk angegeben, sondern die Makärim al-ahläq von al-HaräMti (st. 327/938).
b) München, Bayer. Staatsbibhothek, cod. arab. 885, fol.
102-136.
c) Aleppo, AhmadTya. - Unvollständig'"^.
d) Kairo, Där al-kutub 23314b, fol. 79-86. - Kat. Saiyid III,
S.107.
e) Rampur, Ridä, Kat. 'ArshT IV 6.
Agg.:
a) *Kairo 1325^^
b) Ed. 'Abdallah Muhammad ad-DarwTs. Beirut: 'Älam al-
kutub, 1406/1986. 151 S. - Nach den Hss. a), b) und c);
Ind. (P).
c) Ed. 'AlT Ahmad 'AlT Gäballäh. Beirut: Där al-Kutub al-
'ilmTya, 1407/1987. 128 S. - Nach der Hs. d); im Anhang:
Sach verwandte Auszüge aus b. al-GauzT: an-Nutq al-maf-
hüm min as-samt al-ma'lüm (S. 76-128).
d) Ed. Mustafä 'Äsür. Kairo: Maktabat al-Qur'än, 1987. 90
S. - Nach der Hs. d).
e) Ed. Muhammad Husäm Baidün. Beirut: Mu'assasat al-
Kutub at-taqäfTya, 1413/1993. 56 S. - Keine Angabe der
Textgrundlage, ist wohl Plagiat von Ag. b); = E,^Bd. III.
0 Ed. Muhammad 'AbdarrahTm. Beirut: Där al-GTl, 1994.
136 S.'** - Nach den Hss. a), b) und c) sowie den Agg. b)
und d).
g) Ed. A. Mu'äd Aiman b. 'Ärif ad-Dimasql Kairo: Maktabat
as-Sunna, 1413/1993. 70 S. - Nach der Hs. d) und der Ag.
d).
Rez. : Gilliot, in: MIDEO 22 (1995), S.361 f., Nr. 146.
Lit:
- Bellamy in Makärim (Intr.), S.7. - Zur Hs. a).
- Nashef in WO 16 (1985), S. 192. - Zitate.
28. al-Manäm Hs.:
a) Unnumerierte Sammelhs. Akko, Nür AhmadTya (vgl. D),
Nr. 11. - Titel : al-Manäm.
Agg.:
a) Ed. MagdI as-Saiyid Ibrähim u.d.T. al-Manamat. Kairo:
** So nach Ag. Darwis, S. 28, wo zwar die riwäya reproduziert wird, sich aber leider keine Nr. o.ä. findet.
Nach 'Abdarrahmän: Qahä'ir I, S.34.
^ Nach Sulaiman's Bookshop, List no.86.
Die erhaltenen Werke des Ibn Abi d-Dunyä 437
Maktabat al-Qur'än, 1989. 239 S. - Nach der Hs. a);
Indd. (Q, H, V, P, A).
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.478, Nr.328.
b) Ed. 'Abdalqädir Ahmad 'Atä u.d.T. al-Manämät. Beirut:
Mu'assasat al-Kutub at-taqäfTya, 1413/1993. 192 S. - Pla¬
giat der Ag. a) ; Indd. (P, A) ; = E, Bd. IV.
c) Morality in the Guise of Dreams. A Critical Edition of Ki¬
täb al-Manäm with Introduction by Leah Kinberg. Lei¬
den: Brill, 1994. 58, 346 S. (= Islamic Philosophy, Theo¬
logy, and Science. Texts and Studies. 18.). - Nach der Hs.
a); Indd. (Q, V, O, P); ursprünglich Diss, an der Univ. of
Michigan 1977.
Rezz.: ZDMG 146 (1996), S.593 (R. Weipert); JAOS 116
(1996) [im Druck] (S. Weninger); Al-Qantara 16 (1995),
S. 482-483 (M. Marin); RSO 68 (1994 [1995]), S. 169-170
(B.ScARCiA Amoretti); Studia Islamica 82 (1995), S. 158-
159 (P. Lory); Bibliotheca Orientalis 53 (1996), S. 264-266
(G.H. A. Juynboll).
Lit:
- Leah Kinberg: „Literal Dreams and Prophetic HadTts in
Classical Islam - a comparison of two ways of legitimati¬
on". In: Der Islam 70 (1993), S. 279-300.
29. Maqtal amir al-mu'minm'All
Hs.:
a) Damaskus, ZähirTya 3831 'ämm (magmü' 95) / 11, fol.
231-250. - Titelblatt fehlt Agg.:
a) Ed. 'Abdal'azTz at-Tabätabä'i, u.d.T.: Maqtal amir al-
mu'minin 'alaihi s-saläm. In: Turätunä, 3. Jahrgang, Nr.3,
Qumm (1408), S. 79-133. - Nach der Hs. a).
b) *Ed. Muhammad Bäqir al-MahmOdT, u.d.T.: K. Maqtal
al-imäm amTr al-mu'minTn 'AlT b. a. Tälib. Teheran:
Mu'assasat at-Jab', 1990. 123 S.^°
c) Ed. Mustafä Murtadä al-QazwTnT, u.d.T.: Maqtal al-
imäm amTr al-mu'mimn. Beirut: Markaz ad-diräsät wa-1-
Der Titel schwankt in den Agg., da die Titelseite der Hs. fehiL Nach Sulaiman's Bookshop, List no. 75.
buhüt al-'ilmiya, 1411/1991. 96 S. (= Markaz ad-diräsät
wa-l-buhüt al-'ilmTya. 6.). - Nach der Hs. a).
Lit:
- J. A. Bellamy : Sourees of Ibn Abi 'l-Dunyä's Kitäb Maqtal
amir al-mu'minin 'All In: JAOS 104 (1984), S.3-19.
30. al-Marad wa-l-kaffarät Hss.:
a) Istanbul, LaleH 3664 / 7, fol. 87 a-108 b.
b) Damaskus, ZähirTya 3834 'ämm (magmü' 98) / 6, fol. 65-90.
c) Damaskus, ZähirTya 3812 'ämm (magmü' 76) / 8, fol.
156-192.
Agg.:
a) Ed. 'AbdalwakTl an-NadwT. Bombay: ad-Dar as-salafTya,
1411/1991. 231 S. (= Silsilat matbü'ät ad-Där as-salaffya.
97.). - Nach den Hss. b) und c); Indd. (Q, H, A).
b) Ed. Mus'ad 'AbdalhamTd Muhammad as-Sa'danT. Kairo:
Maktabat al-Qur'än', 1996. 160S. - Nach der Hs. b);
Indd. (Q, H, A, P).
31. al-Matar wa-r-ra'd wa-l-barq wa-r-rlh
Hs.:
a) Istanbul, Köprülü 388 / 3, fol. 49-73^'.
Lit:
- Bellamy : Pro-Umayyad Propaganda, S. 76.
- Anton M. Heinen: Islamic Cosmology. A Study of as-
Suyütl's al-Hay'a as-sanTya fi l-hay'a as-sunnTya with criti¬
eal edition, translation, and commentary. Wiesbaden : Stei¬
ner, 1982 (= Beiruter Texte und Studien. 27.), S. 52-57. -
Inhaltsangabe und geistesgeschichtliche Einordnung.
- Kathrin Müller: Der Beduine und die Regenwolke: Ein
Beitrag zur Erforschung der altarabischen Anekdote. Bayer.
Akad. der Wiss., Phil.-Hist Kl., Sitzungsberichte 1994,
Munaggid: Mu'gam, S. 592, Anm. 166, zit. noch eine Hs. Rampur, Ridä, Kat. M. Agmal Hän, I, 361. Doch vermutlich ist auch dies, wie so manche andere Angabe in den Anmerkungen, ein Irrläufer, und die Angabe gehört zu Muhäsabät an-nafs. So hat es zumindest Brockelmann: Ta'nh III, S. 131f, der hier Quelle für Munaggid ist.
Die erhaltenen Werke des Ibn AbT d-Dunya 439
Heft 5. München: Beck, 1994 (= Beiträge zur Lexikogra¬
phie des Klassischen Arabisch. 12.), S.134 und 144. -
Edition zweier Anekdoten.
31a. K. al-Maut wa-K. al-Qubür^^
Ag.:
a) Ed. Leah Kinberg. Haifa: University of Haifa, 1983. V,
132 S. (= Al-Karmil Publications Series. 2.). - Fragmen¬
tensammlung.
Rezz.: Abr-Nahrain 23 (1984-1985), S. 123-124 (A.K. Ka¬
zi); Der Islam 62 (1985), S.136 (J. v. Ess); Bibliotheca
Orientalis 42 (1985), S. 724-725 (G.H.A. Juynboll);
ZDMG 135 (1985), S. 191-192 (E. Wagner); WO 16
(1985), S. 191-198 (Kh. Nashef); JRAS (1985), S. 76-77
(H.T. Norris); JAOS 107 (1987), S. 180-182 (R. Weipert).
31 b. Mawä'iz al-hulafä' Lit:
- GAL S I 248(44. - Zitate.
32. Mudärät an-näs
Hss.:
a) Berlin, Spr. 1243 (Ahlw. 5436, 2), fol. 155 b-158 b. - Mit
gekürzten Isnaden, ausdrücklich als Auszug gekennzeich¬
net {fawä'id muhtära).
b) Istanbul, Laleli^3664 / 8, fol. 1 lOa-121 b. - Enth. Teil 1;
der Titel ist hier Mudärät an-näs wa-s-sabr 'alä adähum.
c) Istanbul, Köprülü 388 / 2, fol.8a-48b.'
d) Laut al-Fihris as-sämd, S. 1419 existiert eine Hs. „Topka¬
pi 2/122-123 [2549 A 591]", 126 foil., 884 H., die jedoch
im Katalog von Karatay nicht zu finden ist.
Lit:
- Bellamy in Makärim (Intr.), S. 35-36. - War entgegen
Brockelmann kein Teil der Makärim al-ahläq (Nr. 26).
" Da es sich hier nicht um ein erhaltenes Werk, sondern um eine Frag¬
mentensammlung handelt, wurde keine eigene Nummer vergeben.
33. Mugabü d-da'wa Hss.:
a) Rampur, Ridä, Sammelhs. 297, 26 foil. - Kat. Hän I,
S.361.
b) Damaskus, ZähirTya 4509, 21 foil.
c) Istanbul, Köprülü 1584 / 7, fol.53a-74b.
d) Kairo, Där al-kutub, hadTt 1651, fol. 190-209".
Agg.:
a) Bombay: Där al-Qaiyima, 1391/1972. 86 S. - Nach den
Hss. a) und b).
b) Beirut: Mu'assasat ar-Risäla, 1404/1984. 114 S. - 2. Aufl.
Beirut: Mu'assasat ar-Risäla, 1406/1985. 114 S. - Nach
der Hs. b).
c) Ed. Muhammad 'Abdalqädir 'Atä. Beirut: Där al-Kutub
al-'ilmTya, 1406/1986. 192 S. - Nach der Hs. c); Indd. (Q,
H, A, P, da'awät).
d) Ed. MagdT as-Saiyid IbrähTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
1987. 144 S. - Nach den Hss. b) und c), wahrscheinlich
nach den Agg. b) und c) benutzt.
Rez. : Gilliot, in : MIDEO 20 (1991), S. 476-477, Nr. 322^^^.
e) Ed. Ziyäd Hamdän. Beirut: Mu'assasat al-Kutub at-taqä¬
fTya, 1413/1993. 88 S. - Ist sicher Plagiat der Ausgabe c);
= E, Bd. IV.
Lit:
- AlbänT: Muntahab, S. 13. - Weist auf ein Fragment hin,
das entweder zum K. al-Muhtadann oder zu Mugäbü d-
da'wa gehört.
- Marin: Ibn Baskuwäl (Estudio), S. 47-48. - Zitate.
34. Muhäsabät an-nafs wa-l-izrä' 'alaihä
Hss.«:
a) Kairo, Där al-kutub 1559 hadTt. - Teil einer magmü'a.
Nach Munaggid: A/«'iam, S. 592.
^* Gilliot gibt an: „II [i.e. I'editeur] mendonne une ed. egyptienne de Där al- Kutub, faite ä partir de la photo du ms. Köpr. 1584/5 qui se trouve ä l'Ima [i.e.
Institut des manuscrits arabes] ..." Es handelt sich hier aber um die Beiruter Ag.
von Där al-Kutub al-'ilmTya (Ag. b), wie IbrähTm auch richtig geschrieben hatte.
" M.'A. 'Atä führt in K. al-Tawakkul (Mausü'a I), S.34, Nr. 175 eine Hs.
Kairo, Där al-kutub, 2128 hadTt, 29 foil, auf Laut KaL Ma'had al-mahtütät han¬
delt es sich um eine Kopie der Hs. Velieddin.
Die erhaltenen Werke des Ibn AbT d-Dunyä 441
b) Kairo, Där al-kutub 25601 b. - Ist eine junge Abschrift
(1351/1932) von a). - Kat. Saiyid III, S.20.
c) Damaskus, ZähirTya magmü' 578 / 4, fol. 45-47. - Nur
der Anfang.
d) Istanbul, Velieddin 1605, fol. 58-71
e) Rampur, Ridä, Sammelhs. 297, 6 foil. - Kat. Hän I,
S.361.
Agg.:
a) Ed. A. Huraira Mustafä b. 'AlT b. 'Awad. Beirut: Där al-
Kutub al-'ilmTya, 1406/1986. 139 S. - Nach den Hss. a)
und b).
b) Ed. MagdT as-Saiyid IbrähTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
1987. 96 S. - Nach der Hs. b).
Rez. : Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.476, Nr.321.
c) Ed. A. Hätim 'Abdalläh as-SarqäwT. Beirut: Mu'assasat
al-Kutub at-taqäflya, 1408/1988. 136 S. - Nach den Hss.
a) und b); Indd. (Q, H, A, P).
Lit:
- Bellamy: Pro-Umayyad Propaganda, S.76.
35. K. al-Muhtadarin
Hs.:
a) Damaskus, ZähirTya, hadTt 343, fol. 1-73.
Lit:
- Kinberg in K. al-Maut (Einl.), S.8, Anm.2. - Zitate.
- Bellamy: Pro-Umayyad Propaganda, S. 75-76.
- AlbänT: Muntahab, S. 13. - Weist auf ein Fragment hin,
das entweder zum K. al-Muhtadarin oder zu Mugäbü d-
da'wa gehört.
35 a. Muhtasar al-Mahzün ß tasliyat al-mahzün
Hs.:
a) Damaskus, ZähirTya 5616. - Die Hs. ist im Katalog Adab
II, S. 198f. b. a. d-Dunyä zugewiesen. Doch weder der Ti¬
tel noch das von Muräd und as-Sauwäs mitgeteilte Inci-
Otto Spies : Beilräge zur arabischen Lileralurgeschichte. Juristen, Historiker, Traditionarier. Leipzig: F.A. Brockhaus, 1932 (= AKM 19, 3.), S.49, Anm. 1.
pit vermitteln den Eindruck, daß es sich hier um ein Werk
b. a. d-Dunyäs handeln könnte.
al-Muntaqä min K. ar-Ruhbän s. K. ar-Ruhbän.
36. K. al-Mutamannin
Hss.:
a) Istanbul, LaleH 3664 / 9, fol. 122 a-132 b.
b) Damaskus, ZähirTya 3778 'ämm (magmü' 41) / 5, fol. 56-
70. - Ohne Isnade.
3 7. Qadä ' al-ha wä Hg
Hss.:
a) Unnumerierte Sammelhs. Akko, Nür AhmadTya (vgl. D),
Nr. 6.
b) Berlin, Pm. 405 (Ahlw. 5389), fol.59a-69a.
c) Yale, University L-684 (Nemoy 1434). - Nur der zweite
Teil.
Agg.:
a) In D, S. 73-100. - 2. Aufl. S.81-109.
b) Ed. MagdT as-Saiyid IbrähTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
1986. 99 S. - Nach dem Text der Ag. a).
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.477, Nr. 324.
c) Ed. Sa'Td al-Lahhäm. Beirut: Där al-Fikr al-lubnänT,
1992. 104 S. - Nach dem Text der Ag. a).
d) Ed. Muhammad 'Abdalqädir Ahmad 'Atä. Beirut: Mu'as¬
sasat al-Kutub at-taqäfTya, 1413/1993. 88 S. - Ist sicher
Plagiat der Ag. a); = E, Bd.II.
e) Ed. 'Amr 'Abdalmun'im. Gudda: Maktabat al-'Ilm - Kai¬
ro: Maktabat Ibn TaimTya, 1414. 128 S. - Nach den Hss.
c) und d); Indd. (H, A, P). Der volle Name des Hrsg. lau¬
tet im Vorwort S.6: a. 'Abdarrahmän 'Amr 'Abdalmun'im
SalIm.
Lit:
- Bellamy in Makärim al-ahläq (Intr.), S. 32-33. - Das
Werk überschneidet sich inhaltlich mit Istinä' al-ma'rüf
(Nr. 22).
Die erhaltenen Werke des Ibn Abi d-Dunyä 443
38. al-Qanä'a wa-t-ta'affuf
Hss.:
a) Damaskus, ZähirTya 3826 (magmü' 90) / 9, fol. 97 a-118 a.
- Enth. nur Teil 1.
b) Damaskus, ZähirTya 3797 'ämm (magmü' 61) / 6, fol.
55a-62b. - Enth. nur Teil 2; Ende fehlt.
c) Kairo, Där al-kutub, magmü' Mustafä Fädil 218, fol. 81a-
108 b. - Ohne Isnade, auch sonst gekürzt, enthält aber
den in b) fehlenden Schluß.
Agg.:
a) Ed. MagdT as-Saiyid IbrähTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
1989. 112 S. - Nach der Hs. c), die nur unvollständig wie¬
dergegeben wird (Lücke von etwa 1^ Kapiteln) ; Indd. (Q,
H, P).
Rez. : Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.478, Nr.325.
b) Ed. Mustafä 'Abdalqädir 'Atä. Beirut: Mu'assasat al-
Kutub at-taqäfiya, 1993. 80 S. - Angeblich nach Hs. c),
tatsächlich aber handeh es sich um ein Plagiat der Ag. a),
deren Lücke sich in dieser Ausgabe genauso findet; = E,
Bd.l.
c) Ed. NOR Sa'Td. Beirut: Där al-Fikr al-lubnänT, 1992. 109
S. - Ist praktisch Nachdruck der Ag. a).
Lit:
- Stefan Weninger: Qanä'a {Genügsamkeit) in der arabi¬
schen Literatur anhand des Kitäb al-Qanä'a wa-t-ta'affuf
von Ibn AbT d-Dunyä. Berlin: Schwarz, 1992. 307 S. (= Is¬
lamkundliche Untersuchungen. 154.)". - Rezz.: al-Qanta¬
ra 13 (1993), S. 251-252 (FR. Manas); MIDEO 21
(1993), S. 640-641 (G.C. Anawati); Journal of Ottoman
Studies 13 (1993), S. 256-258 (M. Tavuk^uoglu) ; Journal
of Arabic Literature 25 (1994), S. 85-89 (H. Kilpatrick);
ZDMG 144 (1994), S. 379-380 (S. Leder); JAOS 114
Nebenbei bemerkt sind mitderweile auch die beiden anderen erhaltenen qa-
na'a-Monographien im Druck zugänglich geworden: Abü Bakr Ahmad b. Mu¬
hammad b. Ishäg ad-DInawari al-ma'rüf bi-b. as-Sunnl: al-Qanä'a. Ed. 'Abdal¬
lah b. Yüsuf al-Gudai'. ar-Riyäd: Maktabat ar-Rusd, 1409/1989. 106 S. (= Agzä' haditlya. 3.); al-Qurtubl: Qam' al-hirs bi-z-zuhd wa-l-qanä'a wa-radd dull as-su'äl bi-l-kutub wa-s-saja'a. Ed. MagdT FathT as-Saiyid. Tantä: Där as-Sahäba li-t-tu- rä£, 1409/1989. 214 S.; *ed. Mus'ad as-Sa'danl Beirut: Där al-Kutub al-'ilmTya, 1994. 143 S. (nach Sulaiman's Bookshop, List no.85).
(1994), S. 289-290 (J.A. Bellamy); WO 25 (1994), S.200-
201 (M. Ullmann); AION 54 (1994), S. 413-414 (C. Baf¬
fioni); Bulletin eritique des Annales Islamologiques 11
(1994), S. 43-45 (D. Gimaret), Der Islam 73 (1996),
S. 185-187 (T. Seidensticker).
39. Qiräd-daif Hss.:
a) Leiden, Or. 2430, 22 foll.^*
b) Leiden, Or. 8301 e. - Unvollendete europäische Kopie der
Hs. a).
c) Yale, University L-348 (Nemoy 1617). - 16 foil.
LiL:
- Bellamy in Makärim al-ahläq (Intr.), S. 33-36. - Obwohl
es b. a. d-Dunyäs Aufbau der Makärim (Nr. 26) nahele¬
gen würde, war Qirä d-daif wahrscheinlich nie Teil der
Makärim.
40. Qisar al-amal Hss.^^:
a) Damaskus, ZähirTya 3786 'ämm (magmü' 50) / 1, fol. 1 a-
51 a. - In drei Teilen.
b) Damaskus, ZähirTya 3825 'ämm (magmü' 89) / 2, fol. 20-
33. - Teil 1 und 2.
c) Damaskus, ZähirTya 3825 'ämm (magmü' 89) / 3, fol. 34-
47. - Nur Teil 1, am Anfang beschädigt.
d) Istanbul, Köprülü 384 / 3, fol.26a-67b.
e) Leiden^ Or. 6126 (106 S.). - Moderne Kopie einer alten
Hs. in Gudda.
0 Rampur, Ridä, Kat 'ArshT IV 4.
Ag.:
a) Ed. Muhammad Hair Ramadän Yüsuf. Beirut: Där Ibn
Hazm, 1416/1995^ 312S. - Nach den Hss. a), b) und c);
Indd. (Q, H, A, V, P, G, O).
Die Hs. ist idendsch mit der Hs. „Landb. Br 54", die in GAL und GAL S als eine weitere Hs. zitiert wird.
Der Hinweis in GAL S I 248 „Ritter, Isl. 18, 334" ist ein Irrläufer (Diet¬
rich: Überlieferung, S.44, Anm. 12).
Die erhaltenen Werke des Ibn AbT d-Dunya 445
Lit:
- Dietrich: Überlieferung, S. 40-41. - Zur Überlieferung
des Werkes, aufgrund der Hs. a).
-> al-Qubür s. K. al-Maut wa-K. al-Qubür
41. ar-Ridä 'an Alläh bi-qadä'ihl wa-t-tastim bi-amrihi
Hss.:
a) Istanbul, Laleli 3664 / 2, fol. 16a-25b. - Der Titel ist Guz'
fihir-Ridä 'an Alläh wa-s-sabr 'alä qadä'ihi.
b) Damaskus, ZähirTya 3802 'ämm (magmü' 66) / 6, fol. 62-76.
c) Rampur, Ridä, Sammelhs. 297, 34 foil. - Kat Hän I,
S.359; am Ende beschädigt
Agg.:
a) Ed. Diyä' al-Hasan as-SalafT. Bombay: ad-Där as-sala¬
fTya, 1410/1990. 152 S. (= Silsilat matbü'ät ad-Där as-sa¬
lafTya. 92.). - Nach der Hs. b); Indd. (Q, H, A, P).
b) Ed. MagdT as-Saiyid IbrähTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
1990. 160 S. - Nach der Hs. b); Indd. (Q, H, R).
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 21 (1993), S.518-519, Nr.206.
c) Ed. Mustafä 'Abdalqädir 'Atä. Beirut: Mu'assasat al-
Kutub at-taqäfTya, 1413/1993. 103 S. - Nach der Hs. b);
Indd. (H, A, P); = E, Bd.III.
d) Ed. Sa'Td al-Lahhäm. Beirut: Där al-Fikr al-lubnänT,
1992. 112S.
42. ar-Riqqa wa-l-buka' Hs.:
a) Damaskus, ZähirTya 3868 'ämm (magmü' 132) / 8, fol.
118-138.
Agg.:
a) Ed. Muhammad Hair Ramadän Yüsuf. ar-Riyäd: ar-
Riyäd: Maktabat al-'Ubaikän, 'l415/1994. 447S.^° - Nach
der Hs. a); Indd. (Q, H, A, V, P, G, O); Beirut: Där Ibn
Hazm, 2] 996. 370 S.
b) Ed. Mus'ad 'AbdalhamTd Muhammad as-Sa'danT. Kairo:
Maktabat al-Qur'än, 1996. 144 S. - Nach der Hs. a); Indd.
(H, A).
Yüsuf: Fihris, S.12.
43. K. ar-Ruhbän. - Ist nur als anonymer Auszug erhalten
u. d. T. al-Muntaqä min K. ar-Ruhbän.
Hs.:
a) Rampur, Ridä 335 / 10^'.
Ag.:
a) Ed. Salähaddin al-Munaggid: Morceaux choisis du livre
des moines. In: MIDEO 3 (1956), S. 349-358". - Nach
der Hs. a).
V 44. as-Sukr
Hss.:
a) Damaskus, ZähirTya magmü' 1137/1, fol. 1-32 oder fol.
2-31".
b) Istanbul, Köprülü 388 / 4, fol. 74. - Nur ein Blatt vom
Schluß des Buches!
c) Istanbul, Nuruosmaniye 1208.
d) Kairo, Där al-kutub, 1559 hadTt. - Teil einer magmü'a;
Kat. Kairo^ I 129.
e) Kairo, Där al-kutub, 25602b. - Junge Abschrift (1351!)
von d); KaL Saiyid II, S.238.
0 Prineeton, Garrett 744 H (Kat. Hitti 1420), 46 foil.
g) Leiden^ Or. 6124 (38 und 36 S.). - Moderne Kopie einer
Hs. in Gudda.
Agg.:
a) Kairo: Matba'at al-Manär, 1349. 42 S.
b) *Ed. Ahmad b. Muhammad TähOn. Gudda: Där as-Surüq,
1978. li8 S.^'*; 2. Aufl. Kairo: Maktabat wa-Ma'rid al-ha-
däyä, 1402/1982. 123S. (nach Yüsuf: Matbü', S.283).
c) *Ed. Badr al-Badr. Kuwait: al-Maktab al-islämT, 1400.^^
*' So die Angabe in Munaggids Ag.
" Es handelt sich freilich nicht, wie Munaggid S.350 [2] angibL um einen
Auszug b. a. d-Dunyäs aus einem anonymen Werk, sondern im Gegenteil um ei¬
nen anonymen Auszug aus einem Werk b. a. d-Dunyäs.
Mit dieser Signatur steht die Hs. in den Katt. von Y. M. as-Sauwäs: al-Ma- gämfl, Nr.lll, S.269 ff und M.R. al-Mälih: at-Tasauwuf \\, Nrl611, S.477f Im KaL von al-AlbänT: al-Muntahab min mahtütät al-hadit, S.ll, wird dieselbe Hs. mit der Signatur „hadTt 346" geführt.
S. al-Munaggid: Mu'gam abmahtütät abmatbü'a 1975-1980. Beirut: Där
al-Kitäb al-gadTd, 1982, S.9.
*5 Nach Halaf in K. as-Samt, S. 734.
Die erhaltenen Werke des Ibn Abi d-Dunyä 447
Ed. Badr b. 'Abdallah al-Badr. Kuwait: Maktabat Ibn
TaimTya 1405 (nach Yüsuf: Matbü', S.283; 2. Aufl. ?).
d) Edd. YäsTn Muhammad as-Sauwäs und 'Abdalqädir al-
Arnä'üt, u.d.T. as-Sukr li-lläh. Damaskus, Beirut: Där
Ibn KatTr, 1405/1985. 196 S. - 2. unv. Aufl. ebenda 1407/
1987. - Nach der Hs. a) sowie der Ag. a); Indd. (Q, H, V,
P, G, O).
e) Ed. Täriq at-Tantäwl Kairo: Maktabat al-Qur'an, 1992.
95 S. - Nach den Hss. c) und d).
Rez. : Gilliot, in: MIDEO 22 (1995), S.362, Nr. 147.
0 Ed. A. Hägir Muhammad as-Sa'Td b. BasyünT Zaglül. Bei¬
rut: Mu'assasat al-Kutub at-taqäfiya, 1413/1993. 79 S. -
Keine Angabe zur Textgrundlage, wohl Plagiat von Ag.
e); = E, Bd.III.
45. as-Sabr Hss.:
a) Istanbul, Laleli 3664 / 3, fol.25b-43a. - Titel ist hier
Guz'ßhi K. as-Sabr wa-t-tawäb 'alaihi.
b) Damaskus, ZähirTya 577, fol. 42-57, am Ende unvollstän¬
dig.
46. as-Samt wa-ädäb {hifz) al-lisän
Hss.:
a) Kairo, Där al-kutub 2124 hadTt. - Ist am Schluß unvoll-
ständig'^^
b) Damaskus, ZähirTya 3768 'ämm (31 magmü') / 1, fol.4a-
49 b. - Anfang fehlt.
c) ar-Riyäd, Gämi'at al-Imäm Muhammad b. Su'üd 3/2/
656 [5278], fol. 22-27 (nach al-Fihris as-sämil, S.1052) ist
offenbar ein Fragment.
Agg. :
a) Ed. Nagm 'Abdarrahmän Halaf. Beirut: Dar al-Garb al-
islämT, 1406/1986. 754 S.Ursprünglich Diss, an der
Univ. Tunis; nach den Hss. a) und b); umfangreiche Ein¬
leitung (S.l -167); Indd. (Q, H, V, G, P, O).
Vgl. die Einleitung von Halaf, S. 139.
b) Ed. Muhammad Ahmad 'Äsür. Kairo: Där al-rtisäm,
1406/1986. 365 S. - Nach der unvollständigen Hs. a);
Indd. (Q, H, P, O, V).
Rez. : Gilliot, in: MIDEO 19 (1989), S. 369-370, Nr. 90.
c) Ed. Muhammad 'Abdalqädir Ahmad 'Atä. Beirut: Mu'as¬
sasat al-Kutub at-taqäfTya, 1409/1988. 504 S. - Nach den
Hss. a) und b); die Numerierung stimmt mit der Ag. a)
überein; Indd. (Q, H, P); = E, Bd.V.
d) Ed. A. Ishäq al-HuwainT al-Aiarl Beirut: Där al-Kitäb
al-'arabT, 1410/1990. 326 S. - Nach den Hss. a) und b).
Lit.:
- Dietrich: Überlieferung, S.41 -42. - Zur Überlieferung
des Werkes, aufgrund der Hs. b).
Ausz. :
- GaläladdTn as-SuyütT: Husn as-samt fi s-samt - GAL S l
248, S II 193(245d^^ '
47. Sifat al-ganna Hs.:
a) Bagdad, Maktabat ad-diräsät al-'ulyä bi-KullTyat al-ädäb,
920, 30 foil. - Titel ist hier Sifat al-ganna wa-mä a'adda
Häh li-ahlihä min an-na'im^^ .
Ag.:
a) (U.d.T.: Sifat al-ganna wa-mä a'adda Ilah li-ahlihä min
an-na'Tm) Ed. Täriq at-Tantäwl Kairo: Maktabat al-
Qur'än, 1994. 128 S. - Nach der Hs. a); Indd. (H, A, Q).
Lit:
- Kinberg in K. al-Maut (Einl.), S.9, Anm. 1. - Zitate.
48. Sifat an-när Hs.:
a) Damaskus, ZähirTya 3868 'ämm (magmü' 132) / 9, fol.
138-154.
Weitere Hss. : Bagdad, Maktabat ad-diräsät al-'ulyä bi-KullTyat al-ädäb min
Gämi'at Bagdäd, 242 / 3; Yale, University L-414, fol.54b-61 (Nemoy 1628).
Agg.: Ed. Nagm 'Abdarrahmän Halaf. Damaskus: Där al-Ma'mün li-t-turät,
1405/1985. 84 S.; ed. a. Hägir as-Sa'Td b. BasyünT Zaglül. Beirut: Där al-Kutub al-'ilmTya, 1407/1987. 64 S. Weitere Hss. in al-Fihris as-sämil, S.730.
'Auwäd: l\din nawädir, S. 154.
Die erhaltenen Werke des Ibn Abi d-Dunyä 449
49. at-Tahaggud wa-qiyäm al-lail
Hss.:
a) Damaskus, ZähirTya 3868 'ämm (magmü' 132) / 2, fol.
30a-57b.
b) Damaskus, ZähirTya 3868 'ämm (magmü' 132) / 3, fol.
58-61. - Nur ein Bruchstück.
c) Istanbul, LaleH 3664 / 13, fol. 155 a-164 a. - Unvollstän¬
dig.
Agg.:
a) *Ed. Muslih b. Gaza' b. FadgOs al-HäritT. Magisterar¬
beit, Medina, al-Gämi'a al-islämTya, Qism ad-diräsät al-
'ulyä, Su'bat as-sunna, 1412. 675 S.^^
b) Ed. Mus'ad 'AbdalhamTd Muhammad as-Sa'danT. Kairo:
Maktabat al-Qur'än^ 1994. 207 S. - Nach der Hs. a);
Indd. (H, A, P).
Lit:
- Dietrich: Überlieferung, S. 42-43. - Zur Überlieferung
des Werkes, aufgrund der Hs. a).
50. at-Taqwä - Ist nur als anonymer Auszug erhalten u.d.T.
Muntaqä min K. at- Taqwä
Hs.:
a) Rampur, Ridä, Sammelhs. 297, 42 foil. - Kat. Hän I,
S.361.
50a. Ta'rTh al-hulafä' Lit:
- GAL S I 248(43. - Zitate.
51. at-Tauba Hss.:
a) Dublin, Chester Beatty 3863, 32 foil.
b) Damaskus, ZähirTya 3868, 30 foil.
Agg.:
a) Textproben sind abgedruckt in J.A. Arberry: Ibn Abi 7-
Dunyä on Penitence. In: JRAS (1951), S. 48-63.
Yüsuf: Fihris, S.IL
b) Ed. MagdT as-Saiyid IbrähTm. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
1991. 192 S. - Nach der Hs. b); Indd. (Q, H, A, V, P).
Rez. : Gilliot, in: MIDEO 21 (1993), S.518, Nr.205.
Lit. :
- Arberry, loc. cit. - Überlieferung, Inhalt, rigäl, Textpro¬
ben.
- Georges Makdisi: Two more manuscripts of the Book of
Penitents. In : Orientalia Hispanica, sive studia F. M. Pareja
octogenario dicata. Vol.1, pars prior, Lugd. Bat: Brill,
1974, S. 526-527. - Ibn Qudäma al-MaqdisTs K. at-Tau-
wdbTn ist nicht von b. a. d-Dunyäs K. at-Tauba beein¬
flußt, obwohl dieser es kannte.
52. at-Tawädu'wa-l-humül
Hs.:
a) Bagdad, Maktabat ad-diräsät al-'ulyä bi-KullTyat al-ädäb
min Gämi'at Bagdäd, 242 / 5^°.
Agg. :
a) Edd. Lutfi Muhammad as-SagTr und Nagm 'Abdarrah¬
män Halaf. Kairo: Där al-I'tisäm, 1988. 289 S. - Nach
derHs. a); Indd. (Q, H, V, P). '
Rez. : Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.478, Nr. 326.
b) Ed. Muhammad 'Abdalqädir Ahmad 'Atä. Beirut: Där al-
Kutub al-'ilmTya, 1409/1989. 296 S. - Nach der Hs. a).
Numerierung stimmt mit der der Ag. a) überein.
53. at-Tawakkul 'alä Iläh
Hss.:
a) Unnumerierte Sammelhs. Akko, Nür AhmadTya (vgl. D),
Nr. 12.
b) Damaskus, ZähirTya 3772 (magmü' 35) / 10, fol. 143-160.
c) Damaskus, ZähirTya 3847 'ämm (magmü' III) / 1, fol. 1-
15.
Agg.:
a) In D, S.4-16. - 2. Aufl. S.9-22.
™ Nr. der Sammelhs. nach 'AuwÄo: Min nawadir, S. 157, in der Ag. von as- SagIr wird die Nr 1142 angegeben.
Die erhaltenen Werke des Ibn Abi d-Dunya 451 V
b) *Ed. Gäsim Sulaimän al-Fuhaid. Kuwait: Där al-Arqam,
1984^'. - 2. Aufl. [im Impressum als l.Aufl. bezeichnet;
der Hrsg. nennt sich hier Gäsim al-Fuhaid ad-DausarT].
Beirut: Där al-Basä'ir al-islämTya, 1407/1987. 104 S. -
Nach den Hss. b) und c), sowie der Ag. a); Indd. (H, A,
P).
c) Ed. MagdT as-Saiyid Ibrähim. Kairo: Maktabat al-Qur'än,
1986. 80 S. - Nach dem Text der Ag. a).
Rez.: Gilliot, in: MIDEO 20 (1991), S.478, Nr. 327.
d) Ed. Mustafä 'Abdalqädir 'Atä. Beirut: Mu'assasat al-
Kutub at-taqäfTya, 1413/1993. 88 S. - Nach Hs. c); Indd.
(Q, H, a" P); = E, Bd.l.
e) *Ed. 'Abdarrahim Ahmad QamhTya. Homs: ca. 1989. 40
S. (nach: Ahbär at-turät al-'arabT 49-51 [1990], S.28).
LiL:
- VAN Ess: Gedankenwelt, S.26.
54. al- 'Umr wa-s-saib
Hs.:
a) Prineeton, Garrett, Yahuda 3522 (Kat Mach 4318). - Un-
voUständig^^
Ag.:
a) Ed. Nagm 'Abdarrahmän Halaf. ar-Riyad: Maktabat ar-
Rusd, 1412/1992. 108 S. - Nach der Hs. a); Indd. (Q, H,
A, V, O, P).
54a. al-'Uqübät
Ausz. :
- Ibn 'Urwa al-HanbalT: K. al-Kawäkib ad-darärl ilh. Hs.
Damaskus, ZähirTya Kawäkib 577 / 2, fol. 62-82".
Ag.:
a) *Ed. Muhammad Hair Ramadän Yusuf. Beirut: Dar Ibn
Hazm, 1996 (nach: Sulaiman's Bookshop, List no.93).
" Nach Ahbär at-turät al-'arabT 15 (1984), S.27.
Lt. KaL Mach Nr. 4318.
" AlbänT: Muntahab, S. 12; zum K. al-Kawäkib vgl. auch Nr 18b.
55. al-'Uzla wa-l-infiräd Hss.:
a) Istanbul, Laleli 3664 / 4, fol.45a-63b. - In zwei Teilen.
b) Rampur, Ridä, Sammelhs. 297, 190 foil. (?). - Kat. Hän
I, S.360; am Anfang beschädigt; vielleicht bezieht sich
die Seitenzahl auch auf die ganze Sammelhs.
56. al-Wagal wa-t-tawattuq bi-l-'amal
Hs.:
a) Istanbul, Laleli 3664 / 10, fol.l34a-141 a.
Übs.:
- Franz Rosenthal: The Tale of Anthony. In: Oriens 15
(1962), S. 35-60; Nachdruck in Franz Rosenthal: Mus¬
lim Intellectual and Social Iiistory. A Collection of Essays.
London: Variorum, 1990. III. - Nach der Hs. a).
57. al-Wara' Hss.:
a) Damaskus, ZähirTya 3868 'ämm (magmü' 132) / 10, fol.
158 a-179 b.
b) Medina, Univ. 975, 21 foil. - Wohl Kopie von a).
Agg.:
a) Ed. 'AzTz Bek. Haidarabad: al-Matba'a al-'AzTzTya,
1408/1988, 7, 84 S. - Nach der Hs. b).
b) Ed. A. 'Abdalläh Muhammad b. Hamad al-Hammüd. Ku¬
wait: ad-Där as-salafTya, 1408/1988. 158 S.' - Nach der
Hs. a); Indd. (H, P).
c) Ed. Mus'ad 'AbdalhamTd as-Sa'danT. Kairo: Maktabat al-
Qur'än, 1993. 96 S.'- Nach der Hs. a); Indd. (H, A, P).
Rez. : Gilliot, in: MIDEO 22 (1995), S.362f., Nr. 148.
58 al-Yaqln Hss.:
a) Kairo, Där al-kutub 2186 hadlt, 6 foll.^'*
b) Damaskus, ZähirTya 3786 'ämm (magmü' 50) / 12, fol.
176a-185b. '
Nach Halaf in K. as-Samt, S. 102.
Die erhaltenen Werke des Ibn Abi d-Dunyä 453
c) Damaskus, Zähiriya 3764 'amm (magmü' 27) / 10, fol.
153-158.
d) Damaskus, ZähirTya 3816 'ämm (magmü' 80) / 6, fol. 62-
71.
e) Istanbul, LaleH 3664 / 11, fol. 142 a-146b.
0 Istanbul, §ehit Ali 360 / l".
g) Istanbul, Köprülü 388 / 1, fol.l a-7b.
h) Medina, 'Ärif Hikmat, 96 hadlt^^
Agg.:
a) *Kairo: Matba'at Ansär as-sunna al-muhammadiya, 1358.
158 S.^^ - Existenz zweifelhaft.
b) Ed. A. Hägir Muhammad as-Sa'Td b. BasyünT Zaglül. Bei¬
rut: Där al-Kutub al-'ilmTya, 1407/1987. 78 S. - Nach der
Hs. a); Indd. (H & A, P).
c) In B, S. 73-126. - Nach der Hs. a).
d) Ed. Mustafä 'Abdalqädir 'Atä. Beirut: Mu'assasat al-
Kutub at-taqäfTya 1413/1993. 99 S. - Keine Angabe über
die Herkunft des Textes; = E, Bd.l.
Lit.:
- Dietrich: Überlieferung, S.43. - Zur Überlieferung des
Werkes, aufgrund der Hs. b).
58 a. az-Zuhd Lit.:
- M.'A. 'Atä in seiner Ag. des K. at-Tawakkul (= Mausifa
I), S.27, Nr. 107. - Bei der Hs. Istanbul, Ahmad III 591,
126 foil., Kopie davon im Ma'had al-mahtütät 379 tasau¬
wuf handelt es sich nicht um ein Werk von b. a. d-Dunyä,
sondern um das K. az-Zuhd von Hannäd b. as-SarT (gest.
243/857, GAS I III).
Muhtär min kutub b. a. d-Dunyä.
Hs. Kairo, Där al-kutub 21535 b, fol. 32-62. - Auszüge eines
anonymen Gelehrten aus 61 (!) Werken b. a. d-Dunyäs^*.
" §e§en: Nawädir \, S.23.
™ Munaggid: Mu'gam, S.594.
Nach 'Abdarrahmän: Dahä'ir I, S.35.
Kinberg: Morality (Intr), S.28, Anm.l und im Literaturverzeichnis zitiert diesen Text mit dem Titel al-Muhtär min HawäsT as-Saih 'Izzaddin 'Abdal'aziz b.
'Abdassaläm (d.i. as-Sulaml, GAL I 430 L, S I 766-768)^ Lt. Kat. Saiyid III, S.24